1. T. C.
B A H Ç E Ş E H İ R Ü N İ V E R S İ T E S İ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
AB ve TÜRKİYE’de E-DEVLET ve UYGULAMALARININ
E-DÖNÜŞÜM ve E-KİMLİK SÜRECİ İÇİNDE KARŞILAŞTIRILMASI
Ve TÜRKİYEDE’Kİ OLASI UYGULAMALARI
KÜRESEL SİYASET ve ULUSLARARASI İLİŞKİLER
YÜKSEK LİSANS
UZMANLIK PROJESİ
Hüseyin KARAYAĞIZ
İSTANBUL, MAYIS 2015

2. T. C.
B A H Ç E Ş E H İ R Ü N İ V E R S İ T E S İ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
AB ve TÜRKİYE’de E-DEVLET ve UYGULAMALARININ
E-DÖNÜŞÜM ve E-KİMLİK SÜRECİ İÇİNDE KARŞILAŞTIRILMASI
Ve TÜRKİYEDE’Kİ OLASI UYGULAMALARI
KÜRESEL SİYASET ve ULUSLARARASI İLİŞKİLER
YÜKSEK LİSANS
UZMANLIK PROJESİ
Hüseyin KARAYAĞIZ
Proje Danışmanı: Yard.Doç. Dr. Burak Küntay
İSTANBUL, MAYIS 2015

3. T.C.
BAHÇEŞEHİR ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
AB ve TÜRKİYE’de E-DEVLET ve UYGULAMALARININ
E-DÖNÜŞÜM ve E-KİMLİK SÜRECİ İÇİNDE KARŞILAŞTIRILMASI
Ve TÜRKİYEDE’Kİ OLASI UYGULAMALARI
Bu Proje nitelik ve içerik açısından İşletme Yüksek Lisans Uzmanlık Projesi olarak yeterli ve
başarılı bulunmuştur.
------------------------------- -----------------------------
Proje Danışmanı Proje Komisyonu Üyesi
Ünvan, Adı ve SOYADI Ünvan, Adı ve SOYADI

4. THE REPUBLIC OF TURKEY
BAHÇEŞEHİR UNIVERSITY
THE GRADUATE SCHOOL OF SOCIAL SCIENCES
COMPARISON OF E-GOVERNMENT AND ITS APPLICATIONS IN THE
PROCESS OF E-TRANSFORMATION AND E-IDENTITY
AND POSSIBLE APPLICATIONS IN TURKEY
This project has been found adequate and successful in terms of quantity and quality as a
Graduation Project.
------------------------------------ ------------------------------------
Advisor of the Project Member of the Commission
Title, Name and SURNAME Title, Name and SURNAME

5. iv
ÖNSÖZ
Bu çalışmasındaki amacım, e-devlet sisteminin Avrupa Birliği (AB) ve Türkiye’deki
uygulamalarının e-Dönüşüm kapsamı içinde olası yakın, orta ve uzun vadede adımlarını
açıklığa kavuşturmaktır. Ayrıca e-devletle birlikte süre gelen sosyal yaşantıdaki demokratik
adımların bireyden başlayarak E-Kimlik ( E-imza, Kayıtlı E-Posta(KEP), E-Vatandaş, E-
Çalışan, E-Şirket, E-Kurum, E-işlem, E-Evrak, E-Fatura, E-defter, E-Saklama, E-Arşiv, E-
Para) kavramı ve terminolojisi ile olası yol haritasını gözler önüne sermektir.
AB içinde bireyin özgürlüğünü temel alan “Serbest Dolaşımı” kavramından sonra: E-
Kimlik’in AB içinde serbest dolaşımı, oluşan E-İşlemin ve E-evrak’ın AB içinde her ülkede
geçerli olması için çalışmalar henüz başladı.
7 Mayıs 2015, tarihli bu son haber, AB Sanal Ortak Pazar kurulumu için tarihi bir adıma
işaret ediyor. ( Deutsche Welle Türkçe ,Bernd Riegert) Avrupa Komisyonu, 6 Mayıs 2015
tarihli toplantısından sonra, “Avrupa Sayısal Ortak Pazar” kuruyor, Avrupa Birliği internetin
sağladığı imkanları değerlendirip ‘Avrupa malı’ sanal hizmetler sektörünü canlandırmaya
hazırlanıyor. İletişim teknolojisinde geriye düşmek istemeyen Avrupa’nın önünde daha uzun
bir yol var. (http://www.dw.de/avrupa-say%C4%B1sal-ortak-pazar-kuruyor/a-18436071)
Türkiye, Başlangıcı Evresi 27 Şubat 2003 tarih ve 2003/12 sayılı Başbakanlık Genelgesi (e-
Dönüşüm Projesi) ile ve 21 Mart 2003 Bilgi Toplumu Dairesinin Kuruluşu ile E-devlet ve E-
dönüşümüne başladı. Ve, son yıllarda arka arkaya çıkan 5070 numaralı E-imza kanunu, 6102
sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK) ile 1 Temmuz 2012 Kayıtlı Elektronik Posta (KEP)
kanunu, Tebligat Kanunu’na eklenen 7/a maddesi kapsamında Adalet Bakanlığı tarafından
düzenlenen E-Tebligat Yönetmeliği, Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB), 397-
416-424-433 Sayılı Vergi Usul Kanunu (VUK) Genel Tebliğleri ile e-Fatura ve e-Defter
uygulamalarını başlatmıştır.
Proje çalışmamın hazırlanmasında benden desteklerini esirgemeyen başta proje danışmanım
Betül Şeyma Alkan’a ve bölüm koordinatörümüz değerli hocam Yard. Doç. Dr. Burak
Küntay hocama ve proje editörlerimize teşekkür ediyor ve saygılarımı sunuyorum.
İstanbul, Mayıs 2015 Hüseyin Karayağız

6. v
ÖZET
AB ve TÜRKİYE’de E-DEVLET ve UYGULAMALARININ
E-DÖNÜŞÜM ve E-KİMLİK SÜRECİ İÇİNDE KARŞILAŞTIRILMASI
Ve TÜRKİYEDE’Kİ OLASI UYGULAMALARI
Hüseyin Karayağız
Sosyal Bilimler Enstitüsü
Küresel Siyaset ve Uluslararası İlişkiler
15 Mayıs 2015
Bu çalışmada, e- devlet kavramı kıstasında AB ve ülkemizdeki mevcut uygulamalar
konusunda bilgi verilmiş ve mevcut durumun farklılaşan yönleri karşılaştırılmaya çalışılmıştır
Değişen dünya düzeninde Kamu hizmetleri de çeşitlenmiştir. Kamu otoriteleri verimlilik artışı
ve demokratik yönetim kıstasında gelişen sosyal devlet anlayışı neticesinde e-devlet
hizmetini uygulamaya başlamışlardır. E- devlet sistemi ile Sanayi Çağı Devlet sistemi
devalüasyona uğramış ve yerini teknolojik iletişim çağının gereği olan e-devlet sistemine
bırakmıştır.
Bu çalışmasındaki amacım, e-devlet sisteminin Avrupa Birliği (AB) ve Türkiye’deki
uygulamalarının e-Dönüşüm kapsamı içinde olası yakın, orta ve uzun vadede adımlarını
açıklığa kavuşturmaktır. Ayrıca e-devletle birlikte süre gelen sosyal yaşantıdaki demokratik
adımların bireyden başlayarak E-Kimlik ( E-imza, Kayıtlı E-Posta(KEP), E-Vatandaş, E-
Çalışan, E-Şirket, E-Kurum, E-işlem, E-Evrak, E-Fatura, E-defter, E-Saklama, E-Arşiv,E-
Para) kavramı ve terminolojisi ile olası yol haritasını gözler önüne sermektir.

7. vi
AB içinde bireyin özgürlüğünü temel alan “Serbest Dolaşımı” kavramından sonra: E-
Kimlik’in AB içinde serbest dolaşımı, oluşan E-İşlemin ve E-evrak’ın AB içinde her ülkede
geçerli olması için çalışmalar henüz başladı.
7 Mayıs 2015, tarihli bu son haber, AB Sanal Ortak Pazar kurulumu için tarihi bir adıma
işaret ediyor. ( Deutsche Welle Türkçe ,Bernd Riegert) Avrupa Komisyonu, 6 Mayıs 2015
tarihli toplantısından sonra, “Avrupa Sayısal Ortak Pazar” kuruyor, Avrupa Birliği internetin
sağladığı imkanları değerlendirip ‘Avrupa malı’ sanal hizmetler sektörünü canlandırmaya
hazırlanıyor. İletişim teknolojisinde geriye düşmek istemeyen Avrupa’nın önünde daha uzun
bir yol var. (http://www.dw.de/avrupa-say%C4%B1sal-ortak-pazar-kuruyor/a-18436071)
Türkiye, Başlangıcı Evresi 27 Şubat 2003 tarih ve 2003/12 sayılı Başbakanlık Genelgesi (e-
Dönüşüm Projesi) ile ve 21 Mart 2003 Bilgi Toplumu Dairesinin Kuruluşu ile E-devlet ve E-
dönüşümüne başladı. Ve, son yıllarda arka arkaya çıkan 5070 numaralı E-imza kanunu, 6102
sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK) ile 1 Temmuz 2012 Kayıtlı Elektronik Posta (KEP)
kanunu, Tebligat Kanunu’na eklenen 7/a maddesi kapsamında Adalet Bakanlığı tarafından
düzenlenen E-Tebligat Yönetmeliği, Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB), 397-
416-424-433 Sayılı Vergi Usul Kanunu (VUK) Genel Tebliğleri ile e-Fatura ve e-Defter
uygulamalarını başlatmıştır.
Proje çalışmamın hazırlanmasında benden desteklerini esirgemeyen başta proje danışmanım
Betül Şeyma Alkan’a ve bölüm koordinatörümüz değerli hocam Yard. Doç. Dr. Burak
Küntay hocama ve proje editörlerimize teşekkür ediyor ve saygılarımı sunuyorum.
Anahtar Kelimeler: e-Devlet Sistemi, E-Dönüşüm,E-Vatandaş,E-Kimlik, KEP, E-Şirket

8. vii
ABSTRACT
COMPARISON OF E-GOVERNMENT AND ITS APPLICATIONS IN THE PROCESS OF
E-TRANSFORMATION AND E-IDENTITY – AND POSSIBLE APPLICATIONS IN
TURKEY
Hüseyin Karayağız
The Institute of Social Sciences
Global Politics and İnternational Relations
In this work, information is given about current applications in EU and our country in terms
of e-government, and differentiating ways of current situation is tried to be compared.
With the changing world order, public services has varied. Public authorities started to use e-
government service with the understanding of social state that has developed in terms of
increasing efficiency and democratical management. With e-government system, Industrial
Age Government System has been devalued and given its place to e-government system,
which is an obligatory of the technological communication era.
My purpose with this work is to elucidate the applications of e-government system in EU and
Turkey and their possible short, middle and long term steps. In addition, I aim to show the
road map of democratic steps in social life that have been in our lives with e-government by
starting from individual E-Identity (E-Signature, Registered E-Mail (REM- KEP), E-Citizen,
E-Worker, E-Bussiness, E-Institution, E-Transaction, E-İnvoice, E-Document, E-Ledger,E-
Archive and E-Record) term and terminology.
After the term “Freedom of Movement” in EU that is based on the freedom of individuals,
works on free movement in EU with E-Identity and making E-Transaction and E-Document
available in every country in EU have recently been started.

9. viii
This the latest news dating May 7th, 2015 points a historical move for establishing EU Online
Common Market. (Deutsche Welle, Turkish, Bernd Riegert) European Commission is
establishing “Europe Digital Common Market” after the meeting on May 6th, 2015 and EU is
trying to revive European online services sector by evaluating the opportunities of internet.
There are many more things to do for Europe to keep up with the communication technology.
(http://www.dw.de/avrupa-say%C4%B1sal-ortak-pazar-kuruyor/a-18436071)
Turkey started E-Government and E-Transformation with the Prime Ministry’s Notice (E-
Transformation Project) dating on February 27th, 2003 no. 2003/12 and with the establishing
of Information Society Office on March 21th, 2003. And the laws with numbers 5070 (E-Sign
Law), 6102 (Turkish Commerce Law), 397-416-424-433 (Tax Procedure Law – E-Bill and E-
Record) and with the date of July 1st, 2012 (Registered E-Mail (KEP) Law), and legislation
of E-Notice (regulated by Ministry of Justice in the cover of 7/a article that was added to
Notice Law), The Department of Finance Revenue Administration (GIB) started these
applications.
I thank my project consultor, Betül Şeyma Alkan, and our department coordinator, Yard.Doç.
Dr. Burak Küntay, and our project editors, who all did not keep their support away from me
throughout the preparation of the project, and give props to all of them.
Keywords: e-Government System, E-Transformation, E-Citizen,E-İd, REM, E-Company

10. ix
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ.....................................................................................................................................iv
ÖZET......................................................................................................................................... v
ABSTRACT............................................................................................................................vii
GİRİŞ......................................................................................................................................... 1
1.BÖLÜM E-DEVLET KAVRAMININ ÇERÇEVESİ........................................................ 2
i.i.E-Devlet ve Tanımları...................................................................................................... 2
i.ii.E-Devlet Uygulamasının Amaçları ............................................................................... 4
i.iii.E-Devlet Uygulamalarının Unsurları........................................................................... 7
i.iii.i. Devleten E-devlete Dönüşüm................................................................................ 8
i.iii.ii Vatandaş’tan E-vatandaşa Dönüşüm................................................................. 9
i.iii.iii Şirket’ten E-şirkete Dönüşüm.......................................................................... 10
i.iii.iV Kurum’dan E-kuruma Dönüşüm ................................................................... 12
i.iii.V Kamu Çalışanından (Memur) E-memura Dönüşüm ....................................... 13
2.BÖLÜM TÜRKİYE’DE VE AVRUPA BİRLİĞİNDE E-DEVLET VE .................... 15
E-KİMLİK SÜRECİ.............................................................................................................. 15
ii.i.Türkiye’de E-Devlet Uygulamasının Terminolojisi................................................... 15
ii.ii.AB E-Devlet Uygulamaları ve Avrupa Dijital Ortak Tek Pazara Geçiş Süreci..... 22
SONUÇ.................................................................................................................................... 27
KAYNAK ................................................................................................................................ 30

11. 1
GİRİŞ
İletişim ve Bilişim teknolojilerinin gelişim süreci ile "ağ ekonomileri" toplumsal boyutta
dinamik bir paradigma halini almıştır. Günümüze damgasını vuran bu teknolojik devrim bilgi
toplumları olgusunu yaratmıştır. Teknolojik enformasyonla oluşan bilgi sermayenin , bilgi
paylaşımı ise ekonomik faaliyetlerin odak noktasına yerleşmiştir. Dünyayı çevreleyen bu
sistem , salt ekonomiyle sınırlı kalmamakta, toplumsal ilişkilerin kurduğu ağlara egemen olan
etkileşim boyutunun sunduğu artı değerle birlikte gelişmektedir. Bu sosyo-ekonomik
dönüşüm, yönetim biçimlerini, dolayısıyla devletin işleyiş mekanizmalarını da doğrudan
etkilemektedir.
Literatürde e-devlet ile ilgili araştırmaların çoğunluğu teknik ve işlevsel yönü doğrultusunda
işlenmiştir. Ancak bu durum sadece teknik bir olgudan ibaret değildir. Günümüzde birçok
devrim niteliğindeki ataklar dahi internet önderliğinde gerçekleşmektedir. Bu çerçevede e-
devlet arkasındaki bilişsel güçten çok sosyal ve kültürel boyutta yeni bir yönetim biçimidir.
Bu çerçeve e-devlet ;katılım , yönetişim, şeffaflık ve sosyal yönetim olgusuna dayanan bir
sistemin en önemli bilgi aktarıcısıdır.
Günümüzde küreselleşme, hükümetleri farklı şekillerde birbirlerine bağlayan, enstrümental
bir enformasyon ağıyla harekete geçirilmektedir. İşte bu hareketlilik ve etkileşim e-devlet
kavramını enformasyonel çerçevede ortaya çıkmaktadır. Bu kavram öncelikleri, devletin
"ekonomik verimlilik" hedefinden çok, yurttaşların katılım ve denetim talepleri neticesinde
ortaya çıkmıştır. Katılımcı yaklaşımların ve doktirinlerin desteğini alan sistem küresel bir
boyutta domino etkisi ile dünyayı sarmalamıştır. Çalışmamızda bu sarmalın parçası olan AB
ve Türkiye boyutunda düzenlenmiştir.
Bu kıstaslar altında çalışmamız iki bölümden oluşmaktadır; Birinci bölümde e-devlet sistemi
kavramsal açıdan irdelenmiştir. İkinci bölümde ise e-devlet uygulamalarının terminolojik
başlıkları ( e-Dönüşüm Uygulamaları) AB ve Türkiye kıstasında incelenmiş ve çalışma
sonlandırılmıştır.

12. 2
1.BÖLÜM E-DEVLET KAVRAMININ ÇERÇEVESİ
i.i. E-Devlet ve Tanımları
Devlet, toprak bütünlüğüne bağlı olarak siyasal bakımdan örgütlenmiş millet veya milletler
topluluğunun oluşturduğu tüzel varlık. Hukukî açıdan devlet, genellikle unsurlarından
hareketle tanımlanır. Buna göre devlet; "Ülke adı verilen belirli bir toprak üzerinde yaşayan
insan topluluklarının bir egemenlik anlayışı ve hukuku içinde bir siyasi iktidar altında
örgütlenmesidir" (http://tr.wikipedia.org.).
Şekil A: - E-Devlet Ve Sanayi Çağı Devlet Anlayışı Arasındaki Farklar
Kaynak; http://dergi.sayistay.gov.tr/icerik/der61m6.pdf
E-devlet ise, kamu hizmetlerinin, tarafların doğrudan bağlantı kurmaya ya da fiziksel değiş
tokuş yapmaya gerek kalmaksızın açık veya sınırlı kullanıcıların ulaşabildiği ağlar üzerinden

13. 3
elektronik olarak yapılabilmesini ifade etmektedir. Özetle e-devlet, bilgi ve iletişim
teknolojilerinin kamu aktivitelerini desteklemek amacıyla kullanılmasıdır (Sağa,2001). E-
devlet ve Sanayi çağı devlet anlayışı arasındaki farklar aşağıdaki şekilde verilmiştir.
Günümüzde gelişen teknoloji hayatın her alanında olduğu gibi kamu kesiminde de birtakım
değişiklikleri beraberinde getirmiştir. Teknolojinin devlet ile bütünleşip vatandaş odaklı bir
hizmet anlayışı oluşturmasıyla yeni bir kavram doğmuştur. Bu kavrama bütün dünyada e-
Devlet denilmektedir (Aydın,2003).
E-devlet aslında elektronik devlet anlamına gelmekte ve devletin vatandaşlar için yaptığı
birçok hizmeti sanal ortam yolu ile sunmasını ifade etmektedir. E-devlet kısaca “devlet
bilgisini ve hizmetini vatandaşlara sunmak için internet ve web servisinden
yararlanmak”olarak tanımlanmaktadır. Burada vatandaş kelimesi kullanılmasına rağmen e-
devletin bir tarafında devlet bulunurken diğer tarafında her zaman vatandaş bulunmak
zorunda değildir. Dünya Bankası (www.worldbank.org)’na göre e-devlet vatandaşlar,
işletmeler ve devletin diğer kolları ile ilişkilerini dönüştürme yeteneğine sahip bilgi
teknolojilerinin devlet kurumları tarafından kullanılmasıdır. Bu tanımdan e-devletin
vatandaşlar, işletmeler, kurumlar, kamu çalışanları ve devletlerarasında oluşan bir süreç
olduğu anlaşılmaktadır.
Kamu yönetimi faaliyetlerinin dijital ortamda yürütülmesi ile tanımlanan edevlet modeli,
kamu yönetiminin yeniden yapılanmasını ve vatandaş memnuniyetinin artırılmasını temel
amaç olarak benimsemektedir. E-devlet ile birlikte internet tabanına dayalı ağ yapısı ile
interaktif bir devlet ve kamu yönetimi yapılanması sağlanması amaçlanmaktadır.
(Doğan&Ustakara, 2013)
Klasik devlet anlayışında hükümet tarafından verilen çeşitli hizmetlerde, vatandaşlar çok fazla
bürokrasi işlemiyle karşı karşıya kalmaktadır. Basit prosedürler, çalışanlar için uygulanması
karmaşık yapılar haline gelmekte ve bunun bir sonucu olarak, işlerin yürütülebilmesi için çok
fazla sayıda personel ve memur işe alınmaktadır. Ayrıca basit işlemler için sayısız formlar ve
imzalar gerekebilmekte, bazı durumlarda işlemler aylarca sürmekte ve zaman kaybına yol
açmaktadır (Yıldırır ve Karakurt, 2004).

14. 4
Buna karşın devletle vatandaş arasındaki ilişkilerin dijital tabana taşınması, e-devlet
kavramının sadece bir yönüdür. E-devletle birlikte asıl ortaya çıkan kamusal faaliyetlerin
şeffaflaştırılması, vatandaşların ülke yönetimine daha aktif ve etkileşimli katılabilmesidir
(Gökbunar ve Baştan, 2004).
Yukarıdaki tanımlar çerçevesinde e-devlet kavramının devlet ile vatandaş, devlet ile çalışanlar
arasında bilgi ve iş akışının teknolojik platform ve altyapılar kullanılarak daha hızlı, kesintisiz
ve güvenilir bir şekilde yürütülmesi için oluşturulan model olduğunu söylemek mümkündür.
e-Devlet ayrıca kamu hizmetlerinde yenilikler yapmanın başka bir yolu değil, hizmetleri
temelden değiştirecek ölçekte bir dönüşüm yapma olarak algılanmaktadır (Deloitte Research,
2000).
i.ii. E-Devlet Uygulamasının Amaçları
E-devletin daha işlevsel olabilmesi için paydaşların beklentileri önemlidir. Zira sıklıkla ele
vurgulananın aksine e-devlet sistemin uzun süreli tıkanıklıklarını giderebilecek “her derde
deva bir ilaç” değildir. Şunun iyi bilinmesi gerekir ki, edevlet yönetim anlayışında yapılması
gereken çok yönlü reformlar için gerekli olan araçlardan ve değişiklik yapılması gereken pek
çok noktadan yalnızca biridir. Şeffaflık ve yolsuzluğun önlenmesine odaklanmış e-devlet
projeleri ancak, daha kapsamlı yönetsel reformlarla birlikte uygulandığında sonuç
verebilecektir (Bhatnagar, 2009). Ancak tek başına tüm sorunları çözecek bir araç olmasa da
artık e-devlet ülkeler için bir olanaktan ziyade bir gereklilik haline gelmiştir (Baqir ve Iyer,
2010).
Bu çerçevede e-devlet uygulamalarının amaçlarını aşağıdaki maddelerde özetlemek
mümkündür (Türkiye Bilişim Derneği, 2002):
 Kamu hizmetlerinin şeffaflaşması,
 Kamu hizmetlerinin daha hızlı ve etkili bir şekilde işleyişinin sağlanması,
 Vatandaşların ayrım yapılmaksızın yönetime katılımının sağlanması,

15. 5
 Kurumlar arası bilgi alışverişinin sağlanarak iş ve bilgi tekrarının önlenmesi,
 Vatandaşların yaşam olanaklarının teknoloji ile kolaylaştırılması,
 Bilgiye dayalı karar verme süreçlerinin geliştirilmesi ve hızlandırılması. Bu
amaçların gerçekleşmesi durumunda sağlanması beklenen yararlar;
 Zamandan kazanç sağlanacaktır,
 Maliyetler asgari düzeye çekilecek ve verimlilik artacaktır,
 Memnuniyet artacaktır,
 Ekonomik büyüme ve gelişim desteklenecektir,
 Hayat kalitesi artacak ve vatandaşın bireysel katılımı artacaktır,
 Kırtasiye bağımlılıkları azalacaktır,
 İnsan kaynaklı hatalar en aza indirilecektir,
 Vatandaş ile devlet arasındaki ilişki gelişecek, güven ortamı oluşarak
kuvvetlenecektir ve vatandaş odaklı bir hizmet anlayışı gelişecektir -Türkiye Bilişim Derneği,
2002).
E-devletin temel hedefi, devletin faaliyetlerini belli bir düzene sokmak olarak görülebilir. Bu
düzen aşağıda sayıldığı gibi farklı şekillerde olabilir (Şahin ve Örselli, 2003):
- Devlet yönetimindeki tabakalaşmanın kaldırılması,
- Vatandaşların, iş dünyasının ve diğer devlet kademelerinin bilgiyi kolayca
bulabilmesi ve hizmet almasının kolaylaştırılması,
- Kurumların iş süreçlerinin basitleştirilip, gereksiz lüzumsuz sistemleri devreden
çıkarmak suretiyle maliyetlerin düşürülmesi,
- Hükümetin yönetimle ilgili gündemindeki diğer konuların hayata geçirilmesinin
mümkün kılınması,

16. 6
- Vatandaşların ihtiyaçlarına hızlı karşılık verilmesi amacıyla devletin faaliyetlerinin
düzenlenmesi,
- Kamusal hizmetlerin yaygın ve erişebilir hale getirilmesi,
- Yönetim ve hizmet sürecinde vatandaş isteklerinin değerlendirilerek katılımcı
yurttaşlığın önünün açılması,
- Kamu kurumları ve kullanıcıları arasında koordinasyonu gerçekleştirilmesi,
- Zaman, enerji ve mali tasarrufu,
- Şeffaflık ve güven ortamını geliştirerek, devletin meşruluğunun pekiştirilmesi,
- Yedi gün yirmi dört saat, her ortamda devlete ulaşmanın gerçekleştirilmesi.
E-Devlet uygulamalarında değişik bir takım amaçlar hedeflenmektedir. Fakat en temel
hedefin artık kamu hizmetlerini klasik araçlarla sunmanın mümkün olmadığı gerçeğinin
anlaşılarak, çağın getirdiklerinden her alanda faydalanıldığı gibi kamusal alanda da
faydalanılması gerekliliğidir ki, bu durum geleneksel hizmet sunum tarzlarının yeni araçlarla
sunulmasının yanında yeni hizmet kollarının da üretileceği anlamına gelmektedir. Ayrıca,
ülkelerin değişikliklerine göre, e-Devletten beklenilen faydalar da değişecek olmasına
rağmen, yine de bunları ortak paydalar içerisinde toplamak ve bu faydaların elde edileceği
amaçlan şöyle sıralamak mümkündür:
- Şeffaf devlet vizyonuna ulaşılması,
- Vatandaşların devletle olan işlerinin çok daha hızlı halledilmesi.
- Bireyler tarafında görülen verimlilik artışı sayesinde kamusal hizmet
birimlerinin daha verimli olmasının sağlanması,
- Kamu kurumları arasında bilgi bütünlüğünün sağlanarak her türlü kötüye
kullanımın önüne geçilmesi,
- Bireylerin kamu hizmetlerinden 7X24 faydalanmalarının sağlanması,
- Kamusal hizmetleri yaygın ve erişilebilir hale getirilmesi,
- Hizmet üretim ve yönetim sürecinde vatandaşların istek ve eğilimlerini daha
etkin değerlendirmek, katılımcı yurttaşlığın önünün açılması,

17. 7
- Devlet kurumlarının daha rasyonel ve verimli işlemesinin sağlanması.
- Devlet kamu hizmetlerinin daha güvenli, kaliteli, hızlı ve az maliyetle sunulması ile
özetle;
 Bürokrasiyi azaltmak,
 Şeffaf kamu yönetimi sağlamak,
 Sosyal ortam oluşturarak katılımcı demokrasiye katkıda bulunma amaçlarını
taşımaktadır.
i.iii. E-Devlet Uygulamalarının Unsurları
“E-devlet” olarak adlandırılan bu yönetsel modelin giderek daha çok devlet ve uluslararası
kuruluş nezdinde kabul görmesine ve kamu yönetimlerinin yeniden yapılandırılması
arayışlarında baskın seçenek olarak ortaya çıkmasına neden olan bu faktörler genel hatlarıyla
şöyle özetlenebilir (Uçkan, 2003):
- Kamu yönetimlerinin, bilgi teknolojileri kullanımıyla daha etkili ve verimli bir
işleyişe kavuşturulması,
- Kamu hizmetlerinin yaygınlaştırılması, vatandaşların kamu yönetim birimlerine
doğrudan ve etkin erişiminin kolaylaştırılması,
- Vatandaşların kamu organizasyonunun denetim, eleştiri ve iyileştirme sürecine
doğrudan katılımına olanak sağlanması,
- Yerel tıkanıklıkların ve/veya merkezi uygulamaların yerel sonuçlarının
değerlendirilmesi sürecinde, vatandaşların “yerinden” ve “dolaysız” katkı ve
katılımlarının sağlanması, bölgesel kalkınma hedefleri doğrultusunda, yerel
kaynak ve imkânların, ulusal ve uluslararası ekonomiyi entegrasyonunda; pazar
işleyişinin şeffaflık ve yüksek performansta gerçekleşmesinde hızlı, dolaysız bir
bilgi-katılım koordinasyon seçeneğinin oluşması.
Bu çerçevede , E-devletin 3 temel bileşeni vardır; e-vatandaş, e-şirket, ve e-kurum. E-şirket
görevlisi, e-çalışan, e-kurum görevlisi ise e-memur olarak nitelendirilmektedir. E-devletin

18. 8
temel unsurları açısından bakacak olursak devlet, vatandaş, şirketler, kurumlar ve kamu
çalışanlarını sıralamak mümkündür (Kırçova,2004).Bu unsurlar aşağıdaki şekilde
gösterilmiştir.
Şekil B: E – Devletin Unsurları
Kaynak; http://dergi.sayistay.gov.tr/icerik/der61m6.pdf
Yukarıda da değindiğimiz gibi e- devlet ; vatandaş, şirketler, kurumlar ve kamu çalışanları e-
devletin unsurlarını oluşturmaktadır. Bu unsurlar ve bunların Elektronik devlet kavramı
içinde E-dönüşüm yaşayarak yeni tanımlarını almasın aşağıdaki özette görebiliriz.
i.iii.i. Devleten E-Devlete Dönüşüm

19. 9
Günümüzde vatandaşların devlet ilişkilerindeki ihtiyaçları ve beklentilerinin esas olarak
değişmesi, devlet tanımında da göze çarpar bir şekilde farklılaşmalara neden olmuştur.Daha
iyi bir kamu hizmeti için,vatandaşların ihtiyaçlarına göre devletten vatandaşlara doğrudan
bilgi akışını içeren yeni bir yönetim şeklinin tanımlanmasına gereksinim doğmuştur
Devletin özellikle birimleri, kurumları ve vatandaşlarıyla doğrudan ilişkili olarak yürüttüğü
hizmetlerle ilgili olarak tüm işlevlerinin ağ üzerine taşındığı durum E-Devlet kavramının
devlet ayağını oluşturmaktadır. Gerek ürettiği hizmetler, gerekse bu esnada kullandığı girdiler
bakımından devlet organizasyonu bilinen en büyük ve kapsamlı organizasyondur. Bu
organizasyonun sağlıklı işleyebilmesi gerekli alt yapı ve üst yapı unsurlarının bir araya
gelmesiyle mümkün olacaktır (Kırçova, 2004).
Türkiyede E-devletin Başlangıcı Evresi 2000 li yıların başına denk gelmektedir. 27 Şubat
2003 tarih ve 2003/12 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile kamu eli işe e-Dönüşüm Projesi
başlamıştır. Hemen arkasından, 21 Mart 2003 Bilgi Toplumu Dairesinin Kuruluşu ile e-
dönüşümün kamunun liderliği ile ilerleyeceğinin resmi olmuştur.
15 Ocak 2004 tarihli ve 5070 sayılı Elektronik İmza Kanunu Kanunun 5 inci maddesi, güvenli
elektronik imzanın elle atılan imza ile aynı hukuki sonucu doğuracağını hükme bağlamıştır.
7 Kasım 2006 e-Devlet Kapısı Projesi (http://www.turkiye.gov.tr/) ile Türkiye E-Devlet
Portalini Self-Servis olarak kullanıma açmıştır. Kamu kurumlarının önündeki kuyruklarda
beklemek yerine vatandaşın başvurusunu 7x24 yapabilmesi ve kendi işini kendisinin takip
etmesini sağlamıştır.
i.iii.ii. Vatandaş’tan E-vatandaşa Dönüşüm
Devlet ile vatandaş arasında iletişimin temelinde devletin vatandaşı için var olduğu gerçeği
yer almaktadır. Bunlar arasında etkileşim doğuracak iletişim kanalları ne kadar açık olursa,
vatandaşın refahı, mutluluğu, huzuru ve güveni o kadar sağlanır. Bunlar arasındaki
iletişimsizlik en başta devletin vatandaşına, vatandaşın da devletine olan güvenini ortadan
kaldırır. Güvensizlik ise, ülkede demokrasi ve insan haklarının gelişmesini ve yeşermesini

20. 10
önler. Bu bağlamda, yalnızca devletin vatandaşına değil, vatandaşın da devletine kolay
erişebilmesi ve etkileşim, iletişim ve paylaşım içinde olması oldukça önemlidir (Kaya,2000).
Günümüzde ise bilgi teknolojileri alanında yaşanan hızlı gelişmeler bu araçlara alternatif ya
da destek olabilecek yeni araçlar -internet, web teknolojileri ve e-posta sunmuştur. Diğer
iletişim araçlarından farklı özellikleri olan bu yeni araçlar devlet-vatandaş iletişimi ve
etkileşimi geliştirmede ve etkili kılmada önemli fırsatlar sunmaktadır. Bilgi çağının getirdiği
değişim; vatandaşı kendisine hizmet sağlayanlara daha da yakınlaştırarak, kendi ihtiyaçları
doğrultusunda daha aktif hale getirmiştir(Kaya,2000)
E-Devlet kavramının vatandaş tarafında ağ ortamına bağlı olma gerekliliği bulunmaktadır.
Ağ’a bağlı vatandaş elektronik ortamda sunulan her türlü hizmete erişebilir. Bu noktada en
önemli sorun ağ’a bağlanma oranındadır. Bireysel olarak ağ’a bağlı kişi ya da hane halkı
sayısı bakımından gelişmiş ülkeler ileri durumdadır. Bilgisayarlaşma oranı, kişi başına
bilgisayar sayısı, bilgisayar okur-yazarlığı oranı, ağ’a erişim imkanları ve ağ’a erişim oranı
gibi faktörler e-devlet ortamının uygulanabilirliğini doğrudan etkilemektedir (Kırçova, 2003)
Vatandaşın, devletin ve özel sektörün verdiği hizmetlere erişim hakkı ve erişim kolaylığı
“ağa” bağlanması ile beraber artmıştır. Örnek E-imza ve KEP ( Kayıtlı E-Posta) adresine
sahip bir engelli vatandaşın kamu kurumuna, bir bankaya veya ticari sözleşme için başka bir
şirket ile her türlü yasa ve mevzuata uygun e-imzalı evraklarını iletmesinin önündeki tüm
engeller kalkmıştır. Tabiki, engelli vatandaşın normal hayat içindeki elektronik ulaşım
dışındaki diğer tüm servislere erişmesinin önündeki engelleri ancak Engelsiz Devlet
kavramında incelemekte fayda var. Bu çalışmada amacımız şimdilik E-vatandaş kavramını
incelemek. E-vatandaş yol haritası içinde E-hizmetler, E-çözümler ve E-servislerin olmasssa
olmazı tabiki Engelsiz-hizmetler, Engelsiz-çözümler ve Engelsiz-servisler olarak
düşünülmeli.
i.iii.iii. Şirket’ten E-şirkete Dönüşüm
Bir ülkenin ekonomik yapısında en önemli unsurların başında şirketler gelmektedir. Şirketler,
devlet organizasyonuna göre yenilikleri daha kolay benimseyen ve uygulayan birimlerdir. Bu
anlamda, dünyada ve Türkiye‟de eticaret projeleriyle birlikte şirketlerin gösterdiği gelişme

21. 11
dikkat çekicidir. Ağ organizasyonundan ağ ekonomisine geçişte şirketlerin yakaladığı ivme,
ağın diğer unsurlarına göre çok daha önemlidir. Önceleri askeri amaçlı bir proje olarak ortaya
çıkan internet, akademik kuruluşların katılımıyla büyümüş ve nihayetinde ticari kuruluşların
katılmasından sonra bugün ulaştığı noktalara gelmiştir. Halen dünyada milyonlarca internet
sitesi ve milyonlarca internet kullanıcısı varsa bunun büyük ölçüde ticari internet sayesinde
gerçekleştiğini söyleyebiliriz (Kırçova,2004)
Ağ teknolojileri alanındaki gelişmelerin önemli bir bölümü şirketlerin bu alana yaptıkları
yüklü miktarlardaki yatırımlarla mümkün olmuştur. Globalleşme, ekonomik blokların
oluşması, yeni pazarların açılması, uluslar arası şirketlerin giderek büyüyen gücü ile rekabet
arttıran faktörlerin devreye girmesiyle birlikte şirketlerin birbirlerine üstünlük sağlamak
amacıyla maliyet düşürücü yöntem ve teknikleri uygulamaya önem verdikleri görülmektedir
(Kırçova, 2003).
Yukarıda yapılan açıklamalar doğrultusunda e-devletin temel unsurları içerisinde en hızlı
dönüşümü sağlayan unsur kuşkusuz işletmelerdir. İşletmelerin hızlı bir şekilde elektronik
olgusunu tamamlamaya çalışmalarındaki sebep ise modern çağın gereklerini yerine getirerek
faaliyetlerini en etkin hale getirip şirket amaçlarına en kısa yoldan ulaşmak istemeleridir.
Şirketlerin e-dönüşüm yol haritasında en önemli temel dönüm noktası : online ve offline
işlemlerin bir araya getirilmesi ve sürecin kesintisiz devam edebilmesidir. İnternet üzerinden
yaptığınız bir “online” sözleşmeyi eğer “kağıda baskı alıp” sonrada “ıslak imza” sürecine
sokarsanız bu şirketinizin offline düşmesidir. Bu sırada tüm sürecini ”online” yöneten başka
bir rakibe müşterinizi kaybedebilirsiniz. E-imza ve KEP ile online olarak sözleşme sürecini
yöneten/yapan firmalar “offline”a düşmezler.
E-şirket olma çabası içinde olanların veya bunu hedefleyenlerin en temel sorusu: E-Şirket
Nedir? Ve ben nasıl E-Şirkete dönüşürüm şeklinde olmalı.
Ürünlerini e-Ortamda üretip, e-Ortamda satış ve pazarlamasını yapan, müşteri, iştirak,
çalışanlar, paydaşlar ve kamu ile tüm iletişimini yasal geçerli ve mevzuata uygun olarak e-
Ortamda (kağıtsız) yapabilen şirketler e-Şirketlerdir.

22. 12
E-Dönüşüm Düzenlemeleri: Kapsamındaki tüm yenilikler ile beraber önümüzdeki kısa
dönemde şirketleri “E-Hizmet”, “E-Çözüm” ve “E-Servis” üretmek ve satmak zorunda
bırakacak.
Şirketlerin tüm iş akışı ve döküman yönetimleri e-Ortamda yasal geçerli ve mevzuata uygun
olmak zorunda. Aynı ortam veya mecrayı kullanamayan firmalar yok olacaklar veya e-
Dönüşüm ile şirketlerini e-Şirket olma yoluna sokacaklar.
E-Şirket dönüşümüne başlamış tüm şirketlerin ‘Bulut Hizmetleri ve Çözümleri’ sunması veya
kullanıcısı olması gerekiyor. Bu gereksinim ile beraber ‘E-Güvenlik’ e-Şirketlerin en büyük
ihtiyacı haline geliyor. Çünkü müşteriler, çalışanlar ve iş ortaklarının ‘her zaman’, ‘her
yerden’ ve ‘her türlü cihazdan’ şirketin e-Servislerine, e-çözümlerine veya e-hizmetlerine
eriştiğinde bunun özellikle en güvenilir, en hızlı ve en verimli şekilde yapılması gerekiyor.
E-Şirket yolculuğunda her kurumun ve çalışanın kendine şu soruları sorması gerekir:
•“Rakiplerimiz E-imza ve KEP ile her türlü değerli evrak transferini dakikalar
seviyesinde yaparken, ıslak imza ve kargo ile günler ve haftalar sürecek bir sürecin maliyetine
katlanmamızın bedeli nedir?”
 Şirketimizin hangi bölümleri e-dönüşüme hazır?
 Şirketimizin çalışanları e-Çalışan olmaya hazır mı?
 Şirketimizin e-Dönüşüm prensipleri var mı?
 E-fatura, E-defter, E-saklama, E-arşiv için altyapımız hazırmı ?
Kendi Şirketinizin e-Dönüşüm seviyesini ölçmek ve e-dönüşüm olgunluğunuzu geliştirmek
için benzer soruları şirketinizin bütün departlamanlarının değerlendirmesi ile yapabilirsiniz.
i.iii.iv. Kurum’dan E-kuruma Dönüşüm
Şirketlerin ve vatandaşların yer aldığı ağ ortamının diğer bir tamamlayıcısı da kurumlardır.
Gerek iş yaşamında ve gerekse de günlük yaşamda sıkça başvurulan çeşitli kurumların da ağ
ortamına taşınması söz konusudur. Belediyeler, dernekler, vakıflar, sivil toplum örgütleri,

23. 13
üniversiteler, diğer öğretim kurumları, noterler ve benzeri kurumlar da e-devlet
organizasyonunu tamamlamak üzere ağ ortamında yer almaktadır (Kırçova,2004:79)
Kamu kurum ve kuruluşlarının tüm hizmetlerinin ağa taşımaları ile geleneksel devlet, e-devlet
konumuna geçmekte, ağ yardımıyla kamunun etkinlik ve verimliliği arttırılmaktadır (Özbek,
2007)
Türkiyedeki tüm kamu kurumları e-dönüşüme çok inanmış şekilde destek veriyorlar ve bu
konuda AB deki diğer ülkelerden oldukça ilerideler.
Örnekleri ile : Ulaştırma Bakanlığı ve BTK Kayıtlı Elektronik Posta (KEP), yasal geçerli ve
güvenli e-posta olarak, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK) ile 1 Temmuz 2012 tarihinden
itibaren ülkemizde uygulamaya geçmiş bulunmaktadır.
E-Tebligat uygulaması, Tebligat Kanunu’na eklenen 7/a maddesi kapsamında Adalet
Bakanlığı tarafından düzenlenen E-Tebligat Yönetmeliği ile 19 Ocak 2013 tarihinden itibaren
uygulamaya geçmiş bulunmaktadır.
Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB), 397-416-424-433 Sayılı Vergi Usul
Kanunu (VUK) Genel Tebliğleri ile e-Fatura uygulamalarını başlatmıştır.
GİB ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından ortak olarak yayımlanan 1 sıra No.lu
Elektronik Defter Genel Tebliği ve GİB tarafından yayımlanan 421 Sayılı VUK Genel Tebliği
ile e-Defter düzenlemesi yapılmış olup, 1.1.2015 tarihinde uygulamaya geçmştir.
İ.İİİ.V. Kamu Çalışanından (Memur) E-memura Dönüşüm
Kamu hizmetlerinin vatandaşa sunumunda kamu çalışanları da önemli bir unsurdur. Hizmet
sunumunda teknolojinin daha fazla kullanılması insan unsurunun daha az kullanılmasına
neden olsa da insansız bir e-devlet uygulaması pekala mümkün değildir. Bir çok hizmetin
üretilmesi esnasında insan yine en önemi unsur olarak yer alacaktır. Devlet hizmetlerinin
vatandaşa, şirketlere ve diğer kurumlara etkin ve verimli bir şekilde iletilmesi ile ilgili olarak
üzerinde en fazla durulan konulardan birisi kamu kesiminde çalışanların sayısı ve niteliğidir.
Kamu çalışanlarının sayısının fazla olmasının devlet hizmetlerinin etkin bir şekilde

24. 14
sunulmasına etkisi olduğu söylenemez. Bu noktada, bilgi teknolojilerini iyi bilen, ağ
teknolojisi üzerinde çalışma yeteneğine sahip nitelikli kadrolara gereksinim vardır
(Kırçova,2004)
E-Hizmetlerin sunulmasında kamu çalışanları kilit konumdadır. Hizmetlerin ağ ortamına
geçmesiyle kamudaki istihdam sayısının azaltılması bir unsur olarak karşımıza çıksa da,
hizmetlerin üretilip sunulmasında insan faktörünün önemi göz ardı edilmemelidir (Özbek,
2007).
Sonuç olarak, kamu çalışanlarının elektronik ortamda hizmet sunabilmeleri için elektronik
dönüşümlerinin de tamamlanması gerekmektedir. Her ne kadar e-devletin kamu kurumlarında
istihdam sayısını düşüreceği gerçeği karşımıza çıksa da var olan istihdamın niteliğinin
geliştirileceği ve daha verimli hale getirileceği gerçeği göz ardı edilmemelidir.
e-Devlet sadece başarıyla görevleri yerine getirmek değil; kamu hizmetlerinin sunulması ve
yönetimini değiştirmenin dönüşümü sürecidir ayrıca e-devlet uygulamaları stabil değil
yaşayan uygulamalardır. e- Devlet uygulamaları ile;
 Bilgi ve teknoloji alanındaki gelişmeler ile bu gelişmelere uyumluluk
 Yoğun bilgi akışının transfer gerekliliği,
 Kişiler ile kurumlar arasında saatler süren mesafelerin dakika hatta saniyelerle
ölçülmesi
 E-Ticaret uygulamaları ile ekonomik gelişmelerin yaşanması ve kayıt dışı
ekonominin önüne geçilmesi
 Bilgi ve belgelere geçmiş ve gelecek bağlantısının kurularak uzun yıllar
kullanılabilecek şekilde ulaşılabilmesi mümkündür.

25. 15
2.BÖLÜM TÜRKİYE’DE VE AVRUPA BİRLİĞİNDE E-DEVLET VE E-KİMLİK
SÜRECİ
ii.i.Türkiye’de E-Devlet Uygulamasının Terminolojisi
E-Devlet uygulamasından önce Türkiye’de kamu hizmetleri ve artan hizmet talebi ile, hantal
yapı, aşırı istihdam, engelleyici bürokratik zihniyet gibi nedenlerle, kamu kesimi öncü olmak
yerine, gelişmelerin önünü tıkama noktasına gelmiştir(Banger,2001).
Türkiye 12 Nisan 1993 tarihinde ODTÜ’den Ankara-Washington arasında kiralık hat
kurularak sağlanan bağlantı sayesinde internetle tanışmıştır (www.turk.internet.com )2014 yılı
itibari ile ‘’Bilgisayar ve internet kullanım oranları 16-74 yaş grubundaki bireylerde sırasıyla
%53,5 ve %53,8 ‘’(http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=16198 ) ulaşmıştır.
İnternet’i Türkiye’de kamu yönetimi alanında kullanmak için gerek merkezi yönetim gerekse
yerel yönetimler alanında çeşitli çalışmalar yapmaktadır. Her ne kadar günümüzde birçok
devlet kurumunun Web sitesi olsa da e-devlet alanındaki çalışmaların kamu bilgi ve
hizmetlerinin arzu edilen düzeyde etkileşim, katılım, şeffaflık, erişilebilirlik sağladığını
söylemek mümkün değildir (Özbek, 2007).
Türkiye'de mali sistemin yapısının bozulması, adalet, eğitim, sağlık ve bürokratik yapının
işleyişinden kaynaklanan sorunlar, ekonomik krizler, hızlı kentleşme vb. sorunlar kamu
yönetiminin yeniden sorgulanmasına neden olmuş ve yönetimde şeffaflaşma ve hizmet
kalitesinin arttırılmasına yönelik çalışmaların yapılması gerektiği kanaatine varılmıştır
(Yıldız, 2007).
Türkiye e-devlet konusunda Avrupa ülkeleri ve Amerikadaki kadar uygulamada ve
yaygınlaştırmada başarılı olamasa da, yapılan çalışmalar göstermektedir ki Türkiye e-devlet
konusunda oldukça gelişim göstermektedir. E-Devlet konusunda çeşitli aşamalardan geçen
Türkiye son yıllarda bilgi toplumu hedefine yaklaşmak için büyük çabalar sarf etmektedir.
Türkiye birinci aşamada (1996-2000) akademisyenler, sivil toplum kuruluşları gibi örgütlerin
katkılarıyla çeşitli stratejilerin gelişmesine odaklanmış,

26. 16
İkinci aşamada (2000-2002) e-devleti hayata geçirmek için gerekli planlar yapmış, şu anki
aşamada ise kamu yönetiminin modernize edilmesi üzerinde odaklanmıştır (OECD, 2007).
2002 yılında sonra ivme kazanan e-devletin gelişiminde işbaşına gelen istikrarlı ve reformcu
hükümetin payı oldukça fazladır. 2000 yılında kabul edilen “E-Avrupa Eylem Planı”
devletlerin internetin yarattığı fırsatlardan olabildiğince yararlanması temelinde, Avrupa’yı
çevrimiçi bir ağa ile birbirine bağlayarak, kamu hizmetlerini bu ağ üzerinden görmeyi
amaçlıyordu (Şahin ve Örselli, 2003).
Türkiye Avrupa Birliği ile uyum sağlamak ve bilgi toplumu hedeflerini gerçekleştirmek için,
Avrupa Birliği’ne aday ülkeler için hazırlanan bu eylem planının bir benzeri olan “E-Avrupa+
Girişimi”ne 2001 yılında üye olmuştur. Bu girişim E-Avrupa gibi, aday ülkelerin
ekonomilerinin yenilenmesini, modernizasyonunu, kurumsallıklarını, bilgi toplumu hedefini
ve genel rekabet güçlerini geliştirmeyi amaçlamakta, bu yönde eylemler sunmaktadır (Akçam,
2006).
Buna bağlı olarak ilgili stratejilerin belirlenmesi amacıyla DPT bünyesinde Bilgi Toplumu
Dairesi kurulmuştur. Bu kapsamda 4 Aralık 2003 tarih ve 2003/48 sayılı Başbakanlık
Genelgesi'yle e-Dönüşüm Türkiye Projesi Kısa Dönem Eylem Plânı uygulamaya
konulmuştur. Ayrıca söz konusu genelgeyle e-Dönüşüm Türkiye İcra Kurulu oluşturulmuş
böylelikle atılacak adımlarla ilgili Plân ve program yapılarak yürütme öngörülmüştür.
Öncelikle 2003-2004 yıllarını kapsayan KDEP (Kısa Dönem Eylem Plânı) hazırlanmış, 2005
yılında e-Dönüşüm Türkiye Projesi 2005 Eylem Plânı oluşturulmuş ve 2005 Eylem Plânı’nın
uygulanmasını takiben, 2006’da 2006-2010 dönemini kapsayan Bilgi Toplumu Stratejisi ve
Eylem Plânı hazırlanmıştır. DPT Müsteşar Yardımcısı başkanlığında, eylemlerden sorumlu
bakanlıkların, kamu kurum ve kuruluşlarının strateji geliştirme başkanları ile üniversite ve
belediye temsilcilerini içeren Dönüşüm Liderleri Kurulu oluşturulmuştur. 2007’de e-
Dönüşüm Türkiye Danışma Kurulu meslek kuruluşları ve STK temsilcilerini içerecek şekilde
yeniden yapılandırılmıştır. “e-Dönüşüm Türkiye Projesi ile;

27. 17
 Adalet, trafik, vergi, emniyet, sosyal güvenlik, nüfus, tapu, sağlık, eğitim gibi
alanlardaki kurum ve kuruluşlara yapılacak müracaatlar bazı haklardan yararlanma ve
belgelendirme hususları elektronik ortamda da gerçekleştirilmesi,
 Kamu kurumlarında iş akışı ve belgeleme başta olmak üzere hizmet üretme formatı
birbiri ile uyumlu ve standart hale getirilmesi,
 Tüm kamu kurumlarının web sayfalarında, yasa ile açıklanması engellenmemiş tüm
rapor, başvuru, inceleme vs. yer alması,
 Her kamu kurumu veri sistemi kuracak ve bütün bilgiler açık olması, sistemin
görünürlüğü artırılması,
 E-Devleti en etkin kullanan ülkelerle yapılacak anlaşmalar ile “kıyaslama” yapılması
amaçlanmıştır.” (http://www.tbd.org.tr/usr_img/cd/kamubib15/dosyalar/Tarihce.htm )
Bu dönemde yeniden düzenlenen çalışma grupları ve koordinasyonundan sorumlu kuruluşlar
aşağıdadır:
i. Eğitim ve İnsan Kaynakları Çalışma Grubu: Milli Eğitim Bakanlığı
ii. Teknik Altyapı ve Bilgi Güvenliği Çalışma Grubu: Ulaştırma Bakanlığı
iii. Hukuki Altyapı Çalışma Grubu: Adalet Bakanlığı
iv. e-Devlet Çalışma Grubu: Devlet Planlama Teşkilatı
v. e-Ticaret Çalışma Grubu: Dış Ticaret Müsteşarlığı
vi. Standartlar Çalışma Grubu: Türk Standartları Enstitüsü Başkanlığı
vii. e-Sağlık Çalışma Grubu: Sağlık Bakanlığı
viii. İzleme Çalışma Grubu: Türkiye Bilişim Derneği
2006’da kapsamlı e-Okul projesi kullanıma açılmış, örgencilerin okullar arası transferleri gibi
süreçler elektronik ortama taşınmıştır. 2007’de elektronik kimlik kartı projesi pilot
uygulaması başlatılmıştır. Yargı alanında ise 2008 yılında adli yazışmaların UYAP

28. 18
kapsamında yapılması zorunlu hale getirilmiş, 2009 yılında kamu e-Hizmetlerinin birlikte
çalışmaları konusunda başarılı örnekler gözlemlenmiş; SEÇSİS (Seçim Sistemi Otomasyonu
Projesi) ve MERNİS’in birlikte çalışmaları sayesinde seçmen kaydı işlemleri elektronik
ortama taşınmıştır. e-Devlet Kapısı projesiyle ilgili ise 2005 yılında Türk Telekom
görevlendirilmiştir. 2006’da Türk Telekom’un özelleştirilmesiyle projenin sorumluluğu
TURKSAT’a devredilmiş, 18 Aralık 2008’de de e-Devlet Kapısı açılmıştır
Türkiye’deki e-dönüşüm yapısının gelişimi yukarıdaki anlatılanlar eşliğinde şu şekilde
sıralana bilir;
• Türkiye’de e-dönüşüm ihtiyacı 1980’li yıllar ile birlikte gündeme gelmiş ve zaman
içerisinde vazgeçilemez bir ihtiyaç olmuştur.
• 1990 ve 2000 yıllarda dünyada yaşanan bilgi ve teknoloji eksenli büyük dönüşüm,
Türkiye’yi de çok yoğun biçimde etkilemiştir.
• 1993 yılında Dünya Bankasının desteği ile geliştirilen “Türkiye Bilişim ve Ekonomik
Modernizasyon” projesi, e-Dönüşüm Türkiye sürecinin ilklerindendir.
• 1997 yılında Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu’nun Türkiye’nin bilim ve teknoloji
politikalarının oluşturulması konusunda atmış olduğu kritik adımlar;
• Ulusal Enformasyon Altyapısı ana planının (TUENA) hazırlanması,
• Ulusal akademik ağ ve bilgi merkezinin (ULAKBİM) kurulması,
• Elektronik Ticaret ağının kurulması.
• 1998 yılında Başbakanlık genelgesiyle oluşturulan “Kamu Net Teknik Kurulu” e-
Dönüşüm Türkiye çalışmaları doğrultusunda e-Devlete geçiş süreci ve vizyonunun
oluşturulmasında önemli bir yer tutmaktadır.
• Mart 2000 de AB ülkelerinin “e-Avrupa Eylem Planı’nı” hazırlanması ve kabul
etmesi ile birlikte Türkiye’de bu plandan önemli ölçüde etkilenmiştir.
• 2001’de gerçekleştirilen Avrupa Birliği liderler zirvesinde, Türkiye’nin “e-Avrupa
Projesine” imza atması, “e-Dönüşüm Türkiye” adı verilen bilgi toplumuna geçiş
sürecinin başlaması anlamına gelmektedir.

29. 19
• e-Dönüşüm Türkiye ;
• Projenin öncelikli hedefi, internet kullanımının artırılması
• Kamu kurum ve kuruluşları tarafından sunulan hizmetlerin elektronik ortama
taşınması
• Bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanımını kolaylaştırmak amacıyla bir
e-DEVLET PORTALI’nın oluşturulması,
• 3 Ocak 2003 tarihinde e-Dönüsüm Türkiye Projesinin koordinasyonu, izlenmesi,
değerlendirilmesi ve yönlendirilmesi ile ilgili olarak DPT görevlendirilmiştir.
• 27 Şubat 2003 tarihinde yayımlanan 2003/12 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile e-
Dönüşüm Türkiye Projesi'nin amaçları, kurumsal yapısı ve uygulama esasları
belirlenmiştir.
• 2003 yılı Mart ayında, kamu kurumlarının bilgi ve iletişim teknolojisi yatırımlarına
ilişkin stratejilerin belirlenmesi ve e-Dönüşüm Türkiye Projesi'nin koordinasyonu
amacıyla, DPT bünyesinde Bilgi Toplumu Dairesi (BTD) kurulmuştur.
• 2003/12 Sayılı Basbakanlık Genelgesi'nde, e-Dönüsüm Türkiye Projesi'nin baslıca
hedefinin, vatandaşlara daha kaliteli ve hızlı kamu hizmeti sunmak; katılımcı, şeffaf,
etkin ve basit is süreçlerine sahip olmayı ilke edinmiş bir devlet yapısı oluşturmak
olduğu belirtilmiştir.
• 4 Aralık 2003 tarih ve 2003/48 sayılı Başbakanlık Genelgesi'yle e-Dönüşüm Türkiye
Projesi Kısa Dönem Eylem Planı uygulamaya koyulmuştur.
• e-Dönüşüm Türkiye icra Kurulu oluşturulmuş, Kurul'un sekreterya hizmetleri DPT
tarafından yürütülmektedir.
• 2005-2006 yıllarında Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı (2006-2010)
hazırlanmıştır.
• 2007/7 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile Dönüşüm Liderleri Kurulu oluşturulmuştur.

30. 20
2007/7 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile yeniden yapılandırılmıştır. Bu kapsamda,
Türkiye’nin bilgi toplumuna dönüşüm sürecinde görev alması öngörülen baslıca kurumsal
yapılar, “e-Dönüşüm Türkiye İcra Kurulu”, “Dönüşüm Liderleri Kurulu” ve “e-Dönüşüm
Türkiye Danışma Kurulu” olmuştur
TÜBİTAK Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu’nun 13 Aralık 2000 tarihli toplantısında, refah
toplumuna ulaşma sürecinde bilim ve teknolojiden etkin bir araç olarak yararlanılmasını
sağlamak üzere, 2003-2023 yılları için Türkiye'nin Bilim ve Teknoloji Stratejileri Belgesi'nin
hazırlanmasına karar verilmiştir. Konuyla ilgili gerekli ön çalışmalar yapıldıktan sonra, 24
Aralık 2001 tarihli Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu toplantısında, Projenin adı "Vizyon
2023: Bilim ve Teknoloji Stratejileri" olarak belirlenmiştir. Vizyon 2023 Projesinin, ilgili
kurum ve kuruluşlarla eşgüdüm içinde yürütülmesi görevi TÜBİTAK'a verilmiştir. Hazırlanan
bu proje ile: Bilim ve teknolojiye hâkim, teknolojiyi bilinçli kullanan ve yeni teknolojiler
üretebilen, teknolojik gelişmeleri toplumsal ve ekonomik faydaya dönüştürme yeteneği
kazanmış bir "refah toplumu" oluşturulması istenmektedir
(http://www.tubitak.gov.tr/tubitak_content_files/vizyon2023/Vizyon2023_Strateji_Belgesi.pd
f ).
Projenin çalışma kapsamı aşağıdaki gibi belirlenmiştir:
 Türkiye'nin bilim ve teknoloji alanında mevcut konumunun ve durumunun
saptanması,
 Dünyada bilim ve teknoloji alanındaki yapılan çalışmaların saptanması,
 Türkiye'nin 2023 hedefleri bağlamında, bilim ve teknoloji taleplerinin belirlenmesi,
 Bu hedeflere ulaşılabilmesi için gerekli stratejik değer taşıyan teknolojilerinin
saptanması. Bu teknolojilerin geliştirilmesi ve/veya edinilmesine yönelik politikaların
önerilmesi. Vizyon 2023 Bilim ve Teknoloji Stratejileri çalışmaları kapsamında aşağıdaki
projeler başlatılmıştır
(http://www.tubitak.gov.tr/tubitak_content_files/vizyon2023/Vizyon2023_Strateji_Belgesi.pd
f ):

31. 21
‘’i. Teknoloji Öngörü Projesi,
ii. Ulusal Teknoloji Envanteri Projesi,
iii. Türk Araştırmacılar Envanteri Projesi,
iv. Ulusal AR-GE Altyapısı Projesi”
Türkiye’de uygulanan bazı e-devlet uygulamaları şu şekilde sıralana bilmektedir;
-Ulaştırma Bakanlığı : Ticari Araç Sorgulama, Adalet Bakanlığı : Dava Dosyası
Sorgulama; Başbakanlık : Bimer Başvurusu; Başbakanlık : Bimer Başvuru Sonuçları, İçişleri
Bakanlığı : Evrak Takip; İşkur : Kriterlere Göre İş Sorgulama ve Başvurusu ,İşkur : Meslek
Kursu Sorgulama, İşkur : Profile Göre Açık İş Sorgulama ve Başvurusu, İşkur : Türk Meslek
Sözlüğü, İşkur : İşkur'a Olan Borcu Sorgulama, İşkur : İş Başvuru Sonucu Sorgulama, İşkur :
İşsizlik Ödeneği Başvurusu,SGK : 4A Hizmet Dökümü vb.
‘’E-devletin de içinde bir başlık olarak yer aldığı ve 2006’da başlayıp, 2010’da tamamlanan
Bilgi Toplumu Stratejisi 7 ana eksende 38 kamu kurumunun sorumlu olduğu 111 eylem ile
uygulamaya konulmuş, 36 tanesi temel olmak üzere 117 gösterge ile gelişmeler takip
edilmiştir. Haziran 2012 itibariyle bu stratejinin gerçekleşme oranı %64.1 olmuştur’’
(Kalkınma Bakanlığı, 2014:11 Akt. Demirhan ve Türkoğlu,2014)
Günümüzde neredeyse bütün merkezi yönetim birimlerinin birer büyük e-Devlet projesi
bulunmaktadır. Bu projelerin en önemlileri şu şekilde sıralanabilir (Demirhan ve
Türkoğlu,2014):
‘’İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü Merkezi Nüfus İstatistikleri
Projesi (MERNİS), Kimlik Paylaşım Sistemi (KPS), Emniyet Genel Müdürlüğü POLNET ve
MOBESE Projeleri, Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı Vergi Daireleri Otomasyon
Projesi (VEDOP), Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü Saymanlık Projesi
(SAY2000), Adalet Bakanlığı Ulusal Yargı Ağı Projesi (UYAP), Başbakanlık Bilgi İşlem
Merkezi Projesi (BİMER), Sanayi Bakanlığı e-Tüketici (e-Hizmetler) Projesi, Çalışma ve
Sosyal Güvenlik Bakanlığı e-Bildirge ve MEDULA Projeleri, Sağlık Bakanlığı e-Sağlık
Projesi, Milli Eğitim Bakanlığı MEBSİS ve e-Okul Projesi, Milli Savunma Bakanlığı ASAL

32. 22
Projesi, Dışişleri Bakanlığı e-Dışişleri Projesi, Gümrük Müsteşarlığı GİMOP Projesi ve
TÜBİTAK, ULAKBİM Projesi’’
‘’Türkiye’deki e-Devlet uygulamalarından beklenen kâğıttan arınmış süreçlerin ve kağıt
tüketim miktarında azalmanın araştırma konusu kuruluşlarda henüz gerçekleşmediği tespit
edilmiştir. Bu kuruluşlardaki uygulama örneklerinden hareketle kamu hizmeti alanların uzun
süre daha kırtasiyeciliğin neden olduğu sorunlarla karşı karşıya kalacağı söylenebilir. e-
Devlet uygulamalarının en önemli katkısı ise, uygulamaya dahil kamu hizmetlerinin iş ve
işlem sürelerinde meydana getirdiği gözle görülür kısalma olmuştur. Bu somut olarak
ölçülemese bile uygulamanın tarafları için önemli zaman ve maliyet tasarrufu anlamına
gelmektedir. Bazı eksikliklerine rağmen yine de e-Devletin kamu yönetimlerini dönüştürme,
şeffaflaştırma, verimli kılma, hesap verir duruma getirme, halkın yönetime katılımını sağlama
gibi idari yönden önemli fonksiyonları olduğu, kamu hizmetlerinde maliyet tasarrufu sağlama,
kamu kaynaklarını etkin ve verimli kullanma, hizmet kalitesini ve hızını artırma potansiyeli
olduğu görülmektedir ‘’(Demirhan ve Türkoğlu,2014).
ii.ii. AB E-Devlet Uygulamaları ve Avrupa Dijital Ortak Tek Pazara Geçiş Süreci
Avrupa Birliği Konseyi, bilgi toplumu olma yolunda önemli ölçüde ekonomik ve sosyal
kazanımlar sağlanacağının farkında olarak, 23 Mart 2000’de Lizbon’da yapılan toplantısında,
e-Avrupa girişimini başlatmıştır. Bu girişimin temel amaçları:
 Okullara, iş dünyasına, yönetim birimlerine ve tüm vatandaşlara internet erişimi
sağlamak,
 Bilgisayar okuryazarlığı yüksek bir Avrupa oluşturmak,
 Tüm işlemlerde, güçlü toplumsal katılım ve vatandaşların güvenini sağlamak olarak
ifade edilmiştir
Bu konuda, her ülke birtakım çalışmalara başlamış ve e-devletin çerçevesinin ortaya
konulması amacıyla 29 Kasım 2001 tarihinde AB üyesi ülkelerin, Serbest Ticaret Birliği
ülkeleri ile aday ülkelerin temsilcileri bir deklarasyon yayımlamışlardır. Bu deklarasyon,
AB’nin e-devlet ile ilgili girişimlerinin amaçlarının açıkça ortaya konulmasına yardım
etmiştir. Deklarasyonun ana konuları, şu şekilde belirlenmiştir (Millard, 2003);

33. 23
 ‘’Kapsamı geniş tutmak; iş dünyası ve vatandaş merkezli erişilebilir online hizmetler
sağlamak, ancak, bunu gerçekleştirirken özel durumda olan fiziksel engelli, farklı yaş
grupları ve farklı dil konuşanları da dikkate almak,
 Güven ve güvenliği geliştirmek; e-devlet hizmetlerinin başarısı için, uygun bir güven
ve güvenliğin ön şart olduğu bilinci ile gizlilik ve mahremiyeti dikkate alarak, tüm
Avrupa’da e-devlet hizmetlerine güvenli erişim sağlanması,
 En iyi örnekler oluşturmak; etkili bir e-devlet, uygulamada olduğu kadar iş süreçleri
ve yapıda da birtakım yeniden organizasyonu gerektirir. Bu yapılanmaya katkıda
bulunacak, başarılı deneyimler ve iş süreçlerinin üye ülkeler ile paylaşılarak örnekler
oluşturulması,
 Katılımı cesaretlendirmek; bilgi teknolojileri, iyi bir yönetim için güçlü bir araç
olabilir. Bunun için beş temel prensip; şeffaflık, katılım, hesap verebilirlik, verimlilik
ve uyumluluktur,
 Geleceğe bakmak; tam bir e-devlete dönüşüm için başlangıç seviyesindeki web sitesi
üzerinden basit birtakım bilgileri sağlamanın ötesinde, tüm hizmetlerin internet
üzerinden interaktif olarak verilmesi sağlanmalıdır’’.
Eğitimden sağlığa, akıllı ulaşımdan elektronik ticarete, özürlülerin internet
kullanabilirliğinden yüksek teknolojide KOBİ'lere kadar geniş bir yelpazeye sahip olan
eEurope Girişimine Türkiye, en son başvuran ülke konumundadır. Herkes için bilgi
toplumunu amaçlayan eEurope, bütün Avrupalıların bilgi toplumu oluşturması için bazı
öncelikli alanlar ve bunlarla ilgili amaçlar tespit etmiştir. Her vatandaşı, okulu, evi, işi ve idari
yapıyı internete getirmek; dijital okuryazarlığı geliştirmek ve Üye ülkelerin ve Avrupa
vatandaşlarının internet erişimlerini kolaylaştırmak gibi hususlara öncelik vermektedir.
(www.abgs.gov.tr ).
Haziran 2002’deki Sevilla toplantısında, e-Avrupa hedefleri revize edilerek eAvrupa 2005
Eylem Planı yapılmış ve Birliğin 2005 yılına kadar sürecek yol haritası belirlenmiştir. Bu yol
haritasında ulaşılmak istenen hedefler şunlardır (Millard, 2003);
 E-devlet, e-eğitim ve e-sağlık başta olmak üzere modern çevrimiçi hizmetlerin
sunumu

34. 24
 Dinamik e-iş ortamının yaratılması ve bunları mümkün kılacak;
 Rekabetçi fiyatlarla yaygın geniş bant erişimi
 Güvenli bilgi alt yapısı Bu hedefler çerçevesinde, bir yandan talep kısmında kamu
hizmetleri ve e-iş‘i de içerecek şekilde hizmetler, uygulamalar ve içeriğin; diğer
taraftan arz kısmında bu çalışmaların sunulacağı güvenli geniş bant iletişim alt
yapısının geliştirilmesi amaçlanmaktadır (www.bilgitoplumu.gov.tr )
AB üyesi ülkelerdeki e-devlet uygulamaları, e-Avrupa 2002 ve e-Avrupa 2005 eylem
planlarının en önemli bölümlerinden birini oluşturmaktadır. AB’nin 2010 yılından itibaren
dünyadaki en rekabetçi ve dinamik bilgi ekonomisi haline getirilmesi hedefi doğrultusunda,
bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanarak, kamu hizmetlerinin vatandaşlara ve işletmelere
daha rahat erişilebilir bir ortamda, şeffaf, etkin, verimli ve ucuz bir şekilde sunulabilmesi için
çeşitli çalışmalar günümüzde yapılmaktadır.
Avrupa Birliği Komisyonu 6 Mayıs 2015 tarihinde Dijital/Sayıal Tek Pazar’ın oluşturulma
amaçlı stratejisini açıkladı. Basın açıklamasında bulunan Avrupa Komisyonunun Dijital Tek
Pazar’dan sorumlu başkan yardımcısı Andrus Ansip, bu strateji ile vatandaşlara ve şirketlere
online özgürlüğünün sağlanacağını ve tüm AB’nin Tek pazardan faydalanmasına imkan
tanınacağını belirtti.Üç ana başlıktan oluşan stratejide toplam 16 farklı eylem öngörülüyor.
Tüm bu önlemlerin 2016 sonuna kadar gerçekleştirilmesi bekleniyor.
Özetle:Avrupa Birliği internetin sağladığı imkanları değerlendirip ‘Avrupa Malı’ sanal
hizmetler sektörünü canlandırmaya hazırlanıyor. İletişim teknolojisinde geriye düşmek
istemeyen Avrupa’nın önünde daha uzun bir yol var. (http://www.dw.de/avrupa-
say%C4%B1sal-ortak-pazar-kuruyor/a-18436071 )
AB’de bireylerin, tüketiciler ve işletmelerin dijital/sayısal hizmet, Çözüm ve ürün ve
servislere erişimini kolaylaştırmak amacıyla Avrupa Komisyonu’nun öngördüğü çalışmalar
şu şekilde sıralanıyor:
 Tüketicinin korunması amaçlı, sınır ötesi e-ticareti kolaylaştırmak için yeni kuralların
tanımlanması ve mevcut kuralların uyumlaştırılması.

35. 25
 Halen yürürlükte olan Tüketicinin Korunması işbirliği tüzüğünün gözden geçirilerek
tüketici haklarının daha hızlı ve istikrarlı bir şekilde Sanal ortamlarda uygulamasının
sağlanması
 Avrupa Malı Dijital/Sanal Ürünlerin daha verimli ve karşılanabilir maliyetli paket
sevkiyatlarının sağlanması
 Dijital/Sanal Üretici-sağlayıcı İşletmelerin farklı KDV uygulamalarından kaynaklı
idari yüklerinin ve maliyetlerinin azaltılması
 Uydu ve kabloya ilişkin yönergenin gözden geçirilmesi
 Tüm Avrupada telif hakları yasasının güncelleştirilmesi ve Dijital/Sayısal pazara
uygun hale getirilmesi
 E-ticaret pazarlarında rekabete ilişkin meydana gelebilecek sorunların tespit edilmesi
 Online satışlarda coğrafi engellerin kaldırılması.
Sayısal/Dijital iş ağlarının ve yenilikçi E-hizmetlerin, E-Servislerin ve E-Çözümlerin
geliştirilmesi için gerekli ortamın oluşturulması hedefi doğrultusunda ,Avrupa
Komisyonu’nun öngördüğü önlemler şunlardır:
 AB telekom kurallarının gözden geçirilmesi,
 Online platformların (arama motorları ve sosyal medya gibi) pazardaki rollerinin
incelenmesi,
 Görsel-işitsel medya çerçevesinin gözden geçirilmesi,
 Dijital hizmetlerde güven ve güvenliğin artırılması(özellikle kişisel veriler alanında),
 Gizlilik ve elektronik haberleşme yönergesinin gözden geçirilmesi,
 Online ağ güvenliği için sanayi ile işbirliğinin geliştirilmesi,
Son olarak, Dijital ekonominin büyüme potansiyelinin desteklenmesine yönelik Avrupa
Komisyonunca öngörülen eylemler ise şunlardır:
 AB’de Verilerin serbest dolaşımının teşvik edilmesi hedefi doğrultusunda yeni
girişimler önerilmesi (Örneğin; AB Bulut Hizmetler alanında öncülük yapmak ister );
 Teknolojilerin birlikte çalışabilirliğini sağlamak amacıyla önceliklerin belirlenmesi;

36. 26
 Geniş kapsamlı dijital toplumun oluşturulması için vatandaşların gerekli dijital okut
yazarlığını ve becerilerini geliştirme imkanlarının sağlanması ve yeni bir e-Devlet
eylem planının hazırlanması.
Avrupa Sayısal/Dijital Ortak TEK Pazar stratejisinin,25-26 Haziran 2015 tarihlerinde
düzenlenecek AB konseyi toplantısında daha kapsamlı olarak ele alınması bekleniyor.

37. 27
SONUÇ
E–Avrupa ve Avrupa Sayısal Ortak Tek Pazar Eylem Planları doğrultusunda Türkiye'nin
Sayısal e-devlet modeli kapsayıcı ve merkezi e-yönetişim uygulamalarına doğru
ilerlemektedir. Bu sırada, Türkiye’deki yönetim biçimi merkeziyetçilik olgusundan yerel
anlayışlara doğru ilerlemektedir.
Türkiye’de uygulanan e-devlet modeli , Avrupa’daki modelin tek duraklı, hizmetlerin tek
bir adresten verildiği ( Portal, Hizmet Sağlayıcı Nokta, Özel Entegretör) dönüşüm aşaması ile
paralel bir yapı izlemektedir. E-devlet modelinin özünde; vatandaşların ya da iş dünyasının
ihtiyaçlarına göre yapılanmış çok sayıda kamu yönetim hizmetinin, e-yönetişim anlayışı
gereği, yatay koordinasyon içinde yapılanması sonucu, birbiriyle entegre olan, merkezi
olmayan, bir yapı dikkati çekmektedir.
Türkiye’de bugün e-Devlet ile başlayan dönüşümle iş dünyası özellikle (e-Fatura, e-Defter,
KEP ve e-Tebligat ) vergi uygulamaları ve değişimlerin anlık bilgilendirilmesi sürecinde
büyük kolaylıklar yaşamaya başlamışlardır. İş dünyasının sayısız devlet işlemi bugün
Dijital/Sayısal dünyada gerçekleştirilmektedir. Bu sayede işletmeler zaman kaybına
uğramamakta ve bürokratik engeller sebebiyle iş kaybı yaşamamaktadır. E-Devlet
uygulamlarının artması, E-Hizmet, E-Servis ve E-Çözüm sağlayan pek çok E-Şirketin
oluşmasına ve bu alanda bir E-Pazar yerinin oluşmasını sağlamıştır. E-devlet tarafından
yetkilendirilen pek çok e-Şirket aslında Türkiyenin E-dönüşümü için temel kurumları ve
oyuncuları olarak yerlerini almaktalar. Bu e-Şirketler hem özel sermaye girişimleri ile hemde
e-Dönüşüm konularındaki yetkinlikleri ile e-Devlete destek vermekteler.
E–devlet yapısının Türkiye sarmalı şeffaf ,hızlı ve kullanımı kolay olan bir yapıda
oluşturulmuştur. Türkiye’de oluşan devlet ve vatandaş ilişkisinin e-devlet uygulaması ile
sanal ortama taşınması devletin personel ihtiyacını da sınırlandırmıştır. Bilişim teknolojilerine
ayum sağlayan vatandaşlar günümüzde e –devlet sayesinde SGK uygulamalarından emeklilik
işlemlerine kadar birçok hizmeti 24 saat kesintisiz olarak alabilmektedir.

38. 28
Ancak, e-devlet katılımı Avrupa’ya ülkelerine göre düşük seviyededir. Klasik devlet yapısı
anlayışının terk edilememesi e-devlet uygulamalarının pratikte kullanılması konusunda
devletin yaptırım Uygulama (Ceza, Zaman sınırı) gerekliliğini doğurmaktadır. Ayrıca, farklı
devlet kurumların aynı amaçlı e-Devlet uygulaması için farklı kanun çıkarmaları ve mevzuatı
farklı uygulamaları bireylerde ve şirketlerde e-Dönüşüme en büyük engeldir. Örnek olarak:
Ulaştırma Bakanlığı bünyesinde oluşturulan E-imza kanunu ile Maliye Bakanlığı bünyesinde
oluşturulan Mali-Mühür farklı uygulamadır. Temelde E-Türkiyede tek bir E-imza oteritesi
olmalı, ancak oterite ve denetleyici kamu kurumu kimliğinde karışıklık oluşmuş durumda.
Benzer bir durum evrakların artık e-evrak olarak ( yasal sanal,güvenli ve mevzuata uygun
taşınması ) KEP Hizmet sağlayıcılar tarafından taşınması için Ulaştırma Bakanlığı tarafından
kanunlar çıkarken, E-Fatura ve E-defter veya Vergi bildirimleri konusunda Maliye Bakanlığı
tarafandan farklı “Özel Entegretörlük” kanunları veya hizmet şekilleri tanımlanmıştır.
E-Türkiye’nin gelişiminde , devletin görevi iletişime imkan tanımak ve tek başına kendisini
çok aşan bir koordinasyon çalışmasına, geniş katılımlı ( tüm oyuncuların) bir uzlaşma
platformunda aktif olarak katılmaktır. Bu çerçevede Türkiye'nin içinde bulunduğu özgün
koşulları göz önüne alarak kendi dinamik e-dönüşümünü gerçekleştirmesi gerekmektedir.
Türkiye e-devlet modellemesinde Avrupa’daki ilerlemelerin gerisinde kalmıştır.Ancak
ilerleyen teknolojik faaliyetler ve özel sektörün bu konudaki heycanı düşünüldüğü zaman
Türkiyenin izlemesi gereken dört (4) ana strateji söz konusudur;
i- İthal teknoloji bağımlılığını en aza indirgemek: Ve Teknolojileri İş ve güncel
bireysel ihtiyaçlar içine sokarak E-devleti kullandırmak.
ii- Kamu yönetiminde vatandaşların düşünceleri ve alışkanlıkları doğrultusunda e-
devlet modeline daha fazla talep oluşturmasını sağlamak. Vatandaşın/Tüketicinin şikayetinin
KEP ve E-imza ile yapması ve bunun iz-takibinin çok hızlı olacağının örnekleri ile göstermek.
iii-E-Devlet ve E-Şirketlerin ( E-imza Hizmet Sağlayıcılar (ESHS), KEP Hizmet
Sağlayıcılar (KEPHS), E-Fatura ve E-defter Özel Entegretörler, E-Ticaret Şirketleri gibi) bir
araya gelmesi ve e-Devlet modelinin yol haritasının ortak belirleme ve kordinasyon sağlamak.
Kamu kurumlarının, Üniversitelerin, Özel Sektörün ve Bireylerin bir arada olacağı

39. 29
platformaların oluşmasını sağlamak. Öncülüğü Universite ve Özel sektörün yapacağı
çalıştaylar oluşturulmak.
iv-E-Kimlik merkeze alınarak: E-imza, E-Vatandaş, E-Çalışan, E-Şirket, E-Kurum ve
E-Devlet uygulamalarının entegrasyonunu sağlamak. Avrupa Sayısal Ortak Tek Pazar
stratejisini örnek alınarak. Tek bir E-imza, Tek bir E-evrak, Tek bir E-Kimlik, Tek bir iz
takibi, Tek bir E-taşıma hizmeti ve Tek bir e-oterite sağlamak.
Bu dört stratejinin gerçekleşe bilmesi için e-devlet modelinin gayri merkezi, sürekli gelişen
esnek pilot projelerin geliştirilmesi gerekmektedir. Bu projelerde birincil öncelik en çok
ihtiyaç duyulan ve vatandaşların kullanabileceği alanlarda olmalıdır . Bu çerçevede
oluşturulan projeler, halkın katılımını arttıracak ve kamu yönetimi üzerinde değişim fırsatını
yaratacaktır.
Bu çalışmada önerilen katılımcı temelli e-devlet yönetimi stratejisidir. Bu çerçevede
otoritenin üzerine düşen , öncelikli görevler şunlardır.
 E-devlet modelini sivil toplumun ve iş dünyasının aktörleriyle ortaklaşa olarak
geliştirmek ve üretmek.
 E-Kimlik ile E-devlet uygulamalarının on-line ve off-line ortamlarda entegre olmasını
sağlamak.
 E-devlet teknik altyapısını geliştirip gündelik aksaklıklardan korumak.
 E-devlet uygulamalarının üretime geçmesini engelleyeci izlenimleri ortadan
kaldırmak.
 Toplum ve iş dünyası ile işbirliği içinde, e- devlet yönetimine uygun hukuk kuralları
oluşturmak. Ve bu kuralların tek bir oterite ile yönetişimin devamını sağlamak.
 E-kimlik, E-işlem ve E-evrakın bütün E-devlet sistemi içinde serbest dolaşımını
sağlayıcı önlemler almak.
 Kağıt tüketmeyen bir e-Devlete dönüşmek: Kağıt kullanmadan başvurusunu veya
şikayetini yapan vatandaşlar, fatura ve defterini sanal ortamda onaylatan ve saklayan
şirketler ve kamu kurumları arasında kağıt evrak iletmeyen kurumlar oluşturulmak.

40. 30
KAYNAK
Kitaplar
Aydın B. 2003 “E-Devlet Kapsamında Emniyet Ve Diğer Kamu Kurumlarının
Bütünleşmesi”, 1.Polis Bilişim Sempozyumu, Ankara, Emniyet Genel Müdürlüğü Bilgi
İşlem Dairesi Başkanlığı Yayınları,
Kırçova, İ. 2003. E-Devlet Uygulamaları Ve Ekonomiye Etkileri, İstanbul Ticaret Odası
Yayınları, İstanbul.

41. 31
Süreli Yayınlar
Banger G.2001 “E-Türkiye”, Uzman Der, Sayı 15-16, Temmuz-Aralık
Baqir, M. Naveed Ve Iyer, Lakshmi . 2010. E-Government Maturity Over 10 Years: A
Comparative Analysis Of E-Government Maturity İn Select Countries Around
Theworld. (Editör: Christopher Reddick). Comparative E-Government. New York,
Abd: Springer Science+Business Media, 3-22
Bhatnagar, S. 2009 ‘’Unlocking E-Government Potential: Concepts, Cases And Practical
Insights. Yeni Delhi, Hindistan: Sage Publications’’.
Deloitte & Touche .2000 , “At The Dawn Of E-Government: The Citizen As Customer”, A
Global Public Sector Study,
Http://Www.Epractice.Eu/Files/At%20the%20dawn%20of%20e-Government%20-
%20the%20citizen%20as%20customer.Pdf
Demirhan, Y. 2014 , And İrfan Türkoğlu. "Türkiye’de E-Devlet Uygulamalarının Bazı
Yönetim Süreçlerine Etkisinin Örnek Projeler Bağlamında
Değerlendirilmesi." Uluslararası Yönetim İktisat Ve İşletme Dergisi , 235-256.
Doğan K.C.& Ustakara F. 2013 ‘’ Kamuda Bir Yapılanma Dönüşümü Olarak E-Devlet Ve E-
Yönetişim İlişkisi Üzerine’’ Küresel İktisat Ve İşletme Çalışmaları Dergisi,
Http://Www.Gjebs.Com/Say%C4%B13/Makale- 1%20kadir%20ve%20%20fuat.Pdf
DPT .2007., ‘’OECD E-Devlet Çalışmaları’’ : Türkiye, Dpt Yayını, Ankara.
Gökbunar, R., Baştan, S. 2004. “Kamu Hizmetlerinin Sunumunda Edevletle İlgili Yeni
Gelişmeler: Tümleşik E-Devlet Sistemlerine Doğru”, D.E.Ü.İ.İ.B.F. Dergisi, İzmir.
Kaya T.B. 2000 ; “Devlet-Vatandaş İletişiminde E-Posta”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 33,
Sayı 4, Aralık, 2000’’.

42. 32
Kırçova, İ. 2003. E-Devlet Uygulamaları Ve Ekonomiye Etkileri, İstanbul Ticaret Odası
Yayınları, İstanbul.
Millard, J. 2003 , E-Public Services İn Europe: Past, Present And Future Research Findings
And New Challenges, 2003
Özbek, M. 2007 , . E-Devlet Ve Türkiye Uygulamaları Kapsamında “Vedop” Projesi,
Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat.
Sağa K. 2001, Vision And Strategy For E-Government, Tokyo, Digital Oppurtunity Forum
Şahin, A. Ve E. Örselli .2003 “E-Devlet Anlayışı Sürecinde Türkiye”, Selçuk Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 9, Konya, S. 343-356
Şahin, A. Ve Örseli E.2003 , “E-Devlet Anlayışı Sürecinde Türkiye”, Selçuk Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 9, Konya, S. 343-356,
Türkiye Bilişim Derneği Kamu-Bib E-Devlet : E-Kültür’ Ün Yaygınlaştırılması Çalışma
Grubu Raporu 2002,
Http://Www.Tbd.Org.Tr/Usr_İmg/Cd/Kamubib14/Raporlarpdf/Rp7-2002.Pdf
Uçkan, Ö., 2003 “E-Devlet, E-Demokrasi Ve E-Yönetişim Modeli: Bir İlkesel Öncelik
Olarak Bilgiye Erişim Özgürlüğü”, Stradigma Dergisi, Haziran, Sayı 5, S.1- 19
Yıldırır, H., Karakurt, E. 2004 , “E-Devlet Ve Uygulamaları”,
Http://Www.İsguc.Org/?P=Makale&İd=205&Cilt=6&Sayi=1&Yil=2004
Yıldız, M. 2007, "Uluslar Arası Kuruluşların Türkiye'nin E-Devlet Siyasalarına Etkisi",
Amme İdare Dergisi, Cilt 40, Sayı 2, Ankara, S. 39-55.