Dezerterzy ostatnia-nieopowiedziana-historia-ii-wojny-swiatowej

SPIS TREŚCI
Wprowadzenie 11
Księga l. Chłopcy stają się żołnierzami . 25
Księga II. Żołniene stają się dezerterami 213
Księga III. Sąd wojenny . 303
Epilog 415
Podziękowania 429
Przypisy . 433
Bibliografia 453
Indeks 460
http://grzbiet.pl/sklep/dezerterzy-ostatnia-nieopowiedziana-historia-ii-wojny-swiatowej
Przykładowy rozdział książki: Dezerterzy. Ostatnia nieopowiedziana historia II wojny światowej
Książki historyczne
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl

INDEKS
A
Adams, Paul D. płk 203, 204, 215, 217,
219,220,225,289,290,309
Aitkenhead, sierż. 167
Alexander, Albert 403
Alexander, sir Harold, marsz. polny 50,
104, 105
Andrews, G. L. W, mjr 71, 73
Armand, por. 220
Auchinleck, Claude John Eyre, gen. 42,
44-49
B
Babbage, kpt. 116, 117, 120, 122, 127,
129, 144
Bain, Elsie Mabel 85
Bain, James 85-88
Bain, John Vernon 22, 23, 36--49, 51.
60-74, 80-91, 114-116, 118, 120-
-129, 139-142, 144-151. 165-175.
392-398, 400, 404-406. 424, 425
Bain, Kenneth 37, 38, 40, 85-90, 120
Bain, Sylvia 85, 395. 396
Bali, Peter 395, 41O
Barbie, Klaus 273, 274
Barkley, Cleve C. 185, 280, 355
Barkley, Harold G. 185, 278-281, 279p,
283
Beleuse, Yvette 16, 17
Berlin, lrving 93
Bernberg, Raymond E., por. 323. 326
Biledeau, sierż. 255-257
460
Binoche, Fran.;:ois, kpt. (pseudonim ..Au·
ger") 238, 240-243, 245, 247, 249,
253. 254, 256, 259, 262, 263, 268,
336,337,426
Bird, William A, ppłk 241
Black, Hughie 40, 41, 71-73. 125, 140-
-142, 144, 147, 148, 151. 166. 168-
-171
Bone, Hugh, por. 172
Boring, Edwin Garrigues 22
Boudreau, Paul, por. 261
Bouvier, Augustin (ps.•Tm Tin") 235
Brode, Jesse 418
Brooke, Alan. gen.49
Brown. sierż. sztab. 115, 117, 118,124,
127-129
Buhrmaster, Ernest, płk 143
Burrows, Fraser, kpt. 172
Byron. lord 422
c
Caesar, szer. 223. 297
Capra, Frank 94
Carter, Jimmy 417
Charkan, lsidore, kpt. 307, 308, 326
Churchill, Winsron 47, 49, 51. 60. 65.
68, 127p. 196. 198.201, 202p. 392.
420
Clark, Mark, gen. l06. l07, 152. 176. 179
Clarke, James T., mjr 325. 344
Cooke, Elliot D.. gen. brygadier ~98.
100-102

INDliCi
C..ooper. Gary 56, 364
Corlcy, john T., mjr 379
Cox, Alfrtd T., mjr 267, 268, 322, 336,
340
CI'(Spy. lknć 230
Crozier. S. F.. mjr 43-45
D
Oahan, Gerri 272. 273
Oahan, Olga 272-275.317.426
Dahan, Ronnie 272-275. 317,426
Dahlquist, John Ernest, gen. mjr 179,
194, 219. 220, 284, 286-290, 307.
308, 326, 327. 370, 372-374. 373p
Dalkin, Witlic 397, 398
Darkes, Russell, por. 295,309, 331p, 425,
426
de la Mare, Walter 122
Denham. Victor, szer. 168, 169
Ocwcy, Thomas E. 346
Oickson, James 196, 200, 204, 205, 216,
264,314-318,336,362,363
Dobrćc:, Bonamy 402, 404
Donovan, William .Dziki Bill", gen. 256
Douglas, Keith, por. 41. 50, 63-67, 423
E
Eisenhowcr, Owight 0., gen. 12, 16, 19,
143,146,196,248,376
Eliot, T. S. 87, 123,201
F
Farrcll, Bill82, 83, 121, 126
Faulkner, David, ppłk 306, 307, 325,
327.345.402
Fawcett, szer. 223, 297
Floquet, Charles 279, 279p, 380
Forbes, kpt. 140, 140p, 147, 148, 150
Ford, Walter L., mjr 320-323, 328, 342,
343
Fortune, Victor Morven, gen. mjr 41, 92
Frascr, .Szalony" Frankie 142, 142p, 172
Fruior, David, ppłk 290, 295, 295p, 309,
379
Fredericb, Morris, szer. 282
Frccman·Anwood, Harold, gen. mjr 145
461
Freud. lucian 395
FUJJrll. Paul189
G
Garland, szer. 223, 249, 297
Genovese, Vito 20, 103, 104
Gćrard, szefpolicji 226
Gibson, James 424
Gillars, Mildrcd Elizabcth (.Sally zOsi")
354
Ginn junior, L. Holmes, płk 296
Goichot, Paul 249
Gordon, książę 37
Gott, William, gen. 50
Grant, pułkowy sieli. mjr 115-117, 120,
122
Grcen, Robert 45, 93, 101, 102
Grcy, William .Bill" 69, 140, 170
Grigg, sir Percy 46, 47, 129
Gualandi, Settimo 223, 231, 247, 297,
298,338--342
Guyon, Mauricc 230
H
Haas, monsitur 240, 248, 254
Hamblet, John, dr 260, 262
Hardy, sieli. sztab. 80, 86, 121, 122
Hardy, Thomas 122, 124
Harris, Turner, szer. 282
Hawks, sieli. 191
Heller, Joseph 120
Henderson, sieli. sztab. 80-82, 86, 115,
124, 125
Hcss, Myra 90
Hickox, Charles, por. 326
Hitler, Adolf 37, 142, 196, 211, 272,
375,375p.392
Holden, Cliff395, 396p, 401p
Homcy, Albert C., por. 240, 241, 306-
-308,325-327
Hope, John, lord 109
Horton, kpt. 425
Housman, A. E. 123
Hubbard, Thomas 129
Hughes, Charles Evans 29, 374
Huie, William Bradford 12, 13, 15, 16

DEZERTERZY
J
James, G. W B., gen. brygadier 48
Jarvis, Frank 84
Jenkins, Simon 421
John, Augusrus 114
Jones, Jess W, kpt. 323, 326, 328, 333-
-335,338,343
K
Kash, R. C. dr 416
Keats, John 422
Keegan, John 23
Kelton, Harry B., mjr 306, 307, 326, 370
Kibbey, Sam, szer. 198
Klick, Eric, kpr. 365
Knight, George Wilson 402, 404
Koonz, Kenny, sierż. sztab. 187
Kuhn, Lawrence 154, 296, 299
Kviatek, Frank .Suchar", sierż. sztab. 188,
359, 359p
L
Lampe, Virginia von 379, 380
Lassus Saint-Genies, Jean-Pierre de, płk
217,219,220
Laureta, Frank, sierż. 256, 258-260
Lea (francuska kelnerka) 382, 383, 408
Lebeis, Bertram M., ppor. 325
Lee, John C. H., gen. por. 365, 411, 419
Uvy, Ferdinand ("Michel Ferdinand")
230, 231. 234. 248
Lewis, Norman 103, 104, 163, 178
Lewis, Ron 128
Linacre, Bob 87
Lindsay, Thomas 420
Lockett, szer. 63, 64
Lockhart, Vincent M., płk 292, 295p
Longo, szer. 221
Loven, Ralph B., gen. brygadier 370
Ludendorff, Erich, gen. 30
M
MacDonald, Charles B. 19, 352, 355
Mackie, Dorothy 395
Mackie, małżeństwo 395
MacKinnon, George E. 325, 326
462
Manning, William T., dr 30
Marshall, George C., gen. 96, 112, 113,
146,269,269p
Mathey, Ferdinand, mjr 246, 249-251, 337
Maron, Richard 230
Mauldin, Bill 190
McAuliffe, Anthony, gen. 380
McBride, Horace, gen. mjr 270
McCullough, Maxie 393
McKenzie III, William H., por. 255-257,
259-262
McLean, Allan Campbell 79
McRobert, Eldon R., kpt. 307, 322
Meacham, C. Alex 416, 417
Methuen, Algeman 122
Milłs, Freddie 398
Mitchell, por. 141, 149, 173, 174
Montgomery, Bernard Law .Monty", gen.
50, 51, 60, 61, 66, 68, 71, 72, 145,
146
Moore, George 128
Moorehead, Alan 42, 43, 66, 68, 105,
161
Morrison, Samuel Eliot 201
Moulin, Jean 273
Murphy, Audie 9, 56, 197, 197p, 310
Murry, John Middleton 402
Mussolini, Benito 272
N
Nelson, Don, szer. 197
"Nogi Prostowane na Beczce". sierż. sztab.
349, 361, 362
Norris, Jack K.. ppłk 279
o
O'Brien, Robert L.. mjr 328-329
O'Daniel, John E., gen. mjr 288
O'Hare, Joseph .James, płk 270. 271
Packard, Reynolds 103. 109, 180. 183p
p
Parkinson, Michael 422
Parch, Alcxander, gen. 204. 293
Patton, George S., gen. 13, 20. 58, 78.
110,131,209,276,348.380

INDEKs
Pcck, Henry L, ppłk 349
Pershing, John J., gen. 56
Perain, Philippe, marsz. 272
Pi.:kering, sierż. sztab. 83, 86, 114, 121,
123
Plunken, Robert W., kpt. 323, 327
Pons, Paul 220
Porter, John D., por. 298
Porter, Robert D., por. 315
Powers, Wayne 16, 17
Pyle, Ernie 20, 152. 182, 183, 183p
R
Rachlin, Abraham 45
Read, Herbert 403
Reckord, Milton A., gen. mjr 350, 351.
362,366
Reigle, Robert 154, 156, 158, 162, 195,
196, 200. 201, 215, 217, 223. 231,
243,247,253.296-298
Rennie, Gordon, kpr. 140, 14I. 146, 166,
168,170,173,174,425
Resnick, Maxwell, kpr. 323
Reynaud, Claudene 228
Reynaud, Gaston 227-231, 236, 251,
252
Reynaud, Madeleine 228
Richardson, Delmar, sierż. liO
Rickerson, Roy, por. 255-262, 264, 267,
268,271,336
Rigby. Ray 119,121
Robertson, Walter Melviłle, gen. mjr 187,
191p,209
Robinson, Thomas, szer. 365,366
Rockrnan,Abe266,267
Rommel, Erwin, gen. 42
Roosevelt, Franklin Deiano 96, 178, 178p,
196,256,346,375
Ropos, Truman, szer. 200
Runsredr, Gerd von, feldmarsz. 356
Russell, David F. 0., mjr 172
s
Salomon, Louis 227, 229-231
Sanchez, Pedro S., szer. 191, 191p, 193
Sargent, John Singer 424
Saunders, H. W. 8., ppłk 37
Scannell, John 140p, 401
Scannell, Vernon patrz Bain, John Vc:rnon
Schmcidel, Werner (alias Robert Lanc:) 20
Schmidt, Dana Adams 21
Schwcrdfeger, Roy L., szer. 191, 191p,
193
Scruby, William, sierż. 223, 227-231, 243,
247.249,260,297,331,340
Sedlolf, Hal 98, 11O, III, 113
Serre, Maurice 239, 249
Serre, Odene 239, 240, 249
Scvareid, Eric 202, 244, 245, 286
Scvers, Kennerh 402
Shanklin, Harry, sierż. 181, 196, 200,
203,219.223,296,297,427
Shaw, George Bernard 422
Sheean, Vincem 178
Sherpe, Selma 77, 78,420
Shumare, Robert C., szer. 389, 390, 390p
Simmons, Allan, kpt. 154, 160, 161, 182,
183,216-219,222-224, 222p,242,
250,258,268,275,293,294,308-
312,314,318,331, 331p,332.336,
374,425,426
Sirkin, Lieb 45
Sinon, Lawell E., kpt. 307, 322, 326
Sitwell, Osbert 403
Slovik, Eddie 11-13, 15-17, 387
Smith, Harold D. 96
Smitz, William 15
Spencer, Allen C., ppłk 365
Stack, Robert 1., gen. 202
Stalford, John M., kpr. 323, 324, 326,
328.329,350
Steger, William, ppor. 325
Stevenson, Alec 140, 170-175
Srimson, Henry L 96
Suecker, Edward, dr 95p
T
Taylor, szer. (w Saim-Raphael) 201
Taylor, szer. (w Valence) 221
Tepp. Herman L., por. 319, 322
Thom, sierż. 141, 166, 174
Thomas, Dylan 396

DEZERTERZY
Thomson jr, Richard J., kpt. 319
Tobler, Douglas H., mjr 50, 51
Trevelyan, Raleigh 107-109
Trunkfield, Russell C., kpr. 327, 331
Truscort, Lucian, gen. 289
Turek, Frank, szer. 294, 313-315, 319-
-326,336,362,363
Turner, Paul. S. "Timmiehaw", szer. 185,
186, 190-192, 19lp
u
Ulio, James Alexander, gen. mjr 265, 266,
287,288
Urquharr,kpr. 150,166-168,173
V
Valerre, Georges 229
Volle, Marceł230, 235
w
Walker, Fred Livingood, gen. mjr 105-
107, 179
Waskow, Henry T., kpt. 182, 183
Weidaw, Clarence, szer. 298, 314-318,
336,363
Weiss, Helen Ruth 33
Weiss, Jean Seidman 33
Weiss, Stephen James "Steve" 5, 18, 19,
22, 33. 34, 52, 55, 92, 93--95, 97,
98, 101, 103-105, 107, 108, 110-
-113, 152-164, 176-183, 195, 196,
198-20S. 215-224. 226-231, 233--
-238,239-256,258-275
292-302, 295p.305,306
325-346, 33lp,347-351
378,379,411,425-428
Weiss, William 27, 30, 32-3~
266,318
Werner, Wade 20, 282
White, Chalky 82, 121, 126, l
White, M. G., gen. brygadier 9
Whitehead II, Alexander T. 411
Whitehead, Al&ed T. 21, 22, 5
78, 130-138, 184-192,
279-283, 352-359. 379-3
407-420
Whitehead, Anie 53. 54
Whitehead, Selma (z d. Sherpe
283,383,415,420
Whitehead, WJ!y 54
Whirdesey, Charles, ppłk 32
Wilson jr, Benjarnin F. Wilson, r
-333,337-340,342
Wilson, Woodrow 16, 29, 30, 3:
Wimberley, Douglas "Tartano~
gen. mjr41, 61
Wohlwenh, Sheldon 98, 101. 11
161, 162, 196, 200, 201. 2.
234,297
Wolfit, Donald 90
Woods, John C., szer. 365-369
Y
York, Alvin Cullum 55, 56

DEZERTERZY
niach srebra czy poganiacze bydła i cieszyć się lepszymi zarobkami
oraz warunkami życia. Nikogo nie rozstrzelano za dezercję podczas
wojen tocronych z Indianami ani w czasie wojny amerykańsko
-hiszpańskiej w 1898 roku. Podczas I wojny światowej prezydent
Woodrow Wilson ułaskawił wszystkich dwudziestu czterech ska
zanych na śmierć za dezercję.
Jeśli Slovik był największym pechowcem wśród dezerterów zar
mii Stanów Zjednocronych, to Wayne'a Powersa można chyba
uznać za największego szczęściarza spośród nich. Szeregowy Wayne
Powers był dwudziestotrzyletnim kierowcą ciężarówki wojskowej,
kiedywylądował we Francji trzeciego dnia po Dniu "D". Wlistopa
dzie 1944 roku wwiosce Mont d'Orignywpółnocnej Francji nieda
leko granicy z Belgią spotkał młodą ciemnowłosą Francuzkę Yvene
Beleuse. Powers, urodzony w miejscowości Chillicothe w stanie
Missouri, nie mówił po francusku, a Yvene nie znała angielskiego.
Jak pisała później gazeta "France Soir": "Po miesiącach morderczych
walk posłała mu kobiecy uśmiech". Kiedy Powers na kilkadni przed
niemiecką kontrofensywą wArdenach [która zaczęła się 16 grudnia
1944 roku- przyp. tłum.] wiózł zaopatrzenie ku belgijskiej grani
cy, jego ciężarówka wstała uprowadzona, prawdopodobnie przez
dezerterów. Zostawszy sam, nie mogąc odnaleźć swojej jednostki.
wrócił na piechotę do Yvene. Powers nie mógł zawrzeć ślubu, nie
ujawniając się przed miejscową policją, ukrywał się więc w domu
rodziny Beleuse, podczas gdy Yvene pracowała w pobliskich zakła
dach włókienniczych. Para miała piątkę dzieci, którym zakazano
mówić komukolwiek, kim jest ich ojciec. Tymczasem zakończyła
się II wojna światowa. Następnie wybuchła i dobiegła końca woj
na koreańska. Były dowódca Powersa, generał Eisenhower, został
w 1953 roku prezydentem Stanów Zjednoczonych. Przez cały ten
czas Powers był człowiekiem ściganym przez prawo. Amerykańska
Military Police i francuska żandarmeria dwukrotnie przeszukiwały
dom Yvette, ale nie odkryły jego kryjówki pod schodami.
Cztery lata po tym, jak po opublikowaniu książki Huie'a spra
wa Slovika stała się głośna, Wayne Powers trafił na pierwsze strony
16

WPROWADZENIE
gazet. W marcu 1958 roku pod domem rodziny Beleuse wydarzył
się wypadek samochodowy i Powers popełnił błąd, wyglądając zza
zasłony przez okno. Zobaczyli go policjanci iprzekazali amerykań
skiej MP. Gdy historia o kochankach trafiła do prasy, amerykańska
ambasada wParyżu wciągu trzech dni otrzymała 60 tysięcy listów
z żądaniem ułaskawienia młodego Amerykanina, który zakochał
się we francuskiej dziewczynie. Sąd wojskowy uznał Powersa win
nym dezercji i skazał go na dziesięć lat ciężkich robót, ale wyrok
ten szybko skrócono mu do sześciu miesięcy. Naczelna Prokuratu
ra Wojskowa wWaszyngtonie przeprowadziła jednak rewizję jego
sprawy i w rezultacie wypuszczono go na wolność. Dwa lata póź
niej Powers i Yvette wzięli ślub w Mont d'Origny. Do tego czasu
na świat przyszło ich szóste dziecko.
Historie Slovika i Powersa trudno jednak łączyć z szerszym
zjawiskiem masowej dezercji. Dla ogromnej większości spośród
150 tysięcy amerykańskich i brytyjskich żołnierzy, którzy zdezer
terowali podczas wojny, skończyło się to inaczej niż dla Slovika
i Powersa. Slovik był jedynym rozstrzelanym za dezercję, a Powers
jednym zgarstki skazanych dezerterów, którym się upiekło. Praw
dziwa historia dezerterów zczasów II wojny światowej jest całkiem
inna igłównym zadaniem autora tej książki było odnalezienie żoł
nierzy, których losy były bardziej symboliczne imniej nagłośnione.
Na właściwy kierunek naprowadził mnie człowiek, którego
szczęśliwym trafem spotkałem wLondynie. Zdarzyło się to wmar
cu 2009 roku, podczas promocji mojej poprzedniej książki, Ameri
cans in Paris: Life andDeath under Nazi Occupation (Amerykanie
w Paryżu: życie i śmierć pod nazistowską okupacją), która odby
wała się wlondyńskim Frontline Club, zrzeszającym koresponden
tów wojennych. Siedzący na widowni dobrze ubrany amerykański
dżentelmen o wytwornych manierach zadawał mi wtedy trafne
pytania. Był osobą, jakiej obawia się każdy prelegent: kimś, kto
wie, o czym mówi. Stało się oczywiste, że na temat francuskiego
ruchu oporu wie on więcej niż ja. Czerwona baretka dyskretnie
wpięta w klapę świadczyła, że został odznaczony francuską Legią
17

DEZERTERZY
Honorową. Okazało się, że był on jednym z nielicznych żołnie
rzy regularnej armii amerykańskiej, którzy walczyli w 1944 roku
w szeregach francuskiego ruchu oporu.
Później spotkaliśmy się na kawie koło jego domu wSouth Ken
sington, gdzie uraczył mnie swymi opowieściami o życiu wśród
risistants, jak nazywano bojowników francuskiego podziemia. Na
koniec spytał, o czym będzie moja następna książka. Powiedzia
łem, że o amerykańskich i brytyjskich dezerterach podczas II woj
ny światowej i zapytałem, czy coś wie na ten temat. Odparł: "Sam
byłem dezerterem".
Zamówiliśmy kolejną kawę itak narodziła się moja przyjaźń ze
Steve'em Weissem, wielokrotnie odznaczonym weteranem wojen
nym amerykańskiej 36. Dywizji Piechoty.
Do czasu tego spotkania moje badania zaprowadziły mnie do
archiwów i bibliotek, protokołów sądów wojskowych i starych
depesz V-mail*, wyblakłych dokumentów i niezliczonych opraco
wań akademickich. Ale to Steve Weiss tchnął życie w tę opowieść
o wojnie oraz dylematach, z jakimi stykali się dezerterzy. Okazał
się niezwykle wspaniałomyślny, udzielając mi wielogodzinnych
wywiadów i udostępniając zbiory osobistych pamiątek, wśród
których były jego nie opublikowane wspomnienia, listy, wycinki
prasowe, fotografie i książki. Udaliśmy się razem na pola bitewne,
na których walczył we wschodniej Francji, i odnaleźliśmy poro
śnięte mchem ziemianki, które on i jemu podobni członkowie
miejscowego ruchu oporu wykopali wlasach. Często dręczyłem go
pytaniami, na które odpowiadał zpełnym przekonaniem iszczero
ścią. Chociaż urodził się w 1925 roku, zachował krzepkie zdrowie
i taki sam entuzjazm jakwtedy, gdy będąc nastolatkiem, zgłosił się
• V-mail - skrót od Vicrory Mail (Poczta Zwycięstwa) - system stosowany
w czasie II wojny światowej w USA jako główny i bezpieczny sposób utrzymywa
nia korespondencji między żołnierzami stacjonującymi za granicą i ich rodzinami.
Dla zaoszczędzenia miejsca zajmowanego przez lisry i środków koniecznych dla ich
przerransporrowania w systemie V-mail listy cenzurowano i mikrofilmowano, a po
ich dostara.cniu za ocean ponownie kopiowano na papier i oddawano adreS'ltom
(przyp. tłum.).
l~

WPROWAOZENIE
w 1942 roku na ochotnika do udziału w "krucjacie" ogłoswnej
przez Eisenhowera.
W miarę jak coraz lepiej poznawałem Weissa, mój szacunek
i podziw dla niego rosły. Swoje życie po wojnie poświęcił długim
badaniom efektów, jakie na nim i innych wywarł udział w walce,
wojskowy rygor i pobyt w więzieniu. Wieloletnia psychoterapia,
którą przeszedł, sprawiła, że sam postanowił zostać psychologiem.
W zawodzie tym własne doświadczenia pozwalały mu traktować
zempatią innych, którzy przeżyli podobne, a często nawet jeszcze
cięższe traumy niż on. Stawiając czoło udrękom, które inni wetera
ni woleli pozostawić uśpione, Weiss zwiedzał pola bitew, wracał na
miejsca swoich triumfów i swojej hańby oraz poszukiwał starych
towarzyszy broni. Później przeniósł się z Kalifornii do Londynu,
aby wykładać na słynnym Wydziale Studiów Wojennych w King's
College.
"Pisanie o amerykańskim żołnierzu, zarówno w jego niedoli,
jak i w chwili błyskotliwego triumfu, stanowi zawsze wzbogaca
jące doświadczenie", pisał Charles B. MacDonald, były kapitan
piechoty walczący w latach 1944-1945 na froncie zachodnim,
w swojej książce lhe Siegfried Line Campaign (Kampania na Li
nii Zygfryda)1. II wojna światowa przysparzała aż nadto niedoli
żołnierzom piechoty, na których spoczywał główny ciężar walk.
Większość z tych, którzy lądowali w pierwszych falach desantu
na plażach Włoch i Francji, aby walczyć następnie w długotrwa
łych kampaniach, nie dożyła ostatecznego triumfu, a część ztych,
którym udało się przeżyć, przebywała w więzieniach, odsiadując
wyroki za dezercję, gdy w maju 1945 roku dotarła do nich wia
domość o kapitulacji Niemiec. Zdawszy sobie sprawę z tego, że
nie wstaną zluzowani na linii frontu i nie zyskają dzięki temu
chwili wytchnienia od śmiertelnego niebezpieczeństwa, woleli
hańbę od niechybnej śmierci. Inni nie mieli takiego wyboru. Ich
ciała zwyczajnie odmówiły im posłuszeństwa, zabierając ich z nie
bezpiecznego miejsca, a oni sami, wspominając później, dlaczego
uciekli, mówili, że czuli się "jak we śnie". Wielu zwyczajnie się
19

Dezerterzy ostatnia-nieopowiedziana-historia-ii-wojny-swiatowej

Recommended

Recommended

More Related Content

Viewers also liked

Viewers also liked (6)

More from Księgarnia Grzbiet

More from Księgarnia Grzbiet (20)

Dezerterzy ostatnia-nieopowiedziana-historia-ii-wojny-swiatowej