SlideShare a Scribd company logo
देवनागरी लिपीचा पररचय
लिपी म्हणजे काय?
लिपी संदेश वहनासाठीची दृष्य संके तांची प्रणािी आहे. या
संके तांची शब्दातीि आवाजांशी सांगड असेिच असे नाही.
ही चचत्रे काय सांगत आहेत ?
इजजप्तशीय अक्षरमािेत या चचत्रांचा वापर शब्दातीि आवाज दाखवण्यासाठी
करण्यात आिा आहे हे तुम्हािा कळिेच असेि. या चचत्रांच्या इजजप्तशीय
नावात त्या त्या अक्षराचा उच्चार आिा आहे
इजजप्तशीय अक्षरमािेचा तक्ता पाहून Michael हा शब्द कसा लिहहिा आहे ते
पाहा.
लिपीचे उपयोग काय आहेत ?
 ववरून जाणार्या तोंडी भाषेिा हिकाऊ रूप हदिे.
 एका हठकाणी हदिेिा संदेश लिपीमुळे दुसर्या हठकाणी पोहचवता येऊ
िागिा.
 स्मरणशक्तीवर ववसंबून रहाण्याचा ( पाठांतराचा) त्रास वाचिा
 एका वपढीत ननमााण झािेिे ज्ञान दुसर्या वपढी पयंत अचिक ननदोष पणे
पोहचवता येऊ िागिे
देवनागरी लिपीचे स्वरूप
अ, आ, इ, ई, उ, ऊ, ए, अ‍ॅ, ऐ, ओ, ऑ,
औ, ऋ
 वरीि सवा अक्षरांचे उच्चार सिग करता येतात तोंडातून बाहेर
पडणार्या हवेिा अडथळा करावा िागत नाही हे सवा स्वर
आहेत.
उदाहरणाथा हे उच्चार ऐका आ इ ऑ
 आपण इंग्रजी शब्द वापरायिा िागल्यावर आपल्यािा अ‍ॅ व ऑ
या स्वरांची गरज पडू िागिी
देवनागरी लिपीचे स्वरूप
वणा म्हणजे मूळ आवाज. सवा वणांचे उच्चार सिग करता येत नाहीत.
खािीि वणांचे उच्चार नीि ऐका
क्, च्, ट्, त्, प्, स्
ज्या वणांचा उच्चार करताना तोंडातून बाहेर पडणार्या हवेिा थोडा तरी
अडथळा करावा िागतो. त्यांना व्यंजने म्हणतात.
व्यंजनांचा उच्चार पूणा करताना त्यांच्यात स्वर लमसळावा िागतो.
उदा. क्+अ = क, त्+अ = त. (add recording)
अक्षर म्हणजे चचन्ह. ही व्यंजने लिहहण्यासाठी आपण क, च, ि, त, प,
स या अक्षरांचा वापर करतो.
क ख ग घ ङ
च छ ज झ ञ
ि ठ ड ढ ण
त थ द ि न
प फ ब भ म
व्यंजनांचे गि
कं ठातून होणारे उच्चार
उच्चार करताना जीभेचा
स्पशा दात आणण िाळ्यािा
होतो.
उच्चार करताना जीभ
दातािा िागते.
उच्चार करताना ओठांचा वापर
होतो.
उच्चार करताना जीभ मागे
घेऊन जबड्याच्या वरच्या
भागािा िावावी िागते.
म्हणून बघा...
तोंड न लमिता पुढीि वणा म्हणा.
क, ख, ग, घ
प, फ, ब, भ
प, फ, ब, भ तोंड न लमिता म्हणायिा का अडचण येते
आहे ?
व्यंजनांचे गि
क ख ग घ ङ
च छ ज झ ञ
ि ठ ड ढ ण
त थ द ि न
प फ ब भ म
हवा बाहेर
फे किी जात
नाही.
हवा बाहेर
फे किी जाते.
हवा बाहेर
फे किी जात
नाही.
हवा नाकातून
बाहेर फे किी
जाते.
हवा बाहेर
फे किी जाते.
िक्षात ठेवण्याच्या बाबी
• ङ हे अनुनालसक ड सारखे हदसत असल्याने खूपदा याच्या
उच्चारात गल्ित होते. याचा उच्चार असा होतो. उदा. वाङ्मय,
अंगण
• ञ हे अनुनालसक बर्याचदा त्र म्हणून उच्चारिे जाते. त्याचा
उच्चार असा. उदा. पंचम, गंज
• बर्याचदा ण चा उच्चार न असा के िा जातो. हा ण चा
उच्चार आहे. उदा. बाण, कणा
व्यंजनांचे गि
य ्, र्, ि ्, व ्, श ्, ष ्, स ्, ह्, ळ्
ही व्यंजने कोणत्याही ववलशष्ि गिात मोडत नाहीत.
ववशेष संयुक्त व्यंजने
क्ष = क् + श ्
ज्ञ = द्+ न ्+ य ्ककं वा ग ्+ न ्+ य ्
श्र हे देखीि संयुक्त व्यंजन आहे का?
श ् + र् = श्र ??
योग्य पयााय ननवडा
ऋ या स्वराबद्द्ि... ऋ साठी रूकार वापरिा जातो.
स्वर लमसळून तयार झािेिे अक्षर:
क् + ऋ = कृ पा
त ्+ ऋ = तृप्ती
स ्+ ऋ = सृष्िी
• व्यंजन जोडून झािेिे जोडाक्षर:
क् + रू = क्रू र
ब ्+ रू = अब्रू
त ्+ रू = त्रूिी
अनुस्वार... असा-कसा??
आंबा
आ+न ्+बा = आन्बा ??
आ+ण ्+बा = आण्बा ??
आ+ङ्+बा = आङ्बा ??
आ+म ्+बा = आम्बा ??
अनुस्वार... असा-कसा??
कांचन
संरक्षण
थंड
मंहदर
संपदा
अंगण
या शब्दांतीि अनुस्वार आपण कसा वाचतो?
अनुस्वार... असा-कसा??
कांचन = का+ञ ्+च+न
थंड = थ+ण ्+ड
मंहदर = म+न ्+हद+र
संपदा = स+म ्+प+दा
अंगण = अ+ङ्+ग+ण
अनुस्वार... असा-कसा??
आंबा = आ+म ्+बा
कांचन = का+ञ ्+च+न
थंड = थ+ण ्+ड
मंहदर = म+न ्+हद+र
संपदा = स+म ्+प+दा
अंगण = अ+ङ्+ग+ण
काही सािम्या हदसते का?
अनुस्वार - परसवणााचा ननयम
आंबा पंगत
प, फ, ब, भ, म क, ख, ग, घ, ङ
अनुस्वार हदिेल्या अक्षरातून कोणते अक्षर उच्चारायचे हे त्यानंतर
येणा-या अक्षरावर अविंबून असते.
जोडाक्षर करून पाहू...
गोंिळ
अंगारा
कें द्र
मनोरंजन
कादंबरी
कोिांिी
चचंच
काही अपवाद
संरक्षण
संिग्न
वंश
हंस
कं स
दंश
हे शब्द जोडाक्षर वापरून कसे लिहाि?
अनुस्वार की जोडाक्षर ???
पुढीि वाक्ये ऐकू न लिहा.
१.
२.
अथा एकच?
अनुस्वार व जोडाक्षराच्या वापराने
होणारा अथा भेद
या शब्दांच्या अचूक अथाबोिासाठी वाक्ये तयार करा.
 देहांत / देहान्त
 सत्रांत / सत्रान्त
 वृत्ांत / वृत्ान्त
अनुस्वार आणण लशरोबबंदू...
अंगण
आवडतं
झाडं
थेबांचा
आपणांस
अनुस्वाराचा वापर
 अंगण : अनुनालसकाच्या जोडाक्षरासाठी
 गोट्यांचा, थेबांचा : अनेकवचनी रूप
 यांस, आपणांस, अध्यक्षांस : आदराथी
 आवडतं, आठवतं : लशरोबबंदू
 झाडं, फु िं : अनेकवचनी एकारान्ती (संवाद भाषा)
शुद्ििेखन????
हे शब्द उच्चारा व लिहा. (add recording)
१. २. ३. ४.
 िहानपणीच्या भाषेतीि न ऐकिेल्या वणांचा उच्चारावर व
िेखनावर प्रभाव आढळतो.
 त्याचा बाऊ करण्याची गरज नाही.
उदा. बाळ – बाि; पानी- पाणी; पळणे-परणे; छत्री-सत्री; बरसात-
वरहात
प्रमाणिेखन
“िेखनाचे साध्य भाषेची नोंद करणे हे आहे. त्यासाठी उच्चारांची
नोंद करणे हे के वळ एक उपयुक्त सािन आहे. िेखन आणण
उच्चार यांचा संबंि स्वायत् आणण अपररहाया नाही, तो भाषा
सापेक्ष आणण त्या त्या िेखनव्यवस्थेने ननयत आहे.”
लिपी आणण िेखन व्यवस्था
वैखरी : भाषा आणण भाषा व्यवहार
अशोक रा. के ळकर
िन्यवाद !!!!!!

More Related Content

Viewers also liked

Design Social - Curso de Design Gráfico UniRitter 2015
Design Social - Curso de Design Gráfico UniRitter 2015Design Social - Curso de Design Gráfico UniRitter 2015
Design Social - Curso de Design Gráfico UniRitter 2015
Samantha Rosa
 
العلاقات العامة في مجال المكتبات
العلاقات العامة في مجال المكتباتالعلاقات العامة في مجال المكتبات
العلاقات العامة في مجال المكتبات
Mohammed Abd Ellah
 
[Webinar] Utilizando o Design Thinking para Melhorar seus Projetos Online
[Webinar] Utilizando o Design Thinking para Melhorar seus Projetos Online[Webinar] Utilizando o Design Thinking para Melhorar seus Projetos Online
[Webinar] Utilizando o Design Thinking para Melhorar seus Projetos Online
KingHost - Hospedagem de sites
 
3D-COFORM: Making 3D documentation an everyday choice for the Cultural Herita...
3D-COFORM: Making 3D documentation an everyday choice for the Cultural Herita...3D-COFORM: Making 3D documentation an everyday choice for the Cultural Herita...
3D-COFORM: Making 3D documentation an everyday choice for the Cultural Herita...
Fraunhofer IGD, Competence Center "Interactive Engineering Technologies"
 
شرح مفصل لبرنامج EDMODO
شرح مفصل لبرنامج EDMODOشرح مفصل لبرنامج EDMODO
شرح مفصل لبرنامج EDMODO
THAMER-ALNASSER
 
الواتساب في التعليم
الواتساب في التعليمالواتساب في التعليم
الواتساب في التعليم
raldehaim
 
تطبيقات شبكات التواصل الاجتماعي في التعليم والتعلم
تطبيقات شبكات التواصل الاجتماعي في التعليم والتعلمتطبيقات شبكات التواصل الاجتماعي في التعليم والتعلم
تطبيقات شبكات التواصل الاجتماعي في التعليم والتعلم
Dr.Abdullah Alfailakawi
 
Most Reliable Cars
Most Reliable CarsMost Reliable Cars
Most Reliable Cars
Eason Chan
 

Viewers also liked (8)

Design Social - Curso de Design Gráfico UniRitter 2015
Design Social - Curso de Design Gráfico UniRitter 2015Design Social - Curso de Design Gráfico UniRitter 2015
Design Social - Curso de Design Gráfico UniRitter 2015
 
العلاقات العامة في مجال المكتبات
العلاقات العامة في مجال المكتباتالعلاقات العامة في مجال المكتبات
العلاقات العامة في مجال المكتبات
 
[Webinar] Utilizando o Design Thinking para Melhorar seus Projetos Online
[Webinar] Utilizando o Design Thinking para Melhorar seus Projetos Online[Webinar] Utilizando o Design Thinking para Melhorar seus Projetos Online
[Webinar] Utilizando o Design Thinking para Melhorar seus Projetos Online
 
3D-COFORM: Making 3D documentation an everyday choice for the Cultural Herita...
3D-COFORM: Making 3D documentation an everyday choice for the Cultural Herita...3D-COFORM: Making 3D documentation an everyday choice for the Cultural Herita...
3D-COFORM: Making 3D documentation an everyday choice for the Cultural Herita...
 
شرح مفصل لبرنامج EDMODO
شرح مفصل لبرنامج EDMODOشرح مفصل لبرنامج EDMODO
شرح مفصل لبرنامج EDMODO
 
الواتساب في التعليم
الواتساب في التعليمالواتساب في التعليم
الواتساب في التعليم
 
تطبيقات شبكات التواصل الاجتماعي في التعليم والتعلم
تطبيقات شبكات التواصل الاجتماعي في التعليم والتعلمتطبيقات شبكات التواصل الاجتماعي في التعليم والتعلم
تطبيقات شبكات التواصل الاجتماعي في التعليم والتعلم
 
Most Reliable Cars
Most Reliable CarsMost Reliable Cars
Most Reliable Cars
 

Similar to Devnagri lipiha parichay.pptx 2

अलंकार.pptx
अलंकार.pptxअलंकार.pptx
अलंकार.pptx
PravinBiyani1
 
Dr. Sonpethkar presents lecture on VARNA - ALPHABETS.pptx
Dr. Sonpethkar presents lecture on VARNA - ALPHABETS.pptxDr. Sonpethkar presents lecture on VARNA - ALPHABETS.pptx
Dr. Sonpethkar presents lecture on VARNA - ALPHABETS.pptx
SHASTRI SONPETHKAR
 
ज्ञानेश्वर ओवी रचना, ओवी छंद, गणेश रूपक, गुरुमाहात्म्य आणि पसायदान .pptx
ज्ञानेश्वर ओवी रचना, ओवी  छंद, गणेश रूपक, गुरुमाहात्म्य आणि पसायदान  .pptxज्ञानेश्वर ओवी रचना, ओवी  छंद, गणेश रूपक, गुरुमाहात्म्य आणि पसायदान  .pptx
ज्ञानेश्वर ओवी रचना, ओवी छंद, गणेश रूपक, गुरुमाहात्म्य आणि पसायदान .pptx
GajananChavan20
 
Building confidence
Building confidenceBuilding confidence
Building confidence
Akshata Mahadik
 
Dr. Sudhakar Chaudhari. (Associate Prof.)
Dr. Sudhakar Chaudhari. (Associate Prof.)Dr. Sudhakar Chaudhari. (Associate Prof.)
Dr. Sudhakar Chaudhari. (Associate Prof.)
SudhakarChaudhari2
 
167) sakhe tuzyasathi
167) sakhe tuzyasathi167) sakhe tuzyasathi
167) sakhe tuzyasathi
spandane
 

Similar to Devnagri lipiha parichay.pptx 2 (6)

अलंकार.pptx
अलंकार.pptxअलंकार.pptx
अलंकार.pptx
 
Dr. Sonpethkar presents lecture on VARNA - ALPHABETS.pptx
Dr. Sonpethkar presents lecture on VARNA - ALPHABETS.pptxDr. Sonpethkar presents lecture on VARNA - ALPHABETS.pptx
Dr. Sonpethkar presents lecture on VARNA - ALPHABETS.pptx
 
ज्ञानेश्वर ओवी रचना, ओवी छंद, गणेश रूपक, गुरुमाहात्म्य आणि पसायदान .pptx
ज्ञानेश्वर ओवी रचना, ओवी  छंद, गणेश रूपक, गुरुमाहात्म्य आणि पसायदान  .pptxज्ञानेश्वर ओवी रचना, ओवी  छंद, गणेश रूपक, गुरुमाहात्म्य आणि पसायदान  .pptx
ज्ञानेश्वर ओवी रचना, ओवी छंद, गणेश रूपक, गुरुमाहात्म्य आणि पसायदान .pptx
 
Building confidence
Building confidenceBuilding confidence
Building confidence
 
Dr. Sudhakar Chaudhari. (Associate Prof.)
Dr. Sudhakar Chaudhari. (Associate Prof.)Dr. Sudhakar Chaudhari. (Associate Prof.)
Dr. Sudhakar Chaudhari. (Associate Prof.)
 
167) sakhe tuzyasathi
167) sakhe tuzyasathi167) sakhe tuzyasathi
167) sakhe tuzyasathi
 

Devnagri lipiha parichay.pptx 2

  • 2. लिपी म्हणजे काय? लिपी संदेश वहनासाठीची दृष्य संके तांची प्रणािी आहे. या संके तांची शब्दातीि आवाजांशी सांगड असेिच असे नाही. ही चचत्रे काय सांगत आहेत ?
  • 3. इजजप्तशीय अक्षरमािेत या चचत्रांचा वापर शब्दातीि आवाज दाखवण्यासाठी करण्यात आिा आहे हे तुम्हािा कळिेच असेि. या चचत्रांच्या इजजप्तशीय नावात त्या त्या अक्षराचा उच्चार आिा आहे इजजप्तशीय अक्षरमािेचा तक्ता पाहून Michael हा शब्द कसा लिहहिा आहे ते पाहा.
  • 4. लिपीचे उपयोग काय आहेत ?  ववरून जाणार्या तोंडी भाषेिा हिकाऊ रूप हदिे.  एका हठकाणी हदिेिा संदेश लिपीमुळे दुसर्या हठकाणी पोहचवता येऊ िागिा.  स्मरणशक्तीवर ववसंबून रहाण्याचा ( पाठांतराचा) त्रास वाचिा  एका वपढीत ननमााण झािेिे ज्ञान दुसर्या वपढी पयंत अचिक ननदोष पणे पोहचवता येऊ िागिे
  • 5. देवनागरी लिपीचे स्वरूप अ, आ, इ, ई, उ, ऊ, ए, अ‍ॅ, ऐ, ओ, ऑ, औ, ऋ  वरीि सवा अक्षरांचे उच्चार सिग करता येतात तोंडातून बाहेर पडणार्या हवेिा अडथळा करावा िागत नाही हे सवा स्वर आहेत. उदाहरणाथा हे उच्चार ऐका आ इ ऑ  आपण इंग्रजी शब्द वापरायिा िागल्यावर आपल्यािा अ‍ॅ व ऑ या स्वरांची गरज पडू िागिी
  • 6. देवनागरी लिपीचे स्वरूप वणा म्हणजे मूळ आवाज. सवा वणांचे उच्चार सिग करता येत नाहीत. खािीि वणांचे उच्चार नीि ऐका क्, च्, ट्, त्, प्, स् ज्या वणांचा उच्चार करताना तोंडातून बाहेर पडणार्या हवेिा थोडा तरी अडथळा करावा िागतो. त्यांना व्यंजने म्हणतात. व्यंजनांचा उच्चार पूणा करताना त्यांच्यात स्वर लमसळावा िागतो. उदा. क्+अ = क, त्+अ = त. (add recording) अक्षर म्हणजे चचन्ह. ही व्यंजने लिहहण्यासाठी आपण क, च, ि, त, प, स या अक्षरांचा वापर करतो.
  • 7. क ख ग घ ङ च छ ज झ ञ ि ठ ड ढ ण त थ द ि न प फ ब भ म व्यंजनांचे गि कं ठातून होणारे उच्चार उच्चार करताना जीभेचा स्पशा दात आणण िाळ्यािा होतो. उच्चार करताना जीभ दातािा िागते. उच्चार करताना ओठांचा वापर होतो. उच्चार करताना जीभ मागे घेऊन जबड्याच्या वरच्या भागािा िावावी िागते.
  • 8. म्हणून बघा... तोंड न लमिता पुढीि वणा म्हणा. क, ख, ग, घ प, फ, ब, भ प, फ, ब, भ तोंड न लमिता म्हणायिा का अडचण येते आहे ?
  • 9. व्यंजनांचे गि क ख ग घ ङ च छ ज झ ञ ि ठ ड ढ ण त थ द ि न प फ ब भ म हवा बाहेर फे किी जात नाही. हवा बाहेर फे किी जाते. हवा बाहेर फे किी जात नाही. हवा नाकातून बाहेर फे किी जाते. हवा बाहेर फे किी जाते.
  • 10. िक्षात ठेवण्याच्या बाबी • ङ हे अनुनालसक ड सारखे हदसत असल्याने खूपदा याच्या उच्चारात गल्ित होते. याचा उच्चार असा होतो. उदा. वाङ्मय, अंगण • ञ हे अनुनालसक बर्याचदा त्र म्हणून उच्चारिे जाते. त्याचा उच्चार असा. उदा. पंचम, गंज • बर्याचदा ण चा उच्चार न असा के िा जातो. हा ण चा उच्चार आहे. उदा. बाण, कणा
  • 11. व्यंजनांचे गि य ्, र्, ि ्, व ्, श ्, ष ्, स ्, ह्, ळ् ही व्यंजने कोणत्याही ववलशष्ि गिात मोडत नाहीत.
  • 12. ववशेष संयुक्त व्यंजने क्ष = क् + श ् ज्ञ = द्+ न ्+ य ्ककं वा ग ्+ न ्+ य ् श्र हे देखीि संयुक्त व्यंजन आहे का? श ् + र् = श्र ??
  • 14. ऋ या स्वराबद्द्ि... ऋ साठी रूकार वापरिा जातो. स्वर लमसळून तयार झािेिे अक्षर: क् + ऋ = कृ पा त ्+ ऋ = तृप्ती स ्+ ऋ = सृष्िी • व्यंजन जोडून झािेिे जोडाक्षर: क् + रू = क्रू र ब ्+ रू = अब्रू त ्+ रू = त्रूिी
  • 15. अनुस्वार... असा-कसा?? आंबा आ+न ्+बा = आन्बा ?? आ+ण ्+बा = आण्बा ?? आ+ङ्+बा = आङ्बा ?? आ+म ्+बा = आम्बा ??
  • 17. अनुस्वार... असा-कसा?? कांचन = का+ञ ्+च+न थंड = थ+ण ्+ड मंहदर = म+न ्+हद+र संपदा = स+म ्+प+दा अंगण = अ+ङ्+ग+ण
  • 18. अनुस्वार... असा-कसा?? आंबा = आ+म ्+बा कांचन = का+ञ ्+च+न थंड = थ+ण ्+ड मंहदर = म+न ्+हद+र संपदा = स+म ्+प+दा अंगण = अ+ङ्+ग+ण काही सािम्या हदसते का?
  • 19. अनुस्वार - परसवणााचा ननयम आंबा पंगत प, फ, ब, भ, म क, ख, ग, घ, ङ अनुस्वार हदिेल्या अक्षरातून कोणते अक्षर उच्चारायचे हे त्यानंतर येणा-या अक्षरावर अविंबून असते.
  • 20. जोडाक्षर करून पाहू... गोंिळ अंगारा कें द्र मनोरंजन कादंबरी कोिांिी चचंच
  • 21. काही अपवाद संरक्षण संिग्न वंश हंस कं स दंश हे शब्द जोडाक्षर वापरून कसे लिहाि?
  • 22. अनुस्वार की जोडाक्षर ??? पुढीि वाक्ये ऐकू न लिहा. १. २. अथा एकच?
  • 23. अनुस्वार व जोडाक्षराच्या वापराने होणारा अथा भेद या शब्दांच्या अचूक अथाबोिासाठी वाक्ये तयार करा.  देहांत / देहान्त  सत्रांत / सत्रान्त  वृत्ांत / वृत्ान्त
  • 25. अनुस्वाराचा वापर  अंगण : अनुनालसकाच्या जोडाक्षरासाठी  गोट्यांचा, थेबांचा : अनेकवचनी रूप  यांस, आपणांस, अध्यक्षांस : आदराथी  आवडतं, आठवतं : लशरोबबंदू  झाडं, फु िं : अनेकवचनी एकारान्ती (संवाद भाषा)
  • 26. शुद्ििेखन???? हे शब्द उच्चारा व लिहा. (add recording) १. २. ३. ४.  िहानपणीच्या भाषेतीि न ऐकिेल्या वणांचा उच्चारावर व िेखनावर प्रभाव आढळतो.  त्याचा बाऊ करण्याची गरज नाही. उदा. बाळ – बाि; पानी- पाणी; पळणे-परणे; छत्री-सत्री; बरसात- वरहात
  • 27. प्रमाणिेखन “िेखनाचे साध्य भाषेची नोंद करणे हे आहे. त्यासाठी उच्चारांची नोंद करणे हे के वळ एक उपयुक्त सािन आहे. िेखन आणण उच्चार यांचा संबंि स्वायत् आणण अपररहाया नाही, तो भाषा सापेक्ष आणण त्या त्या िेखनव्यवस्थेने ननयत आहे.” लिपी आणण िेखन व्यवस्था वैखरी : भाषा आणण भाषा व्यवहार अशोक रा. के ळकर