Powerpoint presentatie gebruikt tijdens het Skepsis congres 2010 door Stef Aupers.

1. De paranoïde samenleving Naar een sociologie van de complottheorie Stef Aupers Faculteit Sociologie Erasmus Universiteit Rotterdam

2. Paranoïde persoonlijkheidsstoornis “Een diepgaand wantrouwen en achterdocht ten opzichte van anderen waardoor hun beweegredenen worden geïnterpreteerd als kwaadwillig (..)” Bron: DSM-IV

3. De paranoïde samenleving? 60 % van de Nederlanders is het eens met de stelling: “Tegenwoordig weet je echt niet meer wie of wat je moet vertrouwen” [Bron: SCP]

4. De paranoïde samenleving? Wantrouwen t.a.v. overheid VS: van 20 % (1964) naar 75 % (1998) VS: 80 % burgers gelooft dat overheid informatie achter houdt over buitenaardse wezens VS: 42 % burgers gelooft dat overheid informatie achter houdt over aanval 9/11

5. Samenzweringen in populaire cultuur “Trust no one”…

6. Complotten in Nederland

7. De paranoïde samenleving Voorbij de morele discussie… ‘Pathologisch’ of ‘normaal’??? Irrationeel’ of superieure rationaliteit?? ‘Feit’ of ‘fictie’? Het cultuursociologisch perspectief…

8. Complottheorieën Een cultuursociologisch perspectief Het gaat er niet om wat waar is maar wat mensen voor waar houden. Hoe zijn complottheorieën in het westen door de tijd heen veranderd? Hoe is de aantrekkingskracht te verklaren vanuit bredere maatschappelijke ontwikkelingen?

9. Van ‘secure paranoia’ naar ‘insecure paranoia’

10. Van ‘secure paranoia’ naar ‘insecure paranoia’ Van alle tijden? Joden en geheime genootschappen (bv. Pipes, 1998) ‘ Secure paranoia’: de exotische ‘ander’ buiten de samenleving Sociologische functie: versterking identiteit / ‘wij’ versus ‘zij’ distincties

11. Van ‘secure paranoia’ naar ‘insecure paranoia Transformatie… Van de ‘exotische ander’ naar de ‘eigen’ moderne samenleving Van één groep naar verschillende (coalities van) samenzweerders Van ‘closure’ naar ‘open end..”

12. Insecure panoia “ Find out the real story behind the IRS, Nazis, JFK, Freemasons, Bill Gates, LSD, the KKK, the military-industrial complex, the FBI (..), Teletubbies, NASA, Mad Cow disease, Jerry Garcia, and how they are all connected” Conspiranoia , Jackson (2000)

13. Verklaring 1 Absolute kennis is problematisch

14. Autoriteit en absolute kennis

15. Onbetrouwbare kennis ‘ Einde van de grote verhalen’ (Lyotard, 1979) Wantrouwen autoriteiten en de-legitimatie van waarheidsclaims Tegenstrijdige berichten van ‘experts’ in de media Het internet: alternatieve theorieen Als ‘waarheid’ informatie wordt…

16. Is Jezus Christus de zoon van Maria Magdalena? Waarom niet…

17. Was de landing op de maan een Hollywood productie?

18. Klopt de ‘lone gunman’ theorie?

19. “ The truth is out there”??? Kennisparadox Complottheorieen streven naar de waarheid “ The truth is out there” (X-Files) Maar…dragen bij aan postmoderne verwarring over wat waar is en wat niet; feit en fictie; hoofdzaak en bijzaak

20. Verklaring 2 Sociale systemen zijn ondoorgrondelijk

21. Ondoorgrondelijke systemen Voorbij de ‘ijzeren kooi’… Van lokaal naar mondiaal Overheid: verspreiding van de macht Financiële markt: ongrijpbare afhankelijkheden Internet: het einde van controle? Angst voor omnipotente systemen leidt tot ‘agency panic’ (Melley, 2000).

22. ‘ The Truman Show’ Peter Weir (1998)

23. ‘ The Matrix’ Wachowski & Wachawski (1999) You’ve felt it your whole life (..) that something is wrong with the world” “ The Matrix is al around us, here even in this room (..) It is the world that has been pulled over your eyes to blind you from the truth” “ What truth?” “ That you are a slave Neo.”

24. Conclusie en discussie Max Weber: de ‘onttovering’ van de westerse wereld? Terugkeer ‘magisch denken’… Terugkeer mysterie/ niet in de natuur maar achter maatschappelijke coulissen… Paradoxaal zingevingssysteem: ‘ Agency’ in wereld waarin kennis en sociale systemen oriënterende functie verliezen