De achterhoek duurzaam door Nando Klein Gunnewiek, Bilan en Achterhoeknieuws

de
Achterhoek
duurzaam
Deze uitgave is een bijlage bij uw plaatselijke krant van Achterhoek Nieuws
solar systems
Mede mogelijk
gemaakt door:
PlusJeHuis is één plan om jouw huis structureel energiezuiniger en com
naar welke maatregelen we kunnen treffen in je huis om energie te besp
op het dak leggen of bijvoorbeeld een zonneboiler installeren. We helpe
Krijg vast een indicatie van jouw besparing op www.geas.nl/plusjehuis
Energie
besparen
is een
optelsom.
Kijk snel op geas.nl/plusjehuis

Wij zijn uitgeverij Achterhoek Nieuws,
met de A van Achterhoek en van Aandacht.
Aandacht voor jouw verhaal.
w w w . a c h t e r h o e k n i e u w s . n l
aandacht voor
jouw verhaal

de Achterhoek duurzaam 3
‘De Achterhoek
energieneutraal in 2030’
Achterhoek2020 werkt in verschillende
’coalities’ aan projecten om de Achter-
hoek economisch vitaal en aantrekkelijk
te houden. Met de ToekomstToer gaan we
op weg naar 2030. Hoe werken, wonen en
reizen we dan in en door de Achterhoek?
Eén van thema’s van de ToekomstToer
is de energietransitie: in 2030 willen we
een energieneutrale Achterhoek zijn. We
maken dan (bijna) geen gebruik meer van
fossiele brandstoffen, we wekken onze
energie zoveel mogelijk zelf op en heb-
ben het verbruik flink teruggebracht. Ook
omarmen we de circulaire economie door
steeds minder afval te produceren en zo-
veel mogelijk grondstoffen te hergebrui-
ken. Om dat te bereiken, zijn al veel pro-
jecten gestart en komen er steeds nieuwe
bij. Hieronder staan de belangrijkste.
Postcoderoosprojecten &
Energiecoöperaties
Inwoners en kleine bedrijven uit een be-
paald postcodegebied investeren als
coöperatie in een zonne-installatie. De
coöperatie is eigenaar en zorgt voor on-
derhoud en beheer. In Zieuwent, Eibergen,
Vragender, Groenlo, Wichmond/Vierakker
en Beltrum draaien projecten.
Solarpark De Kwekerij
In Hengelo liggen 7000 zonnepanelen in
een landschappelijk en toegankelijk solar-
park. Samen zorgen zij voor 1.000.000 kg
minder CO2-uitstoot. Stichting Solarland-
schapspark de Kwekerij onderhoudt het
park en zorgt voor educatie over duur-
zaamheid. Ook wordt samen met iconisch
tuin- en landschapsontwerpen ontwerper
Nico Wissing natuur ontwikkeld, waar-
door de biodiversiteit toeneemt.
VerduurSaam Energieloket
Het VerduurSaam Energieloket, door de
Achterhoekse gemeenten opgericht, in-
formeert, adviseert en begeleidt inwo-
ners om hun woning te verbeteren en het
wooncomfort te verhogen. Er zijn ener-
giecoaches en duurzaamheidsleningen
voor particulieren. Omdat het eigen wo-
ningbezit in de Achterhoek hoog is, is dit
een belangrijke aanvulling op de verduur-
zamingsmaatregelen die de woningbouw-
corporaties in de huursector doorvoeren.
Zon op Erf
In 2017 is gestart met een eerste pilot
naar de mogelijkheden voor grootscha-
lige opwekking van zonne-energie op
vrijkomende agrarische erven: zonne-
boerderijen. Begin 2018 starten vijf de-
monstratieprojecten.
Energiebesparingsaanpak MKB
Bedrijven zijn de grootste afnemers van
energie. SIKA (Samenwerkende Industrië-
le Kringen Achterhoek) stimuleert met de
MKB-aanpak Achterhoekse bedrijven om
hun fossiele energieverbruik te vermin-
deren en duurzaam en circulair te onder-
nemen. Ondernemers krijgen zicht op hun
energie-efficiëntie en de wettelijke eisen.
www.achterhoek2020.nl
Prof.Dr. Gert-Jan Hospers en Sjoerd Weikamp bij
de start van de Achterhoekse ToekomstToer in
oktober 2017. Foto: Jorieke Philippi
Colofon
Uitgever Achterhoek Nieuws
Bleekwal 10 - 7131 DB Lichtenvoorde
(0544) 80 10 10
info@achterhoeknieuws.nl
www.achterhoeknieuws.nl
Oplage 200.000 exemplaren
Dit magazine is een initiatief van
Nando Klein gunnewiek,
nando@supro-cooling.com
Samen de energietransitie
sneller op gang brengen
We zitten middenin een belang-
rijke verandering. We stappen
van fossiele brandstoffen over op
duurzame manieren om energie op
te wekken en minder CO2 uit te stoten.
Daar zijn we al volop mee bezig, maar
er zijn nog veel hobbels te nemen op weg
naar 2030, het moment dat dat de Ach-
terhoek energieneutraal moet zijn.
Die weg naar een duurzame toekomst
bewandelen we samen: de overheid, het
onderwijs en de wetenschap, onderne-
mers en burgers slaan de handen ineen.
Belangrijk daarbij is dat we van elkaar
weten wat er gebeurt. Volgens Nando
Klein Gunnewiek, creatieve ondernemer
in duurzaamheid, is bij veel mensen nog
onbekend wat er mogelijk is op het
gebied van duurzaamheid. Daarom
besloot hij samen met Achterhoek
Nieuws het magazine ‘de Achter-
hoek duurzaam’ uit te geven.
In deze uitgave vertellen ondernemers,
mensen uit het onderwijs en bestuurders
hoe zij bijdragen aan een duurzame Ach-
terhoek. Volgens Klein Gunnewiek is het
mogelijk om in 2030 energieneutraal te
worden. “Maar alleen als we duurzame
concepten en technologieën ontwikkelen
die een directe meerwaarde bieden en die
aansluiten op de behoefte van eindgebrui-
ker. Door goed te luisteren naar de be-
hoeftes en door daarop in te spelen kun-
nen we echt iets in beweging brengen. Ik
ben ervan overtuigd dat we met goede
samenwerking, bundeling van kennis en
het verbinden van de juiste partijen de
energietransitie sneller op gang kunnen
brengen. Hopelijk geeft dit magazine een
zet in de goede richting.”

de Achterhoek duurzaam4
Vier miljard euro voor
duurzaamheid Achterhoek
Wethouder Frans Langeveld van de gemeente Doetinchem geeft in het gesprek met
Nando Klein Gunnewiek aan dat de weg naar 2030, het jaar waarin de Achterhoek
energieneutraal moet zijn, weliswaar nog lang is maar dat de ontwikkelingen op het
gebied van duurzame energie snel gaan. Klein Gunnewiek, creatief ondernemer op het
gebied van duurzame energie, wil van de wethouder weten wat de rol van de overheid
is in het halen van de deadline voor een energieneutrale regio.
Door Bert Vinkenborg
Met duurzaamheid in zijn portefeuille
én als bestuurslid van de Achterhoekse
Groene Energie Maatschappij AGEM heeft
Langeveld daar een uitgesproken mening
over. Langeveld: “Duurzaamheid staat al
een aantal jaren op de agenda van de Ach-
terhoek, maar daarmee ben je er nog niet.
De rol van de gemeente is het aanjagen
van het bewustzijn over duurzaamheid.
Onze taak is drempels te slechten of te
verlagen.”
Op de vraag van Klein Gunnewiek met
betrekking tot de uitvoering van het duur-
zaamheidsbeleid, meent de wethouder:
“De gemeente is geen marktreguleerder,
sterker nog wij mogen dat zelfs niet. Onze
taak beperkt zich tot het begeleiden van
processen. Met het verdienmodel van de
AGEM, Achterhoekse energie voor Ach-
terhoekse afnemers, kunnen wij meer
geld binnen de Achterhoek houden. Van
nu tot 2030 gaat er naar verwachting
vier miljard euro besteed worden om de
Achterhoek energieneutraal te maken.
Een enorm bedrag waarvoor wij alle
marktpartijen nodig hebben, niet alleen
de overheid. Met een paar uitvoerende
partijen gaat dat niet lukken. Daarvoor
is de Achterhoek te groot.” Klein Gunne-
wiek wil weten wie bepaalt door welke
bedrijven een energiescan wordt
uitgevoerd. Is dat een besloten
kring? Langeveld: “In Doetin-
chem maken de ondernemers
dat zelf uit. De gemeente kan
nergens verplichtend opleggen
door wie dat gedaan wordt. Onze
taak is wel om processen op gang
te brengen.” Als voorbeelden van co-
financiering door de gemeente noemt
hij de succesvolle duurzaamheidslenin-
gen voor particulieren die al een tijd lopen
en dezelfde leningen voor instellingen
waarover sinds twee maanden gesproken
wordt. Als het goed gaat dan is er uit de
bancaire wereld belangstelling om deel te
nemen in cofinanciering maar dan moet
het wel om substantiële bedragen gaan.
Langeveld voegt nog toe dat de provincie
heeft aangegeven financieel mee te wil-
len doen. Dat zou enorm helpen de zaak
in een stroomversnelling te brengen. Er
staan nog veel projecten op de rol die in
aanmerking komen voor uitvoering. Over
de technologische ontwikkelingen: “Nie-
mand weet precies waar we over pakweg
tien jaar staan, maar dat het hard zal gaan
is zeker.”
Alliander zoekt naast
medewerkers die gas-
en elektriciteitsnetten
gaan beheren, ook hbo-
ingenieurs die meebouwen
aan een duurzaam energie-
systeem. Om in zijn behoef-
te te voorzien, neemt het
netwerkbedrijf deeltijdstu-
denten van de Hogeschool
van Arnhem en Nijmegen
(HAN) in dienst.
Daken worden bedekt met
zonnepanelen, woningen
verwarmd met warmtepom-
pen, straten gevuld met
laadpalen en wijken voor-
zien van buurtbatterijen.
Nederland zit midden in een
energietransitie.
Alliander levert een bijdra-
ge aan die transitie. Het
netwerkbedrijf investeert
in extra medewerkers, die
de energie-infrastructuur
klaarstomen voor de toe-
komst.
“We zoeken technisch talent
op alle vlakken”, zegt Nicole
Tollenaar, directeur HRM.
Het netwerkbedrijf heeft
technici nodig die de ener-
gievoorziening betrouwbaar
én betaalbaar houden. Een
belangrijke missie. Energie
is immers een eerste levens-
behoefte.
Om in zijn personeels
behoefte te voorzien, neemt
Alliander jaarlijks deeltijd-
studenten in dienst. In de
afgelopen vijf jaar gingen
25 aspirant elektrotechnici
bij het bedrijf aan de slag,
in combinatie met een hbo-
opleiding bij de HAN. Die
leerden het vak elektrotech-
niek én hoe ze een bijdra-
ge kunnen leveren aan het
energienet van morgen.
DeeltijDstuDenten garanDeren energie-infrastructuur
‘We zoeken technisch talent op alle vlakken’
De Hogeschool van Arnhem
en Nijmegen (HAN) startte
het leerwerktraject samen
met bedrijven in de regio.
Deelnemers werken ca. 3
dagen per week bij een
bedrijf en studeren 1 dag
Elektrotechniek of Werk-
tuigbouwkunde.
Geïnteresseerden moeten
– met ondersteuning – een
werkgever vinden, voordat
zij beginnen met het tra-
ject. Ook moet hun achter-
grond aan een aantal eisen
voldoen. Een N&T-profiel is
bijvoorbeeld noodzakelijk.
Techniektalent dat wil
deelnemen aan het traject,
maar weinig kennis heeft
van de energietechniek,
kan een introductiecursus
volgen. Deze start in de
week van 5 februari 2018.
Geïnteresseerden die niet
aan de toelatingseisen vol-
doen, kunnen zich boven-
dien inschrijven voor een
voorbereidende cursus wis-
kunde of natuurkunde.
leerwerktraject speelt in op
baankansen energiebranche
Sustainable
Electrical
Energy
Centre of
Expertise
introductiecursussen voor werken en leren met energie
gaan in de week van 5 februari 2018 van start.
Bedrijven in de energiesector, en aanverwante sectoren,
hebben een groeiend tekort aan technisch personeel.
Werken en Leren met Energie draagt bij aan een oplossing.
werkenenlerenmetenergie.nl
bEzOEk 21 maart
DE OpEN AvOND

Gemeente heeft een
voorbeeldfunctie
Joke Pot heeft als wethouder in Berkelland tot taak de gemeente te begelei-
den naar een energieneutrale samenleving in 2030. De gemeente heeft daarin
volgens haar vooral een voorbeeldrol. De gemeente stimuleert met leningen, sub-
sidies, informatie en advies en ook aanpassing van ruimtelijke regels voor particu-
lieren, bedrijven en instellingen.
Door Rob Stevens
Berkelland heeft formeel een start ge-
maakt met het proces van verduurza-
ming met de vaststelling van het Energie
Uitvoerings programma in 2016. Daarbij
werd 1,8 miljoen euro gereserveerd voor
projecten. Na de verkiezingen wordt de
tweede versie van dit programma ont-
wikkeld. Ook daarin zullen informatie,
bewustwording en facilitering weer de
belangrijkste gemeentelijke instrumenten
zijn. De wethouder onderscheidt een aan-
tal terreinen waarop de energietransitie
wordt uitgevoerd: woningen, bedrijven,
de gemeente zelf en maatschappelijke
initiatieven op dit vlak. De inzet is overal
vergelijkbaar. Bespaar zo veel mogelijk op
het verbruik van gas en elektra. En wek
zelf zo veel mogelijk energie op.
Koploper opwekken zonnestroom
Berkelland is koploper in Nederland wat
betreft de opwekking van zonnestroom.
De afgelopen jaren zijn veel woningen,
mede dankzij subsidie en gunstige finan-
cieringsvoorwaarden, verduurzaamd. In
Ruurlo zijn op het bedrijfsterrein zoge-
naamde ‘Doe-scans’ uitgevoerd waarbij
bedrijven adviezen krijgen voor verduur-
zaming. De gemeente betaalt deels het
advies, mits bedrijven er daadwerkelijk
iets mee doen. Ook andere bedrijven
hebben hiervoor inmiddels belangstel-
ling getoond. Een lagere energierekening
wakkert het enthousiasme voor verdere
verduurzaming aan. Het dak van het ge-
meentehuis is belegd met zonnepanelen,
een van de drie postcoderoosprojecten
in Berkelland. Ook in Beltrum en Eibergen
zijn postcoderoosprojecten succesvol.
Een groot deel van de straatverlichting
is ‘ver-LED’, oude, energie-slurpende lan-
taarnpalen zijn vervangen. Lokale installa-
teurs en bouwbedrijven profiteren volop
van de energietransitie.
Campagnes
Momenteel loopt de campagne waarbij
een energiecoach inzicht geeft in je ener-
gieverbruik en handige tips geeft om je
verbruik te verlagen. De gemeente betaalt
een deel van de advieskosten. Ook loopt
de campagne ‘je eigen unieke Woningver-
beterplan’ voor eigenaren van woningen
van vóór 1976. Duurzaamheid staat op ie-
ders agenda, op die van de Europese Unie
en de landelijke overheden. De provincie
maakt veel geld vrij voor initiatieven. De
gemeente koppelt die aan allerlei lokale
initiatieven.
Joke Pot: “We liggen nu op een derde van
de voor 2030 te behalen doelstellingen.
In het Energie Uitvoeringsprogramma ligt
de nadruk op energiebesparing en duur-
zame opwekking van zonne-, wind- en
bio-energie. Hiermee kunnen we, gezien
het huidige energieverbruik in onze ge-
meente, het grootste rendement behalen.
Grote stappen zijn de komende jaren te
nog maken met windenergie en zonne-
parken. De beleidsnotitie daarover ligt
binnenkort voor in de gemeenteraad. We
liggen op koers. Maar er is nog een weg
te gaan.”
Zonnepanelen geplaatst op het dak van de gemeente in 2015. Foto: Rob Stevens
Duurzaam afscheid in Berkelland
In de Achterhoek is onlangs het nieuwe crematorium Hart van Berkelland in Haarlo ge-
opend. Zoals vele andere crematoria wordt ook in Haarlo de restwarmte uit de crema-
tieoven voor verwarming van het gebouw gebruikt. ‘Uniek’ is echter dat dit het eerste
crematorium is dat in de zomer de restwarmte kan gebruiken om het crematorium te
koelen.
In de ovenruimte is een installatie ge-
maakt die de restwarmte van de oven
gebruikt voor de vloerverwarming. In de
zomermaanden wordt de energie afge-
voerd in de buitenlucht, waardoor kostba-
re energie verloren gaat. Om deze energie
zo duurzaam mogelijk in te zetten, heeft
Gert Brinkhorst gekozen voor een instal-
latie die ook kan koelen met warmte. In de
zomerdagen wordt het gebouw gekoeld
door warmte die beschikbaar is.
Duurzaam koelen met warmte
Heva Klimaat & Installatie uit Varsseveld
heeft een adsorptiepomp geïnstalleerd
van Supro Cooling Benelux uit Lichten-
voorde. De duurzame adsorptie warmte-
pomp/koelmachine genereert koude uit
warmte doordat waterdamp word aange-
zogen en geadsorbeerd door een poreuze
vaste stof in een vacuümmodule. Deze
module vormt het hart van de koelmachi-
ne, is volledig afgesloten en daardoor vrij
van slijtage en onderhoud. Het systeem is
erg duurzaam en milieuvriendelijk. Vaak
word silicagel als vaste adsorptiestof in-
gezet, dit is een poreus zandachtige stof
die bestaat uit SiO2 en die niet giftig is. Als
koudemiddel word zuiver water gebruikt.
Zowel silicagel als water zijn ecologisch
verantwoord en niet schadelijk voor het
milieu.

Sporters, ouderen en inwoners
zitten er warmpjes bij in
Lichtenvoorde
In de Achterhoek is men volop bezig met de energietransitie. Vaak worden zonnepa-
nelen en windmolens genoemd als duurzame energiebron. De Stichting EnergieK uit
Lichtenvoorde heeft warmte als energiebron genomen. Het begon met de vraag van
het geprivatiseerde zwembad om de energiekosten te verlagen. Het verwarmen van
een zwembad legt nu eenmaal een zware druk op de exploitatie. Het idee was om een
alternatief te zoeken. De zoektocht kwam uit bij de waterzuiveringsinstallatie die 850
meter van het zwembad ligt.
Bij de waterzuivering exploiteert BIR een
biovergister die gevoed wordt met bio-
logisch industrieel afval. Met het daaruit
verkregen biogas worden generatoren
aangedreven die elektrische stroom ma-
ken. Naast stroom genereert een genera-
tor ook veel warmte die nu gedeeltelijke
wordt ingezet voor het eigen proces, maar
voor een groot deel wordt ‘uitgekoeld’ in
de buitenlucht. En juist deze warmte kan
worden gebruikt om het zwembad te ver-
warmen. Het idee van een warmtenet is
geboren en de Stichting EnergieK maakt
zich hard voor de uitvoering en exploita-
tie. De benodigde financiën voor de reali-
satie worden door de gemeente Oost Gel-
re beschikbaar gesteld.
Realisatie
De eerste fase van het warmtenet was het
aansluiten van het zwembad. Deze fase
werd eind 2016 gerealiseerd. Momenteel
wordt er geëvalueerd hoe de levering van
warmte in het eerste jaar is verlopen. In
totaal is er 2490 GJ warmte geleverd aan
het zwembad. Dat komt overeen met een
besparing van bijna 80.000 m3 aardgas
waarmee een uitstoot van 180 ton CO2 is
voorkomen.
De tweede fase is de aansluiting van het
gemeentehuis en de woon-zorg instel-
ling Antoniushove. Met deze fase wordt
gestart in het voorjaar van 2018.
In dit tracé is er de mogelijkheid
tot het aankoppelen van kleine-
re gebruikers zoals de tennis-
club LTC de Kei en voetbalclub
LONGA. In totaal zal dan 2.000
Mw restwarmte per jaar zinvol
ingezet worden en 450 ton CO2 uit-
stoot worden bespaard. Maar ook is
er dan 220.000 euro bespaard op niet
verband aardgas.
Toekomst
Momenteel is EnergieK in onderhandeling
met de leverancier van de warmte-ener-
gie voor nog eens 2.000 a 3.000 Mw/
jaar. Daarmee kan het netwerk worden
uitbreid tot bijvoorbeeld de sporthal en
sociaal cultureel centrum Den Diek. Op
de weg daarheen kunnen dan ook ande-
re partijen aansluiten. Als er nog eens
2.000 Mw (per jaar) kan worden benut,
dan zal dat een besparing op de CO2-uit-
stoot geven van maar liefst 900 ton per
jaar. Het warmtenet levert daarmee een
enorme bijdrage tot een schoner milieu.
Oost NL stimuleert en versnelt
de energietransitie in Gelderland
Een energieneutraal Gelderland in 2050, dat wil de provincie bereiken in samenwer-
king met de partners van het Gelders Energieakkoord. Oost NL, de ontwikkelings-
maatschappij van Oost-Nederland, stimuleert ondernemers- en burgerinitiatieven die
bijdragen aan de doelen van het Gelders Energieakkoord. Als investeerder is Oost NL
betrokken bij unieke duurzame projecten, ook in de Achterhoek.
Zo investeerde Oost NL in LochemEnergie,
een lokaal initiatief dat zich als doel heeft
gesteld om duurzame energie te leveren
aan de inwoners en bedrijven binnen de
gemeente Lochem. Met financiële steun
uit het Innovatie- en Energiefonds Gelder-
land willen de Lochemers in de toekomst
volledig hun eigen energie opwekken.
Een ander voorbeeld is Groot Zevert Ver-
gisting uit Beltrum, dat zich heeft gespe-
cialiseerd in het produceren van biogas
voor Friesland Campina. Mede door een
investering verstrekt door Oost NL is hun
biovergister uitgebreid en wordt in de
Achterhoek nu een duurzame, circulaire
economie gecreëerd.
Innovatie- en Energiefonds Gelderland
Als fondsmanager van het Innovatie- en
Energiefonds Gelderland (IEG) richt Oost
NL zich op bedrijven met projecten die
rechtstreeks bijdragen aan de realisatie
van een duurzame energievoorziening in
Gelderland. Dat zijn bijvoorbeeld warmte-
netten, geothermie, biomassa-installaties
en zonne-energie-installaties.
De Groeiversneller Energie
Voor projecten van een kleinere schaal
heeft Oost NL De Groeiversneller Energie.
Vanuit de provincie Gelderland zijn er 25
energievouchers van maximaal € 10.000.
Oost NL biedt op die manier ondersteu-
ning van idee tot en met de realisatie van
financierbare, schaalbare business cases.
Heeft u een goed idee en zoekt u finan-
ciering? Oost NL is een partner die risico
durft te nemen en waarde toevoegt aan
uw bedrijf.
www.oostnl.nl

SEECE: meer technici
opleiden voor de
duurzame wereld van
morgen
“De transitie van fossiele brandstoffen naar duurzame energie kan alleen slagen met
voldoende goed opgeleide mensen.” Aan het woord is Tinus Hammink, programma-
manager van het Centre of Expertise SEECE. SEECE staat voor Sustainable Elec-
trical Energy Centre of Expertise en wil meer arbeidscapaciteit klaarstomen
voor de energiewereld van morgen. En dat is echt niet alleen maar weggelegd
voor traditionele elektrotechneuten.
Door Gerwin Nijkamp
In SEECE bundelen publieke en private or-
ganisaties - onder andere de Hogeschool
van Arnhem en Nijmegen, Graafschap
College, Alliander, het Achterhoeks inno-
vatiecentrum IIME en het Achterhoeks
Centrum voor Technologie (ACT) - hun
krachten om de uitdagingen die gepaard
gaan met de energietransitie aan te pak-
ken. “Arbeidscapaciteit realiseren met en
voor de sector is onze missie. Bedrijven
kampen namelijk met een groeiend tekort
aan goede energietechnici, missen kennis
of hebben onvoldoende toegang tot fi-
nanciële midden.”
Elektrotechniek heeft de toekomst
Dat men niet om elektrotechniek heen kan
op weg naar een duurzame wereld, staat
volgens Hammink buiten kijf. “Nederland
gaat van het gas af. Er blijven natuurlijk
andere energiebronnen, maar in de toe-
komst zal veel elektrisch zijn, zoals auto’s
en verwarming van huizen.”
Volop
mogelijkheden
voor carrière in de
elektrotechniek
Natuurlijk is affiniteit met natuurkunde
en techniek erg belangrijk om te kunnen
slagen in de wereld van duurzame ener-
gie. “Maar het is echt niet meer zo dat de
opleidingen die aangesloten zijn bij SEECE
alleen interessant zijn voor zogenaamde
nerds”, zegt de programmamanager stel-
lig. “We zijn bezig met een we-
reldwijd duurzaamheids-
vraagstuk. Dat maakt
onze opleidingen ook
interessant voor wat
wij maatschappelij-
ke bèta’s noemen.
Je laten opleiden
tot leraar of een
e co no m i s c he
studie volgen,
waren vroeger de
traditionele manie-
ren om een bijdrage te
leveren aan een betere
samenleving. Dat kan nu
ook met elektrotechniek.”
Goed perspectief
Ook niet onbelangrijk is het goe-
de carrièreperspectief. Na een
studie in de elektrotechniek heb je de ze-
kerheid meteen bij een bedrijf aan de slag
te kunnen. Deze branche schreeuwt na-
melijk om personeel. “Mooi meegenomen
is dat tegenwoordig de bestbetaalde ba-
nen in de techniek zijn te vinden”, vertelt
Hammink. “We bieden ook de mogelijkheid
om tijdens de studie drie dagen te werken
en twee dagen te studeren. Zo kun je je
carrière al tijdens de opleiding vormge-
ven.” Liever zelf de touwtjes in handen?
Studenten worden gestimuleerd en ge-
faciliteerd om gedurende de studietijd
al te starten met een eigen bedrijf.
Switchen naar elektrotechniek
Omdat de arbeidsmarkt nu en
in de komende jaren echt om
goed personeel verlegen zit,
is een carrièreswitch naar
de elektrotechniek vol-
gens Hammink zeker
het overwegen waard.
“Via SEECE kun je in
contact komen met
bedrijven die de
studie voor je
betalen terwijl jij
daar meteen aan
de slag gaat.” Hij
voegt eraan toe dat
deze zogeheten zij-in-
stromers natuurlijk ook
wel in zichzelf moeten
investeren. “Als je echter
geschikt bent, helpen wij je bij
de overstap naar een nieuwe
carrière.”
Achterhoekse
bedrijven
welkom bij SEECE
SEECE is er voor stu-
denten, maar Hammink
roept ook bedrijven uit de Ach-
terhoek op om zich aan te sluiten
bij SEECE. “Ons Centre of Expertise
biedt ondernemers de mogelijkheid om
hun innovatievraagstukken te verbinden
met hun Human Capital Agenda.”
Onder andere bij IIME en andere bedrij-
ven verbonden aan ACT worden met
succes engineering-studenten
via SEECE ingezet voor be-
drijfsprojecten. Kijk voor
meer informatie op
www.seece.nl
Tinus Hammink (midden) met student Dominykas Rinkevicius (links) en onderzoeker Ballard Asare-
Bediako bij een demonstratietafel die elektrische netwerken zichtbaar maakt. Foto: Jan Adelaar

Zonnewarmte belangrijke
leverancier van duurzame
warmte
Heeft u uw energienota thuis wel eens goed bekeken? Heeft u enig idee waaraan u
de meeste energie besteedt en waar het meeste geld naar toe gaat? Iedereen die zijn
energienota goed weet te doorgronden, kan zien dat 80% van de energie naar het
verwarmen van water en het huis gaat en dat dit 60-70% van de kosten van de ener-
gienota is.
Toch is het nog maar een selecte groep
mensen, die zelf hun warmte thuis duur-
zaam opwekken. Met een goed geïsoleerd
huis kun je met zonnewarmte meer dan
50-60% van je warme tapwater en tot
30% van de warmte voor je CV met zon-
newarmte zelf opwekken. Daarmee draag
je niet alleen bij aan een verduurzaming
van onze energievoorziening maar finan-
cieel wordt het ook steeds interessanter.
In 2016 is er voor wie zelf duurzame
warmte opwekt, de ISDE subsidie. In 2017
is deze subsidie voor zonnewarmte nog
eens sterk verhoogd en voor 2018 is die
subsidie nog iets verder gestegen. Daar-
naast is gas de laatste jaren weer een
stuk duurder geworden. Dit komt niet
alleen omdat het gas zelf duurder is ge-
worden, maar ook doordat de energiebe-
lasting op gas verhoogd is. In het nieuwe
kabinetsbeleid is een verdere stijging van
de energiebelasting op gas aangekondigd.
Met de stijgende olieprijzen en de aantrek-
kende economie is de kans groot dat ook
de prijs van het gas verder zal stijgen. Dus
naast meer duurzame energie en minder
klimaatverandering, is het ook financieel
nog aantrekkelijk.
Technisch gezien heeft zonnewarm-
te de laatste tien jaar een enorme
ontwikkeling doorgemaakt. De
productie van zonnewarmt-
ecollectoren is met gebruik
van robots in hoge mate geauto-
matiseerd en kwaliteit en uiterlijk
zijn sterk verbeterd. Er zijn verschil-
lende type collectoren en sommi-
ge kunnen op fraaie wijze op een dak
worden geïnstalleerd. Een goed moment
dus, om de eerste stap te nemen naar ei-
gen opwekking van duurzame warmte en
daarmee uw fossiele energie verbruik te
verminderen en uw energierekening te
verlagen. Op dit moment wordt er druk
aan de ontwikkeling van een warmtebat-
terij gewerkt, die over 3-4 jaar beschik-
baar moet komen. Hiermee kunt u de zon-
newarmte in de zomer compact opslaan
en ’s-winters gebruiken om uw woning
volledig met zonnewarmte te verwarmen.
Voeg deze warmtebatterij als tweede stap
toe aan uw zonnewarmtesysteem en u
kunt de gaskraan dicht draaien!
Marcel Cloosterman
Bestuurslid branchevereniging Holland Solar
PlusJeHuis is één plan om jouw huis structureel energiezuiniger en comfortabeler te maken. Dat betekent dat we gaan kijken
naar welke maatregelen we kunnen treffen in je huis om energie te besparen. We kunnen je huis isoleren, zonnepanelen
op het dak leggen of bijvoorbeeld een zonneboiler installeren. We helpen je van A tot Z: van advies tot installatie en nazorg.
Krijg vast een indicatie van jouw besparing op www.geas.nl/plusjehuis of neem contact op door te bellen naar 053 852 85 55.
Energie
besparen
is een
optelsom.
Kijk snel op geas.nl/plusjehuis
ALLES OVER
HET ENERGIE-
ZUINIG MAKEN
VAN JE HUIS

Comfort,
duurzaamheid en
besparing
“We verduurzamen, maar onze corebusiness is de mensen daarna zorgeloos te la-
ten wonen en werken.” Aan het woord is Gert Harm ten Bolscher, directeur van Geas
Energiewacht.
Door Mark Ebbers
Geas Energiewacht werkt voor zo’n
140.000 woningen en 1.500 zakelijke
adressen in de Achterhoek, een strook
richting Veenendaal en in Twente. Van die
woonadressen is grofweg de helft van
huiseigenaren, de andere helft betreft
huurhuizen. In dat geval zijn de woning-
corporaties de klanten van Geas Energie-
wacht. Al die adressen worden bediend
door 150 monteurs die zorgen voor de
installatie en het onderhoud van onder
meer cv-ketels, warmtepompen, zonne-
boilers, zonnepanelen en ventilatiesyste-
men.
Investering terugverdienen
“Geas Energiewacht levert apparatuur
die zorgt voor een comfortabel en veilig
woon- en werkklimaat”, vertelt Ten Bol-
scher. “En klanten dragen bij aan duur-
zaamheid en milieu door minder energie
te verbruiken, wat financieel gunstig is.
Met dat laatste trek je de meeste mensen
over de streep.”
Hij erkent dat er eerst een investering no-
dig is en dat er – afhankelijk van de ver-
houding tussen het geïnvesteerde bedrag
en de gerealiseerde besparing – een be-
paalde terugverdientijd is. “Bij zonnepane-
len is dat 7 tot 8 jaar; maar ze hebben een
levensduur van ongeveer 25 jaar, dus er
wordt tot zo’n 18 jaar geld verdiend. Het is
bij de huidige lage rentestand vaak beter
om je geld in zonnepanelen, dubbel glas
of muurisolatie te investeren, dan het op
de bank te laten staan.”
Maar je moet het geld wel beschikbaar
hebben, weet ook Ten Bolscher. “Daar-
om bieden we producten als cv-ketels en
zonnepanelen ook op huurbasis aan. We
kunnen nauwkeurig berekenen wat men
kan besparen op energielasten en zorgen
dan dat die opbrengst hoger is dan het
huurtarief.”
Voor wie het geld niet direct beschikbaar
heeft, maar toch wil kopen, bestaan er
energieleningen: “Bijvoorbeeld via het
Energiebespaarfonds, dat heeft gunstige
voorwaarden en berekent een lage rente”.
PlusJeHuis
Als voorbeeld van de integrale aanpak
van Geas Energiewacht noemt Ten Bol-
scher het ‘PlusJeHuis’-concept. “We plus-
sen op energetisch gebied, op comfort en
financieel gebied . Energetisch zorgen we
dat er minder verloren gaat en dat het
beter wordt opgewekt. Bepaalde maat-
regelen hebben onmiddellijk invloed op
het comfort, denk aan de koudeval nabij
ramen die met dubbel glas kan worden
opgelost.”
Wat de beste aanpak is, hangt in hoge
mate af van de leeftijd van de woningen.
Ten Bolscher: “Een hybride systeem met
cv-ketel én warmtepomp wordt vaak
toegepast in oude woningen die worden
na-geïsoleerd. Maar nieuwbouwwoningen
zijn standaard tot drie keer beter geïso-
leerd en dan kan de cv-ketel meestal zelfs
achterwege blijven, de warmtepomp
voedt dan de centrale verwarming.” Een
systeem dat ook in zijn eigen woning is
toegepast, waar de vloerverwarming ge-
noeg heeft aan een warmtepomp.
Eerlijk en reëel advies
Geas Energiewacht houdt naast met het
huis zelf, ook rekening met de samen-
stelling van het huishouden en de manier
waarop het huis gebruikt wordt, nu en
in de nabije toekomst. “Als een jong stel
van plan is een gezin te stichten, heeft dat
flinke gevolgen voor het te verwachten
energiegebruik”, geeft Ten Bolscher als
voorbeeld. Hij hecht grote waarde aan een
eerlijk en reëel advies.
Zo nodig verzorgt Geas Energiewacht ook
administratieve hulp bij bijvoorbeeld het
aanvragen van energiesubsidies en coör-
dineert het bedrijf de verschillende maat-
regelen. En het dienstenpakket is inmid-
dels ook aangevuld met het monitoren,
bij zowel zakelijke als particuliere klanten.
Ten Bolscher: “Daardoor herkennen we
bijvoorbeeld ‘s nachts veel energiever-
bruik bij een bedrijf dat dan gesloten is.”
Een nieuw product van Geas Energie-
wacht is de Energie Bespaar Garantie.
Ten Bolscher legt uit: “Dan monitoren we
vooraf en geven een garantie van wat
met bepaalde maatregelen bespaard
kan worden. Uitgaande van dezelfde
wijze van gebruik, en gecorrigeerd voor
weersinvloeden. En mochten we het niet
waarmaken, dan nemen we aanvullende
maatregelen of we betalen het verschil
tussen het werkelijke energieverbruik en
het voorspelde verbruik terug.”
Ten Bolscher durft dat aan met Geas
Energiewacht, na jarenlange praktijkerva-
ring: “We weten wat functioneert en wat
minder functioneert.”
Geas Energiewacht-directeur Gert Harm ten Bolscher op de vestiging in Enschede. Foto: Mark Ebbers

Sander van den Berg, pragmatisch
in kwaliteit, milieu en veiligheid
U bent goed in uw vak. Maar in kwaliteit, milieu en veiligheid bent u minder thuis. U
bent niet de enige, want we kunnen niet overal goed in zijn. Vraag daarom om hulp,
want met hulp van de juiste personen lukt het. Sander van den Berg helpt u graag.
Eenvoudig, pragmatisch en doelmatig.
Specialist in Milieumanagement
Als ondernemer wilt u rekening houden
met het milieu. Uw klanten en relaties
verwachten dat ook van u. U kunt echter
pas zinvolle maatregelen nemen wanneer
u weet wat uw belangrijkste invloed is op
het milieu! Sander van den Berg helpt u
hiermee.
Het aardige van milieumanagement is
overigens dat u kosten kunt besparen
door energiebesparing, afvalreductie,
minder grondstoffenverbruik, etc.).
ISO 9001 en ISO 14001
Bent u gecertificeerd voor ISO 9001 (kwa-
liteitsmanagement) of ISO 14001 milieu-
management? Let er dan op dat u voor
september voldoet aan deze norm uit
2015! Certificaten
op basis van ISO
9001:2008 en ISO
14001:2004 gel-
den vanaf septem-
ber niet meer. Twij-
felt u hieraan, bel
dan gerust voor
duidelijkheid.
Sander is thuis in
deze normen. Hij werkt onder andere als
auditor voor de certificerende instellingen
DNV-GL Business Assurance en (vanaf
maart) KIWA Nederland. Hij kan u helpen
bij het opzetten, updaten en onderhouden
van uw ISO 9001 en ISO 14001 manage-
mentsysteem en het uitvoeren van uw
interne audits.
Uw parttime kwaliteits-, milieu-
en veiligheidscoördinator
Binnen uw onderneming zijn
kwaliteit, milieu en veiligheid
belangrijke thema’s. Vaak zijn
dit echter ook thema’s waar
u niet zo goed van op de hoogte
bent. Milieuvergunningen, Activitei-
tenbesluit, Inspectie SZW (voorheen
Arbeidsinspectie), ISO 9001, ISO 14001,
VCA, klanttevredenheid, etc. zijn voor
u lastige onderwerpen omdat u er on-
voldoende in thuis bent. Vraag voor deze
onderwerpen daarom hulp van een speci-
alist. Iemand met veel ervaring met deze
materie, die zoekt naar pragmatische op-
lossingen en niet bang is voor een discus-
sie met de overheid. Net als grote bedrij-
ven kunt ook u beschikken over uw eigen
KMV-specialist, niet fulltime, maar precies
het aantal uur dat u nodig heeft. Dan hoeft
ú zich daar niet meer druk over te maken.
Zieuwentseweg 2B, Lichtenvoorde
06 2220 2390, info@vdbergkmv.nl
www.vdbergkmv.nl
HET IS WEER
WARMTEPOMPSEIZOEN!
Duurzaam comfort
Estía lucht-water warmtepompen van TOSHIBA
zijn de energiezuinige oplossing voor maxi-
maal comfort op het gebied van verwar-
ming, warm tapwater en koeling. Alle mo-
dellen komen met het energielabel A++ ruimschoots in aanmerking voor de
ISDE subsidie waarmee u extra voordeel geniet. Estía is met zijn compacte
afmetingen flexibel in installatie en kan probleemloos in zowel bestaande
als nieuwe situaties worden toegepast. Kortom, een totaalsysteem voor een
schonere toekomst!
WARMTEPOMPSEIZOENWARMTEPOMPSEIZOENWARMTEPOMPSEIZOENWARMTEPOMPSEIZOEN
A++
Energielabel
www.heva.nl
Heva-Estia-JAN2018.indd 1 16-01-18 14:56

Heva zorgt voor
duurzame energie
Heva Klimaat & Installatie is een voorloper op het gebied van het duurzaam
omgaan met energie. Directeur en mede-eigenaar Hans ter Maat vertelt enthou-
siast over zijn bedrijf en zijn vak. De naam zegt het al: Heva levert en installeert
een compleet aanbod op het gebied van installatie-, koude- en klimaattechniek.
Door het aanbieden van deze drie disciplines onderscheidt Heva zich in de markt.
Steeds meer relaties hebben inmiddels ontdekt dat Heva de ideale partner is voor ver-
warming, ventilatie en airconditioning. Daarnaast kunnen ze ook bij Heva terecht voor
elektra, sanitair en de meer traditionele overige loodgieterswerkzaamheden. Voor
vrijwel iedere aanvraag is wel een passende oplossing te vinden.
Door Bert Vinkenborg
Heva is de absolute specialist op het
gebied van koudetechniek. Voor diver-
se doelgroepen beschikken zij over een
groot assortiment koelmeubelen, koel/
vriescellen en installaties voor het koelen
van processen. Ook zijn ze erg bedreven
in comfortkoeling, dit is opgesplitst in het
conditioneren van gebouwen en compu-
terkoeling. Projecten worden uitgevoerd
voor bedrijven en instellingen in de zorg,
utiliteit en het midden- en kleinbedrijf,
datacenters alsmede voor particulieren.
Heva denkt mee en biedt voor iedere aan-
vraag een passende oplossing.
Naast het hoofdbedrijf in Varsseveld be-
schikt Heva nog over een vestiging in
Heerde. In beide vestigingen zijn in totaal
zo’n 60 medewerkers actief.
Ter Maat legt uit dat het gebruik van fos-
siele brandstoffen zoals aardgas niet al-
leen schadelijk is voor het milieu, maar
dat het ook een keer op raakt. Volgens de
huidige schattingen zal dat rond het jaar
2050 zijn. Daarnaast hebben gemeenten
als doelstelling in 2030 energieneutraal
te zijn. Dat wil zeggen dat alle benodigde
energie dan ook lokaal duurzaam opge-
wekt wordt. Dat kan door het inzetten
van verschillende bronnen zoals zon-
ne-energie, geothermische energie, rest-
warmte en wind. Vrijwel alle duurzame
energiebronnen vertalen zich uiteindelijk
in elektriciteit of warm water dat bijv. als
stadverwarming word aangeboden. Dat
wil zeggen dat een van de belangrijkste
energiebronnen met toekomstperspec-
tief elektriciteit zal worden. Nu al worden
nieuwbouwprojecten uitgevoerd zonder
aardgasaansluiting.
Dat er nog een geweldige inhaalslag ge-
maakt moet worden blijkt wel uit de huidi-
ge verdeling. Aardgas is met afstand nog
steeds de belangrijkste verwarmingsbron
en elektriciteit de kleinste. Heva is vast
van plan te helpen daar verandering in te
brengen.
Hans ter Maat: “De enige niet eindige
energiebron is de zon, maar die is in Ne-
derland niet altijd voldoende beschikbaar.
Wij moeten dus naar alle duurzame bron-
nen kijken en ook naar opslagmogelijkhe-
den om beschikbaarheid en verbruik met
elkaar in evenwicht te brengen.”
Het antwoord op de vraag hoe de gepro-
duceerde elektriciteit optimaal gebruikt
kan worden voor zowel verwarming als
koeling is de warmtepomp. Heva is dealer
van het merk Toshiba uit Japan. Japan, een
land zonder fossiele brandstoffen, loopt
al decennialang voorop als het gaat om
technologie in het opwekken van duurza-
me energie. Een warmtepomp kan zowel
voor verwarming als koeling gebruikt
worden en op een efficiënte manier voor
verwarming of koeling zorgen. Als de
stroom voor de pomp uit duurzame bron-
nen afkomstig is heeft dit ook nog eens
effect op verlaging van de CO2-uitstoot.
Gas wordt steeds duurder. In de laatste
vijftien jaar is de prijs van aardgas zelfs
twee keer zo snel gestegen als die van
elektriciteit. Door de koppeling van de
prijs van aardgas aan die van olie spelen
ook politieke ontwikkelingen, bijvoorbeeld
in het Midden-Oosten, een rol.
Hoewel het lastig is voor elke situatie een
eensluidend antwoord te geven kan Hans
ter Maat wel aangeven wat het voor de
particulier betekent als die zijn verwar-
mingsinstallatie vervangt voor een Heva
installatie. Voor een gemiddelde woning
hebben we het dan over een investering
van rond de 6.000 tot 8.000 euro. Op dit
moment geeft de rijksoverheid daar nog
een subsidie voor van circa 2.400 euro,
mede hierdoor bedraagt de terugverdien-
tijd 6-8 jaar. Heva kan daarbij de weg wij-
zen hoe die subsidie verkregen kan wor-
den.
Op het moment dat een ketel aan vervan-
ging toe is moet er direct gekeken worden
naar de mogelijkheden om over te stap-
pen naar een toekomstbestendig warm-
tepompsysteem. Daarbij moet niet alleen
gekeken worden naar de installatietech-
niek maar ook naar de bouwkundige kant
in de vorm van efficiënte isolatie.
Ter Maat: “Heva overbrugt het hele traject
vanaf importeur tot installatie. Advies is
daarbij van vitaal belang.”

Duurzaamheid in de zorg
De Achterhoekse ouderenzorgorganistatie Careaz levert thuiszorg in de gemeenten
Aalten, Berkelland, Oost Gelre en Winterswijk. Woonzorgcentra, verpleeghuiszorg,
dagzorg en activiteiten van Careaz vindt u in Borculo, Dinxperlo en Lichtenvoorde. Bij-
dragen aan het levensgeluk van mensen met een kwetsbaar brein, lichaam en/of so-
ciaal netwerk, staat bij Careaz voorop. Vanuit kleinschaligheid en lokale betrokkenheid
wordt ondersteuning geboden op de terreinen welzijn, zorg, dienstverlening en wonen
in een duurzame en comfortabele omgeving.
Inzicht is de basis voor verbetering
Duurzaamheid heeft een grote invloed op
het comfort en energieverbruik van een
gebouw. Elk gebouw is uniek en heeft zijn
eigen specifieke maatregelen die leiden
tot een beter comfort of energiebespa-
ring. Duurzamheid bevordert de sfeer en
uitstraling en zorgt daarmee voor een
fijne woonomgeving voor de ouderen en
een prettige werkomgeving voor de me-
dewerkers van Careaz. Om inzicht te krij-
gen en om de juiste strategische keuzes
te maken bij het doorvoeren van energie-
besparende maatregelen heeft Careaz de
hulp en kennis ingeroepen van een externe
specialist. Bilan uit Lichtenvoorde werkt
momenteel aan een energieaudit voor de
gehele organisatie en alle woonzorgcen-
tra. In overleg met de organisatie worden
de resultaten vertaald naar een plan van
aanpak voor de energiebesparende maat-
regelen die het best bij de ouderenzorgor-
ganisatie en de woonzorgcentra past.
Duurzaam verwarmen
In het centrum van Lichtenvoorde staat
Careaz Antoniushove. Binnen dit woon-
zorgcentrum zijn verwarming, tapwa-
terbereiding, koeling en ventilatie de
grootste energie verbruikers. Momenteel
wordt overwogen het gebouw aan te slui-
ten op het warmtenet van Lichtenvoorde.
Het warmtenet levert duurzame rest-
warmte en kan voorzien in de energie be-
hoefte van de verwarmingsinstallatie en
de (warm) tapwater bereiding. Met inzet
van thermische gedreven warmtepom-
pen kan men voor een groot deel voorzien
in de totale energiebehoefte. Tot wel 65%
van deze behoefte kan worden gehaald
uit duurzame restwarmte en het overige
deel uit elektriciteit.
Door gebruik van duurzame restwarm-
te reduceert het verbruik van elektrici-
teit aanzienlijk. Het verbruik van aardgas
wordt dan zelfs tot een minimum terug-
gebracht. De bestaande CV-installatie
wordt alleen nog als back-up ingezet bij
noodgevallen. Naast een direct financiële
voordeel, door de besparing van fossiele
brandstof (aardgas), levert een warmte-
net aansluiting tevens een forse CO2-ver-
laging op. Dit resulteert in een sterk ver-
beterde CO2-footprint van Careaz.
Careaz Antoniushove in Lichtenvoorde
Proenco biedt maatwerkadvies
bij verduurzamen woningen en
gebouwen
Proenco is een zelfstandig bureau dat zich gespecialiseerd heeft op de verduurzaming
van woningen en bedrijfsgebouwen. Als gecertificeerd adviseur kunnen woningen en
gebouwen worden voorzien van een energielabel of Energie-Index. Aan de hand van
deze gegevens kan er een maatwerkadvies worden opgesteld om energie te besparen
of om een beter energielabel te krijgen.
Woningen
Bij verkoop van woningen is het ener-
gielabel verplicht en bij verhuur een Ener-
gie-Index. Het energielabel wordt door
woningeigenaren aangevraagd en door
een erkend deskundige gecontroleerd.
Een Energie-Index mag alleen opgesteld
worden door een gecertificeerde ener-
gieadviseur. Proenco is erkend energie-
deskundige en kan een Energie-Index voor
woningen verstrekken.
Bedrijfsgebouwen
Bij verkoop en verhuur van bedrijfsge-
bouwen is een energielabel verplicht. Het
energielabel voor bedrijfsgebouwen mag
alleen worden opgesteld door een gecer-
tificeerde energieadviseur. Proenco kan
voor uw bedrijfsgebouw een Energie-In-
dex en een maatwerkadvies verstrekken.
Een maatwerkadvies kan gebruikt worden
om energiebesparende maatregelen op
te kunnen nemen in een onderhoudsplan.
Vooruitlopend om de verplichting dat alle
kantoren minimaal een energielabel C
moeten hebben in 2023 kunnen de nood-
zakelijke maatregelen over een langere
periode uitgesmeerd worden. Verder kan
het maatwerkadvies gebruikt wor-
den voor de energieaudit of een
EIA aanvraag.
Bouwbegeleiding
Proenco kan uw nieuwbouw of
verbouwing begeleiden. Uw ei-
gen rechterhand die de taal van de
aannemer begrijpt en uw belangen
behartigd is snel terugverdiend en be-
spaart u een hoop zorgen. Naast de (ver)
bouw zijn er zoveel andere zaken waar u
zelf een keuze in moet maken. Deze keu-
zes zijn vaak bepalend voor het bouwpro-
ces en moeten tijdig bekend zijn.
Voor bedrijven is het inhuren van een ex-
terne projectmanager interessant. (Ver)
bouwplannen zijn vaak eenmalig en be-
lasten de interne organisatie behoorlijk.
Als verlengstuk van de opdrachtgever
wordt het bouwproces, de kwaliteit en het
budget bewaakt. Zodra de plannen op pa-
pier uitgewerkt zijn wordt een technische
omschrijving opgesteld en kunnen de ver-
schillende partijen ingeschakeld worden.

Verduurzamen van woningen
Dat ons klimaat aan het veranderen is zal niemand ontgaan en houdt men-
sen bezig. Met dat we er zelf iets aan kunnen doen en dat het scheelt in onze
portemonnee zijn minder mensen bezig. Het klimaat verandert doordat de
temperatuur op aarde stijgt. Dat komt doordat er steeds meer broeikasgassen
zoals CO2 in de lucht komen. Door onze woning goed te isoleren houdt het be-
ter de warmte vast en tocht het minder. Doordat de warmte beter vastgehouden
wordt, hoef je minder te stoken en gebruik je dus minder gas. Dat scheelt uitstoot
van CO2, wat goed is voor het klimaat.
Isoleren verbetert tevens het comfort
van de woning. Minder condens op de ra-
men, warmere voeten en minder geluids-
overlast van buiten zijn enkele bijkomende
voordelen.
Maatwerkadvies
Om te beginnen is het verstandig een plan
op te stellen waarin alle mogelijkheden
worden bekeken. Zo’n plan wordt een
maatwerkadvies genoemd en wordt op-
gesteld door een gecertificeerde adviseur.
Van de totale schil van de woning wordt
gekeken wat de isolatiewaarde is. Vervol-
gens wordt er gekeken welke apparaten
er aanwezig zijn voor de verwarming en
hoe de woning wordt geventileerd. Van
alle verschillende onderdelen wordt ver-
volgens aangegeven wat er verbeterd kan
worden.
Weinig overlast
De meeste woningen zijn prima te isole-
ren zonder veel overlast. Spouwmuuriso-
latie wordt vanaf de buitenkant in je muur
gespoten en is in een halve of hele dag
klaar. Binnen geeft het geen stof of rom-
mel. De meeste vloeren kunnen vanuit de
kruipruimte worden geïsoleerd en hoeft
er niemand in de woonkamer te zijn. HR++
glas en triple glas wordt meestal ook van
buitenaf geplaatst. Zelfs als je de kozijnen
laat vervangen, is het meeste werk buiten
en hoef je binnen alleen maar wat meu-
bels te verplaatsen en schoon te maken.
Het isoleren van je (schuine) dak of zolder
gebeurt meestal wel aan de binnenkant,
wat betekent dat je de zolder moet oprui-
men (en na afloop schoonmaken).
Ventilatie
Isoleren en ventileren gaan altijd samen.
Veel mensen denken dat niet ventileren
stookkosten bespaart. Het tegendeel
is waar. Door weinig of geen ventilatie
wordt de woning wel warm, maar ook
vochtig. Deze lucht bevat meer water-
damp. Als u niet ventileert, krijgt u steeds
meer van deze waterdamp in uw huis
want het vindt geen weg naar buiten. ’s
Nachts als de temperatuur daalt slaat
de waterdamp neer op de muren of uw
meubilair. Dit vocht is weer veel moeilijker
op te warmen, waardoor dit ’s morgens
langer duurt en het dus juist meer stook-
kosten met zich mee brengt.
Energielabel of Energie-Index
In Nederland kennen we het energielabel
en de Energie-Index. Dit zijn twee verschil-
lende methoden en worden nog al eens
door elkaar gehaald.
Het energielabel is een bewustwordings-
instrument en is gebaseerd op de 10 be-
langrijkste kenmerken van de woning. Het
doel van het energielabel is om snel in-
zicht te geven in de energetische kwaliteit
van de woning en de mogelijkheden om de
energieprestatie te verbeteren.
De Energie-Index is veel uitgebreider en
is gebaseerd op ongeveer 150 kenmer-
ken van de woning. Met de Energie-Index
wordt de energieprestatie van een wo-
ning veel nauwkeuriger berekend. Daar-
om wordt deze methode vaak toegepast
om een maatwerkadvies op te stellen.
Besparingen
Door het isoleren van de woning en het
gebruiken van energiezuinige apparaten
voor verwarming en ventilatie kan veel
geld bespaard worden. Tevens kan zon-
ne-energie gebruikt worden om elektrici-
teit op te wekken of om water te verwar-
men. Een handig overzicht geeft in grote
lijnen weer wat de besparingen van de
verschillende mogelijkheden zijn. De kos-
ten verdienen zich vaak terug door een la-
gere energierekening. De aanschafkosten
zullen wel eerst betaald moeten worden.
Hiervoor kan spaargeld gebruikt worden
en zijn gunstige leningen en subsidies be-
schikbaar. Op de website van Milieu Cen-
traal is hier erg veel informatie over te
vinden.

Financieren van duurzame investeringen
Wilt u een duurzame investering doen of energie besparende maartregelen doorvoe-
ren, maar beschikt u niet over de benodigde financiën? Vaak zijn er regionaal of lande-
lijk meer mogelijkheden dan dat u denkt.
Bancair financieren
In sommige gevallen kunt u een investe-
ring voor duurzame en energie besparen-
de maatregelen financieren bij een bank.
Er zijn banken die dit facilitairen met een
duurzaamheid lening. Bij particulieren wor-
den energiebesparende maatregelen vaak
meegefinancierd binnen uw hypotheek.
Dat mag veelal tot 106 procent (in plaats
van 101 procent) van de woningwaarde.
Wilt u meer informatie over de actuele
mogelijkheden, raadpleeg dan uw huisban-
kier of een onafhankelijk financieel specia-
list. Voor bedrijven en ondernemers zijn er
banken die duurzame investering of ener-
gie besparende maatregelen financieren.
Raadpleeg hiervoor uw accountmanager
of een onafhankelijke specialist.
Duurzaamheidleningen bij uw eigen
gemeente
Bij steeds meer gemeenten kunt u te-
recht voor een duurzaamheidslening of
een energiebespaarlening van de SVn
(Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Ne-
derlandse Gemeenten). Hiermee kunt u
een duurzame investering aan uw woning,
zoals zonnepanelen of een warmte pomp
financieren tegen een laag rente tarief.
Een dergelijke regeling is erg interessant
voor particulieren. Bent u een particulier
of non-profit organisatie binnen de Ach-
terhoek, dan kunt u voor een duurzaam-
heidslening terecht bij onderstaande ge-
meenten:
Subsidies
Voor zowel particulieren, instellingen,
non-profit organisaties als bedrijven zijn
landelijk of via uw eigen gemeente diverse
subsidies beschikbaar. De actuele subsidie
mogelijkheden kunt u meestal vinden op
de website van:
• Uw eigen gemeente
• De provincie Gelderland
(www.gelderland.nl/Subsidies)
• Rijksdienst voor Ondernemend Neder-
land, RVO (www.rvo.nl/subsidies-rege-
lingen).
Het aanvragen van subsidies is over het
algemeen een complexe aangelegenheid.
Voor particulieren hebben de diverse Ach-
terhoekse gemeenten een gezamenlijk
energieloket. Voor bedrijven, instellingen
en non-profit organisaties is dat niet het
geval. Bent u zelf minder goed thuis in
deze materie, raadpleeg dan een financi-
eel specialist. In de regio Achterhoek zijn
meerdere specialisten die u hierbij kunnen
helpen.
Een greep uit actuele subsidies
Investeringssubsidie
Duurzame energie:
Met de investeringssubsidie duur-
zame energie (ISDE) kun je een tege-
moetkoming krijgen voor de aanschaf
van zonneboilers, warmtepompen, bio-
massaketels en pelletkachels. De regeling
is voor zowel particulieren als zakelijke ge-
bruikers. De subsidie is een regeling van het
ministerie van Economische Zaken en Kli-
maat en wordt via de Rijksdienst voor On-
dernemend Nederland (RVO) aangeboden.
Energie-investeringsaftrek (EIA):
de Energie-Investeringsaftrek is een
fiscale regeling die valt onder de ver-
antwoordelijkheid van de ministers van
Financiën en Economische Zaken (EZ).
De Belastingdienst en Rijksdienst voor
Ondernemend Nederland (RVO.nl), on-
derdeel van het ministerie van EZ, voeren
deze regeling uit.
Als ondernemer kunt u van de EIA profi-
teren als u aan de volgende voorwaarden
voldoet:
1. U heeft een onderneming voor eigen
rekening en bent belastingplichtig voor
inkomsten- of vennootschapsbelasting
in Nederland.
2. U investeert in een bedrijfsmiddel dat
voldoet aan de eisen van de Energielijst
en dat minimaal € 2.500 kost.
Subsidie Energiebesparing en duurzame
energie sportaccommodaties:
Met de subsidieregeling Energiebesparing
en duurzame energie sportaccommoda-
ties (EDS) kunnen sportverenigingen en
sportstichtingen een tegemoetkoming
krijgen voor investeringen in energiebe-
sparende en/of -opwekkende maatrege-
len bij de sportaccommodatie. Daarmee
dragen zij bij aan de doelstelling voor
energiebesparing, zoals dat op gemeente-
lijk en landelijk niveau is afgesproken. De
subsidie is een regeling van het ministerie
van Economische Zaken en wordt via de
Rijksdienst voor Ondernemend Nederland
(RVO) aangeboden.
Actuele gemeentelijke subsidies:
Per gemeente zijn er verschillende sub-
sidiemogelijkheden. Raadpleeg uw eigen
gemeente of het energieloket voor de ac-
tuele subsidies.
Gemeente in de Achterhoek Gemeentelijke Duurzaamheidslening Duurzaamhiedsleding SVn Regeling Non-profit organisaties
Aalten √ √
Berkelland √ √
Bronckhorst √ √
Doetinchem √ √ √
Montferland √ √
Oude IJsselstreek √ √ √
Winterswijk √ √
Oost Gelre √
Voorwaarden lening Gemeentelijke regeling Landelijke regeling Gemeentelijke regeling
Lening voor bestaande woningen Lening voor bestaande Lening voor bestaande
Voorwaarden lening woningen gebouwen
Lenen van €2.500,- tot €25.000,- Lenen van €2.500,- tot Lenenvan€5.000,-tot€50.000,-
€25.000,- (Hoger bedrag
voor extra maatregelen)
Aantrekkelijke rente van 1,6% Rentepercentage van 2,5% Aantrekkelijke rente van 1,6%
(rentetarief op 1 januari 2018) (looptijd 10 jaar) (rentetarief op 1 januari 2018)
Looptijd van 10 of 15 jaar Looptijd van 7, 10 of 15 jaar Looptijd maximaal 15 jaar
Volledig in te zetten voor 1 maatregel
Altijd boetevrij aflossen Altijd boetevrij aflossen Altijd boetevrij aflossen
(minimaal €250,-) (minimaal €250,-) (minimaal €250,-)
Geen afsluitkosten Geen afsluitkosten Combinatie met landelijke subsidie
sportaccommodaties mogelijk
Voorwaarden lening

Takkenkamp Isolatie
verduurzaamt 40.000
woningen per jaar
Zo´n twee jaar geleden nam de derde generatie Takkenkamp uit Zelhem de isolatie-
tak over van het aan Nuon gelieerde installatiebedrijf Feenstra. Als nieuwe dochter-
onderneming is ‘Takkenkamp Isolatie’ sindsdien met landelijke dekking actief op het
gebied van verduurzaming van spouwmuren, vloer, bodem en dak.
Door Eric Klop
“We richten ons op alle vormen van
na-isolatie”, zegt bedrijfsleider Jelle de
Haan van Takkenkamp Isolatie. “Met altijd
een juist advies en een breed scala aan
A-merk producten, waarmee maatwerk
kan worden geboden. Immers, elk huis is
uniek en vraagt om eigen, specifiek isola-
tiemateriaal. Daarbij is Takkenkamp Isola-
tie ISO 9001:2015 en VCA** gecertificeerd
en verduurzamen we volgens verwer-
kingsrichtlijnen van de fabrikant en uit-
voeringsrichtlijnen van de controlerende
instantie SKG-IKOB. Je zit tenslotte aan ie-
mands woning, meestal het duurste wat
mensen ooit gekocht hebben. Wij vinden
het belangrijk daar heel zorgvuldig mee
om te gaan.” Takkenkamp Isolatie werkt
vanuit vestigingen in Apeldoorn, Zaan-
dam, Veendam, Den Bosch en Roosendaal
alleen met Nederlandse vaklieden. “Vaak
is bij de werkzaamheden uitleg nodig
en draagt dit bovendien bij aan heldere
communicatie in geval van onvoorziene
omstandigheden”, verklaart De Haan.
“Zo mogen officieel geen leidingen door
spouwmuren lopen. Soms heeft de aan-
nemer zich daar echter niet aan gehou-
den. Daarop moet met de isolatie dan
worden ingespeeld.”
Wellicht ten overvloede noemt de be-
drijfsleider een aantal redenen om te
isoleren. “Allereerst door uit oogpunt van
het milieu op energie te besparen. Dat
scheelt bovendien op de energierekening,
dus in de portemonnee. Daarnaast speelt
het comfort uiteraard een belangrijke rol.
De tocht verdwijnt en de woning wordt
warmer. Onderzoek heeft trouwens uit-
gewezen dat de heer des huizes vaak
vooral naar het geld kijkt en de vrouw
meer op het comfort let. Maar uiteindelijk
zit het hele gezin er met beide overwegin-
gen warmpjes bij.”
De Haan verwacht dat Takkenkamp
Groep in 2018 circa 40.000 woningen
onder handen neemt. Dat gebeurt deels
als partner in initiatieven van Nuon en
Feenstra, de grootste installateur van
CV-ketels in Nederland. “Ons partnership
met beide bedrijven kun je bijna als een
keurmerk zien. Daarnaast leveren wij een
bijdrage aan campagnes van onder meer
de gemeenten Doetinchem en Berkelland
om de woning te isoleren. Dat het dan om
een van oorsprong echt Achterhoeks be-
drijf gaat, geeft de mensen vertrouwen.”
Isolatie van de woning heeft forse invloed
op het verkrijgen van een duurzaam ener-
gielabel. “De waarde van het huis stijgt
daarmee al gauw met zo’n tien procent”,
weet Jelle de Haan. “Dat is bij het streven
naar een duurzaam Nederland mooi mee-
genomen!”
Foto: Brandpepper Media

In warmte zit meer dan u
denkt
Warmte is een grote energiebron voor woningen en gebouwen. Als men naar de ener-
giebalans van een gebouw kijkt, dan kan men concluderen dat ongeveer 75% van alle
energie wordt gebruikt voor verwarming, warm tapwater bereiding, koeling en venti-
latie. De benodigde warmte wordt meestal opgewekt door conventionele CV-ketels en
aardgas.
Duurzame systemen voor het verwarmen
en koelen van gebouwen zijn sterk in op-
komst. Steeds vaker wordt er gekozen
voor een elektrisch gedreven warmte-
pomp. Men kan extra energie besparen
als deze technologie wordt gecombineerd
elektrische zonnepanelen. Men heeft dan
geen aardgas meer nodig om het gebouw
te verwarmen. Toch is het wel raar dat je
eerst elektriciteit gaat maken om er ver-
volgens weer duurzame warmte van te
maken.
In veel gevallen is het ook mogelijk om het
grootste gedeelte van de energiebehoefte
direct uit warmte te halen. Met de huidige
technologie is het zelfs ook mogelijk om
een gebouw efficiënt te koelen met warm-
te. Afhankelijk van de beschikbare warm-
te en het soort gebouw kan men dus met
warmte tot wel 65% voorzien in de ener-
giebehoefte voor verwarming, tapwater
en koeling.
Thermisch gedreven warmtepompen
Supro Cooling Benelux B.V. uit Lichten-
voorde is een specialist op het gebied van
thermisch gedreven warmtepompen en
koelsystemen. Momenteel legt Supro de
laatste hand aan de ontwikkeling van der-
tig thermisch gedreven systemen. Deze
thermische warmtepompen en koelinstal-
laties kunnen eenvoudig worden geïnstal-
leerd in bestaande en nieuwe gebouwen.
In combinatie met elke warmtebron van
minimaal 50°C voorzien zij elk gebouw van
efficiënte en duurzame warmte en koude.
De Supro Cooling-systemen kunt u com-
bineren met elke beschikbare warm-
tebron zoals het warmtenet, een pal-
letkachel, restwarmte, proceswarmte,
warmte-kracht-centrale, enz. De syste-
men worden aangedreven bij temperatu-
ren van 50°C tot 95°C.
Ook levert Supro warmtepompen in com-
binatie met zon-thermische collectoren.
Hiermee wordt de primaire warmte
die nodig is voor het verwarmen
of koelen opgewekt uit de zon.
Met een thermische energieop-
slag zoals een warmwaterbuf-
fer is het mogelijk om op elk mo-
ment van de dag gebruik te maken
van deze warmte of koude. Als er
een grotere behoefte is dan dat er
kan worden opgewekt, dan is het mo-
gelijk om een warmtenet, pelletkachel
of andere warmtebron als secundaire
energiebron aan te koppelen.
100% duurzaam en geen fluoriderende
koudemiddelen
De adsorptie machines van Supro gene-
reren koude doordat waterdamp wordt
aangezogen en geadsorbeerd door een
poreuze vaste stof. Vaak wordt Silicagel
als vaste adsorptiestof ingezet. Silicagel
is een poreus zandachtige stof die bestaat
uit SiO2 die niet giftig is. Als koudemiddel
wordt zuiver water gebruikt. Zowel Silica-
gel als water zijn ecologisch veranwoord
en niet schadelijk voor het milieu.
Het adsorptieproces is 100% omkeerbaar
en functioneert zonder mechanische on-
dersteuning. Dus voor het transport van
het koudemiddel zijn geen pompen, ven-
tielen of compressoren nodig. Hierdoor
treedt er geen slijtage op in de vacuum-
module. De vacuummodule vormt het
hart van de koelmachine en is volledig af-
gesloten en vrij van onderhoud. Door het
gebruik van water als koudemiddel, zullen
er in vergelijking met conventionele com-
pressiekoelmachines en warmtepompen
geen schadelelijke lekkages van fluoriser-
dend koudemiddelen voorkomen.
Demonstratie projecten 2017
Elke nieuwe technologie behoeft trend-
setters die bereid zijn om deze techno-
logie te omarmen. Afgelopen jaar heeft
Project Fort aan de Buursteeg
Supro Cooling woning

Supro Cooling Benelux een aantal mooie
projecten opgeleverd waarbij de duurza-
me adsorptie warmtepompen succesvol
zijn geïnstalleerd en in bedrijf zijn gesteld.
Bezoekerscentrum op het Fort aan de
Buursteeg, is in samenwerking met de
provincie Utrecht, Staatsbosbeheer en de
Grebbelounge gerealiseerd. Dit gebouw
is voorzien van een palletkachel gecom-
bineerd met een 16 kW Supro Cooling
adsorptiesysteem. Het Supro systeem
wordt ingezet als basiskoeling voor het
gebouw.
Daarnaast is het duurzame crematorium
Hart van Berkelland is voorzien van een
32 kW Supro Cooling adsorptiesysteem.
De restwarmte van de oven wordt in de
zomer gebruikt voor de basiskoeling van
het gebouw. Op deze wijze gaat er geen
energie meer verloren en wordt deze
duurzaam ingezet voor de koeling.
Samenwerking met Nederlandse
warmtenetten
In heel Nederland worden nieuwe warm-
tenetten ontwikkeld of bestaande netten
uitbereid. De warmtenetten leveren een
belangrijke bijdrage om de noodzakelijke
energietransitie te versnellen. Diverse
energiemaatschappijen zoals Ennatuurlijk,
HVC of MDP Groene Energie kiezen voor
een samenwerking met Supro Cooling Be-
nelux. Zij leveren naast duurzame warmte
ook een totaaloplossing met duurzame
warmte en koude voor het koelen van
gebouwen. Momenteel wordt bij diverse
gebouwen gekeken naar de mogelijkheden
om deze nieuwe technologie in te zetten.
Contact en informatie
Als trendsetter en specialist op het gebied
van warmte gedreven warmtepompen en
koelsystemen, biedt Supro Cooling Bene-
lux een totaalconcept. U kunt bij Supro
Cooling terecht voor:
√ Advies voor thermisch gedreven
totaaloplossingen.
√ Verkoop en levering van diverse ab- en
adsorptie systemen.
√ Systeemintegratie van thermisch
gedreven koelsystemen,
warmtepompen, opwekkers of
afgiftesystemen.
√ Installatie van thermisch gedreven
koelsystemen, warmtepompen of
totaaloplossingen.
√ Service & onderhoud
√ Lease of financiering
Heeft u vragen, wilt u informatie ontvan-
gen of een afspraak plannen, dan kunt u
vrijblijvend contact opnemen met Supro
Cooling Benelux B.V.
Supro Cooling Benelux B.V.
Nando Klein Gunnewiek (BSc)
Telefoon 06- 83791555
info@supro-cooling.com
32 kW Supro systeem
SPOUWMUURISOLATIE BODEMISOLATIE VLOERISOLATIE DAKISOLATIE
www.takkenkamp-isolatie.nl | Bel 055 53 33 120 voor een gratis adviesgesprek!

Duurzaam ondernemen is
niet alleen hip, maar wordt
ook verplichte kost
Veel ondernemers en bestuurders zijn altijd op zoek naar de beste oplossingen voor
de processen binnen hun organisatie. Bij een aantal organisaties is het vanzelfspre-
kend dat gekeken wordt naar duurzame oplossingen en dat wordt gedacht in circulai-
re concepten. Winstmaximalisatie heeft hier niet meer de hoogste prioriteit en met
duurzaam ondernemen zet men hun organisatie op voorsprong. Dit door waarde toe
te voegen aan de gehele keten. Klanten willen het, partners willen het en de tijd is er
rijp voor omdat slimme technieken het mogelijk maken. Toch staat duurzaamheid niet
bij iedereen op de agenda.
Binnen Europa en in Nederland hebben
we afspraken gemaakt voor het ver-
duurzamen van onze maatschappij.
Bedrijven hebben hier een belang-
rijk aandeel in. In het Nationaal
Energieakkoord van de Sociaal
Economische Raad ofwel SER,
zijn afspraken gemaakt over
energie, energiebesparing
van 1,5% per jaar en 100
petajoule in 2020, scho-
ne technologie voor het opwekken van
energie, klimaatbeleid en het creëren
van 15.000 extra voltijdbanen. Het
doel is energiebesparing realiseren
door inzicht te verschaffen in de
energiebesparingsmogelijkhe-
den.
De overheid maakt momen-
teel beleid om het doorvoeren
van energiebesparende maatre-
gelen te stimuleren en te hand-
haven. Bedrijven en instellingen
met een energieverbruik groter dan
50.000 kWh elektra of 25.000 m3
gas zijn verplicht om energiebesparen-
de maatregelen met een terugverdientijd
van 5 jaar of korter door te voeren.
Voor de één is duurzaamheid als vanzelf-
sprekend en voor de ander is of wordt
het verplichte kost. Wat zeker is, is dat
de komende jaren in het teken staan van
duurzaamheid en het doorvoeren van
energiebesparende maatregelen binnen
het bedrijfsleven.
Hoe kan ik duurzaamheid implementeren in mijn
organisatie?
Een belangrijk onderdeel van duurzaam ondernemen is
het besparen van energie. Dit begint altijd met inzicht
energieverbruik binnen processen en gebouwen. Uw
jaarafrekening kan u dit inzicht geven. Er zijn veel
voorbeelden waarbij bedrijven met geringe inspan-
ning grote energiewinst kunnen behalen. Denk
hierbij bijvoorbeeld aan isolerende maatregelen, het
vervangen van verlichting of het goed instellen van de
verwarming/koeling
Wilt u ook aan de slag met het thema duurzaamheid en
energiebesparing en beschikt u over de benodigde kennis bin-
nen uw organisatie, dan kunt u dit zelf eenvoudig oppakken.
Op de kennisbank van InfoMil (www.infomil.nl) staat informatie
over veel toegepaste energiebesparende maatregelen. Deze da-
tabank is een hulpmiddel bij het vaststellen van de (technische) mo-
gelijkheden om een zuinig energiegebruik in uw processen, gebouwen
of onderneming te waarborgen.
Beschikt u niet over de benodigde kennis of vind u dit thema te complex,
raadpleeg dan een externe specialist of adviseur bij u in de regio. In de regio
Achterhoek zijn er diverse specialisten beschikbaar die u kunnen adviseren.
In samenwerking met deze partijen kunt u onafhankelijk onderzoeken welke
oplossingen er het best bij uw organisatie passen. Ook kunt u wellicht uw huisin-
stallateur raadplegen en hem vragen of hij hierin een rol kan vervullen.
Waarom
duurzaam
ondernemen?
Het grootste voor-
deel van duurzaam on-
dernemen is de extra waar-
de die uw organisatie toevoegt
aan medewerkers, klanten, leve-
ranciers en uw omgeving. U verbetert
de toekomstbestendigheid van uw orga-
nisatie, u bespaart direct energie, reduceert
CO2-uitstoot, reduceert afval en zorgt bovenal
voor een directe meerwaarde ten opzichte van al
uw relaties. Het doorvoeren van de juiste energiebe-
sparende maatregelen levert een direct financieel voor-
deel op en dus kostenverlaging binnen uw organisatie.
Door proactief te handelen voldoet u aan de wettelijke regel-
geving en voorkomt u onaangename discussies, na of tijdens
milieucontroles van het bevoegd gezag.
De Omgevingsdienst Achterhoek (ODA) voert de
wettelijke milieutaken uit voor gemeenten. Het
gaat hierbij om vergunning verlenen en hand-
haven van de milieuwetgeving. Energiebe-
sparing is benoemd als aandachtspunt
in de handhaving. De Omgevings-
dienst Achterhoek zal er de ko-
mende jaren extra op toezien
dat bedrijven en instellin-
gen op zijn minst de er-
kende maatregelen
uitvoeren.

Plusdak biedt energie,
isolatie en woongenot
in één
Het gebruik van zonnepanelen op het dak voor eigen energieopwekking neemt toe.
Zienderogen. Hoe duurzaam en milieubewust dit ook is, mooi is vaak anders en de
bewoner weet vaak niet wat men moet kiezen of hoe te beginnen. Maar nu is er het
‘Plusdak’, een totaaloplossing waarmee met een upgrade van de woning eventuele na-
delen verdwijnen als sneeuw voor de zon en de klant volledig wordt ontzorgd met een
centraal aanspreekpunt . De bakermat ligt bij Stafier Solar Systems bv uit Zevenaar.
Door Eric Klop
‘Plusdak’ biedt alles in één. “Geïntegreer-
de energie”, vat directeur Adriaan Hart-
hoorn van moederbedrijf ‘Stafier’ samen.
“Voor renovatie en nieuwbouw, waarbij
sprake is van een combinatie met isolatie,
daglicht, warmte, ventilatie en flexibili-
teit. En esthetiek, want de panelen zijn als
ware het dakpannen weggewerkt. Vanuit
maaiveldhoogte zie je ze bijna niet. Het
systeem bestaat trouwens al meer dan
vijftien jaar, maar opereerde tot voor en-
kele jaren in de schaduw. Nu is de wereld
er klaar voor om ‘Plusdak’ te omarmen
en te accepteren. Mensen willen geen le-
lijke panelen meer op hun woning, maar
integraal weggewerkt.”
Stafier Solar Systems werkt binnen
het Plusdak samen met onder andere
Kingspan en VELUX. “Dit levert een to-
taalplaatje op dat van alle duurzame ge-
makken is voorzien”, aldus Harthoorn. Al-
lereerst geeft het ‘Plusdak’ energie met
een maximaal rendement. Daar zorgen de
aluminium dragers van Stafier voor. Hier-
in zijn ventilatiegaten aangebracht, waar-
mee door een soort schoorsteeneffect
energieverlies door temperatuurstijging
onder het laminaat wordt voorkomen.
Als basis fungeert een hoogwaardig
bouwsysteem van Kingspan. Die is niet al-
leen constructief en isolerend, maar ook
wind- en waterkerend. Het totaalsysteem
Plusdak denkt bovendien aan het bin-
nenklimaat. Het geïntegreerde dakraam
van VELUX zorgt voor daglicht, warm-
te tijdens het stookseizoen aan de hand
van passieve zontoetreding en zomerse
nachtkoeling door het raam te openen.
Het biedt derhalve de mogelijkheid om
de zolder blijvend te benutten als slaap-,
werk-, speel- of badvertrek.
Eveneens een plus van het in Zevenaar
ontworpen, ontwikkelde, geproduceerde
en geassembleerde systeem is volgens
Harthoorn de ‘extreme flexibiliteit’ van de
zonnepanelen. “Die zijn zo te leggen dat
de bewoner optimaal van de zon kan oog-
sten. Zowel het dakraam als een eventu-
ele schoorsteenpijp vormt geen beletsel.
De panelen worden er gewoon omheen
geplaatst, en standaard dakpannen wor-
den gebruikt voor de maatwerk detaille-
ringen”
Directeur Harthoorn is trots op de ‘Zeve-
naarse’ uitvinding van ‘Plusdak’. Uit de ko-
ker van een oorspronkelijk Achterhoeks
familiebedrijf dat in 1961 als ‘Stamperij
Fierkens’ begon met de fabricage van
precisiegereedschappen waarmee je uit
metaal producten stanst. “Afgekort tot
‘Stafier’ werd de onderneming gaande-
weg de jaren ’70 wereldwijd een begrip in
de IT-branche. Met de door Fierkens ont-
wikkelde techniek maakte bijvoorbeeld
Philips de eerste computerchips.” Later
legde men zich opnieuw internationaal
toe op de keramische industrie, waarbij
innovatie en gevoel voor finesse tot op de
dag van vandaag voorop staan. In 2013 is
het bedrijf overgenomen door een Duitse
familieonderneming. De identiteit en het
karakter bleven echter behouden. “De
ouders droegen hun kindje over aan een
andere familie die er met evenveel liefde
voor zorgt”, glimlacht Harthoorn.
En nu is er een nieuwe proeve van duur-
zame bekwaamheid: zonnepanelen op
maat binnen een totaaloplossing waarin
technologische en bouwkundige innovatie
naadloos in elkaar overvloeien. Daartoe is
inmiddels een samenwerking aangegaan
met NLHuis, dat in de particuliere markt
de installatie van het ‘Plusdak’ verzorgt.
“Bij voorkeur aan de hand van clustering
in de woonomgeving”, adviseert Adriaan
Harthoorn. “Financiering hoeft overigens
geen probleem te zijn. Dat kan via het
afsluiten van een zogenoemd woninga-
bonnement bij WOAB, dat zich eveneens
solidair heeft verklaard aan het door ons
ontwikkelde systeem voor het op eigen
dak opwekken van zonne-energie. Zo is
er in feite geen enkel argument meer om
onze levensstijl te verduurzamen. Want
het is zonneklaar dat dit hard nodig is.
Voor onze kinderen en kleinkinderen. En
dit kan nu op deze manier zonder in te
leveren op comfort. Een gezonde balans
tussen beleving, ecologie en economie.”
Meer informatie op:
www.stafiersolar.com, www.nlhuis.nl en
www.woab.info.
Adriaan Harthoorn: “Het door Stafier Solar Systems ontwikkelde ‘Plusdak’ biedt geïntegreerde
energie.” Foto: Eric Klop

Warmtepompen zijn een duurzaam alternatief voor CV-ketels. Maak uw
woning toekomstbestendig en stap van het gas af! Haal energie uit lucht,
water of de bodem voor verwarming, koeling en warmtapwaterbereiding.
Bekijk de mogelijkheden op www.duurzamewarmtepompen.nl en
informeer bij uw lokale installateur naar alpha innotec warmtepompen.
Duurzaam uw woning of gebouw verwarmen en koelen?
Bekijk eens de mogelijkheden van een warmtepomp!
solar systems
Een complete oplossing voor duurzame energie: het Plusdak. Levert energie, isoleert en draagt bij aan
een gezond binnenklimaat. Voor nieuwbouw en verbouw. Meer informatie: www.nlhuis.nl

Met een warmtepomp
naar een duurzame
toekomst
Als het aan de overheid ligt is Nederland rond 2050 geheel van het gas. Dit be-
tekent dat het gebruik van aardgas voor het verwarmen van woningen, koken en
behaaglijk douchen de komende drie decennia ten einde loopt. Naar verwachting kent
binnen vijf jaar geen nieuwbouwwoning meer een aansluiting op het gasnet. Een alter-
natief dat zich heeft aangediend is de warmtepomp.
Door Eric Klop
De mens heeft behoefte aan warmte.
Zonneschijn kan hier lang niet altijd aan
voldoen. Aanvankelijk bood een open
vuur soelaas. Vervolgens koesterde men
zich aan de kolenkachel. Een minder stof-
fige warmtebron was gaandeweg soms
oliestook, waarna de gashaard massaal
zijn intrede deed. Om het hele huis op
een prettige temperatuur te brengen,
bleek een gasgestookte ketel met buizen
voor centrale verwarming het ei van Co-
lumbus. Echter, de recente aardbeving in
Groningen, maar ook de gevolgen van kli-
maatverandering, waaronder sneeuw in
Florida en, dichter bij huis, 12°C rond oud
en nieuw, laten meer dan ooit zien dat we
over moeten stappen op duurzame alter-
natieven.
‘Warmtepomp is
prima alternatief
voor CV-ketel’
“Voor het verwarmen van woningen is
een warmtepomp tegenwoordig een pri-
ma alternatief voor de CV-ketel”, zegt
Peter Derksen van Nathan Benelux. Dit in
Duiven gevestigde bedrijf speelt een be-
langrijke rol bij deze energietransitie en is
een toonaangevende totaalaanbieder van
hoogwaardige projecten, systemen en
betrouwbare producten in duurzame kli-
maattechnologie. “Zo hebben wij als ge-
autoriseerd fabrieksagent en importeur
van onder andere Alpha innotec water-
pompen en Uponor verwarming-/ koel-
en installatiesystemen alles in huis om
zowel bestaande als nieuwe gebouwen
energieneutraal te maken”, aldus Derk-
sen. “Inclusief een eigen bronboorbedrijf
voor bodemwarmtesystemen.”
Gecombineerd met lage tempera-
tuurverwarming zoals vloerver-
warming en zonnepanelen is de
bewoner met een warmte-
pomp verlost van aardgas en
wekt men zijn eigen warm-
te en warm tapwater op.
Het enige wat nodig is is
elektriciteit. De ener-
gietransitie, waarbij
fossiele brand-
stoffen worden
vervangen door
duurzame alter-
natieven, is dan
ook in volle gang.
In Nederland wordt
naar schatting van
Hier Klimaatbureau nog
zo’n 95 procent van de
zeven miljoen huishoudens
verwarmd met aardgas. Het
uiteindelijke doel is om in 2050
CO2-neutraal te zijn. Nederland
moet dan ‘van gas los’ zijn.
Hoe en waarmee als milieubestendig
alternatief een warmtepomp werkt,
wordt op schematische wijze stap voor
stap in beeld gebracht op de door Nathan
online gebracht website duurzamewarm-
tepompen.nl. Hoe dan ook zijn lucht, bo-
dem of water de duurzame energiebron-
nen die via compressor, afgiftesysteem
en expansieventiel een oneindig en bo-
venal milieuvriendelijk alternatief vormen
voor traditionele installaties, zoals de
gasgestookte CV-ketel. Overigens hoeven
bestaande radiatoren niet per se te wor-
den verwijderd. De nieuwste generatie
warmtepompen kan daarmee overweg.
Behalve dat de afhankelijkheid van fossie-
le brandstoffen sterk terugloopt en een
actieve bijdrage wordt geleverd aan
de bescherming van het milieu en
een duurzame toekomst, biedt
een warmtepomp meer voor-
delen. Zo is er aan de hand
van systemen in alle soor-
ten en maten die inspelen
op de warmtebehoefte
en ruimtecapaciteit
sprake van een con-
stante verwarming
in huis en is de
wa r mt e po m p
bovendien toe-
pasbaar voor
koeling. Daarnaast
mag men rekenen op
minimalisering van de
maandelijkse energie-
kosten, komt het systeem
ten goede aan de verkoop-
waarde van een woning, kan
het rendement oplopen tot
500 procent en zijn er mogelijk-
heden voor subsidie. In het licht
van al deze voordelen zijn de even-
tuele nadelen te verwaarlozen. De
terugverdienperiode is in verhouding
met een CV-ketel langer en blijkt een
vergunning soms noodzakelijk.
Meer info over
warmtepompen
Op duurzamewarmtepompen.nl is veel
meer informatie over warmtepompen
te vinden. Hiertoe behoort onder meer
een overzicht van installateurs in de
regio. Zij hebben ter zake ervaring
en kunnen de consument die er
op duurzame wijze warmpjes
bij wil zitten naar wens
verder adviseren.

Deze intelligente radiatorventilator haalt eenvoudig
50% tot 80% meer warmte uit uw radiator of convector!
Dit levert u de volgende voordelen op:
Bestel uw ClimateBooster vandaag nog op:
www.ClimateBooster.nl
* Kijk op ons YouTube kanaal voor handige installatie tips!
Tot twee keer sneller uw woning verwarmen
Bespaart jaarlijks tot 15% op uw energierekening
Vereist voor de overgang naar warmtepompsystemen
In 30 seconden zelf te plaatsen*
Fluisterstil door intelligente regeling
Duurzaam
verwarmen met
meer comfort?
ClimateBooster
Koningslinde 25 • 7131 MP Lichtenvoorde • 0544 353 348
info@tentensolar.nl • www.tentensolar.nl • Ruime ervaring • ISO certificering • Persoonlijk • Garanties
Bouw mee aan een
duurzame toekomst!
Tenten Solar heeft als enige bedrijf in de
Achterhoek het Zonnekeur Keurmerk.
Zonnekeur staat voor kwaliteit, zekerheid en
veiligheid. Zie www.zonnekeur.nl.
Rekenen aan rendement?
Snelle terugverdientijd of meer rendement
over een langere periode. Wij rekenen de
verschillen graag voor.
Bezoek de informatieavond over zonne-
panelen, subsidiemogelijkheden en duur-
zaamheidslening in onze showroom.
Daarnaast is onze showroom elke werkdag en
zaterdagochtend geopend. Naast advies kunt
u hier alle mogelijke panelen en omvormers
bekijken.
Meer info? Kijk op tentensolar.nl
ZONNEPANELEN UITERMATE AANTREKKELIJK
Profiteer nu van de btw teruggave
BEZOEK ONZE INFORMATIEAVONDEN
elke laatste donderdag van de maand
20.00 uur • showroom Tenten Solar • Koningslinde 25 Lichtenvoorde
NIEUWE
LOCATIE
NAAST
DE N18!
info@tentensolar.nl • www.tentensolar.nl • Ruime ervaring • ISO certificering • Persoonl
Bouw mee aan
duurzame toeko
Tenten Solar heeft als enige bed
Achterhoek het Zonnekeur Keurmer
Zonnekeur staat voor kwaliteit, ze
Snelle terugverdientijd of meer
over een langere periode. Wij re
bekijken.
ZONNEPANELEN UITERMATE AANTREKK
BEZOEK ONZE INFORMATIEAVONDE
20.00 uur • showroom Tenten Solar • Koningslinde 25 Lichte
Bouw mee aan een
duurzame toekomst!
bekijken.
NIEUWE
LOCATIE
NAAST
DE N18!
Bouw mee aan een
duurzame toekomst!
bekijken.
NIEUWE
LOCATIE
NAAST
DE N18!
Zonnekeur staat voor kwaliteit, zekerheid
en veiligheid. Zie www.zonnekeur.nl.
Snelle terugverdientijd of meer
rendement over een langere periode.
Wij rekenen de verschillen graag voor.

Gegarandeerd energie
besparen met Bilan
Veel organisaties ervaren duurzaamheid als een puzzel. Soms zien ze door
de bomen het bos niet meer. Veel partijen houden zich bezig met het onder-
werp duurzaamheid. Partijen die ieder een oplossing bieden voor een deel van de
puzzel. Het varieert van energieadvies (energiescans), het leveren en installeren
van duurzame installaties of systemen die energie besparen, het opwekken van
duurzame energie, of het leveren van financiële adviezen om duurzame oplossingen
mogelijk te maken.
Als men ermee aan de slag gaat, dan
komt men al snel tot de conclusie dat elk
gebouw of proces uniek is. Dat optimaal
energie besparen in vele situaties best
complex is. De meest geschikte oplossing
is in sommige gevallen niet direct voor-
handen.
Om een antwoord te kunnen geven op
deze vraag is Bilan al vanaf 2015 in ge-
sprek met verschillende bedrijven en
instellingen. Bij veel bedrijven leeft het
onderwerp duurzaamheid, maar de finan-
ciële haalbaarheid zeker ook. Veel bedrij-
ven komen net uit de recessie en willen
best investeren als het een direct finan-
cieel of strategisch voordeel oplevert.
Daarnaast willen bedrijven samenwer-
ken met een professionele partij, die be-
schikt over parate kennis met betrekking
tot wetgeving, duurzame technologieën,
nieuwe ontwikkelingen, installatiemoge-
lijkheden en financiën. Een partij waarbij
ontzorgen en begeleiding centraal staat.
De echte uitdaging voor Bilan was gebo-
ren: “Maak duurzaamheid en energiebe-
sparing voor elke onderneming of instel-
ling lonend”
Kennis, Verbinden en Ontzorgen staan bij
Bilan centraal
Bilan heeft een totaalconcept ontwikkeld
rondom het adviseren en doorvoeren
van energiebesparende maatregelen bij
bedrijven en instellingen. Het concept
kent vier stappen: (energie)advies, sys-
teemintegratie, installatie (begeleiding)
en monitoring/opvolging. Tijdens alle on-
afhankelijke stappen staat de organisatie
centraal en wordt na uitvoering overleg
de passende oplossing bepaald.
Als duurzaamheidsspecialist ontzorgt
Bilan bedrijven en instellingen bij de au-
ditplicht en het verduurzamen van hun
vastgoed en processen. Om de oplossing
te bieden die het beste bij de organisa-
tie past, beschikt Bilan over een bran-
che-overschrijdend netwerk aan speci-
alisten bij onder andere installateurs,
bouwbedrijven, subsidieverstrekkers, fi-
nanciële partijen, gemeenten, provincies,
lokale omgevingsdiensten, kennisinstitu-
ten, productontwikkelaars, leveranciers
en fabrikanten van duurzame producten
en energiebesparende systemen.
In directe samenwerking met fabrikanten,
leveranciers en installatiebedrijven (even-
tueel met uw eigen huisinstallateur) kun-
nen aanbevolen besparingsmaatregelen
of duurzame producten, professioneel
worden geleverd geïnstalleerd en worden
gemonitord.
Onze visie is dat duurzaamheid voor elke
onderneming lonend is. Bilan zoekt altijd
naar energiebesparende maatregelen
die u een direct financieel of strategisch
voordeel opleveren.
Nieuwe energie besparende
technologieën
Diverse landelijke en Achterhoekse bedrij-
ven en zorginstellingen hebben gekozen
voor de expertise van Bilan. Gezamenlijk
werken we aan energieaudits en het op-
stellen van een voor het verduurzamen
van hun organisatie en vastgoed.
Bilan onderscheidt zich bij het genereren
van energiebesparende maatregelen.
Meestal kijken energieadviseurs alleen
naar de erkende energiebesparende
maatregelen. Bilan werkt nauw samen
met fabrikanten en productontwikkelaars
van nieuwe energiebesparende technolo-
gieën. Door de ‘snelle’ ontwikkeling van de
technologie en de ‘trage’ introductie door
de installatiebranche zijn deze nieuwe
technologieën vaak onbekend en worden
zij niet aangeboden door een installateur
of de installatiegroothandel. Bilan vormt
een verbindende factor tussen de eindge-
bruiker en de fabrikant van deze technolo-
gie. Bilan verbindt als nieuwe technologie
een directe meerwaarde kan leveren voor
haar klanten. Indien gewenst begeleidt Bi-
lan de huisinstallateur bij het installeren
van de nieuwe technologieën.
Advies en contact
Kortom: Bilan adviseert en ontzorgt U van
A tot Z op het gebied van onafhankelijk
energieadvies of bij het doorvoeren van
energie besparende maatregelen. U kunt
bij Bilan terecht voor o.a.:
√ Energiescans voor middelgrote ver-
bruikers (25.000 – 75.000 m3 gas of
50.000 tot 200.000 kWh elektra).
√ Energie efficiëntieplanen voor groot-
verbruikers vanaf 75.000 m3 gas of
200.000 kWh elektra en afstemming
met lokale omgevingsdienst
√ EED / MJA rapportages: Energiescan
en rapportage voor Energie Efficiency
Richtlijn (EED) of Meer Jaren Afspraken
(MJA) incl. afstemming met lokale om-
gevingsdienst
√ Systeem integratie duurzame of inno-
verende technologieën voor bestaande
bouw en nieuwbouw (een optimaal uit-
gelegd systeem voor een minimaal en
duurzaam energieverbruik)
√ Levering van duurzame en energiebe-
sparende systemen
√ Installatie of installatie begeleiding van
duurzame en energiebesparende sys-
temen.
√ Nazorg om uw energiebesparing / ver-
bruik inzichtelijk te maken.
√ Nulmeting energiemanagement & Uit-
voeringsplan conform ISO 50001
Heeft u vragen, wilt u informatie ontvan-
gen of juist een persoonlijk gesprek plan-
nen, dan kunt u vrijblijvend contact opne-
men met Bilan. Zij beantwoorden graag al
uw vragen en vertellen u over de moge-
lijkheden die er zijn voor uw organisatie.
Bilan B.V.
Telefoon 0544 785138
info@bilanbv.nl

De achterhoek duurzaam door Nando Klein Gunnewiek, Bilan en Achterhoeknieuws

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to De achterhoek duurzaam door Nando Klein Gunnewiek, Bilan en Achterhoeknieuws

Similar to De achterhoek duurzaam door Nando Klein Gunnewiek, Bilan en Achterhoeknieuws (20)

De achterhoek duurzaam door Nando Klein Gunnewiek, Bilan en Achterhoeknieuws