Download to read offline
![63
16. గాఢత-మ్మలార్ిటట-నార్ాాలిటట-మ్మలాలిటట
దా
ా వణము స్తింఘటణాన్సి దాన్స గ్రఢత దావరర వయక్ము చేయవచుచను. గ్రఢతను గుణాతమకింగ్ర క్రన్స
పరిమాణాతమకింగ్ర క్రన్స వయక్ము చేసర
్ ము. ఒక దా
ా వణము యొకక గ్రఢత లేదా న్సయమిత దా
ా వణ
ఘనపరిమాణములో ఉని పదారథ పరిమాణాన్సి క్నీింద విధానాలలో దేన్స దావరర అయనా చ్పపవచుచను.
1.మోలారిటట
2.నారరమలిటట
3.మోలాలిటీ
4.మోల్ భాగము
5.P.P.M
6.P.P.B
1.మొలార్ిటట: అతయింత తరుచుగ్ర వరడే యూన్సట్ మొలారిటట. దీన్సన్స M అనే అక్షరముతో స్తయచసర
్ రు. ఒక
లీటర్ దా
ా వణములో కరిగ్ి ఉని దా
ా వితిం మోల్ ల స్తింఖయన్స ఆ దా
ా వణపు మొలారిటట అన్స అింటారు.
మొలారిటట(M)=
దా
ా వితిం మోల్ ల స్తింఖయ
దా
ా వణము ఘనపరిమాణము(లీటర్ లలో)
మొలారిటట=
n మోల్ ల దా
ా వితము
V లీటరా దా
ా వణము
‘a’ గ్ర
ీ ముల దా
ా వితమును V.C.C దా
ా వణ (దా
ా వణిం ఘనపరిమాణము V.C.C) లో కరిగ్ిసే్ అపుపడల ఆ
దా
ా వణము మొలారిటీన్స క్నీింద విధింగ్ర త్లుస్తుక్ోవచుచను.
M=[
a
x
X
1000
V
] ; ఇకకడ x = దా
ా వితము మోలార్ దావయరరశి.
Q: 4 గ్ర
ీ ముల NaOH న్స తగ్ినింత న్సటటలో కరిగ్ిించ 250 మి.లీ.దా
ా వణము చేయగ్ర మొలారిటటన్స
లకకగటల
ర ము.
జ్) మొలారిటట(M)=
దా
ా వితిం మోల్ ల స్తింఖయ
దా
ా వణо ఘనపరిమాణము(లీటరాలో)
=
(NaOH దావయరరశి)/NaOH మోలార్ దావయరరశి
0.250L
=
4గ్ర
ీ /40గ్ర
ీ
0.250L
=
0.1మోల్
0.250L
=0.4 మోల్/లీ.=0.4మోల్.
Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in](https://image.slidesharecdn.com/da-122-chemistry-vk-agri-academy-salur-81254431631-231107220314-9104e976/75/da-122-chemistry-Karakavalasa-hemanth-63-2048.jpg)
![67
తటస్తథిం అణువు దా
ా వణింలో విదుయత్ ఆవేశ్పు అయాను
ా గ్ర విచినిిం అయేయ పాక్నీయను
“అయన్సకరణిం” అింటారు.
ఆరీీన్సయస్ భావనలు :
ఆమా
ా లు: న్సటటలో కరిగ్ిించనపుపడల, వియోగిం చ్ింద H+
(జ్ల) అయానా ను ఏరపరిచే పదారర
ా లను
ఆమా
ా లు అన్స అింటాన్స క్నీింద స్తమీరణిం దావరర వయక్ిం చేయవచుచను.
H × (జ్ల) → H+
(జ్ల) + X-
(జ్ల)
లేదా
H X (జ్ల) + H2O (దా) → H3O +
(జ్ల) + X-
(జ్ల)
ప్ోా టాన్స H+
అధక చరరయశ్రలత గల అయాన్స క్రబటటర ఇద జ్ల దా
ా వణాలలో సేవచాచ సిథతిలో ఉిండదు. ఇద
దా
ా వణ న్సరులోన్స ఆక్నిజ్న్స పరమాణువుతో బింధించబడి, టెైరగ్బనాల్ ప్ిరమిడల్ ఆక్రరింలో గల
హెైడరాన్సయо అయాన్స గ్ర H3O +
{[ H(H2O)] +
} ఉింటలింద.
క్షారరలు: హెైడా
ా క్నిల్ అయాన్స (జ్ల) లను ఏరపరిచే పదారర
ా లను క్షార్ాలు అనే ఆరీీన్సయస్
పాతిప్రదించాడల.
ఒక క్షారిం అణువు MOH జ్ల దా
ా వణాలో క్నింద స్తమీకరణిం స్తయచించన విధింగ్ర అయన్సకరణిం
చ్ిందుతుింద.
MOH (జ్ల) → M+
(జ్ల) + OH-
(జ్ల)
జ్ల దా
ా వణాలలో, హెైడా
ా క్నిల్ అయాన్స కూడా ఆరిీికరణిం చ్ిందన రూపింలో ఉింటలింద.
లోప్రలు:
ఆరీీన్సయస్ ఆమ
ా , క్షార భావిం జ్ల దా
ా వణాలకు మాతామే వరి్స్తు
్ ింద.
హెైడా
ా క్నిల్ గూ
ీ పు లేనటలవింటట అమోమన్సయిం వింటట పదారర
ా ల క్షార స్తవభావరన్సి
వివరిించలేకప్ో వడిం.
ప్ోా టాన్స కలుస్తు
్ ింద
NH3(జ్ల) + H2O (దా) NH4
+
(జ్ల) + OH-
(జ్ల)
క్షారిం ఆమ
ా ిం క్రింజుగ్ేట్ ఆమ
ా о క్రింజుగ్ేట్ క్షారిం
ప్ోా టాన్స తొలుగుతుింద
Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in](https://image.slidesharecdn.com/da-122-chemistry-vk-agri-academy-salur-81254431631-231107220314-9104e976/75/da-122-chemistry-Karakavalasa-hemanth-67-2048.jpg)
![68
బా
ా న్స సరడ్ – లౌరీ భావనలు :
ఆమా
ా లు-క్షారరలు:
బా
ా న్స సరడ్ – లౌరీ సిదా
ద ింతాన్సి అనుస్తరిించ హెైడరాజ్న్స [H+
] అయాన్స ను దానిం చేసే సరమరాాిం
గల పదారర
ా లు ఆమా
ా లు, హెైడరాజ్న్స [H+
] అయాన్స ను స్వకరిించే సరమరథాము గల పదారర
థ లు క్షారరలు
స్తరళ్ బాష్లో చ్ప్రపలింటర ప్ోా టాన్స దాతలను ఆమా
ా లు అన్స, ప్ోా టాన్స స్వకర్లను క్షారరలు అన్స
త్లపవచుచ.
దా
ా వణీయతతో చరయను పరిశ్రలిదా
ద ిం:
హెైడా
ా క్నిల్ అయాను
ా చబటలచేస్తుక్ొన్స ఉిండటిం క్రరణింగ్ర క్షార దా
ా వణిం ఏరపడలతుింద. ఈ చరయలో
న్సటట అణువు ప్ోా టాన్స దాతగ్ర వయవహరిస్తు
్ ింద. అమోమన్సయా అణువు ప్ోా టాన్స స్వకర్గ్ర
వయవహరిస్తు
్ ింద. క్రబటటర వరటటన్స వరుస్తగ్ర లౌరి బా
ా న్స సరడ్ ఆమ
ా ిం, క్షారిం అన్స అింటారు.
ఉతరమణీయ చరయలో H+
అయాను
ా NH4
+
నుించ OH-
కు బదలీ అవుతాయ. ఈ ఉదాహరణలో
NH4
+
బా
ా న్స సరడ్ ఆమ
ా ింగ్రను OH-
బా
ా న్స సరడ్ క్షారింగ్రను పావరి్సర
్ య.
ప్ోా టాన్స కలుస్తు
్ ింద
Hcl (జ్ల) + H2O (దా) H3o+
(జ్ల) + cl-
(జ్ల)
ఆమ
ా ిం క్షారо క్రింజుగ్ేట్ ఆమ
ా о క్రింజుగ్ేట్ క్షారిం
ప్ోా టాన్స క్ోలోపతుింద
ఒక్ే ఒక ప్ోా టాన్సచే భేధింపబడి ఉిండిన ఆమ
ా ిం-క్షార జ్ింటను క్ాంజుగేట్ ఆమ
ల -క్షార్ జంట అింటారు.
క్రబటటర H2O ఆమ
ా ిం యొకక క్రింజుగ్ేట్ క్షారింగ్ర OH-
ను పరిగణసర
్ రు. NH3 క్షారిం యొకక క్రింజుగ్ేట్
ఆమ
ా ింగ్ర NH4
+
ను పరిగణసర
్ రు. బా
ా న్స సరడ్ ఆమ
ా ిం బలమైింద అయతే దాన్స క్రింజుగ్ేట్ క్షారిం
బలహీనింగ్ర ఉింటలింద.ఇదే విధింగ్ర బా
ా న్స సరడ్ క్షారిం బలమైింద అయతే దాన్స ఆమ
ా ిం బలహీనింగ్ర
ఉింటలింద. క్రింజుగ్ేట్ ఆమ
ా ిం ఒక ప్ోా టాన్స ను అధకింగ్రను, క్రింజుగ్ేట్ క్షారిం ఒక ప్ోా టాన్స ను
తకుకవగ్రను కలిగ్ి ఉింటాయ. న్సటటలో హెైడరాక్ో
ా రిక్ ఆమ
ా ిం అయన్సకరణిం చ్ిందే దాన్సన్స ఉదాహరణాన్సి
పరిశ్రలిదా
ద ిం. HCl (జ్ల) ఒక ప్ొా టాన్స ను న్సటటక్న దానిం చేసి ఆమ
ా ింగ్ర పావరి్స్తు
్ ింద. H2O క్షారింగ్ర
పన్సచేస్తు
్ ింద.
Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in](https://image.slidesharecdn.com/da-122-chemistry-vk-agri-academy-salur-81254431631-231107220314-9104e976/75/da-122-chemistry-Karakavalasa-hemanth-68-2048.jpg)
![70
HA (జ్ల) + H2O (దా) H3O+
(జ్ల) + A-
(జ్ల)
ఆమ
ా ిం క్షారо క్రింజుగ్ేట్ ఆమ
ా о క్రింజుగ్ేట్ క్షారిం
బలమైన ఆమా
ా లు:
పర్క్ో
ా రిక్ ఆమ
ా ిం (HclO4)
హెైడరాక్ో
ా రిక్ ఆమ
ా ిం (HCl)
హెైడరాబోా మిక్ ఆమ
ా ిం (HBr)
హెైడరాఅయోడిక్ ఆమ
ా ిం (HI)
నైటటాక్ ఆమ
ా ిం (HNO3)
స్తలూాారిక్ ఆమ
ా ిం (H2SO4)లు ClO4
-
, Cl, Br-
, I, NO3
-
, HSO4
-
క్రింజుగ్ేట్ క్షారరలను
స్తమకూరుచతాయ.
బలహీనమైన ఆమా
ా లు:
నైటాస్ ఆమ
ా ిం (HNO2), హెైడరాఫ్ోా రిక్ ఆమ
ా ిం (HF), ఎసిటటక్ ఆమ
ా ిం (CH3COOH).
19. ఉద్జని సయచిక (pH) – ప్ా
ా ధానయత
pH
సేకలు: pH
సేకలును సొ రన్స సేన్స అను శరస్త్రవేత్ రూప్ొిందించారు. అిందులో 1-6.5 వరకు
ఆమా
ా లుగ్రనయ 7.5-14 వరకు క్షారరలుగ్రనయ ఉింటాయ. మోలారిటీలో వయక్ిం చేసిన హెైడరాన్సయమ్
అయాన్స గ్రఢతను సౌలభయింగ్ర pH
సేకలు అనబడే స్తింవరీమాన సేకలులో వయక్ిం చేయవచుచ. ఒక జ్ల
దా
ా వణింలోన్స హెైడరాజ్న్స అయాన్స క్నీయాశ్రలత విలువ(ఎక్నరవిటట) యొకక 10 ఆధారిత స్తింవరీమానిం రుణ
విలువగ్ర, దా
ా వణిం pH విలువ న్సరవచించవచుచ. విలీన జ్ల దా
ా వణింలో (<0.01 M), హెైడరాజ్న్స అయాన్స
(H+
) క్నీయాశ్రలతను, దాన్స గ్రఢత విలువపరింగ్ర (H+
) గ్ర వయక్ిం చేసర
్ రు. అింటర H+
అయాన్స ఏకరవిటటన్స
దాన్స మొలారిటటగ్ర వయక్ిం చేసర
్ రు. ఏకరవిటీ విలువకు యూన్సటల
ా (పామాణాలు) లేవు. దీన్సన్స క్నింద విధింగ్ర
న్సరవచసర
్ రు.
aH
+
= (H+
)/mol l-1
pH
న్సరవచనిం ఆధారింగ్ర క్నింద స్తమీకరణాన్సి రరయవచుచ
pH
=-log aH
+
= -log {[ H+
]/mol l-1
}
ఒక్ే PH
విలువ్ వ్ద్్ భినన ర్ంగులను చ్యపే PH
క్ాగితపు నాలుగు పీలికలు
Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in](https://image.slidesharecdn.com/da-122-chemistry-vk-agri-academy-salur-81254431631-231107220314-9104e976/75/da-122-chemistry-Karakavalasa-hemanth-70-2048.jpg)
![71
ఈ విధింగ్ర HCl జ్ల దా
ా వణిం [10-2
m] pH విలువ “2” గ్ర ఉింటలింద. (pH
= 2.0) ఇదే
విధింగ్ర [OH-
] = 10-4
M లేదా [H3O+
] = 10-10
M గ్ర ఉిండే NaOH జ్ల దా
ా వణిం pH విలువ 10 గ్ర
ఉింటలింద (pH
= 10). 25౦
C వదద శుదా న్సటటలో హెైడరాజ్న్స అయాన్సల గ్రఢత [ H+
] = 10-7
M
ఉింటలింద. క్రబటటర శుదా న్సరు pH
విలువను క్నింద స్తమీకరణిం స్తయచస్తు
్ ింద.
pH
= -log(10-7
) = 7
ఆమ
ా తవిం పాదరిశించే దా
ా వణాలలో హెైడరాజ్న్స అయాన్స గ్రఢత [H+
]>10-7
M గ్ర ఉింటలింద. క్షారతవిం
పాదరిశించే దా
ా వణాలలో హెైడరాజ్న్స అయాన్స ల గ్రఢత [ H+
]<10-7
M గ్ర ఉింటలింద. అిందుక్ే ఆమ
ా
దా
ా వణాల pH
<7 గ్ర ఉింటలింద. క్షార దా
ా వణాల యొకక pH
>7 ఉింటలింద.తటస్తథ దా
ా వణాల యొకక pH
=7
గ్ర ఉింటలింద.
298 K వదద స్తమీకరణాన్సి పరిశ్రలిదా
ద ిం.
Kw= [H3O+
] [OH-
]=10-14
స్తమీకరణిం రెిండల వైపులా ఉిండే పదాల రుణ స్తింవరీమానాలను తీస్తుకుింటర
-log Kw= -log {[H3O+
][OH-
]}
= -log [H3O+
]-log[OH-
]
= -log 10-14
pKw = pH
+pOH
= 14
ఉష్ోా గీతను మారిచనపుపడల Kw విలువ కూడా మారుతుింద. అయతే ఉష్ోా గీతను
మారిచనపుపడల pH విలువలో
ా కలిగ్ే మారుపలు అతిస్తవలప పరిమాణింలో ఉింటాయ. క్రబటటర ఈ
మారుపలను విస్తమరిించ వచుచను.
pH
సేకలు ఒక స్తింవరీమాన సేకలు. క్రబటటర pH
లో ఒక యూన్సట్ మారుప, స్తింబింధత
[H+
]గ్రఢతలో మారుప 10 రెటల
ా గ్ర ఉింటలింద. అదే విధింగ్ర హెైడరాజ్న్స అయాన్స గ్రఢత [H+
]మారుప 100
రెటల
ా గ్ర ఉింటర అనురూపక pH విలువ మారుప 2 యూన్సటల
ా గ్ర ఉింటలింద.
జీవరసరయన శరస్్రయ అనువర్నాలలోనయ, అింగరరగ్రల [cosmetics] అనువర్నాలను, pH
విలువ న్సరాయించడిం చాలా ప్ర
ా ముఖయిం వహస్తు
్ ింద.
భిని pH
విలువలుగల దా
ా వణింలో ముించ ఉించనపుపడల భిని రింగులను పాదరిశించే pH
క్రగ్ితాల స్తహాయింతో దా
ా వణిం pH
విలువను న్సరాయించవచుచ. 1-14 విలువలో
ా గల pH
ను, 0.5 pH
యధారాతముతో pH
క్రగ్ితిం వరడలక దావరర న్సరాయించవచుచ.
ఇింతకుమిించన యధారాత అవస్తరిం అయతే pH
ను క్ొలవడాన్సక్న pH
మీటరాను ఉపయోగ్ిసర
్ య.
pH
విలువ మీద ఆధారపడి మారుప చ్ిందే పాయోగ దా
ా వణిం విదుయతిక్రమన్సి 0.001 యధారాతతో క్ొలిచే
Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in](https://image.slidesharecdn.com/da-122-chemistry-vk-agri-academy-salur-81254431631-231107220314-9104e976/75/da-122-chemistry-Karakavalasa-hemanth-71-2048.jpg)
![73
ఎసిటటక్ ఆమ
ా ిం, సో డియిం ఎసిటరటా మిశ్ీమ దా
ా వణిం pH
4.75 పరిధలో ఉిండే బఫర్ దా
ా వణоగ్ర
పన్సచేస్తు
్ ింద.
అమోమన్సయిం క్ో
ా రెైడ్, అమోమన్సయిం హెైడా
ా క్ెైిడా మిశ్ీమ దా
ా వణిం pH
9.25 పరిధలో ఉిండే బఫర్
దా
ా వణоగ్ర పన్సచేస్తు
్ ింద.
బఫర్ దా
ా వణాలను రూప్ొిందించడిం :
pKa, pKb ల స్తమతాసిథతి సిథరరింక్రలకు స్తింబింధించన స్తమాచారిం త్లిసే్ ఆశిించన pH
విలువ గల బఫర్
దా
ా వణాలను తయారు చేయడిం స్తులభిం అవుతుింద.
ఆమ
ా గుణిం గల బఫర్ దా
ా వణిం తయారీ :
ఆమ
ా దా
ా వణాల pH
విలువల పరిధలో ఉిండే pH
విలువలు గల బఫర్ దా
ా వణాలు తయారుచేయడాన్సక్న
మనిం బలహీన ఆమ
ా ిం, బలమైన క్షారింతో చరయలో ఆ ఆమ
ా ిం ఏరపరిచన లవణాన్సి ఉపయోగ్ిసర
్ ము.
pH
ను బలహీన ఆమ
ా ిం స్తమతాసిథతి సిథరరింకо(pKa), బలహీన ఆమ
ా ిం, దాన్స క్రింజుగ్ేటల క్షారరల గ్రఢతల
న్సష్పతి్న్స గురిించన స్తమాచారిం దావరర స్తమీకరణాన్సి ముిందుగ్ర మనిం ఉతాపదదా
ద ిం.
న్సటటలో అయన్సకరణిం చ్ిందే బలహీన ఆమ
ా ిం, సరధారణ ఉదాహరణగ్ర HA ను తీస్తుక్ొన్స అయన్సకరణిం
చరయను పరిశ్రలిదా
ద ిం.
HA+H2O H3O+
+A-
Ka విలువకు క్నింద స్తమీకరణిం రరయవచుచ
Ka = [H3O+
] [A-
]
[HA]
ప్ైన స్తమీకరణాన్సి పునరివనాయస్తిం చేసి క్నింద విధింగ్ర రరయవచుచ
[H3O
+
] = Ka [HA]
[A-
]
రెిండల వైపుల పదాలకు స్తింవరీమాన విలువలను రరసి, స్తమీకరణాన్సి తిరిగ్ి క్నింద విధింగ్ర రరయవచుచ
pKa = pH
- log [A-
] లేదా
[HA]
Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in](https://image.slidesharecdn.com/da-122-chemistry-vk-agri-academy-salur-81254431631-231107220314-9104e976/75/da-122-chemistry-Karakavalasa-hemanth-73-2048.jpg)
![74
pH
= pKa+ log [A-
]
[HA]
pH
= pKa+ log [స్తింయుగమక్షారо , A
-
]
[ఆమ
ా ిం, HA]
దీన్సన్స హిండరిన్స – హజ్ల్ బాక్ స్తమీకరణిం అింటారు.
మిశ్ీమింలో ఉిండే ఆమ
ా ిం యొకక క్రింజుగ్ేట్ క్షారిం గ్రఢత, ఆమ
ా ిం గ్రఢతల న్సష్పతి్న్స [A-
] రరశి త్లుపుతుింద.
[HA]
ఆమ
ా ిం చాలా బలహీనమైనద. క్రబటటర అలప పరిమాణాతమక న్సష్పతి్లో మాతామే అయన్సకరణిం
చ్ిందుతుింద. క్రబటటర బఫర్ ను ఏరపరచడాన్సక్న వరస్త్వింగ్ర ఉపయోగ్ిించన ఆమ
ా ిం గ్రఢత నుించ
స్తమతాసిథతి వదద [HA] గ్రఢత విలువ అలప పరిమాణింలో మాతామే భేదస్తు
్ ింద.
ఈ ఆమ
ా స్తింబింధత లవణిం యొకక అయన్సకరణిం చరయ దావరరనే క్రింజుగ్ేటల క్షారిం మొత్ిం గ్రఢత [A-
]
లభిస్తు
్ ింద. క్రబటటర లవణింగ్ర గ్రఢతను ప్ో లిసే్ క్రింజుగ్ేటల క్షారిం గ్రఢత ఏ మాతాిం భేదించదు.
pH
= pKa+ log [లవణిం ]
[ఆమ
ా ిం ]
గ్రఢత[A-
] గ్రఢత[HA] కు స్తమానిం అయతే pH
=pKa గ్ర ఉింటలింద. ఎిందుకింటర ‘1’ స్తింవరీమానిం
విలువ స్తునాి.
క్రబటటర మనిం ఆమ
ా ిం మోలార్ గ్రఢత, లవణిం (క్రింజుగ్ేట్ క్షారిం) మోలార్ గ్రఢతకు స్తమానిం అయతే,
బఫర్ దా
ా వణిం విలువ దాన్సలోన్స ఆమ
ా ిం pKa విలువకు స్తమానిం అవుతుింద.
క్రబటటర ఆశిించన pH
గల బఫర్ దా
ా వణాన్సి తయారుచేసినపుపడల ఆశిించన pH
విలువకు దగీరగ్ర pKa
విలువ ఉిండే ఆమా
ా న్సి ఎించుకుింటాము.
ఉదా:ఎసిటటక్ ఆమ
ా ిం pKa 4.76, క్రబటటర ఎసిటటక్ ఆమా
ా న్సి సో డియిం ఎసిటరట్ ను స్తమ మోలార్
గ్రఢతలలో తీస్తుక్ొన్స తయారుచేసిన బఫర్ దా
ా వణిం pH
విలువ 4.76 గ్ర ఉింటలింద.
Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in](https://image.slidesharecdn.com/da-122-chemistry-vk-agri-academy-salur-81254431631-231107220314-9104e976/75/da-122-chemistry-Karakavalasa-hemanth-74-2048.jpg)
![82
-కిండరరలు ముడలచుకుప్ో వడాన్సక్న Ca2+
అయాను
ా అవస్తరిం.
25. క్ొనిన ముఖమైన బో ర్ాన్స సమేాళనాలు-బో ర్ాక్్-బో ర్ిక్ ఆమ
ల ము-బో ర్ాన్స హైడైరడ్లు
బో రరన్స ఒక అరుద్ైన మూలకము. ఇద ఆలోహ రూపములో లభయమవుతుింద. బో రరన్స అధకింగ్ర బో రిక్
ఆమ
ా ము (H3BO3), బో రరక్ి (Na2B4O7.10H2O), క్ెరెైిట్ (Na2B4O7.4H2O) లుగ్ర లభయమవుతుింద.
భారతదేశ్ములో బో రరక్ి పూజ్ఞయవరలి(లడక్), సరింబార్ స్తరస్తుి(రరజ్సర
థ న్స)లలో లభయమవుతుింద. భార
పరింగ్ర భూప్ొ రలలో లభిించే బో రరన్స 0.0001% కింటర తకుకవ. బో రరను రెిండల ఐసో టరపులు ఉింటాయ.
అవి 10
B(19%), 11
B(81%). బో రరన్స అనేద చాలా స్తింమేళ్ళనాలను ఏరపరుస్తు
్ ింద. వరటటలో ముఖయమైనవి.
బో ర్ాక్్, ఆర్భ్ బో ర్ిక్ ఆమ
ల ము, బో ర్ాన్స హైడైరడ్ లేద్ా డైబో ర్ేన్స.
బో ర్ాక్్:బో రరన్స స్తమేమళ్నాలలో బో రరక్ి చాలా ముఖయమైనద. ఇద త్లా న్స స్తపటటక్రక్రర ఘనము. దీన్స
ఫరరుమలా Na2B4O7.10H2O. వరస్త్వింగ్ర ఇద టెటా
ా నయయక్నాయర్ యూన్సటల
ా (B4O5(OH)4)2-
కలిగ్ి
ఉింటలింద. దీన్స స్తరియైన ఫరరుమలా Na2[B4O5(OH)4].6H2O. బో రరక్ి న్సటటలో కరిగ్ి క్షార దా
ా వణాన్సి
ఇస్తు
్ ింద.
Na2B4O7+7H2O 2NaOH+4H3BO3 (ఆర్భ్ బో ర్ిక్ ఆమ
ల ము)
బో రరక్ి న్స వేడి చేసే్ మొదట న్సటట అణువులను క్ోలోపయ ఉబిి పరిమాణములో ప్దదదవుతుింద. ఇింక్ర
వేడి చేసే్ అద ప్రరదరశక దావింగ్ర మారి ఘన్సభవనము చ్ింద గ్రజులాింటట పదారథముగ్ర మారుతుింద.
దీన్సనే బో రరక్ి పూస్త (బో రరక్ి బీడ్) అన్స అింటారు.
Na2B4O7.10H2O ∆ Na2B4O7 ∆ 2NaBO2 (సో డియిం మటా బో రేట్)+B2O3(బో రిక్ ఎన్స హెైడ్ైరడ్).
చాలా పరివర్న లోహాల మటాబో రేట్ లకు అభిలాక్షణకమైన రింగులుింటాయ. అిందువలన బో రరక్ి
పూస్త పరిక్షను వరటటన్స గురి్ించడాన్సక్న ఉపయోగ్ిసర
్ రు.
ఉదా: బో రరక్ి ను CaO తో ప్ర
ా టటనిం తీగ ఉచుచప్ై ఉించ బున్స సేన్స జ్ఞవలకము మింట ప్ై వేడి చేసే్ న్సలి
రింగు పూస్త Ca(BO2)2 ఏరపడలతుింద.
ఆర్భ్ బో ర్ిక్ ఆమ
ల ము: ఆరబద బో రిక్ ఆమ
ా ము స్తబుివల మృదువుగ్ర ఉిండే త్లా న్స స్తపటటక పదారథము. న్సటటలో
అలప దా
ా వన్సయత గల పదారథము, క్రన్స వేడి న్సటటలో అధకింగ్ర కరుగుతాయ. బో రరక్ి జ్ల దా
ా వణాన్సి
ఆమీ
ా కరిించ ఆరబద బో రిక్ ఆమ
ా ము తయారు చేసర
్ రు.
Na2B4O7+2HCl+5H2O 2NaCl +4B(OH)3
అనేక బో రరన్స స్తమేమళ్నాల (హాలైడ్, హెైడ్ైరడల
ా మొదలగునవి) జ్ల విశరాష్ణము (న్సటటలో లేదా విలీన
ఆమ
ా ము) దావరర కూడా దీన్సన్స తయారు చేసర
్ రు. దీన్సక్న ప్ొ రల న్సరరమణము ఉింటలింద. ప్ొ రల
న్సరరమణములో స్తమతల BO3 యూన్సటల
ా హెైడరాజ్న్స బింధముతో జ్తవుతాయ.
Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in](https://image.slidesharecdn.com/da-122-chemistry-vk-agri-academy-salur-81254431631-231107220314-9104e976/75/da-122-chemistry-Karakavalasa-hemanth-82-2048.jpg)
![83
బో రిక్ ఆమ
ా న్సరరమణము: చుకకల గ్ీతలు హెైడరాజ్న్స బింధాన్సి స్తయచసర
్ య.
ఆరబద బో రిక్ ఆమ
ా ము బలహీన ఏకక్షారక ఆమ
ా ము. ఇద ప్ోా టాన్స దాత ఆమ
ా ము క్రదు క్రన్స ఎలక్ర
రా న్స
జ్ింటను హెైడా
ా క్నిల్ అయాన్స గీహించ లూయస్ ఆమ
ా ముగ్ర పన్సచేస్తు
్ ింద.
B(OH)3+2HOH [B(OH)4]-
+H3O+
ఆరబద బో రిక్ ఆమా
ా న్సి 370K కింటర ఎకుకవ ఉష్ోా గీత వదద వేడిచేసే్ మటాబో రిక్ ఆమ
ా ము (HBO2)
ఏరపడలతుింద. దీన్సన్స ఇింక్ర వేడిచేసే్ బో రిక్ ఆక్ెైిడ్ (B2O3) ఏరపడలతుింద.
H3BO3 ∆ HBO2 ∆ B2O3
బో ర్ాన్స హైడైరడ్: దీన్సన్స డ్ైబో రేన్స (B2H6) అన్స కూడా అింటారు. బో రరన్స టెైర ఫ్ోా రెైడ్ ను లిథయిం
అలూయమిన్సయిం హెైడ్ైరడ్ తో డ్ై ఈథ్ైల్ ఈథర్ లో చరయ జ్రిప్ి డ్ైబో రేన్స ను తయారు చేసర
్ రు.
4BF3+3LiAlH4 2B2H6+3LiF+3AlF3
పాయోగశరలలో సో డియిం బో రబ హెైడ్ైరడ్ ను, అయోడిన్స తో ఆక్ీికరణము చేసి డ్ైబో రేన్స తయారు చేసర
్ రు.
2NaBH4+I2 B2H6+2NaI+H2
ప్రరిశర
ీ మికింగ్ర డ్ైబో రేన్స ను ఉతపతి్ చేయడాన్సక్న BF3 న్స సో డియిం హెైడ్ైరడ్ తో చరయ జ్రిప్ిసర
్ రు.
2BF3+6NaH 450K B2H6+6NaF
డ్ైబో రేన్స రింగులేన్స విష్పూరిత వరయువు. భాష్పభవన ఉష్ోా గీత 180K. డ్ైబో రేన్స ను గ్రలిలో త్రిచ
ఉించన వింటనే మిండలతుింద. డ్ైబో రేన్స ఆక్నిజ్న్స తో మిండి అధక పరిమాణములో ఉష్ర
ా న్సి విడలదల
చేస్తు
్ ింద.
B2H6+3O2 B2O3+3H2O :∆c H-
=-1976 KJ/mol.
చాలా ఉనిత బో రేన్స లు కూడా గ్రలిలో వింటనే మిండలతాయ. బో రేన్స న్సటటలో వింటనే జ్లవిశరాష్ణ చ్ింద
బో రిక్ ఆమా
ా న్సి ఇసర
్ య.
B2H6(వర)+6H2O(దా) 2B(OH)3(జ్ల)+6H2(వర).
డ్ైబో రేన్స లూయీ క్షారరలు (L) తో విచచతి్ చరయలో ప్రల్
ీ న్స బో రరన్స స్తింకలితాలను ఇస్తు
్ ింద. BH3.L
Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in](https://image.slidesharecdn.com/da-122-chemistry-vk-agri-academy-salur-81254431631-231107220314-9104e976/75/da-122-chemistry-Karakavalasa-hemanth-83-2048.jpg)
![84
B2H6+2NMe3 2BH3. NMe3
B2H6+2CO 2BH3. CO
అమోమన్సయాతో డ్ైబో రేన్స చరయ జ్రిప్ి పాథమింగ్ర B2H6.2NH3 న్స ఇస్తు
్ ింద. దీన్సనే [BH2(NH3)2]+
[BH4]-
గ్ర రూప్ొిందించారు. దీన్సన్స ఇింక్ర వేడిచేసే్ బో రజీన్స, B3N3H6 ఏరపడలతుింద. B3N3H6లో BH,
NH గూ
ీ పులు ఏక్రింతరింగ్ర వలయ న్సరరమణములో ఉిండటిం వలన బో రజీన్స ను ఇనారీన్సక్ బెింజీన్స అన్స
కూడా ప్ిలుస్తు
్ నాిరు. (నైటర
ా జ్న్స పరమాణువుల మీద ఎలక్ర
రా న్స జ్తలు అసర
థ న్సకృతо చ్ింద బెింజీన్స ను
ప్ో లిన న్సరరమణо ఏరపడలతుింద.
3B2H6+6NH3 3[BH2(NH3)2]+
[BH4]-
∆ 2B3N3H6+12H2
డైబో ర్ేన్స నిర్ాాణము:
డైబో ర్ేన్స అణువ్ు నిర్ాాణము మర్ియు డైబో ర్ేన్స లో బంధాలు
నాలుగు అింతయ హెైడరాజ్న్స పరమాణువులు, రెిండల బో రరన్స పరమాణువులు ఒక స్తమతలములో
ఉింటాయ. ఈ స్తమతలాన్సక్న ప్ైన మరియు క్నీింద రెిండల వరరధ హెైడరాజ్ను
ా ఉింటాయ. నాలుగు అింతయ B-
H బింధాలు కీమమైన దవక్ేిందీాక-రెిండల ఎలక్ర
రా న్స బింధాలు అయతే రెిండల వరరధ (B-H-B) బింధాలు
బేధింగ్ర ఉింటాయ. (B-H-B) బింధసిథతి మూడల క్ేిందాక్రలు-రెిండల ఎలక్ర
రా న్స బింధాలుగ్ర ఉింటాయ.
పాతి B పరమాణువు sp3
హెైబిాడ్ ఆరిిటాల్ బింధాలను విన్సయోగ్ిస్తు
్ ింద. పాతి B
పరమాణువులోన్స నాలుగు sp3
హెైబిాడ్ ఆరిిటాలో
ా ఒకదాన్సలో ఎలక్ర
రా న్స ఉిండదు. చవరి B-H బింధాలు
స్తహజ్మైన 2-క్ేిందాక 2-ఎలక్ర
రా న్స బింధాలు క్రన్స రెిండల వరరధ బింధాలు మాతాము 3-క్ేిందాక-2-ఎలక్ర
రా న్స
బింధాలు. 3-క్ేిందాక-2-ఎలక్ర
రా న్స వింత్న బింధాలను బనానా బంధ్ం అన్స కూడా అింటారు.
Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in](https://image.slidesharecdn.com/da-122-chemistry-vk-agri-academy-salur-81254431631-231107220314-9104e976/75/da-122-chemistry-Karakavalasa-hemanth-84-2048.jpg)
![85
అనేక లోహాల టెటా
ా హెైడరా బో రేట్ లను కనుగ్బనాిరు. లిథయిం, సో డియిం టెటా
ా హెైడరా బో రేట్ లను బో రబ
హెైడ్ైరడ్ అన్స అింటారు. B2H6 తో డ్ైఇథ్ైల్ లోహ హెైడ్ైరడా చరయ దావరర బో రబ హెైడ్ైరడా ను తయారుచేసర
్ రు.
2MH+ B2H6 2M+
[BH4]-
[M=Li లేదా Na]
LiBH4, NaBH4 లను కరిన స్తమేమళ్నాల స్తింశరాష్ణలో క్షయకరణులుగ్ర ఉపయోగ్ిసర
్ రు. వీటటన్స ఇతర
లోహ బో రబహెైడ్ైరడా తయారీలో ప్ర
ా రింభ పదారర
థ లుగ్ర ఉపయోగపడతాయ.
26. కర్ాన ర్సాయన శాసిరము
ప్ర
ా చీన క్రలములో కరాన పదారర
థ లు క్ేవలము జ్ింతువుల నుిండి వృక్షాల నుిండి మరియు ఆహార
స్తింబింధ పదారర
థ ల నుిండి లభిసర
్ య అన్స చ్ప్రపరు. కరాన స్తమేమళ్నాలు ఏరపడటాన్సక్న జీవశ్క్న్
ఆధారమన్స స్వడిస్ రసరయన శరస్త్రవేత్ బెరిిలియస్ అభిప్ర
ా యపడా
్ డల. ఈ క్రరాన్స, కరాన
పరమాణవులతోనే క్రక H, O, N, S, P మరియు హాలోజ్న్సి తో కూడా స్తమయోజ్న్సయ బింధాలను
ఏరపరుస్తు
్ ింద. ఈ విధింగ్ర ఏరపడిన కరాన స్తమేమళ్నాలను గురిించ త్లిప్ే విభాగ్రన్సి కర్ాన ర్సాయన
శాసిరము అన్స అింటారు.
మూలక స్తమేమళ్నము అమోమన్సయిం సైనేట్ (NH4CNO) ను వేడి చేసి యూరియా (NH2CO NH2)
అనే కరాన స్తమేమళ్నమును 1828లో ఫాడరిక్ ఓలర్ తయారు చేశరడల.
NH4CNO ∆ NH2CO NH2
అసిటటక్ ఆమ
ా ము(H3C.COOH)ను క్ోలేి అనే శరస్త్రవేత్, మీథేన్స ను బెరథలట్ (1856) అనే శరస్త్రవేత్
తయారు చేసి కరాన స్తింమేమళ్నాలను మూలక్రల నుిండి తయారు చేయవచుచను అన్స న్సరర
ా రిించారు.
Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in](https://image.slidesharecdn.com/da-122-chemistry-vk-agri-academy-salur-81254431631-231107220314-9104e976/75/da-122-chemistry-Karakavalasa-hemanth-85-2048.jpg)
![101
C≡C క్న అతిక్న ఉని హెైడరాజ్న్స లు మాతామే ఆమ
ా లక్షణాలు చయప్ిసర
్ య. క్రన్స ఆలైకన్సలలో ఉని అన్సి
హెైడరాజ్న్స లు క్రవు. ఈ చరయను ఆలేకన్స, ఆలీకన్సల నుిండి ఆలైకన్సలను గురి్ించడాన్సక్న
ఉపయోగపడతాయ.
b.సంకలన చ్ర్యలు: ఆలైకన్సలలో తిాబింధము ఉింద క్రబటటర అవి రెిండల అణువుల హెైడరాజ్న్స, హాలోజ్న్స,
హెైడరాజ్న్స హాలైడ్లు మొదలగు వరటటతో స్తింకలనము చ్ిందుతాయ.
అ.డ్ైహెైడరాజ్న్సతో స్తింకలనము:
HC ≡CH+H2 PtPdNi (CH2=CH2) H2 CH3-CH3
ఆ.హాలోజ్న్సలతో స్తింకలనము:
Br Br
CH3-C≡ CH+Br- Br CH3-CBr= CHBr Br2 CH3- C-C−H
(1,2 డ్ై బోా మో ప్ోా ప్ేన్స) Br Br (1,1,2,2 డ్ై బోా మో ప్ోా ప్ేన్స)
ఇ.హైడోాజన్స హాలైడ్లతో సంకలనము: ఆలైకన్సలు రెిండల అణువుల హెైడరాజ్న్స హాలైడ్లను స్తింకలనము
చేస్తుక్ొన్స జ్ెమ్ హాలైడ్లను ఏరపరుసర
్ య.
-C≡ C − H+ H-Br [CH2=C H –Br] H-Br CH –Br2 CH3
(బోా మో ఈథేన్స) (1,1 డ్ై బోా మో ఈథేన్స)
ఈ.న్సటటతో సంకలనము: ఆలైకన్సలు న్సటటతో చరయ జ్రపవు. క్రన్స మరుకారిక్ స్తలేాట్, విలీన స్తలూపారిక్
ఆమ
ా ము స్తమక్షములో 333K ఉష్ోా గీత వదద ఆలైకను
ా ఒక అణువు న్సటటతో స్తింకలనము చ్ింద క్రరబానైల్
స్తమేమళ్నాలను ఏరపరుసర
్ య.
HC≡ CH+ H-O H Hg2+
H +
(333 K) CH2 =C-H CH2 =C-H
OH O (ఇథనాల్)
ఉ.ప్ాలిమర్గకర్ణము: ప్రలిమరీకరణము అనే పాక్నీయ రెిండల రక్రలుగ్ర జ్రుగుతుింద.
ఎ.రేఖీయ ప్రలిమరీకరణము: పాతేయకమైన అనుకూల పరిసిథతులను ఉపయోగ్ిించ ఈథ్ైన్స రేఖీయ
ప్రలిమరీకరణము చ్ింద ప్రలి ఎసిటలీన్స లేదా ప్రలి ఈథ్ైన్స ను ఏరపరుస్తు
్ ింద. దీన్సన్స (CH=CH-
CH=CH)n అన్స చయప్ిించవచుచను. పాతేయక పరిసిథతులలో ఈ ప్రలిమర్లను విధుయత్్ వరహక్రలుగ్ర
వరడతారు.
బి.వలయ ప్రలమరీకరణిం: ఈథ్ైన్స ను ఎరీగ్ర క్రలిన ఇనుప గ్బటరము దావరర పింప్ితే (873 K వదద)
వలయ ప్రలీమరీకరణము చ్ిందుతుింద. మూడల అణువుల ఈథ్ైన్స తో చరయ జ్రిప్ితే బెింజీన్స
ఏరపడలతుింద.
Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in](https://image.slidesharecdn.com/da-122-chemistry-vk-agri-academy-salur-81254431631-231107220314-9104e976/75/da-122-chemistry-Karakavalasa-hemanth-101-2048.jpg)
![104
ఎ)ఆలకహాల్ ల ఆమ
ా లక్షణాలు:
అ)లోహాలతో చరయ: ఆలకహాల్ లు సో డియిం, ప్ొ టాషియిం, అలూయమిన్సయిం వింటట ఛురుక్ెైన లోహాలతో
చరయ జ్రిప్ి ఆలాకక్ెైిడ్, హెైడరాజ్న్స లను ఇసర
్ య.
2R-O-H+2Na 2R-O-Na+ H2
ఆ)ఆలకహాల్స ల ఆమ
ల తవం: ఆలకహాల్ ల O-H బింధ దు
ా వతవము వలన ఆమ
ా లక్షణాలు ప్ొిందుతాయ.
ఎలక్ర
రా న్సలను విడలదల చేసే ఆలైకల్ స్తమూహాలు ఆక్ీిజ్న్స ప్ై ఎలక్ర
రా న్స సరిందాతను ప్ించుతాయ. దీన్స
వలన O-H బింధ దు
ా వతవిం, ఆమ
ా తవము తగు
ీ తాయ. ఆలకహాల్ల ఆమ
ా లక్షణము తగు
ీ దల కీమము
క్నీింద విధింగ్ర ఉింటలింద.
R R
R CH2OH > CHOH > C-OH
R R
ప్ైరమరీ సకిండరీ టెరిియరీ
బి)ఎస్తరరిఫిక్ేష్న్స: ఆలకహాల్ క్రరరిక్నిలిక్ ఆమా
ా లతోనయ, ఆమ
ా క్ో
ా రెైడ్ లతోనయ, ఎన్స హెైడ్ైరడ్ి తోనయ చరయ
జ్రిప్ి ఎస్తరరాను ఏరపరుసర
్ య.
ArR-OH+[R’CO]2 O OCOR’+R’COOH
2.C-O బింధాల విచచతి్న్స జ్రిప్ే చరయలు:
C-O బింధ విచచతి్న్స జ్రిప్ే చరయలు ఆలకహాల్ లో మాతామే జ్రుగుతాయ.
ఎ)హెైడరాజ్న్స హాలైడ్ి తో చరయ: ఆలకహాల్ లు హెైడరాజ్న్స హాలైడ్ లతో చరయ జ్రిప్ి ఆలైకల్ హాలైడ్ లను
ఏరపరుసర
్ య.
ROH+HX R-X+H2O
బి)ప్రస్తారస్ టెైర హాలైడ్ లతో చరయ: ఆలకహాల్ లు ప్రస్తారస్ టెైర బోా మైడ్ లతో చరయ జ్రిప్ి ఆలైకల్ బోా మైడ్
లను ఏరపరుసర
్ య.
3ROH+PBr3 3RBr+H3PO3
సి)న్సరిలీకరణ చరయ: ఆలకహల్ లుఒక క్రరాన్స నుిండి -OH స్తమూహాన్సి పాకక క్రరాన్స నుిండి H ను
విలోపనము చ్ిందించ ఒక న్సటట అణువును క్ోలోపతాయ.ఈ చరయను న్సరిలీకరణ చరయ అన్స అింటారు.
న్సరిలీకరణ చరయలో ఆలకహాల్ లు క్నీింద కీమములో ప్రల్
ీ ింటాయ.
టెరిియరీ> సకిండరీ> ప్ైరమరీ
-C-C- H+
C=C +H2O
H OH
Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in](https://image.slidesharecdn.com/da-122-chemistry-vk-agri-academy-salur-81254431631-231107220314-9104e976/75/da-122-chemistry-Karakavalasa-hemanth-104-2048.jpg)
![110
ఈథర్ ఉపయోగాలు:
-నయనలను మరియు క్ొీవువలను కరిగ్ిించడాన్సక్న మించ దా
ా వణగ్ర ఉపయోగ్ిసర
్ రు.
-శ్రతలీకరణగ్ర ఉపయోగ్ిసర
్ రు.
-గ్ిీగ్రిల్్ క్రరకము తయారి మరియు ఉర్ి చరయలలో ఉపయోగ్ిసర
్ రు.
-ఆలకహాల్ మరియు ఈథర్ ల మిశ్ీమాన్సి ప్టర
ా ల్ కు బదులుగ్ర ఇింధనముగ్ర ఉపయోగ్ిసర
్ రు.
అమైడ్: అమైడ్ లో ముఖయమైనద యూరియా [CO(NH2)2]. యూరియాను క్రరబాన్సక్ ఆమ
ా ము యొకక
డ్ై అమైడ్ క్రరిమైడ్ అన్స ప్ిలుసర
్ రు.
NH2
C=O
NH2 [CO(NH2)2] క్రరబాన్సక్ ఆమ
ా ము యొకక డ్ై అమైడ్ క్రరబామైడ్
యూరియాను తయారు చేయడము:
1.ప్ర టాష్ సయనేట్(KCNO) నుండి: (వోలర్ స్తింశరాష్ణ)
ప్ో టాష్ స్తయనేట్(KCNO) ను అమోమన్సయిం స్తలేాట్ తో కలిప్ి వేడి చేసే్ యూరియా లభిస్తు
్ ింద.ఈ చరయ
రెిండల దశ్లలో జ్రుగుతుింద.
2KCNO+(NH4)2SO4 2 NH4CNO+K2SO4
2.క్ార్భానైల్స క్్
ల ర్ెైడ్: క్రరబానైల్ క్ో
ా రెైడ్ను అమోమన్సయాతో చరయ జ్రిప్ిసే్ యూరియా లభిస్తు
్ ింద.
Cl+HNH2 NH2
O=C O=C +2HCl
Cl+ HNH2 NH2
CaCl2+2NH3 CO(NH2)2+2HCl
3.అమ్మానియా మర్ియు క్ార్ాన్స డయాక్ెై్డ్ నుండి: దావ అమోమన్సయాను దావ సిథతిలో ఉని CO2 తో
చరయ జ్రిప్ిసే్ అమోమన్సయిం క్రరిమేట్ ఏరపడలతుింద. అమోమన్సయిం క్రరిమేట్ ను అధక ఉష్ోా గీత
వరకు వేడి చేసే్ యూరియా ఏరపడలతుింద.
OH ONH4 NH2
O=C=O+NH3 O=C + NH3 O=C 152°c
O=C +H2O
NH2 NH2 NH2
Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in](https://image.slidesharecdn.com/da-122-chemistry-vk-agri-academy-salur-81254431631-231107220314-9104e976/75/da-122-chemistry-Karakavalasa-hemanth-110-2048.jpg)
da-122-chemistry- Karakavalasa hemanth
- 1. 1 ఆచార్య ఎన్.జి. ర్ంగావ్యవ్సాయ విశ్వవిద్ాయలయము: గుంటూర్ు డి.ఎ – 122 ప్ర ా ధమిక మరియు మూల రసరయన శరస్త్ర విజ్ఞ ా నము సంకలనము శ్రీ స్తురేష్ నాయక్ ఇసర ా వత్, M.Sc(Ag.) టీచింగ్ అసో సియేట్ వయవసరయ ప్రలిటెక్నిక్, ప్ొ దలకూరు డా. యిం.సి.ఓబయయ, M.Sc(Ag.), Ph.D ప్ిాన్సిప్రల్ వయవసరయ ప్రలిటెక్నిక్, సో మశిల. డా. ప్ి. స్తుజ్ఞతమమ, M.Sc(Ag.), Ph.D ప్ిాన్సిప్రల్ వయవసరయ ప్రలిటెక్నిక్, ప్ొ దలకూరు. సహాయకులు డా.వి.స్తురేఖా దేవి M. Sc (Ag.), Ph.D శరస్త్రవేత్ (క్ీటక విభాగిం), ఎ.ఆర్.యస్. ప్ొ దలకూరు. శ్రీ బి.స్తింతోష్ కుమార్ నాయక్, M.Sc(Ag.) శరస్త్రవేత్ (విత్న విభాగిం), ఎ.ఆర్.యస్. ప్ొ దలకూరు. శ్రీ వి.నరేిందా M.Sc (Ag.), టీచింగ్ అసో సియేట్ వయవసరయ ప్రలిటెక్నిక్, సో మశిల. సి.హెచ్.క్రవయ శ్రీ M.Sc(Ag.) టీచింగ్ అసో సియేట్ వయవసరయ ప్రలిటెక్నిక్, సో మశిల బి. రరజ్ేశ్వరి M.Sc(Ag.) సరయల్ సైన్సి&అగ్ిీకలచరల్ క్ెమిస్రీ, S.V అగ్ిీ.క్రలేజీ, తిరుపతి. ప్ి. శైలజ్, టీచింగ్ అసిసరింట్, అగ్ిీకలచరల్ ప్రలిటెక్నిక్, ప్ొ దలకూరు.
- 2. 2 క్ోర్ి నింబర్: DA-122 క్ోర్ిప్ేరు: ప్ర ా థమిక మరియు మూల రసరయన శరస్త్ర విజ్ఞ ా నము బో ధనా గింటలు: 3(2+1) థీయరీ 1. పరమాణువు-పరమాణువు న్సరరమణిం-డాలరన్స పరమాణు సిదా ద ింతము-పరమాణు ఉపకణాలు-ఎలక్ర రా న్స, ప్ోా టాన్స, నయయటా ా న్స 2. పరమాణువు నమూనా-థామిన్స పరమాణు నమూనా-లోప్రలు-రూథర్ ఫర్్ క్ే౦దాక పరమాణు నమూనా-లోప్రలు-పరమాణు ఉపకణాల క్రవింటిం యాింతిాక భావనలు-క్రవింట సిదా ద ింతము 3. మూలక్రల వరీీకరణ-ఆవశ్యకత- మూలక్రల ఆవర్న పటటరక ఆవిరరావము-మూలక్రల ధరరమలు, వరటట పరమాణు భారరల ఆవర్న పామేయాలు, మిండలీవ్ ఆవర్న వయవస్తథ 4. ఆధున్సక ఆవర్న న్సయమిం-మూలక్రల భౌతిక మరియు రసరయన ధరరమలు, వరటట పరమాణు స్తింఖయల ఆవర్న పామేయాలు-మూలక్రల ఎలక్ర రా న్స వినాయస్తము-ఆవర్న పటటరక మూలక్రల రక్రలు-ధరరమలు 5. వేలన్సి ఎలక్ర రా ను ా -రసరయన బింధాలు-క్ొసిల్ లూయీ రసరయన బింధాలు వివరణ-లూయీ స్తింక్ేతాలు- అష్రక న్సయమము 6. రసరయన్సక బింధములు-అయాన్సక బింధము-స్త౦యోజ్న్సయ బింధములు- అష్రక న్సయమము పరిమితులు-లోప్రలు-అయాన్సక లేదా ఎలక్ోరా క్ోవలింట్ బింధము 7. బింధ పరరమితులు-ఆరిిటాళ్ళ స్తింకరీకరణము-ముఖయ లక్షణాలు-స్తింకరీకరణాన్సక్న ముఖయమైన పరిమితులు-స్తింకరీకరణములోన్స రక్రలు 8. sp స్తింకరీకరణము- sp2 స్తింకరీకరణము sp3 స్తింకరీకరణము 9. d ఆరిిటాళ్ళ స్తింకరీకరణము- sp3 d స్తింకరీకరణము- sp3 d2 స్తింకరీకరణము/SF6 అణువు ఏరపడటము 10. అణు ఆరిిటాళ్ళ సిదా ద ింతము-పరమాణు ఆరిిటాళ్ళ రేఖీయ కలయక దావరర అణు ఆరిిటాళ్ళళ ఏరపడటము-అణు ఆరిిటాళ్ళ రక్రలు 11. పదారథ సిథతులు-వరయువులు మరియు దావములు 12. అింతరరణుక చరయలు(అింతరణు చరయలు) 13. వరయు న్సయమాలు-బాయల్ న్సయమము 14. అవగ్రడరా న్సయమము-అవగ్రడరా స్తింఖయ-ఆదరశ వరయు స్తమీకరణము 15. దా ా వణాలు-రక్రలు 16. గ్రఢత-మోలారిటట-నారరమలిటట-మోలారిటీ 17. మోల్ భాగము-గ్రఢత పామాణాలు-ప్ి.ప్ి.యిం-ప్ి.ప్ి.బి
- 3. 3 18. ఆమా ా లు-క్షారరలు-లవణాలు 19.ఉదజ్న్స స్తయచక (PH )- ప్ర ా ధానయత 20. బఫర్ దా ా వణాలు 21. క్ొన్సి ముఖయ స్తింయోగ పదారథముల తయారీ, ధరరమలు మరియు S,P బా ా క్ మూలక్రల పరిచయము 22. న్సరు, ఆక్నిజ్న్స మరియు హాలోజ్నాతో రసరయన చరయలు, సో డియిం క్రరబినేట్, సో డియిం క్ో ా రెైడ్- సో డియిం హెైడరాజ్న్స క్రరబినేట్ 23. క్ొన్సి ముఖయమైన క్రలిియిం స్తమేమళ్నాలు-క్రలిియిం ఆక్ెైిడ్ మరియు క్రలిియిం క్రరబినేట్ 24. సో డియిం,ప్ొ టాషియిం,మగ్ీిషియిం మరియు క్రలిియిం యొకక జీవ స్తింబింధ ఉపయోగ్రలు 25. క్ొన్సి ముఖయమైన బో రరన్స స్తమేమళ్నాలు-బో రరక్ి-బో రిక్ ఆమ ా ము-బో రరన్స హెైడ్ైరడల ా 26. కరాన, రసరయన శరస్త్రము 27. కరాన, రసరయన శరస్త్రము-కరాన స్తమేమళ్నాలు వరీీకరణ 28. కరాన చతుర స్తింయోజ్కత-కరాన స్తమేమళ్నాల న్సరరమణాలు 29. హెైడరాక్రరాన్సల వరీీకరణ 30. ఆలేకన్స లు-భౌతిక మరియు రసరయన ధరరమలు 31. ఆలీకన్స మరియు ఆలైకన్స లు - భౌతిక మరియు రసరయన ధరరమలు 32. C-H-O-N లు ఉని కరాన స్తమేమళ్నాలు-ఆలకహాల్-ఫినాల్-ఈథర్-అమైడ్ Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 4. 4 ప్ా ా క్టికల్స్ 1. రసరయన్సకపాయోగశరల న్సరవహణ-పరికరరల పరిశ్రలన-వరడలక పదదతులు-పామాదాల న్సవరరణలో తీస్తుక్ోవలసిన జ్ఞగీత్లు 2. రసరయన్సక పాయోగశరల న్సరవహణలో జ్రిగ్ే పామాదాల న్సవరరణకు తీస్తుక్ోవలిిన జ్ఞగీతలు 3. దా ా వణాలు-గ్రఢతలు 4. పామాణ దా ా వణము-స్తయచకలు(Indicators) తయారు చేయడము 5. ఆక్రిలిక్ ఆమ ా మును ఉపయోగ్ిించ సో డియిం హెైడా ా క్ెైిడ్ (Standard Solutions) పామాణ దా ా వణమును తయారు చేయుట 6. సో డియిం క్రరబినేట్ ను ఉపయోగ్ిించ హెైడరాక్ో ా రిక్ ఆమ ా పామాణ దా ా వణము (Standard Solutions) తయారు చేయట 7. ఇచచన లవణములో క్రటయానులు మరియు ఆనయానులను గురి్ించుట 8. క్రటయాను ా -లడ్ (Pb), క్రపర్ (Cu), అలూయమిన్సయిం (Al), ఐరన్స (Fe), మాింగన్సస్ (Mn), న్సక్ెల్ (Ni), జింక్ (Zn), క్రలిియిం (Ca), బేరియిం (Ba), మగ్ీిషియిం (Mg), మరియు అమోమన్సయిం (NH4) 9. ఆనయాను ా : క్రరబినేటల ా (CO3 - ), క్ో ా రెైడల ా (Cl- ), బోా మైడల ా (Br), నైటరాటల ా (NO3), ప్రసేపట్ (PO4) మరియు అసిటరట్ (CH3COO- ) 10. నేలలో ఉదజ్న్స స్తయచక(PH ) న్సరర ా రణ 11. నేలలో లవణ పరిమాణిం(EC) న్సరర ా రణ 12. న్సటట క్రఠినయతను కనుగ్బనుట-న్సటట క్రఠినయతను తొలిగ్ిించే పదాతులు 13. న్సటటలో క్ో ా రెైడ్(Cl- ) న్సరర ద రణ 14. ఇవవబడిన కరాన స్తమేమళ్నములో నైటర ా జ్న్స(N), గింధకము(S), మరియు హాలోజ్న్స లను కనుగ్బనుట 15. ఆమా ా ల, క్షారరల మరియు లవణాల తులయభారము కనుగ్బనుట 16. రసరయన్సక స్తమీకరణాన్సి తులయిం చేయడము Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 5. 5 1. పర్మాణువ్ు- పర్మాణునిర్ాాణము-డాలిన్స పర్మాణు సిధా ధ ంతము-పర్మాణు ఉపకణాలు- ఎలక్ా ిా న్స, ప్రా టాన్స, నయయటా ా న్స పరమాణు ఉన్సక్నన్స పూరివకులైన భారతీయ, గ్ీీకు తత్వవేత్లు క్ీీ.పూ.400 స్తింవతిరరలకు ముిందే పాతిప్రదించారు. పరమాణువులే పదారర థ ల న్సరరమణాలకు మూలకణాలు అన్స అభిప్ర ా యపడేవరరు. దీన్సక్న క్రరణ౦, ఏద్ైనా ఒక పదారర థ న్సి చని చని ముకకలుగ్ర చేస్తయ ్ ప్ో తే చవరిక్న స్తయక్షమకణాలు వసర ్ య. వరటటన్స ఇింక్ర చని ముకకలుగ్ర విడగ్బటరడాన్సక్న వీలు పడదు. ఈ అవిభాజ్య కణాలను (ATOMS) పరమాణువులు అన్స అింటారు. ఆటిం అనే పదిం గ్ీీకు పదమైన a-tomio నుిండి వచచింద. a-tomio అింటర క్ోయలేన్సద లేదా విభాజ్యము క్రన్సద అన్స అరథము. 1808 వ స్తింవతిరములో జ్ఞన్స డాలరన్స అనే బిాటీష్ ఉప్రదాయయుడల పరమాణువును పదారర థ ల ప్ర ా థమిక కణింగ్ర పరమాణు సిదా ద ింతాన్సి పాతిప్రదించాడల. దీన్సనే “డాలరన్స పరమాణు సిదా ా ింతము” అన్స అింటారు. తరువరత జ్రిగ్ిన క్ొన్సి పాయోగ్రల వలన పరమాణువులను ఉపపరమాణు కణాలుగ్ర అింటర ఎలక్ర రా న్స, ప్ోా టాన్స మరియు నయయటా ా న్స లుగ్ర విభజించవచచన్స కనుగ్బనాిరు, క్రన్స ఇద డాలరన్స పరమాణు సిధా ా ింతాన్సక్న విభినిింగ్ర ఉింద. ఈ డాలరన్స పరమాణు సిధా ా ింతము దావయరరశి న్సతయతవ న్సయమాన్సి, సిథరరనుప్రత న్సయమాన్సి, బాహాయనుప్రత న్సయమాన్సి వివరిించగలిగ్ినద క్రన్స గ్రజు లేదా ఎబొ నైట్ ను పటల ర లేదా ఉన్సితో రుదదనపుపడల విదుయత్ ఉతపనిమయేయ పాయోగ ఫలితాలను వివరిించలేకప్ో యింద. ప్ా ా థమిక కణాలు:పరమాణువులోన్స ఎలక్ర రా న్స, ప్ోా టాన్స మరియు నుయటా ా న్స లను కలిప్ి “ప్ర ా థమిక కణాలు” అింటారు. వీటటనే “ఉప పరమాణు కణాలు”అన్స అింటారు. ఎలక్ా ిా న్స ఆవిష్కర్ణ: ఈ పరమాణు ఉప కణాల ఆవిష్కరణ అనేద ఫార్డే న్సరిమించన క్ేథరడ్ క్నరణ ఉతిరీ నాళిక దావరర బీజ్ిం పడిిందన్స చ్పపవచుచను. గ్రజుతో తయారు చ్సిన ఈ నాళికలో రిండల లోహపు ముకకలను ఎలక్ోరా డల ా గ్ర ఉించ స్లు చేసర ్ రు. క్రథరడ్ క్టర్ణ ఉత్ర్గ నాళిక ఉతిరీ నాళికలో ఎకుకవ ఓలేర జ ఉిండి వరయు ప్్డనము తకుకవగ్ర ఉనిపుపడల మాతామే విదుయత్్ ఉతిరర ీ న్సి గమన్సించారు. వరయువులలోన్స ప్్డనాలను స్తరు ద బాటల చేసి రెిండల ఎలక్ోరా డా మధయ అధక Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 6. 6 ఓలేరజన్స అనువరి్ించనపుపడల ఋణఎలక్ోరా డ్ నుిండి ధన ఎలక్ోరా డ్ వైపునకు విదుయత్్ కణ పాభావము ఉింటలింద. వీటటనే క్ాథోడ్ క్టర్ణాలు లేదా క్ాథోడ్ క్టర్ణ పుంజాలు అన్స అింటారు. ఈ క్రథరడ్ క్నరణాలు స్తవయింగ్ర కనపడవు క్రన్స అవి క్ొన్సి పదారర థ లను తాక్ననపుపడల పాక్రశిించే పాతిదీప్ి్ ఏరపడటము దావరర వరటట పావరహమును త్లుస్తుక్ొనవచుచను. ఉదా: ఉతిరీనాళికలో ఆనోడ్ గ్ర ఉపయోగ్ిించే ఫలక్రన్సక్న చని రిందాము చేసి దాన్స వనక నాళికప్ై ZnSo4 పూత పూసినటెలాతే క్రథరడ్ నుిండి పాస్తరిించన క్నరణాలు ఎనోడ్ను తాక్న దాన్స రిందాము గుిండా పాస్తరిించ వనక ఉని ZnSo4 పూతను తాకగ్రనే ఆనోడ్కు ఉని రిందాము పరిమాణములో ఒక చని చుకక పాక్రశ్వింతింగ్ర కన్సప్ిస్తు ్ ింద. అనోడ్ లో ర్ంద్ా ా లు గల క్ాథోడ్ క్టర్ణ నాళిక విదుయత్ అయసరకింత క్షేతా ా లలో క్రథరడ్ క్నరణాల పావర్న ఋణ విధుయదావేశ్ కణాల పావర్నను ప్ో లి ఉింటలింద. దీన్సన్స బటటర క్రథరడ్ క్నరణాలలో ఋణావేశ్ కణాలునాియన్స త్లుస్తు ్ ింద. వరటటనే ఎలక్ా ిా న్స అన్స అింటారు. అన్సి పరమాణువులకు ఎలక్ర రా న్స లను ప్ర ా థమిక అణుఘటక్రలు అన్స చ్పపవచుచను. ఎిందుకింటర క్రథరడ్ గ్ర వరడిన పదారథము ప్ైగ్రన్స, నాళికలో ఉని వరయు స్తవభావము ప్ైగ్రన్స ఆధారపడదు. ఎలక్ా ిా న్స ఆవేశానిక్ట, ద్ావ్యర్ాశి గల నిష్పత్తి: జ్ె.జ్ె.థామిన్స క్ేథరడ్ క్నరణాల ఉతిరీనాళికను ఉపయోగ్ిించ ఎలక్ర రా న్స దావయరరశిక్న, విదుయదావేశరన్సక్న గల న్సష్పతి్ న్స లక్నకించాడల. క్ేథరడ్ క్నరణాల చలనము ప్ై విదుయత్ అయసరకింత క్షేతా ా ల పాభావరన్సి పరిమాణాతమకింగ్ర న్సరర ా రిించడిం వలన ఎలక్ర రా న్స ఆవేశరన్సక్న, దావయరరశిక్న న్సష్పతి్న్స న్సరర ా రిించారు. ఒకదాన్సక్ొకటట లింబింగ్ర ఉని విదుయత్ అయసరకింత క్షేతా ా లను ఎలక్ర రా న్స మారర ీ న్సక్న లింబదశ్లో అనువరిించాడల. ఎలక్ర రా న్స తన మారీము నుిండి విదుయత్ అయసరకింత క్షేతా ా ల పాభావము వలన విచలనము చ్ిందే తీవాత క్నీింద వరటటప్ై ఆధారపడి ఉింటలింద. 1.కణాల మీద ఉని ఋణ విదుయదావేశ్ పరిమాణము ఎకుకవైనటెలాతే విదుయత్ లేదా అయసరకింత క్షేతా ా లతో అనోయనయ చరయ ఎకుకవగ్ర ఉిండి అపవర్నము కూడా ఎకుకవగ్ర ఉింటలింద. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 7. 7 2.ఎలక్ోరా డా మధయఓలేర జన్స ప్ించనా లేదా అయసరకింత క్షేతా బలాన్సి ప్ించనా తన అస్తలు మారీము నుిండి ఎలక్ర రా న్స అపవర్నము ప్రుగుతుింద. ఎలక్ా ిా న్స ఆవేశానిక్ట, ద్ావ్యర్ాశిక్ట మధ్య గల నిష్పత్తిని కనుగొనే పర్ికర్ము 1.విదుయత్ క్షేతాము మాతామే ఉనిపుపడల ఎలక్ర రా న్స తన మారీము నుిండి తొలిగ్ిప్ో య క్రథరడ్ క్నరణ నాళికను A బిిందువు వదద తాకుతుింద. 2.అయసరకింత క్షేతా ా న్సి మాతామే ఉించనపుపడల ఎలక్ర రా న్స క్రథరడ్ క్నరణ నాళికను C బిిందువు వదద తాకుతుింద. 3.విదుయత్్ మరియు అయసరకింత క్షేతా ా లను రెిండిింటటన్స జ్ఞగీత్గ్ర స్తమానమయేయటటల ా చేసినటెలాతే, విదుయత్, అయసరకింత క్షేతా ా లను రెిండిింటటన్స తీసివేసినపుపడల ఎలక్ర రా న్స ఏ మారీమున పాయాణించిందర అదే మారీములో పాయాణించ త్రను B బిిందువు వదద తాకుతుింద. ఈ క్రథరడ్ క్నరణాల చలనము ప్ై విదుయదయసరకింత క్షేతా ా ల పాభావమును న్సరర ా రిించడిం దావరర ఎలక్ర రా న్స యొకక ఆవేశరన్సక్న, దావయరరశిక్న న్సష్పతి్న్స eme=1.758820×1011 CKg-1 గ్ర న్సరాయించారు. me-ఎలక్ర రా న్స దావయరరశి Kg లలో ; e-ఎలక్ర రా న్స ప్ై ఉని ఆవేశ్ము కూలూింబ్(C) లలో ఎలక్ా ిా న్స మీద్ ఆవేశ్ము: ఆర్.ఎ.మిలిాకన్స నయన చుకకల పాయోగము దావరర ఎలక్ర రా న్స ప్ై ఆవేశరన్సి - 1.6×10-19 C గ్ర న్సరర ా రిించాడల. పాస్తు ్ తిం అద -1.6022×10-19 C. థామిన్స కనుగ్బని ఎలక్ర రా న్స ఆవేశరన్సక్న, దావయరరశిక్న గల న్సష్పతి్న్స (eme), మిలిాకన్స ఎలక్ర రా న్స ప్ై ఆవేశ్ము విలువ (e) ను ఉపయోగ్ిించ ఎలక్ర రా న్స దావయరరశిన్స 9.1094×10-31 Kg గ్ర న్సరర ా రిించారు. ప్రా టాన్స, నయయటా ా న్స ఆవిష్కర్ణ: క్ేథరడ్ క్నరణ నాళికలో విదుయత్ ఉతిరీమును పింపడిం దావరర ధనావేశ్ింతో ఉని కణాలను కూడా గురి్ించారు. వీటటనే క్ెనాల్స క్టర్ణాలు అింటారు. 1.ఈ ధనావేశ్ కణాల స్తవభావము క్ేథరడ్ క్నరణ నాళికలో ఉని వరయువుప్ై ఆధారపడి ఉింటలింద. 2.ఆ కణాల ఆవేశరన్సక్న, దావయరరశిక్న గల న్సష్పతి్ (eme) అవి ఏ వరయువు నుిండి ఉదావిించాయో దాన్సప్ై ఆధారపడి ఉింటలింద. అయసరకింత లేదా విదుయత్ క్షేతాములో ఈ కణాల పావర్న ఎలక్ర రా న్స లేదా క్రథరడ్ క్నరణాల పావర్నకు వయతిరేకింగ్ర ఉింటలింద. రూథర్ ఫర్్ అనే శరస్త్రవేత్ తకుకవ ప్్డనములో హెైడరాజ్న్స వరయువును విఘటనము చ్ిందించ అయన్సకరిించ హెైడరాజ్న్స దావయరరశిక్న, ఆవేశరన్సక్న స్తమానమైన కణాలను Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 8. 8 ఆవిష్కరిించారు. వీటటనే “ప్ోాటాన్స” అన్స అింటారు. చాడివక్ అను శరస్త్రవేత్ 1932లో పలుచన్స బెరీలియిం రేకును ఆలాా కణాలతో తాడనము చేయగ్ర ప్ోా టాన్స కింటర క్ొించ్ిం ఎకుకవ దావయరరశి గల తటస్తథ కణాలు ఉదా ీ రమయాయయ. ఈ కణాలనే నయయటా ా న్స అన్స అనాిరు. మూల కణాల ధ్ర్ాాలు పేర్ు సంక్ేతము పర్మ ఆవేశ్ము/C సాపేక్ష ఆర్్ాత ద్ావ్యర్ాశి/Kg ద్ావ్యర్ాశి/U ద్ాద్ాపుగా ద్ావ్యర్ాశి/ U ఎలక్ర రా న్స e 1.6022×10-19 -1 9.10939×10-31 0.00054 0 ప్ోా టాన్స p +1.6022×10-19 +1 1.67262×10-27 1.00727 1 నయయటా ా న్స n 0 0 1.67493×10-27 1.00867 1 2.పర్మాణువ్ు నమూనాలు-థామ్న్స పర్మాణు నమూనా-లోప్ాలు-ర్ూథర్ ఫర్్ క్ేంద్ాక పర్మాణు నమూనా-లోప్ాలు-పర్మాణు ఉపకణాల క్ావంటము యాంత్తాక భావ్నలు- క్ావంటం సిద్ా ్ ంతము పర్మాణు నమూనా: డాలరన్స అవిభాజ్యమన్స చ్ప్ిపన పరమాణువులో ధనావేశ్ిం, ఋణావేశ్ము గల కణాలు ఉనిటల ా త్లిసిింద. పరమాణువులో విదుయదావేశ్ కణాల అమరికను వేరేవరు పరమాణు నమూనాల పాతిప్రదనల దావరర వివరిించారు. ఈ పరమాణు నమూనాలో ముఖయమైనవి. జ్ె.జ్ె.థామిన్స, రూథర్ ఫర్్, బో ర్ పరమాణు నమూనాలు. జె.జె.థామ్న్స పర్మాణు నమూనా: జ్ె.జ్ె.థామిన్స 1898వ స్తింవతిరములో పాతిప్రదించన నమూనా పాక్రరము, పరమాణు గ్బళీక్రరములో ధనావేశ్ము స్తమింగ్ర పింప్ిణీ జ్రిగ్ి ఉిండి, సిథరమైన సిథరవిదుయత్్ అమరిక క్ోస్తిం, తగ్ిన రీతిలో గ్బళ్ింలో ఎలక్ర రా ను ా కూరచబడి ఉింటాయ. ఈ నమూనాను పల మ్ పుడి్ంగ్, ర్ెైజిన్స పుడి్ంగ్ లేద్ా పుచ్చక్ాయ నమూనా అన్స అింటారు. పుడి్ింగ్ లేదా పుచచక్రయను ధనావేశ్ముగ్ర, దాన్సలో ప్ొ దగ్ి ఉని విత్నాలను ఎలక్ర రా నులుగ్ర ఊహించవచుచను. ఈ నమూనాలో పరమాణు దావయరరశి పరమణు అింతటా స్తమింగ్ర పింప్ిణీ చేయబడి ఉింటలింద. థామ్న్స పరమాణు నమూనా Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 9. 9 లోప్ాలు:1. ఈ నమూనావిదుయత్ పరింగ్ర పరమాణు తటస్తథ స్తవభావరన్సి వివరిించనా, తరరవత జ్రిప్ిన పాయోగ ఫలితాలతో సరనుకూలత లోప్ిించింద. ర్ూథర్ ఫర్్ క్ే౦ద్ాక పర్మాణువ్ు నమూనా: రూథర్ ఫర్్, ఆయన విదాయరు థ లు ఆలాా కణాల పుింజ్ఞన్సి బింగ్రరు రేకుప్ైక్న తాడనము చ్ిందించనపుపడల ఆలాా కణాలు అధకింగ్ర ప్దద మారుప లేకుిండా బింగ్రరు రేకు నుిండి ప్ో యాయ. క్ొన్సి మాతాము మారీమును మారుచకునాియ. ఈ బింగ్రరు రేకు చుటట ర గుిండాింగ్ర ZnS౦4 పాతిదీప్ి్ త్రను ఉించారు. ఆలాా కణాలు త్రను తాక్ననపుపడల మరుపు క్రింతి చుకకలు ఆ బిిందువుల వదద ఏరపడా ్ య. ర్ూథర్ ఫర్్ పర్ిక్షేపణ పాయోగం పథాక్ాతాక ర్ూపము ఈ పాయోగములో గమన్సించన ముఖయమైన అింశరలు: అ)చాలా వరకు ఆలాా కణాలు అపవర్నము చ్ిందకుిండానే బింగ్రరు రేకు నుడి వళిళప్ో యాయ. తకుకవ భాగము ఆలాా కణాలు క్ొదద క్ోణాలలో అపవర్నము చ్ిందాయ. ఆ)అతి తకుకవ భాగము కణాలు (20,000లలో ~1) దాదాపు వచచన మారీములోనే అనగ్ర 180° క్ోణములో అపవర్నము చ్ిందాయ. ఫలితాలు: అ)ఎకుకవ ఆలాా కణాలు అపవర్నము చ్ిందకుిండానే బింగ్రరు రేకు నుిండి బయటకు ప్ో యాయ. ఆ)తకుకవ స్తింఖయలో ధనావేశ్ ఆలాా కణాలు అపవర్నము చ్ిందాయ. ఈ అపవర్నము వికరిణ బలము వలన కలిగ్ినద. దీన్సన్స బటటర ధనావేశ్ము పదారథము అింతటా క్రకుిండా అతి క్ొదద ప్ర ా ింతములో మాతామే క్ే౦దీాకృతమై ఉింటలింద. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 10. 10 ఇ)ఈ గణాింక్రల దావరరక్ే౦దాకము ఆకీమిించుకునే ఘనపరిమాణము పరమాణు ఘనపరిమాణముతో ప్ో లిచనపుపడల చాలా తకుకవగ్ర ఉింటలిందన్స రూథర్ ఫర్్ న్సరాయించాడల. పరమాణు వరయసరరథము1×10-10 m క్రగ్ర క్ే౦దాకము వరయసరరథము 1×10-15 m మాతామే. ప్ై ఫలితాలను అధారింగ్ర చేస్తుక్ొన్స రూథర్ ఫర్్ క్ే౦దాక పరమాణు నమూనాను పాతిప్రదించడము జ్రిగ్ిింద. నమూనా ముఖాయంశాలు 1.పరమాణువు గ్బళీక్రర సౌష్రవరన్సి కలిగ్ి ఉింటలింద. 2.పరమాణువులో చాలా భాగము ఖాళీగ్ర ఉింటలింద. 3.పరమాణు భారిం అింతా పరమాణు మధయ భాగములో క్ే౦దీాకృతమై ఉింటలింద. దీన్సనే క్ే౦ద్ాకము అింటారు. 4.క్ే౦దాకములో ప్ోా టాను ా మరియు నయయటా ా ను ా ఉింటాయ. వీటటనే నయయక్టలయాన్స లు అన్స అింటారు. 5.స్తయరుయడి చుటట ర గీహాలు ఏ విధింగ్ర తిరుగుతునాియో అదేవిధింగ్ర పరమాణు క్ే౦దాకము చుటట ర ఎలక్ర రా ను ా పరిభామిస్తయ ్ ఉింటాయ. వీటటన్స కక్షయలు అన్స అింటారు. లోప్ాలు: 1.నమూనా పరమాణువులో ఎలక్ర రా నా న్సరరమణాన్సి విశ్దీకరిించలేదు అనగ్ర ఎలక్ర రా ను ా క్ే౦దాకము చుటట ర ఏ విధింగ్ర పింప్ిణీ అయాయయ అనే దాన్స గురిించ, వరటట శ్క్న్ సర థ యల గురిించ త్లుపలేదు. 2.పరమాణువు యొకక సిథరతావన్సి విశ్దీకరిించలేకప్ో యింద. 3.ఎలక్ర రా న్స చలనాన్సి సరింపాదాయ యాింతిాక శరసర ్ ీ న్సక్న విదుయదయసరకింత సిదా ద ింతాన్సి అనుస్తరిించ సిథర కక్షయలలో తిరుగుతునిటల ా చతీాకరిించడిం దావరర పరమాణు సిథరతావన్సి విశ్దీకరిించలేనపుపడల ఎలక్ర రా ను ా క్ే౦దాకము చుటట ర ఆకరిిింపబడి చని పరిమాణము గల థామిన్స నమూనా అవుతుింద. పర్మాణు సంఖయ: పరమాణువులోన్స ప్ోా టానా స్తింఖయను పర్మాణు సంఖయ అన్స అింటారు లేదా తటస్తథ పరమాణువులోన్స ఎలక్ర రా నా స్తింఖయను పర్మాణువ్ు సంఖయ అింటారు.దీన్సన్స Z అనే అక్షరింతో స్తయచసర ్ రు. ద్ావ్యర్ాశి సంఖయ: పరమాణువులోన్స ప్ోా టాను ా మరియు నయయటా ా నా మొత్ిం స్తింఖయనే ద్ావ్యర్ాశి సంఖయ అింటారు. దీన్సన్స A అనే అక్షరింతో స్తయచసర ్ రు. A=Z+N ; A-దావయరరశి స్తింఖయ ; Z-ప్ోా టానా స్తింఖయ ; N-నయయటా ా నా స్తింఖయ ఐసర టోప్: ఒక మూలక్రన్సక్న చ్ిందన పరమాణువులు ఒక్ే పరమాణు స్తింఖయను కలిగ్ి ఉిండి వేరేవరు దావయరరశి స్తింఖయలను కలిగ్ి ఉింటర దాన్సన్స ఐసర టోప్ అన్స అింటారు. ఉదా: 1H1 -ప్ోా టటయిం, 1H2 -డలయటటరియిం, 1H3 -టటాటటయిం ఐసర బార్: ఒక్ే దావయరరశి స్తింఖయ మరియు వేరేవరు పరమాణు స్తింఖయలు గల వేరేవరు మూలక పరమాణువులను ఐసర బార్్ అింటారు. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 11. 11 ఉదా:6C14 , 7N14 బో ర్పర్మాణు నమూనా: న్సల్ి బో ర్ అను శరస్త్రవేత్ క్రవింటిం సిదా ద ింతమును మరియు హెైడరాజ్న్స వరాపటమును ఆధారింగ్ర చేస్తుక్ొన్స ఒక పరమాణు నమూనాను పాతిప్రదించారు. ముఖాయింశరలు: 1.ఎలక్ర రా ను ా పరమాణు క్ే౦దాకము చుటట ర న్సరిదష్రమైన వృతా ్ క్రర మారర ీ లలో తిరుగుతూ ఉింటాయ. వీటటనే కక్షయలు అింటారు. పాతి కక్షయ న్సరిదష్రమైన శ్క్న్న్స కలిగ్ి ఉింటలింద. అిందువలన వీటటన్స శ్క్టిసా ా యిలు అన్స కూడా అింటారు. 2.ఎలక్ర రా ను ా వృతా ్ క్రర కక్షయలలో తిరిగ్ేటపుపడల శ్క్న్న్స గీహించడిం గ్రన్స లేదా క్ోలోపవడిం గ్రన్స చేయవు. అిందువలన ఈ కక్షయలను సిార్ కక్షయలు అన్స అింటారు. 3.ఎలక్ర రా ను ా వృతా ్ క్రర కక్షయలలో తిరిగ్ేటపుపడల క్ోణీయ దావయవేగ్రన్సి కలిగ్ి ఉింటలింద. ఇద h 2π క్న స్తరళ్ పూరర ా ింక గుణజ్ింగ్ర ఉింటలింద. mvr=nh/2π m-ఎలక్ర రా న్స దావయరరశి, v-ఎలక్ర రా న్స వేగము, r-కక్షయ వరయసరరథము, h-ప్ర ా ింక్ సిథరరింకము, n-పాధాన క్రవింటిం స్తింఖయ (n=1,2,3,----n). 4.కక్షయల స్తింఖయ ప్రిగ్ేక్ొలద వరటట శ్క్న్ కూడా కీమింగ్ర ప్రుగుతుింద. వీటటన్స 1,2,3,4---స్తింఖయ చేత గ్రన్స లేదా K,L,M,N అను ఆింగా అక్షరరల చేతగ్రన్స స్తయచసర ్ రు. 5.ఎలక్ర రా ను ా ఒక కక్షయ నుిండి మరబక కక్షయకు పరివర్నము చ్ిందనపుపడల దాన్స శ్క్న్ మారుతుింద. 6.ఎలక్ర రా ను ా అధక శ్క్న్ గల కక్షయలో నుిండి తకుకవ శ్క్న్ గల కక్షయలోన్సక్న దయక్ననపుపడల శ్క్న్ ఉదా ీ రిించబడలతుింద. 7.ఎలక్ర రా ను ా తకుకవ శ్క్న్ గల కక్షయలో నుిండి ఎకుకవ శ్క్న్ గల కక్షయలోన్సక్న దయక్ననపుపడల శ్క్న్ గీహించబడలతుింద. 8.విడలదలైన శ్క్న్ రెిండల కక్షయల మధయ శ్క్న్ భేదాన్సక్న స్తమానము. E2-E1=∆E=hϑ బో ర్ పర్మాణు నమూనాలోని గొపపద్నాలు మర్ియు లోప్ాలు: గొపపద్నాలు: 1.హెైడరాజ్న్స పరమాణువు వరాపటాన్సి చకకగ్ర వివరిించగలిగ్ిింద. 2.ఎలక్ర రా న్స క్ే౦దాకము చుటట ర తిరుగుతునపుపడల క్ే౦దాకములో పడిప్ో క ఎిందుకు సిథరింగ్ర ఉింటలింద అనే అింశరన్సి వివరిించగలిగ్ిింద. 3.పాయోగ పూరవకింగ్ర న్సరాయించబడిన వరాపటరేఖల ప్ౌన:పుణయిం విలువ బో ర్ స్తమీకరణము దావరర రరబటటరన విలువలతో బాగ్ర ఏక్ీభవిించాయ. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 12. 12 4.పాయోగపూరవకింగ్ర న్సరాయించబడిన రిడ్బర్ీ సిథరరింకము విలువ బో ర్ సిధా ా ింతము దావరర గణించన విలువతో ఏక్ీభవిస్తు ్ ింద. లోప్ాలు: 1.ఒకటట కనాి ఎకుకవ ఎలక్ర రా ను ా గల పరమాణువు లేదా అయాన్స వరాపటాన్సి బో ర్ పరమాణు నమూనా వివరిించలేదు. 2.బో ర్ నమూనా హెైడరాజ్న్స స్తయక్షమవరాపటాన్సి వివరిించలేదు. 3.జీమన్స మరియు సర ర ర్క ఫలితాలను వివరిించలేదు. 4.ఎలక్ర రా న్స యొకక దవింద స్తవభావరన్సి వివరిించలేదు. 5.ఎలక్ర రా న్స యొకక క్ోణీయ దావయవేగము h 2π క్న స్తరళ్ పూరర ా ింక గుణజ్ఞలుగ్ర ఉిండాలన్స బో ర్ పాతిప్రదించాడల. దీన్సక్న క్రరణము స్తరిగ్ర ీ వివరిించలేదు. జీమన్స ఫలితం: అయసరకింత క్షేతాములో వరాపటరేఖల విభజ్నను జీమన్స ఫలితిం అింటారు. సా ి ర్క ఫలితం: విదుయత్ క్షేతాములో వరాపటరేఖల విభజ్నను సర ర ర్క ఫలితిం అింటారు. బో ర్ హైడోాజన్స వ్ర్ణపటం వివ్ర్ణ: హెైడరాజ్న్స పరమాణువులో ఒక ఎలక్ర రా న్స ఉిండి హెైడరాజ్న్స పరమాణువు భూసర థ యలో శ్క్న్న్స ఉదా ీ రిించకుిండా మొదటట కక్షయలో తిరుగుతూ ఉింటలింద. అయతే హెైడరాజ్న్స వరయువును వేడిచేసే్ లేదా విదుయత్ ఉతిరర ీ న్సక్న గురిచేసే్ హెైడరాజ్న్స పరమాణువులోన్స ఎలక్ర రా న్స శ్క్న్న్స గీహించ పరమాణువు ఉతే్జత సిథతిక్న చేరుకుింటలింద.ఈ పాక్నీయలో ఎలక్ర రా న్స భూసర థ య నుిండి అధకశ్క్న్ సర థ యక్న పరివర్నిం చ్ిందుతుింద. ఉతే్జత సిథతిలో ఎలక్ర రా న్స అసిథరతావన్సి కలిగ్ి ఉింటలింద. అిందువలన ఎలక్ర రా న్స అధక శ్క్న్ గల కక్షయ నుిండి తకుకవ శ్క్న్ గల కక్షయలకు శ్క్న్న్స విక్నరణ రూపములో విడలదల చేస్తయ ్ స్తరరస్తరి లేదా అించ్లించ్లుగ్ర భినిదశ్లలో చేరుతుింద. ఇలా విడలదలైన విక్నరణాన్సి పటరకిం దావరర పింప్ినపుపడల హెైడరాజ్న్స వరాపటిం ఏరపడలతుింద. దీన్సలో విభిని శరీణులకు చ్ిందన వరా పటరేఖలు ఏరపడతాయ. వీటట తరింగ స్తింఖయలను ఈ క్నీింద స్తమీకరణముతో క్ొలవవచుచను. n=7 n=6 n=5 ఫిండ్ శరీణ (అతి పరరరుణ) n=4 బా ా క్ెట్ శరీణ (పరరరుణ) n=3 ప్రశ్చర్ శరీణ (స్తమీప పరరరుణ) n=2 బామర్ శరీణ (దృశ్య ప్ర ా ింతo) n=1 లైమన్స శరీణ (అతిన్సలలోహత ప్ర ా ింతిం) లైమన్స శరేణి: ఎలక్ర రా న్స అధక శ్క్న్ గల కక్షయలో నుిండి మొదటట కక్షయకు దయక్ననపుపడల లైమన్స శరీణ అతిన్సలలోహత ప్ర ా ింతములో ఏరపడలతుింద. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 13. 13 బామర్ శరేణి: ఎలక్ర రాన్స అధక శ్క్న్ గల కక్షయలో నుిండి రెిండవ కక్షయకు దయక్ననపుపడల బామర్ శరీణ దృశ్యప్ర ా ింతములో ఏరపడలతుింద. ప్ాశ్చర్ శరేణి: ఎలక్ర రా న్స అధక శ్క్న్ గల కక్షయలో నుిండి మూడవ కక్షయకు దయక్ననపుపడల ప్రశ్చర్ శరీణ స్తమీప పరరరుణ ప్ర ా ింతములో ఏరపడలతుింద. బా ా క్ెట్ శరేణి: ఎలక్ర రా న్స అధక శ్క్న్ గల కక్షయలో నుిండి నాలీ వ కక్షయకు దయక్ననపుపడల బా ా క్ెట్ శరీణ పరరరుణ ప్ర ా ింతములో ఏరపడలతుింద. ఫండ్ శరేణి: ఎలక్ర రా న్స అధక శ్క్న్ గల కక్షయలో నుిండి ఐదవ కక్షయకు దయక్ననపుపడల ఫిండ్ శరీణ అతిపరరరుణ ప్ర ా ింతములో ఏరపడలతుింద. పర్మాణువ్ు క్ావంటం యాంత్తాక నమూనా లక్షణాలు: 1.పరమాణువులోన్స ఎలక్ర రా నా శ్క్న్ క్రవింటీకృతమై ఉింటలింద. (ఎలక్ర రా న్స ఖచచతమైన విశిష్ర విలువలను కలిగ్ి ఉింటాయ.) 2.ఎలక్ర రా నాకు క్రవింటీకృత శ్క్న్ సర థ యలు ఉిండడాన్సక్న క్రరణము ఎలక్ర రా నా కు తరింగ ధరరమలు ఉిండటింతో ప్రటల ష్ోా డిింగర్ తరహా స్తమీకరణాన్సక్న ఆమోదయోగయమైన విలువలు కూడా ఉిండటిం. 3.పరమాణువులో ఉని ఎలక్ర రా న్స స్తమాచారిం అింతా ఆరిిటాల్ తరింగ పామేయిం φ లోనే ఉింటలింద. ఆ స్తమాచార సరరరన్సి క్రవింటిం యాింతిాక శరస్త్రిం దావరర బయటకు తీయడిం సరధయమవుతుింద. 4.ఎలక్ర రా న్స మారర ీ న్సి ఖచచతింగ్ర కనుగ్బనలేము. క్రబటటర పరమాణువు చుటట ర ఉని తిాభామిలేయ పాదేశ్ములో వేరు వేరు బిిందువుల వదద ఎలక్ర రా న్స స్తింభావయతను మాతామే కనుగ్బనవచుచను. 5.పరమాణువులో ఏద్ైనా ఒక బిిందువు వదద ఎలక్ర రా న్స కనుగ్బను స్తింభావయత ఆరిిటాల్ తరింగ పామేయ వరీ౦ φ2 కు అనులోమానుప్రతములో ఉింటలింద. తరింగ పామేయ వరీము φ2 ను స్తింభావయత సరిందాత అన్స అింటారు. ఇద ఎపుపడల ధన విలువ అయ ఉింటలింద. పరమాణువులో వేరేవరు బిిందువుల వదద స్తింభావయత సరిందాత φ2 విలువలు త్లిసినటెలా తే క్ే౦దాకము చుటట ర ఎలక్ర రా న్స ఉిండే గరిష్ర స్తింభావయత గల పాదేశరన్సి గురి్ించవచుచను. ష్రా డింగర్ సమీకర్ణము : Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 14. 14 m-ఎలక్ర రా న్స దావయరరశి,E-మొత్ిం ఎలక్ర రా న్స శ్క్న్ (K.E+P.E), V-ఎలక్ర రా న్స సిథతిజ్ శ్క్న్ (P.E), h-ప్ర ా ింక్ సిథరరింకిం, φ − తరింగ పామేయిం: ఆమోదయోగయమైన తరింగ పామేయాలను ఐగన్స తరింగ పామేయాలు అింటారు. వీటటన్స φ తో స్తయచసర ్ రు. తిాభామిలేయ పాదేశ్ములో x,y,z అక్షాలు స్తయచించే బిిందువు వదద ఎలక్ర రా న్స ను కనుగ్బను స్తింభావయతను φ2 (x,y,z) స్తయచసర ్ రు. 𝛗 యొకక నియమాలు: 1. φ విలువ అవిచచనిింగ్ర ఉిండాలి. 2. φ విలువ న్సశిచత విలువగ్ర ఉిండాలి. 3. φ కు ఏ బిిందువు వదదనైనా ఒక్ే విలువ ఉిండాలి. 4.-∞ నుిండి +∞ వరకు ఉిండే తిాభామిలేయ పాదేశ్ములో ఎలక్ర రా న్స స్తింభావయత ఒకటట అయ ఉిండాలి. క్ావంటం సంఖయలు: పరమాణువులో ఎలక్ర రా న్స సర థ నాన్సక్న మరియు శ్క్న్న్స పూరి్గ్ర వివరిించడాన్సక్న స్తహాయపడే వరటటన్స క్ావంటం సంఖయలు అింటారు. రక్రలు: 1.పాధాన క్రవింటిం స్తింఖయ 2.అజముతల్ క్రవింటిం స్తింఖయ 3.అయసరకింత క్రవింటిం స్తింఖయ 4.సిపన్స క్రవింటిం స్తింఖయ 1.పాధాన క్ావంటం సంఖయ: ఈ క్రవింటిం స్తింఖయను బో ర్ పావేశ్ప్టా ర డల. దీన్సన్స n అనే అక్షరింతో స్తయచసర ్ రు. దీన్స విలువలు n=1,2,3,4---- గ్ర ఉింటాయ. పాధాన క్రవింటిం స్తింఖయ విలువ ఎలక్ర రా న్స ఏ పాధాన శ్క్న్ సర థ యక్న చ్ిందుతుిందర త్లియజ్ేస్తు ్ ింద. n విలువ ప్రిగ్ే క్ొలద కక్షయ యొకక పరిమాణము మరియు శ్క్న్ ప్రుగుతుింద. ఇద కక్షయ యొకక పరిమాణమును ఎలక్ర రా న్స శ్క్న్న్స త్లియజ్ేస్తు ్ ింద. n విలువను బటటర ఒక శ్క్న్ సర థ యలో ఉిండగల గరిష్ర ఎలక్ర రా న్స స్తింఖయను 2n2 స్తయతాము దావరర త్లుస్తుక్ొనవచుచను. 2.అజిముతల్స క్ావంటం సంఖయ: ఈ క్రవింటిం స్తింఖయను సో మర్ ఫ్ల్్ అను శరస్త్రవేత్ పాతిప్రదించాడల. దీన్సన్స క్ోణీయ దావయవేగ క్రవింటిం స్తింఖయ లేదా ఆరిిటాల్ క్రవింటిం స్తింఖయ అన్స కూడా అింటారు. దీన్సన్స l తో స్తయచసర ్ రు. l విలువలు వరుస్తగ్ర 0 నుిండి n-1 వరకు ఉింటాయ. అనగ్ర l=0,1,2,3,----( n-1) మొత్ిం l విలువలు n కు స్తమానము. ఇద ఒక పాధాన శ్క్న్ సర థ యలో గల ఉపశ్క్న్ సర థ యలను స్తయచస్తు ్ ింద మరియు ఆరిిటాల్ ఆకృతిన్స త్లుపుతుింద. ఒక పాధాన శ్క్న్ సర థ యలో ఉిండగల ఉపశ్క్న్ సర థ యల స్తింఖయ దాన్స n విలువకు స్తమానింగ్ర ఉింటలింద. మొదటట నాలుగు పాధాన శ్క్న్ సర థ యలోన్స ఉపశ్క్న్ సర థ యల వివరరలు క్నీింద పటటరకలో ఇవవబడా ్ య. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 15. 15 పాధాన శ్క్న్ సర థయ n విలువ l విలువ ఉపసర థ య K 1 0 s L 2 0,1 s,p M 3 0,1,2 s,p,d N 4 0,1,2,3 s,p,d,f 3.అయసాకంత క్ావంటం సంఖయ: ఈ క్రవింటిం స్తింఖయను లాిండే అను శరస్త్రవేత్ పావేశ్ప్టా ర డల. దీన్సన్స m తో స్తయచసర ్ రు. జీమన్స మరియు సర ర ర్క ఫలితాలను వివరిించడాన్సక్న ఈ క్రవింటిం స్తింఖయ పావేశ్ప్టరబడినద. m విలువలు l విలువల ప్ైన ఆధారపడి ఉింటాయ. m విలువలు – l నుిండి 0 గుిండా +l వరకు ఉింటాయ. న్సరిదష్రమైన l విలువకు మొత్ిం m విలువలు (2 l+1)కు స్తమానిం. ఒక ఇవవబడిన ఉపసర థ యలో ఉిండగల ఆరిిటాలు స్తింఖయ దాన్స m విలువకు స్తమానము. ఇద ఆరిిటాల్ యొకక సర థ న న్సరేదశ్కతను త్లియజ్ేస్తు ్ ింద. వివిధ ఉపశ్క్న్ సర థ యలలో ఉిండగల ఆరిిటాల్ స్తింఖయ క్నీింద పటటరకలో ఇవవబడినద. ఉప శ్క్న్ సర థ య l విలువ m విలువ ఆరిిటాల్ స్తింఖయ s 0 0 1 p 1 -1,0,+1 3 d 2 -2,-1,0,+1,+2 5 f 3 -3,-2,-1,0,+1,+2,+3 7 ఇద ఆరిిటాల్ ప్ర ా దేశిక అమరికను త్లియజ్ేస్తు ్ ింద. 4.సిపన్స క్ావంటం సంఖయ: ఈ సిపన్స క్రవింటిం స్తింఖయను గ్ౌడ్ సిమత్ మరియు ఉలన్స బెక్ అను శరస్త్రవేత్లు పాతిప్రదించారు. దీన్సన్స s తో స్తయచసర ్ రు. s యొకక విలువలు + 1 2 మరియు – 1 2 . ప్ర ా ముఖయత: 1.ఇద ఎలక్ర రా న్స ఆతమభామణాన్సి త్లియజ్ేస్తు ్ ింద.(ఎలక్ర రా న్స కు రెిండల ఆతమ భామణాలు ఉనాియ. A.స్తవయ దశ్, B.అపస్తవయ దశ్) 2.ఎలక్ర రా న్స స్తవయదశ్లో ఆతమభామణము గ్రవిించనపుపడల s=+ 1 2 దీన్సనే ↑ చే స్తయచసర ్ రు. 3.ఎలక్ర రా న్స అపస్తవయదశ్లో ఆతమభామణము గ్రవిించనపుపడల s=- 1 2 దీన్సనే ↓ చే స్తయచసర ్ రు. 4.ఆరిిటాలో ా న్స రెిండల ఎలక్ర రా ను ా ఒక్ే విధమైన సిపన్స ను కలిగ్ి ఉనిటెలా తే ఆ ఎలక్ర రా నాను జ్త కూడన్స ఎలక్ర రా ను ా (↑↑) అింటారు. 5.ఆరిిటాలో ా న్స రెిండల ఎలక్ర రా ను ా వయతిరేకమైన సిపన్స ను కలిగ్ి ఉనిటెలాతే ఆ ఎలక్ర రా నా ను జ్త కూడిన ఎలక్ర రా ను ా (↑↓) అింటారు. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 16. 16 3. మూలక్ాల వ్ర్గగకర్ణ-ఆవ్శ్యకత-మూలక్ాలఆవ్ర్ిన పటటిక ఆవిర్ాావ్ము-మూలక్ాల ధ్ర్ాాలు-వాటట పర్మాణు భార్ాల ఆవ్ర్ిన పామేయాలు, మండలీన్ ఆవ్ర్ిన వ్యవ్సా - మూలక్రలను, వరటట ధరరమలను అనుస్తరిించ గూ ీ పులుగ్ర విభజించడిం దావరర ఆవర్న పటటరకను, ఆవర్న న్సయమాన్సి అరాిం చేస్తుకునుట స్తులభతరము అవుతుింద. - ఆవర్న వరీీకరణకు పరమాణు స్తింఖయ,ఎలక్ర రా న్స వినాయస్తిం ప్ర ా ముఖయతను వివరిించడాన్సక్న ఉపయోగపడలతుింద. - IUPAC నామకరణిం దావరర మూలక్రల ప్ేరాను త్లుస్తుక్ోవడిం. - మూలక్రలను బా ా కులుగ్ర (s,p,d,f) గ్ర విభజించ, వరటట ధరరమలను త్లుస్తుక్ోవడిం. - మూలక్రలు ఏవిధింగ్ర చరయలలో ప్రల్ ీ ింటయో ప్ో లిచ అవి పాకృతిలో లభిించే విధానాన్సి త్లుస్తుక్ోవడిం. మూలక్రలు అన్సి పదారర థ ల యొకక ప్ర ా ధమిక పామాణాలు. ఇపపటట వరకు కనుగ్బని మూలక్రల స్తింఖయ 118. వరటటలో క్ొన్సి స్తహజ్సిదదింగ్ర పాకృతిలో లభిసే్, మరిక్ొన్సిింటటన్స మన శరస్త్రవేత్లు తయారు చేశరరు. మూలక్రలు అధక స్తింఖయలో ఉిండడిం వలన వరటట గురిించ, వరటట స్తమేమళ్నాల గురిించ విడివిడిగ్ర అధయయనిం చేయడిం చాలా కష్రిం. ఇద మూలక్రల వరీీకరణకు నాింద పలిక్నింద. ఆవ్ర్ిన పటటిక – ఆవిర్ాావ్ం : - John doberainer 1829 లో తిాక సిదా ద ింతింను పావేశ్ప్టా ర డల. దాన్స పాక్రరిం మూడల మూలక్రలు కలిగ్ి ఉని అనేక రకములలో భౌతిక, రసరయన ధరరమల మధయ ప్ో లికను గురి్ించాడల. - పాతి తిాకములో మధయ ఉని మూలకిం యొకక పరమాణు భారిం, ధరరమలు మొదటట మరియు మూడవ మూలక్రలు పరమాణు భారరన్సక్న, ధరరమలకు సరరూపయతను చయపుతుింద. - A.E.B. Deachan Cortaies’ అను శరస్త్రవేత్ 1862 లో త్లిప్ిన మూలక్రలను, వరటట పరమాణు భారరలు ప్రిగ్ే కీమములో అమరరచడల. - John Alexander Neuland’s అష్రక న్సయమాన్సి స్తయచించారు. అతడల పరమాణు భారరలు ప్రిగ్ే కీమములో అమరరచడల. అిందులో పాతి 8వ మూలకిం, 1వ మూలకిం యొకక ధరరమలను ప్ో లి ఉింటలింద. క్రన్స ఈ అష్రక న్సయమిం క్రలిియిం వరకు ఉని మూలక్రలకు మాతామే వరి్స్తు ్ ింద. - Luther meyar : పరమాణు ఘనపరిమాణిం, దావీభవన సర థ నిం, భాషిపభవన సర థ నము వింటట భౌతిక ధరరమలను పరమాణు భారరలకు మధయ రేఖా పటాన్సి గ్ీశరడల. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 17. 17 - Mandaleav :మూలక్రల ధరరమలు వరటట పరమాణు భారరల ఆవర్న పామేయాలు. - మిండలీవ్ మూలక్రలను పటటరకలోన్స స్తమాoతర శరీణులలో, న్సలువు పటీరలలో వరటట పరమాణు భారరలు ప్రిగ్ే కీమములో అమరిచన అమరిక వలన సరరూపయ ధరరమలు గల మూలక్రలు న్సలువు పటీర లేదా గూ ీ పులలో ఉనాియ. - ఈయన మూలక్రలను వరీీకరిించడాన్సక్న విస్త్ృత శరీణలో మూలక్రల భౌతిక, రసరయన ధరరమలను ఉపయోగ్ిించాడల. - పరమాణు భారకీమాన్సి ఖచచతింగ్ర ప్రటటసే్ క్ొన్సి మూలక్రల వరీీకరణలో ఇమడడిం లేదు అన్స త్లుస్తుక్ొనాిడల. - పరమాణు భార కీమాన్సి ప్రటటించకుిండా, పరమాణు పరిమాణాలు గురియైనవి క్రకప్ో వచచన్స, సరరూపయ ధరరమలుని మూలక్రలను ఒక్ే చబట ప్ొిందుపరిచాడల. Eg : ధరరమలలో సరరుపయత ఉనిిందుకు టరలూరియిం (G.VI) కింటర తకుకవ పరమాణు భారముని అయోడిన్సను Floine, Chlorine, Bromin లతో ప్రటల G.VI లో ప్ొిందుపరిచాడల. - సరరూపయ ధరరమలు గల మూలక్రలను ఒక్ే Group లో అమరచడిం అనే ఉదేదశ్యముతో, ఇింక్ర క్ొన్సి మూలక్రలు కనుగ్బనబడలేదన్స పాతిప్రదించ, వరటటక్ీ ఖాళీలను ఉించాడల. Eg: Aluminum, Silicon క్నింద ఖాళీల నుించ, ఆ మూలక్రలను ఎక్ర అలూయమిన్సయిం, ఎక్ర సిలిక్రన్స అన్స ప్ిలిచాడల. గ్రలియిం, జ్ేరేమన్సయింల ఉన్సకన్స ఉహించడమే క్రకుిండా, వరటట సరధారణ భౌతిక ధరరమలను వరిాoచాడల. మిండలీవ్ ఆవర్న న్సయమాన్సక్న అవధులు: 1. విస్త్ృత ఆవర్న పటటరకలో H కు స్తరియైన సర థ నిం కలిపించబడలేదు. 2. VIIIA గూ ీ ప్ లో 3 టాయోడ్లు ఉనాియ. అవి (Fe, Co, Ni); (Ru, Rh, Pd); (Os, Ir, Pt); ఈ టాయోడ్ లను పరివర్న మూలక్రలు అింటారు. 3. క్ొన్సి జ్తల మూలక్రలో ా పరమాణు భారరల వరుస్తలు అపకీమింగ్ర ఉనాియ. Ex: Ar40 & K30 , Co 59 & Ni57 ; Te128 & I127 4. మూలక్రల సర థ నాలకు వరటట రసరయన ధరరమలకు ప్ో లిక లేదు. Ex: పరివర్న మూలక్రలైన Cu, Ag, Au, లు K, Rb, Cs వింటట IA గూ ీ ప్ మూలక్రలలో ఉనాియ. 5. పరమాణు భారరల పాక్రరింగ్ర లాింథనైడల ా సర థ నాలను న్సరిాించడిం చాలా కష్రిం. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 18. 18 మిండలీవ్ పాచురిించన తొలిఆవర్న పటటరక 4.ఆధ్ునిక ఆవ్ర్ిన నియమం-మూలక్ాల భౌత్తక మర్ియు ర్సాయన ధ్ర్ాాలు, వాటట పర్మాణు సంఖయల ఆవ్ర్ిన పామేయాలు-మూలక్ాల ఎలక్ా ిా న్స వినాయసము-ఆవ్ర్ిన పటటిక మూలక్ాల ర్క్ాలు-ధ్ర్ాాలు: ఆధ్ునిక ఆవ్ర్ిన పటటిక : న్సయమము : మూలక్రలు యొకక భౌతిక, రసరయన ‘ధరరమలు’ వరటట పరమాణు స్తింఖయల, ఆవర్న పామేయాలు దీన్సనే ఆవ్ర్ిన నియమము అింటారు. న్సల్ి బో ర్ అను శరస్త్రవేత్ మూలక్రల యొకక ఎలక్ర రా న్స వినాయసరలను ఆధారింగ్ర చేస్తుక్ొన్స ఆధున్సక ఆవర్న పటటరకను న్సరిమoచనాడల. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 19. 19 విసిృత ఆవ్ర్ిన పటటిక ఈపటటరకలోన్స ముఖయింశరలు. పీర్ియడ్ : ఆవర్న పటటరకలోన్స అడల ్ వరుస్తలను పీర్ియడ్ అన్స అింటారు. ఆవర్న పటటరకలో 7 ప్్రియడల ా ఉింటాయ. 1. మొదటట ప్్రియడ్ లో రెిండల మూలక్రలు ఉింటాయ. ఇవి H & He. దీన్సనే అతి ప్ొ టటర ప్్రియడ్ అింటారు. 2. రెిండల మరియ మూడవ ప్్రియడా లో 8 మూలక్రలు చబపుపన ఉింటాయ. వీటటనే ప్ొ టటర ప్్రియడల ా అన్స అింటారు. 3. రెిండవ ప్్రియడ్ మూలక్రలను వరరధ మూలక్రలన్స మరియు మూడవ ప్్రియడ్ మూలక్రలను విలక్షణ మూలక్రలు అన్స అింటారు. 4.నాలీవ మరియు ఐదవ ప్్రియడాలో 18 మూలక్రల చబపుపన ఉింటాయ. వీటటనే ప్ొ డవైన ప్్రియడల ా అింటారు. 5.ఆరవ ప్్రియడ్ లో లాింథనైడ్ లతో కలిప్ి మొత్ము 32 మూలక్రలు ఉింటాయ. ఈ ప్్రియడ్ నే అతిప్ొ డవైన ప్్రియడ్ అింటారు. 6.ఏడవ ప్్రియడ్ అస్తింపూరాింగ్ర ఉింటలింద. దీన్సలో ఆక్నరనైడ్లతో కలిప్ి మొత్ము 23 మూలక్రలు ఉింటాయ. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 20. 20 పీర్ియడ్ శ్క్టి సా ాయిలు పీర్ియడ్ లో ఉనన మూలక్ాల సంఖయ 1 వ ప్్రియడ్ 1 s - - - 2 2 వ ప్్రియడ్ 2 s - - 2p 8 3 వ ప్్రియడ్ 3 s - - 3p 8 4 వ ప్్రియడ్ 4 s - 3d 4p 18 5 వ ప్్రియడ్ 5 s - 4d 5p 18 6 వ ప్్రియడ్ 6 s 4f 5d 6p 32 7 వ ప్్రియడ్ 7 s 5f 6d - - గూ ీ పులు : ఆవర్న పటటరకలోన్స న్సలువు వరుస్తలను గూ ే పులు అింటారు. దీన్సలో మొత్ము 18 గూ ే పులు ఉింటాయ. 1. IA గూ ీ పు మూలక్రలను క్షార్ లోహాలు అింటారు. ఈ గూ ీ పు మూలక్రల సరధారణ ఎలక్ర రా న్స వినాయస్తము ns1 2.IIA గూ ీ పు మూలక్రలను క్షార్ మృత్తిక లోహాలు అన్స అింటారు. వీటట సరధారణ ఎలక్ర రా న్స వినాయస్తము ns2 3.IA & IIA గూ ీ పులు మూలక్రలను s బా ల క్ మూలక్ాలు అింటారు. వీటట సరధారణ ఎలక్ర రా న్స వినాయస్తము ns1-2 4.IIIA నుిండి VIIIA గూ ీ ప్ వరకు గల మూలక్రలను p- బా ల క్ మూలక్ాలు అింటారు. వీటట సరధారణ ఎలక్ర రా న్స వినాయస్తము ns2 np1-6 5.IB నుిండి VIIIB వరకు గల గూ ీ పు మూలక్రలను d-బా ల క్ మూలక్ాలు అింటారు. వీటట సరధారణ ఎలక్ర రా న్స వినాయస్తము (n-1) d1-10 ns1-2 6.IIB గూ ీ ప్ మూలక్రలను తపప మిగ్ిలిన్స అన్సి d- బా ా క్ మూలక్రలను పర్ివ్ర్ిన మూలక్ాలు అింటారు. 7.ఆవర్న పటటరక యొకక అడలగు భాగ్రన 4f & 5f ఉని శరీణ మూలక్రలను f-బా ల క్ మూలక్ాలు అింటారు. 4f లాoథనైడల ా (విరళ్ మృతి్కలు) f-బా ా క్ మూలక్రలు : 5f ఆక్నరనైడల ా (టా ా న్సి యూరన్సక్ మూలక్రలు) ఆవర్న పటటరక పాయోజ్నాలు (లేక) లాభాలు : 1. ఆవర్న న్సయమము ఆధారింగ్ర త్లియన్స మూడల మూలక్రలు ఉన్సక్నన్స కనుగ్బనాిరు. Ex: Eka B ---Sc, Eka Al--- Ga And Eka si ----- Ga 2. స్తునాి గూ ీ పు మూలక్రలను కనుగ్బనక ముిందే ఆవర్న పటటరకలో వరటట సర థ నాన్సి గురి్ించ ఖాళీలను వదలినారు. 3. ఒక మూలకము యొకక ఎలక్ర రా న్స వినాయస్తము త్లిసే్ ఆవర్న పటటరకలో దీన్స యొకక సర థ నమును కనుగ్బనవచుచ. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 21. 21 4.ఎలక్ర రా న్స వినాయసరలఆధారింగ్ర మూలక్రలను జ్డ వరయువులగ్రను, ప్ర ా తిన్సధయ మూలకలుగ్రను, పరివర్న మరియు అింతర పరివర్న మూలక్రలుగ్ర విభజించారు. లోప్ాలు: 1. f- బా ా క్ మూలక్రలను ఎిందుకు ఆవర్న పటటరక యొకక అడలగు భాగ్రన అమరిచనారబ త్లియలేదు. 2. హెైడరాజ్న్స యొకక సర థ నాన్సి ఆవర్న పటటరకలో ఖచచతింగ్ర న్సరిాయoచలేకప్ో యారు. ఆవ్ర్ిన పటటిక, మూలక్ాల ఎలక్ా ిా న్స వినాయసం: ఎలక్ా ిా న్స వినాయసం: ఒక పరమాణువు భూసర థ యలో దాన్స పాధాన కరపరరలు, ఉప కరపరరలు, ఉప- ఉపకరపరరలలో ఎలక్ర రా న్స పింప్ిణీ అమరికను మూలక పరమాణువు ఎలక్ా ిా న్స వినాయసం అింటారు. (a) పీర్ియడ్ లో ఎలక్ా ిా న్స వినాయసం : ఆఖరి లేదా వేలన్సి కక్షయలో n విలువను ప్్రియడ్ స్తయచస్తు ్ ింద. ఆవర్న పటటరకలో కీమానుగత ప్్రియడ్ తరరవత ఉని అధక ప్ర ా ధమిక శ్క్న్ సర థ య (n=1, n=2) న్సిండటింలో స్తింబింధిం కలిగ్ి ఉింటలింద. పాతి ప్్రియడ్ లో మూలక్రలు స్తింఖయ, న్సిండలతుని శ్క్న్ సర థ యన్స పరమాణు ఆరిిటాల్ స్తింఖయ కింటర రెటటరoపన్స గమన్ససర ్ o. మొదటట ప్్రియడ్ (n=1) అతయలప సర థ య (1s) ను న్సింపడింతో మొదలవుతుింద. క్రబటటర మొదటట కక్షయ (k) న్సింప్ేస్తరిక్న రెిండల మూలక్రలు హెైడరాజ్న్స (1s1 ), హీలియిం (1s2 ) ఉింటాయ. రెిండవ ప్్రియడ్ (n-2) లిథయింతో మొదలవుతుింద. మూడవ ఎలక్ర రా న్స 2s ఆరిిటాల్ లో చేరుతుింద. తరువరత మూలకిం, బెరీలియింలో నాలుగు ఎలక్ర రా ను ా ఉింటాయ. దాన్స ఎలక్ర రా న్స వినాయస్తిం 1s2 2s2 దాన్స తరరవత మూలకిం బో రరన్స నుిండి ఎలక్ర రా ను ా 2p ఆరిిటాలో ా చేరటిం మొదలై న్సయాన్స (2s2 2p2 ) వదద కక్షయ న్సిండలతుింద. ఆ విధింగ్ర రెిండవ ప్్రియడ్ లో 8 మూలక్రలు ఉింటాయ. మూడవ ప్్రియడ్ (n-3) సో డియింతో మొదలై, భేదపరిచే ఎలక్ర రా న్స 3s ఆరిిటాల్ లో చేరుతుింద. 3s,3p ఆరిిటాళ్ళళ కీమింగ్ర న్సిండి, సో డియిం నుిండి ఆరర ీ న్స వరకు 8 మూలక్రలు ఉని మూడర ప్్రియడ్ ను ఇసర ్ య. నాలుగ్బ ప్్రియడ్ (n-4) ప్ొ టాషియిం తో మొదలై భేదపరిచే ఎలక్ర రా న్స 4s ఆరిిటాల్ లోక్న చేరుతుింద. ఇపుపడల 4p ఆరిిటాల్ న్సిండే ముిందు 3d ఆరిిటాళ్ళళ న్సిండటిం అనేద శ్క్న్ పరింగ్ర సరనుకూలమన్స గమన్ససర ్ ిం.3d పరివర్న మూలక శరీణులన్స చయప్ిసర ్ ిం. ఇద 3d1 4s2 ఎలక్ర రా న్స వినాయస్తిం గల జింక్ (z=21) దగీర మొదలవుతుింద. 3d10 4s2 ఎలక్ర రా న్స వినాయస్తము గల ఆరిిటాళ్ళళ న్సిండలతాయ. నాలుగ్బ ప్్రియడ్, 4p ఆరిిటాళ్ళళ న్సిండలటింతో క్నీప్ర ర న్స దగీర ముగుస్తు ్ ింద. మొత్ిం మీద నాలుగ్బ ప్్రియడ్ లో 18 మూలక్రలు ఉింటాయ. రుబీడియింతో మొదలయేయ ఐదర ప్్రియడ్ (n-5) నాలుగ్బ ప్్రియడ్ లాగ్ర ఉింటలింద. ఈ ప్్రియడ్ 5p ఆరిిటాళ్ళళ న్సిండటింతో జనాన్స వదద ముగుస్తు ్ ింద. అరవ ప్్రియడ్(n-6)లో 32 Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 22. 22 మూలక్రలు ఉింటాయ. ఎలక్ర రాను ా వరుస్త కీమములో 6s, 4f, 5d, 6p ఆరిిటాలో ా చేరుతాయ. 4f ఆరిిటాళ్ళళ స్రియింతో మొదలై లూయటటషియమ్ చేరుతాయ. 4f ఆరిిటాలో ా లాింథనైడ్ శరీణులు ఉింటాయ. ఏడర ప్్రియడ్ (n-7) లో 7s, 5f, 6d, 7p ఆరిిటాళ్ళళ కీమింగ్ర న్సిండి ఆరబ ప్్రియడ్ లాగ్రనే ఉింటాయ. ఇద కృతిామింగ్ర తయారెైనా రేడియోధారిమక మూలక్రలను కలిగ్ి ఉింటలింద. ఈ ప్్రియడ్ ఉతకృష్ా వరయువుల కుటలింబాన్సక్న చ్ిందన పరమాణు స్తింఖయ 118 గల మూలకముతో ముగ్ియాలి. ఆక్నరన్సయిం (z=89) తరువరత 5f- ఆరిిటాళ్ళళ న్సిండి ఆక్నరనైడ్ శరీణులనే 5f-అింతర పరివర్న శరీణులన్ససర ్ య. సరరూపయ ధరరమలు గల మూలక్రలను ఒక్ే న్సలువు పటటరలో ఉించాలనే వరీీకరణ స్తయతాము అమలు అయేయటటల ా , ఆవర్న పటటరక న్సరరమణము చేయడాన్సక్న 4f,5f అింతర పరివర్న శరీణులు మూలక్రలను ఆవర్న పటటరకలో వేరుగ్ర ఉించారు. b)గూ ే పులలో ఎలక్ా ిా న్స వినాయసము: ఒక గూ ీ పులోన్స మాలక్రలకు ఒక్ే బాహయ ఎలక్ర రా న్స వినాయస్తము, బాహయ ఆరిిటాలో ా స్తమాన స్తింఖయలో ఎలక్ర రా ను ా , సరరూపయ ధరరమలు ఉింటాయ. ఉదాహరణకు, క్నీింద చయప్ిించన విధింగ్ర, గూ ీ ప్ 1 మూలక్రలు (క్షారలోహాలు) అన్సిింటటక్ీ బాహయ ఎలక్ర రా న్స వినాయస్తము ns1 . క్రబటటర మూలక ధరరమల ఆవర్నము మూలక దావయరరశి మీద క్రక పరమాణు స్తింఖయల ప్ై ఆధారపడి ఉింటలిందన్స గమన్ససర ్ ిం. ఆవ్ర్ిన పటటికలోని మూలక్ాలను బా ల కులుగా విభజించ్డం: మూలక్రల యొకక ఎలక్ర రా న్స వినాయసరలను ఆధారింగ్ర చేస్తుక్ొన్స ఆవర్న పటటరకలోన్స మూలక్రలు నాలుగు బా ా కులుగ్ర విభజించారు. అవి s, p, d, f బా ా కులు. ఆవర్న పటటరకలో s-బా ా కు మూలక్రలు ఎడమ వైపున, p-బా ా కు మూలక్రలు కుడి వైపున, d- బా ా కు మూలక్రలు s, p బా ా కుల మధయన మరియు f-బా ా కు మూలక్రలు ఆవర్న పటటరక అడలగుభాగ్రన ఉింటాయ. భేద్పర్ిచే ఎలక్ా ిా న్స: ఒక మూలకపు ఎలక్ర రా న్స వినాయసరన్సక్న దాన్స ముిందు లేదా తరువరత మూలకపు ఎలక్ర రా న్స వినాయసరన్సక్న ఒక ఎలక్ర రా న్స తేడా ఉింటలింద. ఆ ఎలక్ర రా న్స ను భేదపరిచే ఎలక్ర రా న్స అన్స అింటారు. s-బా ల కు మూలక్ాలు : -భేదపరిచే ఎలక్ర రా న్స s-ఆరిిటాలో ా న్సక్న పావేశిసే్ దాన్సన్స s- బా ా కు మూలక్రలన్స అింటారు. -s-బా ా కులో IA, IIA గూ ీ పు మూలక్రలు ఉింటాయ. వీటట సరధారణ ఎలక్ర రా న్స వినాయస్తము ns1-2 . -IA గూ ీ పు మూలక్రల యొకక ఆక్ెైిడల ా న్సటటలో కరిగ్ి క్షారరలను ఏరపరుసర ్ య. క్రవున వీటటన్స క్షారలోహాలు అన్స అింటారు. వీటట సరధారణ ఎలక్ర రా న్స వినాయస్తము ns1 . - IIA గూ ీ పు మూలక్రల యొకక ఆక్ెైిడల ా న్సటటలో కరిగ్ి క్షారరలను ఇసర ్ య మరియు ఇవి భూమి నుిండి Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 23. 23 లభిసర ్ య క్రవునవీటటన్స క్షార మృతికలోహాలు అన్స అింటారు. వీటట సరధారణ ఎలక్ర రా న్స వినాయస్తము ns2 . -s-బా ా కు మూలక్రలు మించ క్షయకరణులుగ్ర పన్సచేసర ్ య. -s-బా ా కు మూలక్రలు తమ దగీర ఉని వలన్సి ఎలక్ర రా న్స లను క్ోలోపవడిం వలన ఇవి రసరయన చరయలలో ప్రల్ ీ ింటాయ. p-బా ల కు మూలక్ాలు : -భేదపరిచే ఎలక్ర రా న్స p-ఆరిిటాలో ా న్సక్న పావేశిసే్ వరటటన్స p- బా ా కు మూలక్రలు అన్స అింటారు. -p శ్క్న్ సర థ యలో గరిష్రింగ్ర ఆరు ఎలక్ర రా ను ా ఉింటాయ. క్రవున వీటటలో ఆరు గూ ీ పులు అవి.IIIA నుిండి VIIIA. -VIIIA గూ ీ పు మూలక్రలను జ్డవరయువులు అన్స అింటారు. వీటట బాహయతమ శ్క్న్సర థ యలోన్స ఆరిిటాళ్ళళ పూరి్గ్ర ఎలక్ర రా నా తో న్సిండి రసరయన్సకింగ్ర జ్డతావన్సి పాదరిశసర ్ య. క్రవున వీటటక్న ఆ ప్ేరు వచచింద. -వీటట సరధారణ ఎలక్ర రా న్స వినాయస్తము ns2 np1-6 . -p బా ా కులో లోహాలు, అలోహాలు, అరాలోహాలు ఉింటాయ. -ఈ బా ా కు మూలక్రలలో VIIIA గూ ీ పు మూలక్రలు తపప మిగ్ిలిన అన్సి మూలక్రలు ఎలక్ర రా నాను క్ోలోపవడిం వలన లేదా గీహించడిం వలన గ్రన్స రసరయన చరయలలో ప్రల్ ీ ింటాయ. -ఈ బా ా కు మూలక్రలలో VIIA గూ ీ పు మూలక్రలు మించ ఆక్ీికరణులుగ్ర పన్స చేసర ్ య. d-బా ల కు మూలక్ాలు : -భేదపరిచే ఎలక్ర రా న్స d-ఆరిిటాలో ా న్సక్న పావేశిసే్ వరటటన్స d- బా ా కు మూలక్రలు అింటారు. -d శ్క్న్సర థ యలో గరిష్రింగ్ర 10 ఎలక్ర రా ను ా ఉింటాయ. క్రవున వీటటన్స 10 గూ ీ పులుగ్ర విభజించారు. VIIIB గూ ీ పులో మూడల ఉపగూ ీ పులు ఉింటాయ. -వీటట సరధారణ ఎలక్ర రా న్స వినాయస్తము (n-1)d1-10 ns1-2 . -ఆవర్న పటటరకలో d-బా ా కు మూలక్రలు s, p బా ా కుల మధయన ఉింటాయ. క్రవున ఇవి s, p బా ా కు మాలక్రల యొకక ధరరమలను ప్ో లి ఉింటాయ. వీటటన్స పరివర్న మూలక్రలు అన్స అింటారు. -d-బా ా కు మూలక్రలు నాలుగు శరీణులను కలిగ్ి ఉింటాయ. అవి ౩d, 4d, 5d మరియు 6d. 6d శరీణ అస్తింపూరాింగ్ర ఉింటలింద. ధ్ర్ాాలు: -d-బా ా కు మాలక్రలు వివిధ ఆక్ీికరణ స్తింఖయలను పాదరిశసర ్ య. -ఇవి రింగు గల అయానా ను ఏరపరుసర ్ య. -ఇవి స్తింక్నాష్ర స్తమేమళ్నాలను ఏరపరుసర ్ య. -ఇవి అధక దావీభవన మరియు భాష్పభవన ఉష్ోా గీతలను కలిగ్ి ఉింటాయ. -ఇవి మించ ఉతేరేరక్రలుగ్ర పన్స చేసర ్ య. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 24. 24 -ఇవి మిశ్ీమ లోహాలనుఏరపరుసర ్ య. f-బా ల కు మూలక్ాలు : -భేదపరిచే ఎలక్ర రా న్స f-ఆరిిటాలో ా న్సక్న పావేశిసే్ వరటటన్స f- బా ా కు మూలక్రలు అింటారు. -f-శ్క్న్ సర థ యలో గరిష్రింగ్ర 14 ఎలక్ర రా ను ా ఉింటాయ. -వీటట సరధారణ ఎలక్ర రా న్స వినాయస్తము (n-2)f1-14 (n-1)d0-1 ns2 -f-బా ా కులో రెిండల శరీణులు ఉింటాయ. అవి 4f మరియు 5f. -4f శరీణ మూలక్రలను లాంథనైడల ల అన్స అింటారు. ఇవి స్రియిం(Ce)తో ప్ర ా రింభమయ లూటటషియమ్(Lu) తో అింతమవుతాయ. ఇవి భూమిలో చాలా అరుదుగ్ర లభిసర థ య. క్రవున వీటటన్స విర్ళ మృత్తకలు అింటారు. -5f శరీణ మూలక్రలను ఆక్టినైడల ల అన్స అింటారు. ఇవి థరరియిం (Th)తో ప్ర ా రింభమై లారేన్సియింతో అింతమవుతాయ. ఈ శరీణ మూలక్రలనే టా ా న్సి యూరన్సక్ మూలక్రలు అింటారు. -ఈ బా ా కు మూలక్రల యొకక సరధారణ ఆక్ీికరణ సిథతి +3. -ఇవి కూడా రింగు గల స్తమేమళ్నాలను మరియు స్తింక్నాష్ర స్తమేమళ్నాలను ఏరపరిచే ధరరమలను కలిగ్ి ఉింటాయ. ర్సాయన ధ్ర్ాాల ఆధార్ంగా మూలక్ాల వ్ర్గగకర్ణ: మూలక్రల యొకక రసరయన ధరరమలను ఆధారింగ్ర చేస్తుకున్స ఆవర్న పటటరకలోన్స మూలక్రలను నాలుగు రక్రలుగ్ర విభజించారు. అవి.1.జ్డవరయువులు 2.సరధారణ (లేదా) ప్ర ా తిన్సధయ మూలక్రలు 3.పరివర్న మూలక్రలు 4.అింతర పరివర్న మూలక్రలు 1.జడవాయువ్ులు: -ఆవర్న పటటరకలో కుడివైపున గల VIIIA గూ ీ పు మూలక్రలను జ్డవరయువులు అన్స అింటారు. -అవి.He, Ne, Ar, Kr, Xe మరియు Rn. - He తపప మిగ్ిలిన మూలక్రల యొకక సరధారణ ఎలక్ర రా న్స వినాయస్తము ns2 np6 . He యొకక ఎలక్ర రా న్స వినాయస్తము ns2 . -ఈ మూలక్రల యొకక వలన్సి కక్షయలు ఎలక్ర రా నాతో పూరి్గ్ర న్సిండి ఉింటాయ. క్రవున ఇవి రసరయన చరయలలో ప్రల్ ీ నకుిండా జ్డతావన్సి పాదరిశసర ్ య. క్రబటటర వీటటన్స జ్డ వరయువులు అన్స అింటారు. -ఈ మూలక్రలు 0 ఆక్ీికరణ స్తింఖయను పాదరిశించుట వలన వీటటన్స 0 గూ ీ పు మూలక్రలు అన్స అింటారు. -జ్డవరయు మూలక్రలు అన్సి కూడా ఏకపరమాణుకతను కలిగ్ి ఉింటాయ. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 25. 25 2.సాధార్ణ (లేద్ా)ప్ా ా త్తనిధ్యమూలక్ాలు: - VIIIA గూ ీ పు మూలక్రలు తపప మిగ్ిలిన అన్సి s, p బా ా కు మూలక్రలను ప్ర ా తిన్సధయ మూలక్రలన్స అింటారు. - ఈ మూలక్రల యొకక సరధారణ ఎలక్ర రా న్స వినాయస్తము ns2 np1-5 . - ఈ మూలక్రల యొకక వలన్సి కక్షయలు అస్తింపూరాింగ్ర ఎలక్ర రా నాతో న్సిండి ఉింటాయ. క్రవున ఇవి ఎలక్ర రా నా ను గీహించడిం వలన గ్రన్స లేక క్ోలోపవడిం వలన గ్రన్స తమకు దగీరలో ఉని జ్డవరయు ఎలక్ర రా న్స వినాయసరన్సి ప్ొిందుతాయ. -ఈ మూలక్రలు అన్సి కూడా రసరయన్సక చరరయశ్రలతను కలిగ్ి ఉింటాయ. -ఈ మూలక్రలలో లోహాలు, అలోహాలు, అరాలోహాలు ఉింటాయ. -ఈ మూలక్రలు మించ ఆక్ీికరణులుగ్రనయ, క్షయకరణులుగ్రనయ పన్సచేసర ్ య. 3.పర్ివ్ర్ిన మూలక్ాలు: -IIB గూ ీ పు మూలక్రలు తపప మిగ్ిలిన అన్సి d-బా ా కు మూలక్రలను పరివర్న మూలక్రలు అింటారు. -అన్సి పరివర్న మూలక్రలు d-బా ా క్ మూలక్రలే క్రన్స అన్సి d-బా ా కు మూలక్రలు పరివర్న మూలక్రలు క్రవు. -ఈ మూలక్రల యొకక సరధారణ ఎలక్ర రా న్స వినాయస్తము (n-1)d1-10 ns1-2 . -పరమాణువులలో స్తగము న్సిండిన లేదా పూరి్గ్ర న్సిండిన ఆరిిటాలుి కలిగ్ి ఉనిపుడల వరటటక్న అదనపు సిథరతవము వస్తు ్ ింద. క్రవున క్ోీ మియిం మరియు క్రపర్ అసరధారణ ఎలక్ర రా న్స వినాయసరన్సి కలిగ్ి ఉింటాయ. -పరివర్న మూలక్రల యొకక తకుకవ పరమాణు పరిమాణము, అధక క్ేిందాక ఆవేశ్ము మరియు d-ఆరిిటాలో ా ఉని ఒింటరి ఎలక్ర రా నా వలన ఈ క్నీింద ధరరమలను పాదరిశసర ్ య. a.పరివర్న మూలక్రలు చాలా కఠినమైన భారలోహాలు. b.ఇవి అధక దావీభనవ మరియు ఘన్సభవన ఉష్ోా గీతలను కలిగ్ి ఉింటాయ. c.ఇవి మించ ఉష్ా మరియు విదుయత్్ వరహక్రలుగ్ర పన్సచేసర ్ య. d.ఈ మూలక్రలు మరియు వరటట యొకక ఆక్ెైిడల ా మించ ఉతేరేకరక్రలుగ్ర పన్సచేసర ్ య. e.ఈ మూలక్రలు వివిధ ఆక్ీికరణ స్తింఖయలను కలిగ్ి ఉింటాయ. f.పరివర్న మూలక్రలు మరియు వరటట అయాను ా ప్రరర అయసరకింత ధరరమన్సి కలిగ్ి ఉింటాయ. g.ఇవి మిశ్ీమ లోహాలను ఏరపరిచే సరమరర థ ాన్సి కలిగ్ి ఉింటాయ. 4.అంతర్ పర్ివ్ర్ిన మూలక్ాలు : -f-బా ా కు మూలక్రలనే అింతర పరివర్న మూలక్రలన్స అింటారు. అవి ఆవర్న పటటరక అడలగుభాగములో ఉింటాయ. -వీటట యొకక సరధారణ ఎలక్ర రా న్స వినాయస్తము (n-2)f1-14 (n-1)d0-1 ns2 . Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 26. 26 -అింతర పరివర్న మూలక్రలురెిండల శరీణులను కలిగ్ి ఉింటాయ. అవి 4f మరియు 5f. -4f శరీణన్స లాింథనైడ్ి అింటారు. ఇవి భూమిలో చాలా తకుకవగ్ర లభిించుట వలన వీటటన్స విర్ళ మృత్తకలు అింటారు. ఇవి స్రియిం(Ce)తో ప్ర ా రింభమై లూటటషియమ్ తో అింతమౌతాయ. -5f శరీణ మూలక్రలను ఆక్టినైడల ల అన్స అింటారు. ఇవి థరరియిం (Th) తో ప్ర ా రింభమై లారెన్సియింతో అింతమౌతాయ. ఈ శరీణ మూలక్రలనే టా ా న్్ యూర్నిక్ మూలక్ాలు అింటారు. -ఈ బా ా కు మూలక్రల యొకక సరధారణ ఆక్ీికరణ సిథతి +3. -ఇవి కూడా రింగు గల స్తమేమళ్నాలను మరియు స్తింక్నాష్ర స్తమేమళ్నాలను ఏరపరిచే ధరరమలను కలిగ్ి ఉింటాయ. కర్ణ సంబంధ్ము: “ఆవర్న పటటరకలో గూ ీ పులోన్స మొదటట మాలకము తరువరత గూ ీ పులోన్స రెిండవ మూలకముతో దాదాపు స్తమానమైన ధరరమలను కలిగ్ి ఉింటాయ”. లేదా “రెిండర ప్్రియడ్ లోన్స ఒక గూ ీ పు మూలక్రన్సక్న మూడర ప్్రియడ్ లోన్స తరువరత గూ ీ పులోన్స రెిండవ మూలక్రన్సక్న సరరూపయ ధరరమలను కలిగ్ి ఉింటాయ.దీన్సనే కర్ణ సంబంధ్ము అన్స అింటారు”. IA IIA IIIA IVA Li Be B C Na Mg Al Si -కరా స్తింబింధము అనేద క్ేవలము IA నుిండి IVA మూలక్రలకు మాతామే వరిస్తు ్ ింద. -స్తమాన పరమాణు పరిమాణము మరియు ఋణ విదుయదాతమకత కలిగ్ిన మూలక పరమాణువులు మాతామే కరా స్తింబింధాన్సి చయపుతాయ. -కరా స్తింబిందాన్సి కలిగ్ి ఉని మూలకపు పరమాణువుల యొకక ధరరమలు ఒక్ే విధింగ్ర ఉింటాయ. ఉదా: BeO మరియు Al2O3 దవస్తవభావ ఆక్ెైిడల ా . Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 27. 27 ఆవ్ర్ిన పటటికలో మూలక్ాలయొకక ఆవ్ర్ిన ధ్ర్ాాలు: ఆవ్ర్ిన ధ్ర్ాము గూ ే పులలో మార్ుప పై నుండి క్టేంద్కు పీర్ియడ్ లలో మార్ుప ఎడమ నుండి కుడిక్ట 1.పరమాణు వరయసరరథము ప్రుగును తగు ీ ను 2.ధన విదుయదాతమకత ప్రుగును తగు ీ ను 3.లోహ ధరమము ప్రుగును తగు ీ ను 4.లోహా ఆక్ెైిడా క్షార ధరమము ప్రుగును తగు ీ ను 1.అయన్సకరణ శ్క్న్ తగు ీ ను ప్రుగును 2.ఋణవిదుయదాతమకత తగు ీ ను ప్రుగును 3.ఎలక్ర రా న్స ఎఫిన్సటట తగు ీ ను ప్రుగును 4.అలోహ ధరమము తగు ీ ను ప్రుగును 5.అలోహ ఆక్ెైిడా ఆమ ా ధరమము తగు ీ ను ప్రుగును 5 & 6 వేలన్స్ ఎలక్ా ిా ను ల -ర్సాయన బంధాలు(అయానిక బంధ్ము-సమయోజన్సయ బంధ్ము)-క్ొస్ల్స లూయిీ ర్సాయన బంధాల వివ్ర్ణ-లూయిీ సంక్ేతాలు. అష్ిక నియమము పర్ిమితులు-లోప్ాలు, అయానిక లేద్ా ఎలక్్ిా క్్వ్లంట్ బంధ్ము ర్సాయన బంధ్ం: ఒక అణువులోన్స పరమాణువుల మధయ ఉిండే ఆకరిణ బలాన్సి ర్సాయన బంధ్ం అన్స అింటారు. ర్సాయన బంధ్ సిధా ధ ంతములోని ముఖాయంశాలు: ఈ సిధా ా ింతములోన్స ముఖాయింశరలను క్్సల్స మర్ియు లూయిస్ అనే శరస్త్రవేత్లు పాతిప్రదించారు. -ఆవ్ర్ిన పటటరకలో జ్డవరయు మూలక్రలలోన్స ఆరిిటాళ్ళళ ఎలక్ర రా నా తో పూరి్గ్ర న్సిండి ఉింటాయ. క్రవున ఇవి సిథర ఎలక్ర రా న్స వినాయసరన్సి కలిగ్ి ఉిండి అష్రక్రన్సి పాదరిశసర ్ య. -హీలియిం తపప మిగ్ిలిన జ్డవరయు మూలక్రలు ns2 np6 ఎలక్ర రా న్స వినాయసరన్సి కలిగ్ి ఉింటలింద. -జ్డవరయు మూలక్రలు తపప మిగ్ిలిన మూలక్రలు జ్డవరయు ఎలక్ర రా న్స వినాయసరన్సి ప్ొిందడాన్సక్న అవి ఎలక్ర రా నా ను గీహించడిం క్రన్స క్ోలోపవడిం క్రన్స లేదా స్తమిషిరగ్ర పించుక్ోవడిం క్రన్స చేసర ్ య. -పరమాణువులో చవర ఉని కక్షయను వేలన్సి కక్షయ అన్స, అిందులోన్స ఎలక్ర రా నాను వేలన్సి ఎలక్ర రా ను ా అన్స అింటారు. క్ేవలిం వేలన్సి ఎలక్ర రా ను ా మాతామే రసరయన చరయలలో ప్రల్ ీ ింటాయ. -వేలన్సి కక్షయకు ముిందుని కక్షయలోన్స ఎలక్ర రా నాను క్్ర్ లేదా క్ెర్నల్స ఎలక్ర రా ను ా అన్స అింటారు. అవి రసరయన చరయలలో ప్రల్ ీ నవు. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 28. 28 ఉదా: Be-4-1s2 -2s2 (క్ోర్ ఎలక్ర రాను ా ) ర్సాయన బంధ్ములోని ర్క్ాలు: రసరయన బింధాలను మూడల రక్రలుగ్ర విభజించారు. 1.అయాన్సక బింధము 2.స్తoయోజ్న్సయ బింధము 3.స్తమనవయ స్తoయోజ్న్సయ బింధము 1.అయానిక బంధ్ము: అయాన్సక బింధము విధానాన్సి క్ోసల్ అను శరస్త్రవేత్ పాతిప్రదించాడల. న్సరవచనము: విరుదద ఆవేశరలు గల అయానా మధయ ఉిండే ఆకరిణ బలానేి అయానిక బంధ్ము అన్స అింటారు. లేదా ఎలక్ర రా నా యొకక సర థ నాింతర గమనము వలన ఏరపడే బింధాన్సి అయానిక బంధ్ము అన్స అింటారు. అయానిక పద్ార్ా ా ల ధ్ర్ాాలు: 1.అయాన్సక పదారర థ లలో అయానా మధయ బలమైన ఆకరిణ బలాలు ఉింటాయ. క్రవున ఇవి అధక దావీభవన మరియు భాష్పభవన ఉష్ోా గీతలను కలిగ్ి ఉింటాయ. 2.ఇవి ధృవ దా ా వణాలలో అధకింగ్ర కరుగుతాయ. క్రన్స అదృవ దా ా వణాలలో (క్నరబసిన్స, బెింజన్స, క్ో ా రబఫరిం) కరగవు. 3.దావ సిథతిలో గ్రన్స, దా ా వణ సిథతిలో గ్రన్స అయాన్సక పదారర థ లు మించ విదుయత్ వరహక్రలుగ్ర పన్స చేసర ్ య. 4.అయాన్సక పదారర థ ల మధయ జ్రిగ్ే చరయలు వేగింగ్ర జ్రుగుతాయ. 5.అయాన్సక బింధము దశరరహతింగ్ర ఉింటలింద. క్రవున అయాన్సక స్తమేమళ్నాలు సరదృశరయన్సి పాదరిశించవు. అయాన్సక బింధము ప్రటటించే అణువులకు ఉదాహరణ: 1.Nacl: సో డియిం యొకక వలన్సి కక్షయలో ఒక ఎలక్ర రా న్స ఉింటలింద. క్రవున ఇద తమకు స్తమీపములో ఉనిటలవింటట జ్డ వరయువు ఎలక్ర రా న్స వినాయసరన్సి ప్ొిందడాన్సక్ెై ఒక ఎలక్ర రా న్స ను క్ోలోపయ Na+ అయాన్స ను ఏరపరుస్తు ్ ింద. 2.క్ో ా రిన్స పరమాణువు తనకు స్తమీపములో ఉని జ్డవరయు ఎలక్ర ర న్స వినాయసరన్సి(ఆరర ీ న్స) ప్ొిందడాన్సక్ెై Na విడలదల చేసిన ఎలక్ర రా నా ను గీహించ cl- అయాన్స గ్ర మారుతుింద. ఈ రెిండల అయాను ా ఒక దాన్సతో ఒకటట ఆకరిిింపబడటిం వలన వరటట మధయ అయాన్సక బింధము ఏరపడలతుింద. అయాన్సక బింధము ఏరపడలటను రెిండల పదదతుల దావరర చ్పపవచుచను. అ.ఆరిిటాల్ పదదతి: ఎ)బింధము ఏరపడక ముిందు: Na-11-(Ne) 3s1 cl-17-(Ne) 3s2 3p5 Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 29. 29 బి)బింధము ఏరపడిన తరరవత: Na+ -10-(Ne)3s0 cl- -18-(Ne) 3s2 3p6 ఆ.లూయస్ చుకకల పదదతి: 2.మగ్ీిషియిం క్ో ా రెైడ్ (Mgcl2): Mg యొకక వేలన్సి కక్షయలో రెిండల ఎలక్ర రా ను ా ఉింటాయ. క్రవున ఇద తనకు స్తమీపములో ఉని జ్డవరయు ఎలక్ర రా న్స వినాయసరన్సి ప్ొిందడాన్సక్ెై రెిండల ఎలక్ర రా నా ను క్ోలోపయ Mg2+ అయాన్స ను ఏరపరుస్తు ్ ింద. ఇద విడలదల చేసిన రెిండల ఎలక్ర రా నా ను రెిండల క్ో ా రిన్స పరమాణువులు గీహించ ఆరర ీ న్స ఎలక్ర రా న్స వినాయసరన్సి ప్ొిందుతాయ. ఈ విధింగ్ర Mg మరియు cl అయాను ా ఒకదాన్సతో ఒకటట ఆకరిిింపబడటిం వలన వరటట మధయ అయాన్సక బింధము ఏరపడలతుింద. అ.ఆరిిటాల్ పదదతి: ఎ)బింధము ఏరపడక ముిందు: Mg-12-(Ne) 3s2 cl-17--(Ne) 3s2 3p5 cl-17--(Ne) 3s2 3p5 బి)బింధము ఏరపడిన తరరవత: Mg2+ -10-(Ne) 3s0 cl- -18-(Ne) 3s2 3p6 cl- -18-(Ne) 3s2 3p6 ఆ.లూయస్ చుకకల పదదతి: అయానిక బంధ్ము ఏర్పడటానిక్ట క్ావ్లసిన అనుకూల పర్ిసిాతులు: అయాన్సక బింధము ఏరపడటాన్సక్న రెిండల అనుకూల పరిసిథతులు అవస్తరము. 1.క్రటయాన్స ఏరపడటాన్సక్న క్రవలసిన అనుకూల పరిసిథతులు: Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 30. 30 అ)అధిక పర్మాణు పర్ిమాణం:అధక పరమాణు పరిమాణము గల పరమాణువులలో క్ేoదాకము యొకక ఆకరిణ బలము వేలన్సి ఎలక్ర రా నా మీద తకుకవగ్ర ఉింటలింద. క్రబటటర అధక పరమాణు పరిమాణము గల మూలక్రలు తొిందరగ్ర తమ దగీర ఉనిటలవింటట ఎలక్ర రా నాను క్ోలోపయ స్తులభింగ్ర క్ేటయానాను ఏరపరుసర ్ య. ఉదా:Li+ <Na+ <K+ <Rb+ <Cs+ ఆ)తకుకవ అయన్సకరణ శ్క్న్: తకుకవ అయన్సకరణ శ్క్న్ గల మూలక్రలతో క్ేoదాకము యొకక ఆకరిణ బలము వేలన్సి ఎలక్ర రా నా మీద తకుకవగ్ర ఉింటలింద.క్రవున తకుకవ అయన్సకరణ శ్క్న్ గల పరమాణువులు తొిందరగ్ర తమ దగీర ఉనిటలవింటట ఎలక్ర రా నా ను క్ోలోపయ స్తులభింగ్ర క్ేటయానాను ఏరపరుసర ్ య. ఉదా:Li+ <Na+ <K+ <Rb+ <Cs+ ఇ)క్ేటయానా ప్ై తకుకవ ఆవేశ్ము: 1.పరమాణువుల నుిండి ఎలక్ర రా నా ను తొలిగ్ిించే క్ొలద క్ేటయాన్స మీద ధనావేశ్ము కీమింగ్ర ప్రుగుతుింద. ధనావేశ్ము ప్రగడము వలన పరమాణువులలోన్స వేలన్సి ఎలక్ర రా ను ా క్ేoదాకముచే బలింగ్ర ఆకరిిింపబడతాయ. 2.తకుకవ ధనావేశ్ము గల క్ేటయానా లో క్ేoదాక్రకరిణ బలము వేలన్సి ఎలక్ర రా నా మీద ఎకుకవగ్ర ఉింటలింద. క్రవున ఇవి తొిందరగ్ర ఏరపడతాయ. 3.ఎకుకవ ధనావేశ్ము గల క్ేటయానా లో క్ేoదాక్రకరిణ బలము వలన్సి ఎలక్ర రా నా మీద ఎకుకవగ్ర ఉింటలింద. క్రవున ఇవి తొిందరగ్ర ఏరపడవు. ఉదా: Na+ >Mg2+ >Al3+ >Si4+ . ఈ)జడవాయు ఎలక్ా ిా న్ వినాయసము:క్ేటయాను ా జ్డవరయు ఎలక్ర రా న్స వినాయసరన్సి కలిగ్ి ఉనిపుపడల అవి అయాన్సక స్తమేమళ్నాలను ఏరపరుసర ్ య.క్ొన్సి క్ేటయానులలో వేలన్సి శ్క్న్ సర థ యలు పూరి్గ్ర ఎలక్ర రా నాతో న్సిండి ఉనిపపటటక్న అవి జ్డవరయు ఎలక్ర రా న్స వినాయసరన్సి ప్ొిందలేవు. ఈ క్ేటయానా కు గల ఎలక్ర రా న్స వినాయసరన్సి మిథాయ జడవాయు ఎలక్ా ిా న్స వినాయసం అన్స అింటారు. క్రబటటర క్ేటయానాకు మిథాయ జ్డవరయు ఎలక్ర రా న్స వినాయస్తము ఉనిపుపడల అవి అయాన్సక స్తమేమళ్నాలను ఏరపరచవు. ఉదా: Cucl, Zncl2, Nicl2 ...etc. ఆనయాన్స ఏర్పడటానిక్ట క్ావ్లసిన అనుకూల పర్ిసిాతులు: అ)తకుకవ్ పర్మాణు పర్ిమాణము: పరమాణు పరిమాణము తకుకవగ్ర గల మూలక్రలలో క్ేoదాకము యొకక ఆకరిణ బలము వేలన్సి ఎలక్ర రా నా మీద ఎకుకవగ్ర ఉింటలింద. క్రవున ఇటలవింటట పరమాణువులకు ఎలక్ర రా నా ను కలిప్ినా కూడా అవి క్ేoదాకముచే ఆకరిిింపబడతాయ. క్రబటటర పరమాణు Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 31. 31 పరిమాణము తకుకవగ్ర గలపరమాణువులు తవరగ్ర ఎలక్ర రా నా ను గీహించ ఆనయానా ను స్తులభింగ్ర ఏరపరుసర ్ య. ఉదా:F- >Cl- >Br- >I- ఆ)అధక ఋణ విదుయదాతమకత: ఋణ విదుయదాతమకత అనేద మూలక్రలు ఎలక్ర రా నా ను ఆకరిిించే ధరరమన్సి త్లుపుతుింద. ఏ పరమాణువులకు అయతే ఋణవిదుయదాతమకత అధకింగ్ర ఉింటలిందర అవి తవరగ్ర ఎలక్ర రా నా ను ఆకరిిించుక్ొన్స స్తులభింగ్ర ఆనయానా ను ఏరపరుస్తు ్ ింద. ఉదా:F>Cl>Br>I ఇ)అనయాన్స మీద తకుకవ ఆవేశ్ము: 1.పరమాణువులకు ఎలక్ర రా నా ను చేరేచక్ొలద అనయానా మీద ఆవేశ్ము కీమింగ్ర ప్రుగుతుింద. ఎలక్ర రా నా ను చేరేచ క్ొలద వికరిణ బలాలు కూడా కీమింగ్ర ప్రుగుతాయ. 2.తకుకవ ఋణావేశ్ము గల అయానాతో వికరిణ బలాలు కూడా తకుకవగ్ర ఉింటాయ.క్రబటటర ఈ అనయాన్స తవరగ్ర ఏరపడలతుింద. 3.ఎకుకవ ఋణావేశ్ము గల ఆనయానా తో వికరిణ బలాలు అధకింగ్ర ఉిండటిం వలన ఇవి తవరగ్ర ఏరపడవు. ఉదా: F- >O2- >N3- 2.స౦యోజన్సయ బంధ్ము: స్త౦యోజ్న్సయ బింధము యొకక క్నీయావిధానాన్సి లూయస్ అను శరస్త్రవేత్ పాతిప్రదించాడల. న్సరవచనము: బింధాన్సక్న క్రవలసిన రెిండల ఎలక్ర రా నాను రెిండల పరమాణువులు స్తమానింగ్ర ఇచుచక్ొన్స, ఆ రెిండల ఎలక్ర రా నా ను రెిండల పరమాణువులు స్తమిషిరగ్ర పించుక్ోవడిం దావరర ఏరపడే బింధాన్సి స్త౦యోజ్న్సయ బింధము అన్స అింటారు. A•+B• A•• B సజాతీయ అణువ్ులు: రెిండల ఒక్ే రకపు పరమాణువుల మధయ స్తింయోజ్న్సయ బింధము ఏరపడితే అటలవింటట అణువులను సజాతీయ అణువ్ులు అన్స అింటారు. ఉదా:H-H(H2), O=O(O2). విజాతీయ అణువ్ులు: రెిండల వేరువేరు పరమాణువుల మధయ స్తమయోజ్న్సయ బింధము ఏరపడితే అటలవింటట అణువులను విజాతీయ అణువ్ులు అన్స అింటారు. ఉదా:H-cI(HcI), H2-O(H2O). ఏక బంధ్ము: రెిండల పరమాణువులు రెిండల ఎలక్ర రా నా ను లేదా ఒక ఎలక్ర రా న్స జ్ింటను స్తమిషిరగ్ర పించుక్ోవడిం దావరర ఏరపడే బింధాన్సి ఏకబింధము అన్స అింటారు. ఉదా:H-H(H2), CI-CI(CI2). Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 32. 32 ద్ివబంధ్ము: రెిండల పరమాణువులునాలుగు ఎలక్ర రా నాను లేదా రెిండల ఎలక్ర రా న్స జ్ింటలను స్తమిషిరగ్ర పించుక్ోవడిం దావరర ఏరపడే బింధాన్సి ద్ివబంధ్ము అన్స అింటారు. ఉదా:O=O(O2). త్తాబంధ్ము: రెిండల పరమాణువులు ఆరు ఎలక్ర రా నా ను లేదా మూడల ఎలక్ర రా న్స జ్ింటలను స్తమిషిరగ్ర పించుక్ోవడిం దావరర ఏరపడే బింధాన్సి త్తాబంధ్ము అన్స అింటారు. ఉదా:N ≡ N(N2). సంయోజన్సయ బంధ్ం ప్ాటటంచే అణువ్ులకు ఉద్ాహర్ణ: 1.స్తింయోజ్న్సయ పదారర థ లలోను పరమాణువుల మధయ ఎటలవింటట ఆకరిణ బలాలు ఉిండవు. క్రవున ఇవి తకుకవ దావీభవన మరియు బాష్పభవన ఉష్ోా గీతలను కలిగ్ి ఉింటాయ. 2.స్తింయోజ్న్సయ పదారర థ లు అధృవ దా ా వణాలలో (క్నరబసిన్స, బెింజన్స, క్ో ా రబఫరిం) స్తులభింగ్ర కరుగుతాయ. క్రన్స ఇవి దృవ దా ా వణాలలో(న్సరు)కరగవు. 3.స్తమయోజ్న్సయ పదారర థ లు విదుయత్ బింధక్రలుగ్ర పన్సచేసర ్ య. దీన్సక్న గల క్రరణము వీటటలో అయాను ా లేకప్ో వడమే. 4.స్తమయోజ్న్సయ పదారర థ ల మధయ జ్రిగ్ే చరయలు నమమదగ్ర జ్రుగుతాయ. 5.స్తమయోజ్న్సయ బింధము దశ్ను కలిగ్ి ఉింటలింద.క్రవున దీన్స స్తమేమళ్ళనాలు సరదృశరయన్సి పాదరిశసర ్ య. సంయోజన్సయ బంధానిక్ట ఉద్ాహర్ణలు: 1.హైడోాజన్స అణువ్ు: హెైడరాజ్న్స అణువు అణుఫరరుమలా H2. హెైడరాజ్న్స అణువులో రెిండల హెైడరాజ్న్స పరమాణువులు ఉింటాయ. పాతి హెైడరాజ్న్స దగీర ఒక ఒింటరి ఎలక్ర రా న్స ఉింటలింద. రెిండల హెైడరాజ్న్స పరమాణువులు రెిండల ఎలక్ర రా నా ను ఇచుచక్ొన్స ఆ రెిండల ఎలక్ర రా నాను ఆ రెిండల హెైడరాజ్న్స పరమాణువులు స్తమిషిరగ్ర పించుక్ోవడిం దావరర హెైడరాజ్న్స అణువు ఏరపడలతుింద. H*+•H H-H లేదా H*H 2.ఆక్నిజ్న్స అణువు: ఆక్నిజ్న్స అణువు అణుఫరరుమలా O2. ఆక్నిజ్న్స అణువులో రెిండల ఆక్నిజ్న్స పరమాణువులు ఉింటాయ. పాతి ఆక్నిజ్న్స పరమాణువు రెిండల ఒింటరి ఎలక్ర రా న్స లను కలిగ్ి ఉింటలింద. రెిండల ఆక్నిజ్ను ా నాలుగు ఎలక్ర రా నాను స్తమిషిరగ్ర పించుక్ోవడిం దావరర O2 అణువు ఏరపడలతుింద. 3.నైటర ా జ్న్స అణువు: నైటర ా జ్న్స అణువు యొకక అణు ఫరరుమలా N2. నైటర ా జ్న్స అణువులో రెిండల నైటర ా జ్న్స పరమాణువులు ఉింటాయ. పాతి నైటర ా జ్న్స దగీర 3 ఒింటరి ఎలక్ర రా ను ా ఉింటాయ. రెిండల నైటర ా జ్నా కు చ్ిందన 6 ఒింటరి ఎలక్ర రా నాను స్తమిషిరగ్ర పించుక్ొవడిం దావరర N2 అణువు ఏరపడలతుింద. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 33. 33 4.Hcl అణువు: Hclఅణువులో హెైడరాజ్న్స దగీర ఒక ఒింటరి ఎలక్ర రా న్స మరియు క్ో ా రిన్స పరమాణువు యొకక 2pz ఆరిిటాలో ా ఒక ఒింటరి ఎలక్ర రా న్స ఉింటలింద. ఈ రెిండల పరమాణువులు రెిండల ఎలక్ర రా నాను స్తమిషిరగ్ర పించుక్ోవడము వలన Hcl అణువు ఏరపడలతుింద. 3.సమనవయ సంయోజన్సయ బంధ్ము: స్తమనవయ స్తింయోజ్న్సయ బింధాన్సి సిడిివిక్ అను శరస్త్రవేత్ పాతిప్రదించాడల. బింధాన్సక్న క్రవలిిన ఎలక్ర రా న్స జ్ింటను ఒక్ే పరమాణువు అిందించ, ఆ ఎలక్ర రా న్స జ్ింటను రెిండల పరమాణువులు స్తమిషిరగ్ర పించుక్ోవడిం దావరర ఏరపడే బింధాన్సి సమనవయ సంయోజన్సయ బంధ్ము అన్స అింటారు. సమనవయ సంయోజన్సయ పద్ార్ా ధ్ర్ాాలు: 1.ఈ బింధములో ఏ పరమాణువు లేదా అణువు ఎలక్ర రా న్స జ్ింటను దానము చేస్తు ్ ిందర దాన్సన్స ఎలక్ర ర న్స జ్ింట దాత అన్స అింటారు. వీటటన్స లూయస్ క్షారరలు అన్స అింటారు. 2. ఈ బింధములో ఏ పరమాణువు లేదా అణువు ఎలక్ర రా న్స జ్ింటను స్వకరిస్తు ్ ిందర దాన్సన్స ఎలక్ర ర న్స జ్ింట స్వకర్ అన్స అింటారు. వీటటన్స లూయస్ ఆమా ా లు అన్స అింటారు. 3.స్తమనవయ స్తమయోజ్న్సయ బింధాన్సి బాణిం ( ) గురు ్ తో స్తయచసర ్ రు. 4.ఈ బింధములో బాణము గురు ్ యొకక తల భాగము ఎలా పుపడల జ్ింట స్వకర్ వైపుకు ఉింటలింద. ఉద్ాహర్ణలు: NH4 అయాన్స (అమ్మానియా) ఏర్పడలట: NH3 లో N పరమాణువు ఒక ఒింటరి ఎలక్ర రా న్స జ్ింటను కలిగ్ి ఉింటలింద. H అయాన్స ఒక ఖాళీ ఆరిిటాల్ ను కలిగ్ి ఉింటలింద. నైటర ా జ్న్స పరమాణువు తన దగీర ఉనిటలవింటట ఎలక్ర రా న్స జ్ింటను H+ అయాన్స కు దానిం చేసి స్తమనవయ స్తింయోజ్న్సయ బింధాన్సి ఏరపరుస్తు థ ింద. వీటటలో NH3 ఎలక్ర రా న్స జ్ింట దాత అన్స మరియు H+ అయాన్స ను ఎలక్ర రా న్స జ్ింట స్వకర్ అన్స అింటారు. H3N* *+ H+ H3N* * N+ (లేదా) NH4 + అష్ిక నియమము: మూలక పరమాణవుల వేలన్సి కక్షయలో ఎన్సమిద ఎలక్ర రా నా ను ప్ొింద ఉిండటాన్సి అష్ిక నియమము అన్స అింటారు. అష్రక న్సయమమును పాదరిశించే అణువులకు ఉదాహరణ: CH4, Ccl4, NH3, H2O… అష్రక న్సయమమును పాదరిశించన్స అణువులకు ఉదాహరణ: BecI2, BcI3, PcI5, SF6.... Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 34. 34 అష్ిక నియమము లోప్ాలు: -అష్రకన్సయమము ఉతకృష్ా వరయువుల జ్డ స్తవభావము ఆధారింగ్ర పాతిప్రదించబడిింద. అయతే క్ొన్సి ఉతకృష్ా వరయువులు (క్నీప్ర ర న్స, జనాన్స) ఆక్నిజ్న్స, ఫ్ోా రినా తో కలిసి అనేక స్తoయోగ పదారర థ లిస్తు ్ నాియ. అవి XeF2, KrF2, XeOF2 మొదలైనవి. -అష్రక సిధా ా ింతము అణువుల ఆకృతుల గురిించ త్లుపదు. -అష్రక సిధా ా ింతము అణువుల సరప్ేక్ష సిథరతావలను క్రన్స అణువు శ్క్న్న్స క్రన్స వివరిించదు. అష్ిక నియమము పర్ిమితులు: కరాన స్తoయోగ పదారర థ ల న్సరరమణాలను అరథిం చేస్తుక్ోవడాన్సక్న, ఆవర్న పటటరక రెిండర ప్్రియడ్ మూలక్రలు ఏరపరిచే స్తoయోగ పదారర థ ల న్సరరమణాలు వివరిించడాన్సక్న అష్రక న్సయమము ఉపయోగపడలతుింద. అష్రక న్సయమాన్సక్న మూడల రక్రల మినహాయింపులునాియ. 1.అణువులోన్స క్ేoదాక పరమాణువు చుటట ర అస్తింపూరి్ అష్రకము ఉిండటిం. 2.క్ొన్సి పరమాణువుల చుటట ర బేసి స్తింఖయ ఎలక్ర రా న్స లు ఉిండి అష్రక న్సయమాన్సి ప్రటటించకప్ో వడము. ఉదా: NO, NO2 3.ఎన్సమిద కింటర ఎకుకవ ఎలక్ర రా నా తో పరివేషిరించన పరమాణువులుని అణువులు లేదా అష్రక విస్త్ృతి గల అణువులు అష్రక న్సయమాన్సి ప్రటటించవు. అయానిక లేద్ా ఎలక్్ిా క్్వ్లంట్ బంధ్ము: అయాన్సక స్తoయోగ పదారర థ లు ముఖయింగ్ర క్నీింద విష్యాలప్ై ఆధారపడి ఉింటలింద. అవి. 1.క్ాటయాన్స, ఆనయాన్స తేలికగా ఏర్పడటం: 1, 2 గూ ీ పులోన్స లోహ మూలక్రలు క్రటయానాను ఏరపరుసర ్ య. అలాగ్ే 16, 17 గూ ీ పు అలోహా మూలక్రలు ఆనయానా ను ఏరపరుసర ్ య. అిందుక్ే వరటట మధయ అయాన్సక బింధాలు స్తులువుగ్ర ఏరపడతాయ. 2.ఋణ విద్ుయద్ాతాకత విలువ్లు భేద్ం: రెిండల పరమాణువుల మధయ ఋణవిదుయదాతమకత విలువల భేదిం సరధయమైనింత ఎకుకవ ఉింటర ఎలక్ోరా క్ోవలింట్ బింధము ఏరపడలతుింద. 3.లాటటస్ ఎంథాలీప: లాటటస్ ఎింథాలీప అయాన్సక ఘనపదారర థ లో ా న్స అయానా మధయ ఉిండే సిథర విదుయదాకరిణ బలాలు నేల క్ొరతగ్ర భావిించాలి.లాటటస్ ఎింథాలీపలు ఎింత ఎకుకవగ్ర ఉింటర ఆ అయాన్సక పదారర థ లు అింత ఎకుకవ సిథరమైనవి. స్తపటటక ఘనసిథతిలో అయాన్సక స్తoయోగ పదారర థ లలో మూడల దశ్లలోనయ క్రటయాను,ఆనయాను ా కూలుింభిక్ అింతర్ ఆకరిణ బలాలు కలిప్ి ఉించుతాయ. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 35. 35 లూయిీ సంక్ేతాలు: -ఈ స్తింక్ేతాలనులూయీ అనే అమరికన్స రసరయన శరతావేత్ పావేశ్ప్టా ర డల. -వేలన్సి ఎలక్ర రా ను ా మాతామే రసరయన బింధములో ప్రల్ ీ ింటాయ. -పరమాణువులోన్స వేలన్సి ఎలక్ర రా ను ా చయపడాన్సక్న లూయీ స్తరళ్ స్తింక్ేతాలను పావేశ్ప్టా ర డల. ఈ స్తింక్ేతాలనే లూయీ స్తింక్ేతాలన్స అింటారు. -ఈ పదదతి మూలకము యొకక గురు ్ రరసి దాన్స చుటట ర ఆ మూలకము యొకక వలన్సి కక్షయలలో ఎన్సి ఎలక్ర రా ను ా ఉనాియో అన్సి చుకకలు ప్టరవలయును. ప్ా ా ముఖయత: -దీన్సన్స బటటర మూలకపు సరమానయ లేదా గూ ీ పు వేలన్సి న్స గణించవచుచను. -మూలకపు పరమాణువు స్తింక్ేతము చుటట ర ఉని చుకకలు వేలన్సి ఎలక్ర రా నా ను త్లుపుతాయ. -మూలకపు గూ ీ పు వేలన్సి దాన్స లూయీ స్తింక్ేతము చుటట ర ఉని చుకకల స్తింఖయ దావరర త్లుస్తుక్ొనవచుచను. ఉదా: ·Li –లిథయిం చవరి కరపరరలలో ఒక ఎలక్ర రా న్స ఉింటలింద. ·Be·-బెరిలియిం చవరి కరపరరలలో ర్ెండల ఎలక్ర రా ను ా ఉింటాయ. · ·B·- బో రరన్స చవరి కరపరరలలో మూడల ఎలక్ర రా ను ా ఉింటాయ. · ·C·-క్రరాన్స చవరి కరపరములో నాలుగు ఎలక్ర రా ను ా ఉింటాయ. · Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 36. 36 6.1.క్ేంద్ాక పర్మాణువ్ు పైఒంటర్ి జత ఎలక్ా ిా ను ల లేని అణువ్ుల జాయమిత్త. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 37. 37 6.2.క్ేоద్ాక పర్మాణువ్ు లేద్ాఅయాన్స పై ఒకటట లేద్ా ఎకుకవ్ ఒంటర్ి జత ఎలక్ా ిా ను ల ఉననఅణువ్ు లేద్ా అయాన్స ఆకృత్త Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 38. 38 6.3.బంధ్ జంట, ఒంటర్ిజంటలు కలిగిన అణువ్ుల ఆక్ార్ాలు Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 39. 39 7.బంధ్ పర్ామితులు, ఆర్ిిటాల్ససంకర్గకర్ణము-ముఖయ లక్షణాలు-సంకర్గకర్ణానిక్ట ముఖయమైన పర్ిమితులు-సంకర్గకర్ణములోని ర్క్ాలు బింధ పరరమితులు: అణువులోన్స పరమాణువుల మధయ ఏరపడే బింధము యొకక లక్షణాలను త్లుస్తుక్ోవడాన్సక్న ఉపయోగపడే వరటటన్స బింధ పరరమితులు అన్స అింటారు. అవి. 1.బింధ ధ్ైర్ాిం లేదా బింధ దయరిం 2.బింధ క్ోణము 3.బింధ ఎింథాలీప 4.బింధ కీమాింకము 5.రెజ్ొనన్సి (అనువరదిం) 6.బింధ ధృవణత. 1.బంధ్ ధైర్్యం లేద్ా బంధ్ ద్యర్ం: అణువులోన్స బింధాలు ఏరపరుచుక్ొని రెిండల పరమాణువుల క్ేoదాక్రల మధయ స్తమతాసిథతి దయరరన్సి బింధ ధ్ైర్ాిం లేదా బింధ దయరిం అన్స అింటారు. దీన్సన్స వరాపట దరిశన్సతో గ్రన్స, x-క్నరణాల వివర్న పదదతిలో గ్రన్స ఎలక్ర రా న్స వివర్న పదదతిలో గ్రన్స క్ొలిచ న్సరాయసర ్ రు. బిందిం ఏరపరిచే పాతి పరమాణువు బింధ ధ్ైర్ామును పాభావితిం చేస్తు ్ ింద. రెిండల ఒక్ే మూలకపు పరమాణువుల మధయ స్తoయోజ్న్సయ బింధము ఏరపడితే అపుపడల ఆ రెిండల పరమాణు క్ేoదాక్రల మధయ దయరoలో స్తగ్రన్సి పరమాణువు సoయోజన్సయ వాయసార్ాం అన్స అింటారు. రెిండల A-A అణువును ఏరపరిసే్ అపుపడల A పరమాణువు స్తoయోజ్న్సయ వరయసరరథిం= dA−A 2 అవుతుింద. dA −A న్స బింధధ్ైర్ాిం లేదా బింధ దయరిం అింటారు. 2.బింధ క్ోణిం: ఒక అణువు లేదా స్తింక్నాష్ర అయాన్స లోన్స క్ేoదా పరమాణువు ప్ై ఉని రెిండల బింధక ఆరిిటాల్ మధయ క్ోణాన్సి బింధక్ోణిం అన్స అింటారు. దీన్సన్స డిగ్ీీ యూన్సటాలో క్ొలుసర ్ రు. ఉదా.న్సటట అణువులోన్స బింధక్ోణిం:H-O-H=104.5° 3.బింధ ఎింథాలీప: ఒక మోల్ అణువులోన్స పరమాణువుల మధయ ఉని ఒక మోల్ బింధాలను విచితి చేయడాన్సక్న క్రవలసిన శ్క్న్న్స బింధ ఎింథాలీప అన్స అింటారు. దీన్సన్స క్నలోజ్ౌల్/మోల్ పామాణాలలో ఇసర ్ రు. ఉదా:H-H బింధ ఎింథాలీప H లో 435.8 క్నలోజ్ౌల్/మోల్ O-O బింధ ఎింథాలీప O లో 498 క్నలోజ్ౌల్/మోల్ N-N బింధ ఎింథాలీప N లో 946 క్నలోజ్ౌల్/మోల్ 4.బింధ కీమాింకము: ఒక దవపరమాణుక అణువు బింధ కీమాింకము ఆ అణువులోన్స రెిండల పరమాణువుల మధయ ఉని స్తoయోజ్న్సయ బింధాలకు స్తమానము. ఉదా: H-H హెైడరాజ్న్స అణువులో ఒక ఎలక్ర రా న్స జ్త మాతామే రెిండల పరమాణువుల మధయ పించుక్ోవడిం వలన అద ఏక బింధముతో ఉింటలింద. బింధ కీమాింకము పాక్రరము ఒక సరధారణ స్తహబింధమును చయడవచుచను. దీన్స పాక్రరిం బింధ కీమాింకము ప్రిగ్ిన క్ొలద బింధ ఎింథాలీప, సిథరతవిం ప్రుగుతాయ మరియు బింధ ధ్ైర్ాిం తగు ీ తుింద. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 40. 40 5.రెజ్ొనన్సి: ఒక అణువుకుఒక లూయీ న్సరరమణింతో పూరి్గ్ర వివరిించలేనపుపడల సరరుపయత గల అనేక న్సరరమణాలను దాదాపు స్తమాన శ్కు ్ లు గల వరటటన్స ఇవవవచుచను. అయతే ఈ న్సరరమణాలన్సిటటలో సిథరమైన పరమాణు క్ేoదాక్రల సర థ నాలు, బింధ మరియు బింధ రహత ఎలక్ర రా న్స జ్తల స్తింఖయలు స్తమానింగ్ర ఉిండేలా చయస్తుక్ోవరలి. ఉదా: O3 అణువ్ులో ర్ెజొనన్్(l, ll)నిర్ాాణాలను క్ెనోనికల్స నిర్ాాణాలని, III ను ర్ెజొనన్్ హైబ్రాడ్ అని అంటార్ు. l, ll రెిండల న్సరరమణాలలోనయ ఒక ఏకబింధిం(O-O), ఒక దవబింధిం(O=O)ఉనాియ. ఏకబింధము ఉని చబట ధ్ైర్ాిం 148pm గ్రనయ, దవబింధము ఉని చబట ధ్ైర్ాిం 121 pm గ్రనయ ఉింటలింద. రెిండల O-O బింధాలు ఒక్ే విలువతో ఏక బింధము కింటర చనిదగ్రనయ, దవబింధము కింటర ప్దదదగ్రనయ ఉనాియ. అింటర ఓజ్ోన్స అణువును l క్రన్స ll క్రన్స న్సరరమణాలతో ప్ర ా తిన్సథయిం వహించడిం స్తరిక్రదు. దీన్సన్స అధగమిించడాన్సక్ే రెజ్ొనన్సి అనే భావనను పావేశ్ప్టరడిం జ్రిగ్ిింద. 6.బింధ దృవణత: వేరువేరు మూలక్రల రెిండల పరమాణువుల మధయ బింధము ఏరపరచడిం వలన వచేచ HF లాింటట విజ్ఞతీయ క్ేoదాక్రల అణువులో పించుక్ోబడ్ ఎలక్ర రా న్స జ్త రెిండల క్ేoదాక్రల మధయ స్తమాన దయరింలో ఉిండక ఎకుకవ ఋణవిదుయదాతమకత గల ఫ్ోా రిన్స వైపుకు ఎకుకవగ్ర జ్రుగుతుింద. దీన్స ఫలితింగ్ర రెిండల పరమాణువుల మధయ ఏరపడిన బింధిం స్తమయోజ్న్సయ బింధిం క్రక ధృవ స్తమయోజ్న్సయ బింధిం అవుతుింద. దీన్సనే బింధ దృవనత అన్స అింటారు. ద్ివధ్ృవ్ భా ా మకం: ఒక దవపరమాణుక దృవ అణువు దవదృవ భా ా మకిం ఆ అణువులోన్స పరమాణువులలో ఒకదాన్స మీద విదుయదావేశ్ పరిమాణిం, ధన, ఋణ విదుయదావేశరల క్ేoదా ా ల మధయ దయరింల లబదింగ్ర న్సరవచించవచుచను. దీన్సన్స గ్ీీకు అక్షరిం μ తో స్తయచసర ్ రు. దవధృవ భా ా మకిం (μ)=విదుయదావేశ్ము(Q) x విదుయదావేశరల మధయ దయరిం(r) ఆర్ిిటాల్స:పరమాణు క్ేoదాకము చుటట ర ఎలక్ర రా న్స కనుగ్బను స్తింభావయత అధకింగ్ర గల పాదేశరన్సి ఆర్ిిటాల్స అన్స అింటారు.అలాగ్ే ఎలక్ర రా న్స కనుగ్బను స్తింభావయత స్తునిగ్ర గల తలాన్సి నోడల్స తలం అన్స అింటారు. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 41. 41 ఆరిిటాల్ ఆకృతులు: s-ఆరిిటాల్: 1. l=0అనేద s ఉపశ్క్న్ సర థ యన్స స్తయచస్తు ్ ింద. l=o అయతే m=o క్రవున s ఉపశ్క్న్ సర థ యలో ఒక్ే ఒక s-ఆరిిటాల్ ఉింటలింద. s-ఆరిిటాల్ గ్బళీక్రర సౌష్రవరన్సి కలిగ్ి ఉింటలింద. 2. s-ఆరిిటాల్ n=1 పాధాన శ్క్న్ సర థ యతో మొదలవుతుింద. 3. n విలువ ప్రిగ్ే క్ొలద s-ఆరిిటాల్ పరిమాణిం కీమింగ్ర ప్రుగుతుింద. 4. s-ఆరిిటాల్ నోడల్ తలాన్సి కలిగ్ి ఉిండదు. p-ఆరిిటాల్: 1.l=1 అనేద p ఉపశ్క్న్ సర థ యన్స స్తయచస్తు ్ ింద. l=1 అయతే m=-1,0+1 క్రవున p ఉపశ్క్న్ సర థ యలో 3 px, py, pz అను మూడల ఆరిిటాల్ ఉింటాయ. ఈ ఆరిిటాల్ ఒకదాన్సక్ొకటట లింబింగ్ర ఉిండి డింబెల్ ఆకృతిన్స కలిగ్ి ఉింటాయ. 2.p-ఆరిిటాల్ n=2 పాధాన శ్క్న్ సర థ యతో మొదలవుతుింద. 3.n విలువ ప్రిగ్ే క్ొలద p-ఆరిిటాల్ పరిమాణిం కీమింగ్ర ప్రుగుతుింద. 4.p-ఆరిిటాల్ ఒక నోడల్ తలాన్సి కలిగ్ి ఉింటలింద. 5.p-ఆరిిటాళల ా లోబ్ లు అక్షాలప్ై ఉింటాయ. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 42. 42 d-ఆరిిటాల్: 1.l=2 అనేద dఉపశ్క్న్ సర థ యన్స స్తయచస్తు ్ ింద. l=2 అయతే m=-2,-1,0,+1,=2 క్రవున d ఉపశ్క్న్ సర థ యలో dxy, dyz, dzx, dx 2 -y 2 , dz 2 అను ఆరిిటాల్ ఉింటాయ. ఈ dxy, dyz, dzx ఆరిిటాలో ా లోబ్లు అక్షాల మధయలో ఉింటాయ. dx 2 -y 2 , dz 2 ఆరిిటాలో ా లూబ్ లు అక్షాల మీద ఉింటాయ. 2. d-ఆరిిటాల్ n=3 పాధాన శ్క్న్ సర థ యతో మొదలవుతుింద. 3. n విలువ ప్రిగ్ే క్ొలద d-ఆరిిటాల్ పరిమాణిం కీమింగ్ర ప్రుగుతుింద. 4. d-ఆరిిటాల్ రెిండల నోడల్ తలాలను కలిగ్ి ఉింటలింద. 5. d-ఆరిిటాల్ డబల్ డింబెల్ ఆకృతిన్స కలిగ్ి ఉింటలింద. ƒ-ఆర్ిిటాల్స: 1. l=3 అనేద ƒ ఉపశ్క్న్ సర థ యన్స స్తయచస్తు ్ ింద. l=3 అయతే m=-3, -2, -1, 0, +1, +2, +3 క్రవున ƒ ఉపశ్క్న్ సర థ యలో 7 ƒ ఆరిిటాళ్ళళ ఉింటాయ. 2. ƒ ఆరిిటాల్ యొకక ఆకృతి న్సరవచించబడలేదు. 3. ƒ-ఆరిిటాళ్ళళ n=4 పాధాన శ్క్న్ సర థ యతో మొదలవుతుింద. 4. n విలువ ప్రిగ్ే క్ొలద ƒ-ఆరిిటాళ్ళళ పరిమాణిం కీమింగ్ర ప్రుగుతుింద. 5. ƒ-ఆరిిటాళ్ళళ మూడల నోడల్ తలాలను కలిగ్ి ఉింటలింద. ఆర్ిిటాలో ల ఎలక్ా ిా ను ల నిండే కేమము: ఎలక్ర రా ను ా మొదట తకుకవ శ్క్న్ సర థ య గల ఆరిిటాలో ా పావేశిించ తరువరత ఎకుకవ శ్క్న్ సర థ య గల ఆరిిటాలో ా పావేశిసర ్ య. ఆరిిటాల్ శ్క్న్ ప్రిగ్ే కీమములో ఎలక్ర రా ను ా న్సిండడాన్సి ఆఫ్భౌ న్సయమిం అింటారు. ఆరిిటాల్ యొకక శ్క్న్న్స (n+l) విలువలు ఆధారింగ్ర త్లుస్తుక్ొనవచుచను. అదేవిధింగ్ర ఆరిిటాల్ శ్క్న్ కీమాన్సి మాయలర్ చతా పటము దావరర వివరిించవచుచను. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 43. 43 మాయిలర్ చితాం ఆర్ిిటాల్స (n+l)విలువ్లు 1s 1 2s 2 2p 3 3s 3 3p 4 4s 4 3d 5 4p 5 ఆరిిటాల్ (n+l) విలువలు ప్రిగ్ేక్ొలద ఆరిిటాల్ శ్క్న్ ప్రుగుతుింద. రెిండల ఆరిిటాళ్ళళ ఒక్ే (n+l) విలువను కలిగ్ి ఉనిటెలాతే ఎలక్ర రా న్స మొదట తకుకవ n విలువ కలిగ్ిన ఆరిిటాలో ా న్సక్న పావేశిస్తు ్ ింద. ఉదా: 2p మరియు 3s ఆరిిటాళ్ళళ ఒక్ే విధమైన (n+l) విలువలు కలిగ్ి ఉింటాయ. క్రవున ఎలక్ర రా న్స తకుకవ n విలువ కలిగ్ిన 2p ఆరిిటాలో ా న్సక్న ముిందుగ్ర పావేశిసర ్ య. ఆర్ిిటాల్స సంకర్గకర్ణము: ఒక పరమాణువులోన్స ఆరిిటాళ్ళళ కలిసిప్ో య క్ొత్గ్ర స్తమాన శ్క్న్ గల ఆరిిటాలుి ఏరపరుసర ్ య. వీటటనే స్తింకర ఆరిిటాళ్ళళ అిందురు. వీటటన్స CH4, NH3, H2O మొదలైన అణువుల అభిలాక్షణక జ్ఞయమితీయ ఆకృతులను వివరిించడాన్సక్న ఉపయోగపడలతుింద. సంకర్గకర్ణము: ఒక పరమాణువుకు చ్ిందన దాదాపు స్తమాన శ్క్న్ గల ఆరిిటాళ్ళ ా ఒకదాన్సతో ఒకటట కలిసి స్తరవస్తమానమైన ఆరిిటాళ్ాను అదే స్తింఖయలో ఏరపరచడాన్సి సంకర్గకర్ణము అింటారు. లక్షణాలు: 1.ఒక పరమాణువుకు చ్ిందన ఆరిిటాళ్ళళ మాతామే స్తింకరీకరణములో ప్రల్ ీ ింటాయ. ఎలక్ర రా ను ా క్రవు. 2.ఎన్సి పరమాణు ఆరిిటాళ్ళళ స్తింకరీకరణములో ప్రల్ ీ ింటాయో అదే స్తింఖయలో స్తింకర ఆరిిటాల్ను ఏరపరుసర ్ య. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 44. 44 3.ఈ స్తింకర ఆరిిటాళ్ళళదాదాపు స్తమాన శ్క్న్ సర థ య గల ఆరిిటాల్ కలయక దావరర మాతామే ఏరపడతాయ. వీటట ఆకృతి, శ్క్న్ స్తమానింగ్ర ఉింటాయ. 4.స్తింకర ఆరిిటాళ్ళళ పరమాణు ఆరిిటాల్ కింటర బలమైన బింధాలను ఏరపరుసర ్ య. ఇద ఎకుకవ సిథరమైన అణువులు ఏరపడటాన్సక్న వీలుగ్ర ఉింటలింద. 5.స్తింకర ఆరిిటాళ్ళళ వరటట ఎలక్ర రా నా మధయ కన్సష్ర వికరిణ ఉిండేటటల ా గ్ర క్ేoదాకము చుటట ర ఉని పాదేశ్ములో దశరతమకింగ్ర వరయప్ి్ చ్ింద వుింటాయ. పర్ిమితులు: 1.బాహయ కరపరము లేదా కరపరరలలోన్స ఆరిిటాళ్ళళ అింటర వలన్సి కరపరములో ఆరిిటాళ్ళళ దాన్సక్న ముిందుని పాధాన ఆరిిటాళ్ళళ మాతామే స్తింకరీకరణము చ్ిందుతాయ. 2.స్తింకరీకరణములో ప్రల్ ీ నే ఆరిటాళ్ళ యొకక శ్క్న్ సర థ యలు దాదాపు స్తమానింగ్ర ఉిండాలి. 3.స్తింకరీకరణిం చ్ిందే ఆరిిటాలో ా న్సరిదష్రమైన ఎలక్ర రా నా స్తింఖయ ఉిండాలనే న్సయమిం లేదు అిందుక్ే వరటటలో ఒక ఎలక్ర రా న్స గ్రన్స, రెిండల ఎలక్ర రా ను ా గ్రన్స లేదా ఏమీ లేకుిండా అయన ఉిండవచుచను. 4.స్తింకరీకరణము జ్రిగ్ే ముిందు ఎలక్ర రా న్స ఉదృక్ సిథతి ప్ొిందవచుచను లేదా ప్ొిందలేకప్ో వచుచను. సంకర్గకర్ణములోని ర్క్ాలు: s, p, d బాహయ కరపర ఆరిటాళ్ళళ అనేక రక్రల స్తింకరీకరణములో ప్రల్ ీ oటాయ. వరటటలో ముఖయమైనవి 1.sp స్తింకరీకరణము 2.sp2 స్తింకరీకరణము 3.sp3 స్తింకరీకరణము 4.sp3 d స్తింకరీకరణము 5.sp3 d2 స్తింకరీకరణము 8.sp సంకర్గకర్ణము-sp2 సంకర్గకర్ణము-sp3 సంకర్గకర్ణము sp స్తింకరీకరణము: ఒక పరమాణువు యొకక బాహయతమ శ్క్న్ సర థ యలోన్స ఒక s-ఆరిిటాల్ మరియు ఒక p ఆరిిటాల్ రెిండల కలిసి స్తరవస్తమానమైన రెిండల స్తింకర ఆరిిటాలుి ఏరపరిచే విధానాన్సి sp స్తింకరీకరణము అన్స అింటారు. -sp స్తింకర ఆరిిటాళ్ళళ రేఖీయ న్సరరమణాన్సి కలిగ్ి ఉింటాయ. -రెిండల ఆరిిటాల్ మధయ క్ోణము 180° గ్ర ఉింటలింద. -ఇిందులో s శరతము 50% మరియు p శరతము 50%. -sp స్తింకర ఆరిిటాళ్ళళ ఈ క్నీింద విధింగ్ర ఉింటాయ. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 45. 45 ఉదాహరణ: బెరీలియిం క్ో ారెైడ్(Becl2): -Becl2 లో Be ను క్ేిందాక పరమాణువుగ్ర తీస్తుకుింటారు. -బెరీలియిం పరమాణువు ఈ క్నీింద ఎలక్ర రా న్స వినాయసరన్సి కలిగ్ి ఉింటలింద. -ఉతే్జత సిథతిలో బెరీలియిం పరమాణువు తన దగీర ఉనిటలవింటట ఒక 2s ఆరిిటాల్ మరియు ఒక 2p ఆరిిటాల్ ను ఉపయోగ్ిించుకున్స s, p స్తింకరీకరణములో ప్రల్ ీ ింటలింద. -ఈ s,p స్తింకరీకరణము వలన బెరిలియిం పరమాణువు రెిండల స్తింకర ఆరిిటాలుి ఏరపరుస్తు ్ ింద.ఈ రెిండల స్తింకర ఆరిిటాళ్ళళ ఒింటరి ఎలక్ర రా న్స లను కలిగ్ి ఉింటాయ. - ఈ ఒింటరి ఎలక్ర రా న్స లను కలిగ్ి ఉని రెిండల స్తింకర ఆరిిటాలుి రెిండల క్ో ా రిన్స పరమాణువుల యొకక 3pz ఆరిిటాలో ్ అతిప్రత౦ చ్ింద రెిండల σ బింధాలను ఏరపరుసర ్ య. -ఈ విధింగ్ర ఏరపడిన అణువు రేఖీయ న్సరరమణములో ఉిండి 180° ల బింధ క్ోణాన్సి కలిగ్ి ఉింటలింద. స్తింకరీకరణిం sp ఆకృతి రేఖీయ బింధక్ోణిం 180° బింధిం 2 s-శరతము 50% p-శరతము 50% ర్ేఖీయ BeCl2 అణువ్ు ఏర్పడటము sp2 సంకర్గకర్ణం: ఒక పరమాణువు యొకక బాహయతమ శ్క్న్ సర థ యలోన్స ఒక s-ఆరిిటాల్ మరియు రెిండల p-ఆరిిటాల్ కలిసి మూడల స్తరవ స్తమానమైన స్తింకర ఆరిిటాలుి ఏరపరిచే విధానాన్సి sp2 స్తిం కరీకరణము అన్స అింటారు. ఉదాహరణ:బో రరన్స టెైరక్ో ా రెైడ్ (Bcl3): - బో రరన్స టెైరక్ో ా రెైడ్ లో బో రరన్స (B) ను క్ేిందాక పరమాణువుగ్ర తీస్తుకుింటారు. -బో రరన్స పరమాణువు ఈ క్నీింద ఎలక్ర రా న్స వినాయసరన్సి కలిగ్ి ఉింటలింద. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 46. 46 -ఉతే్జత సిథతిలో బోరరన్స పరమాణువు తన దగీర ఉనిటలవింటట ఒక 2s ఆరిిటాల్ ను మరియు రెిండల 2p ఆరిిటాలుి విన్సయోగ్ిించుక్ొన్స sp2 స్తింకరీకరణములో ప్రల్ ీ ింటలింద. -sp2 స్తింకరకరణిం వలన బో రరన్స పరమాణువు 3 స్తరవ స్తమానమైన స్తింకర ఆరిిటాలుి ఏరపరుస్తు ్ ింద. ఈ ఆరిిటాలో ్ అతిప్రతిం చ్ింద మూడల ఒింటరి ఎలక్ర రా నాను కలిగ్ి ఉింటలింద. -ఒింటరి ఎలక్ర రా నా ను కలిగ్ిన ఈ మూడల స్తింకర ఆరిిటాళ్ళళ మూడల క్ో ా రిన్స పరమాణువుల యొకక 3pz ఆరిిటాలో ్ అతిప్రత౦ చ్ింద మూడల σ బింధాలను ఏరపరుసర ్ య. -ఈ విధింగ్ర ఏరపడిన అణువు స్తమతల తిాభుజ్ఞకృతిలో ఉిండి 120° బింధ క్ోణాన్సి కలిగ్ి ఉింటలింద. స్తింకరీకరణిం sp2 ఆకృతి స్తమతల తిాభుజ్ఞకృతి బింధక్ోణిం 120° σ బింధిం 3 s-శరతము ౩౩.౩౩% p-శరతము 66.67% BCl3 అణువ్ు ఏర్పడటము sp3 సంకర్గకర్ణం: ఒక పరమాణువు యొకక బాహయతమ శ్క్న్ సర థ యలోన్స ఒక s-ఆరిిటాల్ మరియు మూడల p-ఆరిిటాళ్ళళ కలిసి నాలుగు స్తరవ స్తమానమైన స్తింకర ఆరిిటాలుి ఏరపరిచే విధానాన్సి sp3 స్తింకరీకరణము అన్స అింటారు. మీథేన్స(CH4): -మీథేన్స అణు ఫరరుమలా CH4.దీన్సలో C ను క్ేిందాక పరమాణువుగ్ర తీస్తుకుింటారు. -క్రరాన్స యొకక ఎలక్ర రా న్స వినాయస్తిం ఈ క్నీింద విధింగ్ర ఉింటలింద. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 47. 47 -ఉతే్జత సిథతిలో క్రరాన్సపరమాణువు తన దగీర ఉనిటలవింటట ఒక 2s ఆరిిటాల్ మరియు మూడల 3p ఆరిిటాలుి విన్సయోగ్ిించుక్ొన్స sp3 స్తింకరీకరణింలో ప్రల్ ీ ింటాయ. - sp3 స్తింకరీకరణిం వలన క్రరాన్స పరమాణువు 4 స్తింకర ఆరిిటాలుి ఏరపరుస్తు ్ ింద. ఇవన్సి కూడా ఒింటరి ఎలక్ర రా నా ను కలిగ్ి ఉింటాయ. -ఈ ఒింటరి ఎలక్ర రా నా ను కలిగ్ి ఉని నాలుగు స్తింకర ఆరిిటాళ్ళళ నాలుగు హెైడరాజ్న్స పరమాణువుల యొకక 1s ఆరిిటాలో ్ అతిప్రత౦ చ్ింద నాలుగు σ బింధాలను ఏరపరుసర ్ య. -ఈ విధింగ్ర ఏరపడిన అణువు చతురుమఖీయ న్సరరమణింలో ఉిండి 109°28’ బింధ క్ోణాన్సి కలిగ్ి ఉింటలింద. స్తింకరీకరణిం sp3 ఆకృతి చతురుమఖీయ బింధక్ోణిం 109°28’ σ బింధిం 4 s-శరతము 25% p-శరతము 75% CH4 అణువు ఏరపడటము ఈథేన్స(C2H6): -ఈథేన్స అణు ఫరరుమలా C2H6. ఇిందులో క్రరాన్స ను క్ేిందాక పరమాణువుగ్ర తీస్తుకుింటారు. -క్రరాన్స యొకక ఎలక్ర రా న్స వినాయస్తిం ఈ క్నీింద విధింగ్ర ఉింటలింద. -ఉతే్జత సిథతిలో క్రరాన్స పరమాణువు తన దగీర ఉనిటలవింటట ఒక 2s ఆరిిటాల్ మరియు మూడల 3p ఆరిిటాలుి విన్సయోగ్ిించుక్ొన్స sp3 స్తింకరీకరణింలో ప్రల్ ీ ింటాయ. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 48. 48 -sp3 స్తింకరీకరణిం వలన పాతిక్రరాన్స పరమాణువు 4 స్తింకర ఆరిిటాలుి ఏరపరుస్తు ్ ింద. ఇవన్సి కూడా ఒింటరి ఎలక్ర రా నా ను కలిగ్ి ఉింటాయ. -మొదట ఒక క్రరాన్స కు చ్ిందన స్తింకర ఆరిిటాల్ రెిండవ క్రరాన్స కు చ్ిందన మరబక స్తింకర ఆరిిటాల్ తో కలిసి ఒక σ బింధాన్సి ఏరపరుస్తు ్ ింద. -రెిండల క్రరాన్స లకు చ్ిందన మిగ్ిలిన 6 స్తింకర ఆరిిటాల్ ఆరు హెైడరాజ్న్స పరమాణువుల యొకక 1s ఆరిిటాల్ తో అతిప్రతిం చ్ింద 6 σ బింధాలను ఏరపరుసర ్ య. -ఈథేన్స అణువులో మొత్ిం 7 σ బింధాలు ఉింటాయ. -ఈ విధింగ్ర ఏరపడిన అణువు చతురుమఖీయ న్సరరమణింలో ఉిండి 109°28’ బింధక్ోణాన్సి కలిగ్ి ఉింటలింద. స్తింకరీకరణిం sp3 ఆకృతి చతురుమఖీయ బింధక్ోణిం 109°28’ σ బింధిం 7 s-శరతము 25% p-శరతము 75% c-c బింధ దయరిం 1.54A° C2H6 అణువ్ు ఏర్పడటము 9. d-ఆర్ిిటాల్స సంకర్గకర్ణము-sp3 d సంకర్గకర్ణము-sp3 d2 సంకర్గకర్ణము/SF6 అణువ్ు ఏర్పడటము s,p ఆరిిటాలో ్ ప్రటల d ఆరిిటాలో ా కూడా ఎలక్ర రా ను ా చేరి బింధాలను ఏరపరిచే పాక్నీయను d ఆరిిటాళ్ళళ స్తింకరీకరణము అింటారు. మూలక పరమాణు స్తింఖయ ప్రిగ్ే క్ొలద d ఆరిిటాలో ా చేరే ఎలక్ర రా నా స్తింఖయ ప్రుగుతుింద. sp3 d సంకర్గకర్ణము: ఒక పరమాణువు యొకక బాహయతమ శ్క్న్ సర థ యలోన్స ఒక s-ఆరిిటాల్ మరియు మూడల p-ఆరిిటాళ్ళళ మరియు ఒక d-ఆరిిటాల్ కలిసి ఐదు స్తరవ స్తమానమైన స్తింకర ఆరిిటాలుి ఏరపరిచే విధానాన్సి sp3 d స్తింకరీకరణము అన్స అింటారు. ఉదా: ఫాసపర్స్ పంటాక్్ ల ర్ెైడ్ (Pcl5) -ఇిందులో ఫరస్తపరస్ను క్ేిందాక పరమాణువుగ్ర తీస్తుస్తుకుింటారు. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 49. 49 -ఫరస్తపరస్ పరమాణువు ఈక్నీింద ఎలక్ర రా న్స వినాయసరన్సి కలిగ్ి ఉింటలింద. -ఉతే్జత సిథతిలో ఫరస్తపరస్ పరమాణువు తన దగీర ఉనిటలవింటట ఒక 3s ఆరిిటాల్ మూడల 3p ఆరిిటాలుి మరియు ఒక 3d ఆరిిటాల్ ను విన్సయోగ్ిించుక్ొన్స sp3 d స్తింకరీకరణములో ప్రల్ ీ ింటలింద. -sp3 d స్తింకరీకరణము వలన ఫరస్తపరస్ పరమాణువు 5 స్తరవస్తమానమైన స్తింకర ఆరిిటాలుి ఏరపరుసర ్ య. -ఈ ఒింటరి ఎలక్ర రా న్స కలిగ్ి ఉని 5 స్తింకర ఆరిిటాళ్ళళ 5 క్ో ా రిన్స పరమాణువుల యొకక 3pz ఆరిిటాలో ్ అతిప్రత౦ చ్ింద 5σ బింధాలను ఏరపరుస్తు ్ ింద. ఈ విధింగ్ర ఏరపడిన అణువు టెైరగ్బనల్ బెైప్ిరమిడల్ న్సరరమణింలో ఉిండి 90° మరియు 120° ల బింధ క్ోణము కలిగ్ి ఉింటలింద. స్తింకరీకరణిం sp3 d ఆకృతి టెైరగ్బనల్ బెైప్ిరమిడల్ బింధక్ోణిం 120° మరియు 90° σ బింధిం 5 s- స్తవభావిం 20% p- స్తవభావిం 60% d-స్తవభావిం 20% PCl5 అణువు ఏరపడటము sp3 d2 సంకర్గకర్ణము: ఒక పరమాణువు యొకక బాహయతమ శ్క్న్ సర థ యలోన్స ఒక s-ఆరిిటాల్ మరియు మూడల p-ఆరిిటాళ్ళళ మరియు రెిండల d- ఆరిిటాళ్ళళ కలిసి ఆరు స్తరవ స్తమానమైన స్తింకర ఆరిిటాళ్ళను ఏరపరిచే విధానాన్సి sp3 d2 సంకర్గకర్ణము అన్స అింటారు. సలఫర్ హక్ా్ ఫ్రల ర్ెైడ్ (SF6): -ఇిందులో స్తలార్ ను క్ేిందాక పరమాణువుగ్ర తీస్తుస్తుకుింటారు. -స్తలార్ ఈ క్నీింద ఎలక్ర రా న్స వినాయసరన్సి కలిగ్ి ఉింటలింద. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 50. 50 -రెిండవ ఉతే్జత సిథతిలోస్తలార్ పరమాణువు తన దగీర ఉనిటలవింటట ఒక 3s ఆరిిటాల్ ను, మూడల 3p ఆరిిటాలను మరియు రెిండల 3d ఆరిిటాలను విన్సయోగ్ిించుక్ొన్స sp3 d2 స్తింకరీకరణములో ప్రల్ ీ ింటలింద. -sp3 d2 స్తింకరీకరణము వలన స్తలార్ పరమాణువు 6 స్తరవ స్తమానమైన స్తింకర ఆరిిటాలను ఏరపరుస్తు ్ ింద. ఈ ఆరిిటాలన్సి కూడా ఒింటరి ఎలక్ర రా నాను కలిగ్ి ఉింటాయ. -ఒింటరి ఎలక్ర రా నాను కలిగ్ిన ఈ 6 స్తింకర ఆరిిటాళ్ళళ 6 ఫ్ోా రిన్స పరమాణువుల యొకక 2pz ఆరిిటాలతో అతిప్రత౦ చ్ింద 6σ బింధాలను ఏరపరుసర ్ య. -ఈ విధింగ్ర ఏరపడిన అణువు అష్రముఖీయ న్సరరమణములో ఉిండి 90°ల బింధ క్ోణాన్సి కలిగ్ి ఉింటలింద. స్తింకరీకరణిం sp3 d2 ఆకృతి అష్రముఖీయ బింధక్ోణిం 90° σ బింధిం 6 s- స్తవభావిం 16.67% p- స్తవభావిం 50.01% d-స్తవభావిం 33.34% SF6 అణువు ఆకృతి 10.అణు ఆర్ిిటాల్స సిద్ా ్ ంతము-పర్మాణు ఆర్ిిటాల్స ర్ేఖీయ కలయిక ద్ావర్ా అణు ఆర్ిిటాళళు ఏర్పడటము-అణు ఆర్ిిటాల్స ర్క్ాలు -ఎఫ్.హ ిండ్, ఆర్.ఎస్.ములిాకన్స 1932లో అణు ఆరిిటాల్ సిదా ద ింతాన్సి పాతిప్రదించారు. -అణు ఆర్ిిటాల్స: అణువులో బింధత క్ే౦దాక్రల చుటట ర ఎలక్ర రా నా ను కనుగ్బను స్తింభావయత అధకింగ్ర ఉని ప్ర ా ింతాన్సి అణు ఆర్ిిటాల్స అింటారు. -అణు ఆరిిటాల్ సిదా ా ింతము పాక్రరము బింధత పరమాణువు ఆరిిటాల్ స్తింకలనము చ్ింద, వరటట స్తవతింతా పాతిపతి్న్స క్ోలోపయ, అణు ఆరిిటాలను ఏరపరుసర ్ య. ఈ సిదా ా ింతము పాక్రరము అణువు ఒక Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 51. 51 బహ క్ే౦దాక న్సరరమణము.అణువులోన్స ఎలక్ర రా ను ా పరమాణు ఆరిిటాలకు బదులు అణు ఆరిిటాలను ఏరపరుసర ్ య. అణు ఆర్ిిటాల్స సిద్ా ధ ౦తము ముఖాయంశాలు :- -పరమాణు ఎలక్ర రా ను ా పరమాణు ఆరిిటాలో ా ఉనిటల ా , అణు ఎలక్ర రా ను ా అణు ఆరిిటాలో ా ఉింటాయ. -స్తరియైన సౌష్రవత, దాదాపు స్తమాన శ్కు ్ లు గల పరమాణు ఆరిిటాళ్ళళ కలిసిప్ో య అణు ఆరిిటాలను ఏరపరుసర ్ య. -పరమాణు ఆరిిటాలో ా న్స ఎలక్ర రా ను ా పరమాణు క్ే౦దాక పాభావరన్సక్న లోనటెలాతే అణు ఆరిిటాలో ా న్స ఎలక్ర రా ను ా ఆ అణు ఆరిిటాల్ ఏరపరిచన పరమాణువుల క్ే౦దాక్రలన్సిింటట వలన పాభావితము అవుతుింద. -రెిండల లేదా అింతకింటర ఎకుకవ క్ే౦దాక్రలు అణు ఆరిిటాలను పాభావితిం చేయవచుచను. అింటర పరమాణు ఆరిిటాలుక ఒక్ే క్ే౦దాకిం ఉింటర అణు ఆరిిటాలుక బహ క్ే౦దాక్రలుింటాయన్స అరథము. -ఎన్సి పరమాణు ఆరిిటాళ్ళళ కలుసర ్ యో, అదే స్తింఖయలో అణు ఆరిిటాళ్ళళను ఏరపరుసర ్ య. -రెిండల పరమాణు ఆరిిటాళ్ళళ కలిసి రెిండల అణు ఆరిిటాలుి ఏరపరుసర ్ య. అిందులో ఒకటట బింధక ఆరిిటాల్ అన్స రెిండవ దాన్సన్స అపబింధక ఆరిిటాల్ లేదా వయతిబింధక ఆరిిటాల్ అన్స అిందురు. అపబింధక ఆరిిటాళ్ళళ పరమాణు ఆరిిటాళ్ళళ పరమాణు ఆరిిటాళ్ళళ బింధక ఆరిిటాళ్ళళ -బింధక ఆరిిటాలకు తకుకవ శ్క్న్, ఎకుకవ సిథరతవము ఉింటాయ. అలాగ్ే అపబింధక ఆరిిటాళ్ాకు ఎకుకవ శ్క్న్ మరియు తకుకవ సిథరతవము ఉింటాయ. -పరమాణు ఆరిిటాళ్ళళ పరమాణు క్ే౦దాకిం చుటట ర ఎలక్ర రా న్స సరిందాత వితరణ స్తింభావయతను ఇస్తు ్ ింద. అదే విధింగ్ర అణు ఆరిిటాళ్ళళ అణు క్ే౦దాక్రలన్సిింటట చుటట ర దాన్స స్తింబింధించన ఎలక్ర రా న్స సరిందాత వితరణ స్తింభావయతను ఇస్తు ్ ింద. -పరమాణు ఆరిిటాళ్ళళ ఆఫ్భౌ న్సయమాన్సి, ప్ౌలీవరిన లేదా మినహాయింపు స్తయతాము, హ ిండ్ గరిష్ర బాహ లయత న్సయమాలను అనుస్తరిించ ఎలక్ర రా న్సలను న్సింప్ినటెలాతే అణు ఆరిిటాలు కూడా ఈ న్సయమాలను ప్రటటించ ఎలక్ర రా న్సలను న్సింపుతాయ. అణు ఆర్ిిటాలో ల ఎలక్ా ిా ను ల నింపే కేమము: అణువులకు లేదా అయానా కు ఎలక్ర రా న్స వినాయసరన్సి క్నీింద స్తయతా ా లను అనుస్తరిించ త్లుస్తుక్ొనవచుచను. అబింధక ఆరిిటాళ్ళళ ఆరిిటాళ్ళళ Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 52. 52 -MO లను వరటటఆరబహన కీమములో అమరుచక్ోవరలి. అిందుబాటలలో ఉని అతయింత తకుకవ శ్క్న్ గల MO (అణు ఆరిిటాళ్ళళ) ముిందు న్సిండలతుింద. -ఒక్ొకకక MO విరుదద భామణాలుని ఎలక్ర రా న్స జ్ింటలను ఉించుక్ోగలదు. -స్తమశ్క్న్ సర థ య MOలు ఒకటట కింటర ఎకుకవ ఆరిిటాళ్ళళ అిందుబాటలలో ఉింటర అన్సి డీజ్నరేట్ ఆరిిటాళ్ళ ా ప్రక్షికింగ్ర న్సిండితే గ్రన్స జ్తకూడటిం జ్రగదు. అణు ఆర్ిిటాల్స శ్క్టి సా ా యిల వ్ర్ుస కేమము: Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 53. 53 Vijay Kumar AgriAcademy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 54. 54 పర్మాణు ఆర్ిిటాల్స మర్ియుఅణు ఆర్ిిటాల్స ల మధ్య బేధాలు పరమాణు ఆరిిటాల్ అణు ఆరిిటాల్ 1.పరమాణు ఆరిిటాళ్ళళ క్ేవలిం ఒక న్సరిదష్ర పరమాణువుకు మాతామే చ్ిందుతాయ. 1.అణు ఆరిిటాళ్ళళ అణువులోన్స అన్సి పరమాణువులకు చ్ిందుతాయ. 2.పరమాణువుల అింతరీత స్తవభావరలు 2.సరరూపయత గల పరమాణు ఆరిిటాళ్ళళ స్తింయోగము చ్ిందడము వలన వసర ్ య. 3.వీటటక్న సరధారణ జ్ఞయమితీలు ఉింటాయ. 3.వీటటక్న స్తింక్నాష్ర ఆక్రరరలుింటాయ. 4.పరమాణు ఆరిిటాళ్ళళ s, p, d, f మొదలగునవి. 4.అణు ఆరిిటాళ్ళళ σ, π, δ …మొదలగునవి. 5.పరమాణు ఆరిిటాల్ సిథరతావలు బింధక ఆరిిటాల్ కింటర తకుకవగ్రనయ, అపబింధక ఆరిిటాల్ కింటర ఎకుకవగ్రనయ ఉింటాయ. 5.అణు ఆరిిటాల్ సిథరతావలు పరమాణు ఆరిిటాల్ కింటర ఎకుకవగ్రన్స, తకుకవగ్రన్స ఉింటాయ. 11.పద్ార్ా సిాతులు-వాయువ్ులు మర్ియు ద్ావ్ములు రసరయన వయవస్తథల పరిశ్రలిించదగ్ిన ధరరమలు (Observable properties), పదారర థ ల అయాతమ ధరరమలు(Bulk properties). ఈ అయాతమ ధరరమలు పదారర థ లలో అతయధక స్తింఖయలో ఉని కణాలైన పరమాణువులు, అణువులు, అయానా మీద ఆధారపడి ఉింటలింద. ఉదాహరణకు దావిం అణువునొకదాన్సి తీస్తుకుింటర అద భాష్పభవనిం చ్ిందదు. మొత్ిం దావిం భాష్పభవనిం చ్ిందుతుింద. అదేవిధింగ్ర అధక స్తింఖయ గల న్సటట అణువులకు తేమ కలిగ్ిించే ధరమము ఉింటలింద. క్రన్స ఒక న్సటట అణువుకు ఈ ధరమము ఉిండదు. న్సరు ఘనపదారర థ లైన మించుగ్రనయ, దావింగ్రనయ, వరయు సిథతిలో న్సటట ఆవిరిగ్రనయ ఉిండగలదు. ఈ మూడల సిథతులలోనయ న్సటట రసరయన స్తింఘటన H2O గ్రనే ఉింటలింద. భౌతిక సిథతిలో మారుప వలన ఒక పదారథపు రసరయన ధరరమలు మారుప చ్ిందవు. క్రన్స రసరయన చరయ వేగ్రలు పదారథము భౌతికసిథతి ప్ై ఆధారపడి ఉింటాయ. ఒక పదారర థ న్సక్న స్తింబింధించన పాయోగ అింశరలను గణన దావరర త్లుస్తుక్ోవరలనుకుింటర పదారథపు సిథతి గురిించ త్లియాలి. పదారథము యొకక రసరయన స్తవభావిం, దాన్సన్స న్సయింతిాించే భౌతిక న్సయమాల పరిజ్ఞ ా నо అవస్తరము. పదారథ సిథతిన్స త్లుస్తుక్ోవరలింటర పదారథము అణువుల మధయ ఉిండే అింతరణుక ఆకరిణ బలాల స్తవభావిం, అణువుల మధయ జ్రిగ్ే అింతర చరయలు(Molecular interaction), అణువుల కదలికప్ై ఉష్ాశ్క్న్ పాభావిం వింటట అింశరలను త్లుస్తుక్ోవరలి. దీన్సక్న క్రరణము ఈ విభిని అింశరల మధయ ఏరపడే స్తమతులయత పదారథము సిథతిన్స న్సరాయస్తు ్ ింద. పదారథపు అణువుల ఉష్ాశ్క్న్, అింతర అణుబలాల మధయ గల ఆధకయత పదారథము భౌతిక సిథతుల మారుపకు క్రరణిం అవుతుింద. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 55. 55 వరయువు దావిం ఘనపదారథిం పదారథింఉష్ాశ్క్న్ కింటర అింతర అణు బలాలు ఎకుకవైతే పదారథిం మారుప చ్ిందే విధానిం. వరయువు దావిం ఘనపదారథిం పదారథిం ఉష్ాశ్క్న్, అింతర అణు బలాల కింటర ఎకుకవైతే పదారథిం మారుప చ్ిందే విధానిం. 12. అంతర్ాణుక చ్ర్యలు (అంతర్ణు బలాలు) ఘన లేక దావ లేక వరయు సిథతిలో ఉని పదారథపు అణువుల మధయ ఉిండే బలాలనే అంతర్ అణు బలాలు అింటారు. ఈ బలాలనే వాండర్ వాల్స బలాలు అన్స కూడా అింటారు. ఈ వరిండర్ వరల్ బలాలలో పలు రక్రలు కలవు. వీటటలో అయాన్స-దవదృవ బలాలు, దవదృవ-దవదృవ బలాలు, దవదృవ-ప్ేారిత దవదృవ బలాలు మరియు ప్ేారిత దవదృవ- ప్ేారిత దవదృవ బలాలు(లిండన్స విక్షేపణ బలాలు) ముఖయమైనవి. హెైడరాజ్న్స బింధము కూడా ఒక పాతేయకమైన అింతర అణుబింధమే. క్రన్స ఈ అింతర్ అణు బలాలన్సి విదుయత్ బలాలే. ఇవి విజ్ఞతీయ విదుయదావేశరల మధయ ఆకరిణ బలాలు గ్రనయ, స్తజ్ఞతీయ విదుయదావేశరల మధయ వికరిణ బలాలు గ్రనయ ఉింటాయ. 1.అయాన్స-ద్ివద్ృవ్ బలాలు: ఒక పదారథము అయాన్స కు మరియు వేరబక పదారథము యొకక దవదృవ అణువుకు మధయ గల బలాలనే అయాన్స-దవదృవ బలాలు అన్స అింటారు. ఈ బలాలు అయాన్సక స్తమేమళ్నాల జ్ల దా ా వణాలలో పాముఖింగ్ర ఉింటాయ. ఉదాహరణకు NaCl ను దావ దా ా వణయైన న్సటటలో కరిగ్ిించనపుపడల, అద Na+ మరియు Cl- అయాను ా గ్ర విడిప్ో వును. అపుపడల న్సటట దవదృవ అణువుల యొకక ఋణావేశ్ము ధన అయాన్స వైపుకు, ధనావేశ్ము ఋణ అయాన్స వైపుకు ఉిండేటటల ా అమరచబడతాయ. వీటట మధయ గల అింతర ఆకరిణ శ్క్న్ పరిమాణము(E)ను క్నీింద స్తమీకరణముతో గణించవచుచను. + - E=zμ/r2 ఇచచట z-అయాన్స ప్ై ఆవేశ్ము, μ-దవదృవ అణువు దవదృవ భా ా మకిం, r-అయాన్స మరియు దవదృవ అణువుకు మధయ గల దయరిం. 2.ద్ివద్ృవ్-ద్ివద్ృవ్ బలాలు: దృవ పదారర థ లలోన్స దవదృవ అణువుల మధయ గల బలాలనే ద్ివద్ృవ్- ద్ివద్ృవ్ బలాలు అన్స అింటారు. ఈ బలాలు విజ్ఞతీయ దృవరల మధయ ఆకరిణ, స్తజ్ఞతీయ దృవరల మధయ +δ -δ -δ +δ -δ +δ +δ -δ +δ -δ -δ +δ +δ -δ -δ +δ Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 56. 56 వికరిణను చయప్ిసర ్ య.ఇవి అణువుల దగ్ివనాయస్తిం ప్ై ఆధారపడి ఉింటలింద. సరధారణింగ్ర ఇవి బలహీనమైన బలాలు (3-4క్న.జ్ౌ/మోల్) క్రన్స అణువులు చాలా దగీరగ్ర ఉనపుపడల ఈ బలాలు బలింగ్ర ఉింటల ప్ర ా ధానయతను కలిగ్ి ఉింటాయ. దవదృవ-దవదృవ బలాల, బలిం దవదృవరల దవదృవ భా ా మకిం ప్ై ఆధారపడి ఉిండలను. దవదృవరల దవదృవ భా ా మకిం ప్రిగ్ే క్ొలద వరటట మధయ గల అింతరరణు ఆకరిణ బలాలు ప్రిగ్ి, వరటట భాష్పభవన సర థ నాలు ప్రుగుతాయ. ఘనసిథతిలో ఉని దృవ పదారర థ లకు దవదృవ-దవదృవ ఆకరిణ బలాలు ∝ 1/r3 మరియు భామనిం చ్ిందే అణువులు గల పదారర థ లకు దవదృవ-దవదృవ ఆకరిణ బలాలు ∝ 1/r6 . ఇచచట r-అణువుల మధయ దయరిం. 3.ద్ివద్ృవ్-పేార్ేపిత ద్ివద్ృవ్ బలాలు: శరశ్వత దవదృవ బా ా మకము గల దృవరణువులకు మరియు ప్ేారేప్ిత దవదృవ బా ా మకము గల అణువులకు మధయ గల బలాలనే ద్ివద్ృవ్-పేార్ేపిత ద్ివద్ృవ్ బలాలు అింటారు. శరశ్వత దవదృవ బా ా మకము గల దృవరణువులు తటస్తథ అణువులు ఎలక్ర రా న్స మేఘాలను విరూపకతనొిందించుట దావరర వరటటలో దవదృవ లక్షణాన్సి ప్ేారేప్ిింపజ్ేసర ్ య. ఈ ప్ేారేప్ిత దవదృవ భా ా మకము విలువ, శరశ్వత దవదృవ అణువు దవదృవ బా ా మకింప్ైన మరియు తటస్తథ అణువు దావశ్రలతప్ైన ఆధారపడి ఉింటలింద. దవదృవ-ప్ేారేప్ిత దవదృవరల మధయ గల అింతర్ ఆకరిణ శ్క్న్ పరిమాణము(E) 1/r2 అనగ్ర E∝1/r2 : ఇచచట r=అణువుల మధయ దయరిం. 4.పేార్ేపిత ద్ివద్ృవ్-పేార్ేపిత ద్ివద్ృవ్ బలాలు(లండన్స విక్షేపణ బలాలు): బెింజన్స వింటట అదృవ దా ా వణ అణువులలోనయ, పరమాణువులో ా నయ గల అింతర్ బలాలను వివరిించడాన్సక్న లిండన్స విక్షేపణ బలాలు పాతిప్రదించబడా ్ య. ఈ బలాలు పరమాణువుల చుటట ర తిరిగ్ే ఎలక్ర రా నా వలన కలుగుతాయ. ఒక పరమాణువులో ఎలక్ర రా ను ా దాన్స చుటట ర సౌష్రవింగ్ర గ్బళీక్రరింగ్ర పింప్ిణీ చేయబడి ఉింటాయ. క్రన్స ఏదేన్స ఒక స్తమయములో ఎలక్ర రా న్స పింప్ిణీ అసౌష్రవింగ్ర ఉిండవచుచను. అపుపడల ఆ పరమాణువులో తాతాకలిక దవదృవ బా ా మకము ప్ేారేప్ిించబడలను. దీన్స ఫలితింగ్ర బలహీనమైన ఆకరిణ బలాలు వృదద చ్ిందుతాయ. వీటటనే లండన్స నిక్షేపణ బలాలు అింటారు. ఈ బలాల విలువలు సరధారణоగ్ర తకుకవ అవధులలో ఉింటాయ. (1-10 క్నలోజ్ౌల్/మోల్). ఈ బలాల పరిమాణము అణువు లేక పరమాణువు దృవశ్రలతప్ై ఆధారపడి ఉింటాయ. ప్దద సైజులో ఉిండే అణువులు లేక పరమాణువులలోన్స క్ొన్సి ఎలక్ర రా ను ా తకుకవ బలింగ్ర బింధించబడలనో, వరటటక్ే దృవశ్రలత ఎకుకవగ్ర ఉిండలను. దీన్స వలన వీటట మధయ లిండన్స బలాలు ఎకుకవ పరిమాణములో ఉింటాయ. -δ + δ -δ +δ Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 57. 57 ఉదాహరణకు హాలోజ్న్స లలోఫ్ోా రిన్స అతిచని సైజు గల అణువులు కలిగ్ి ఉిండటిం వలన వరటట మధయ లిండన్స విక్షేపణ బలాలు తకుకవగ్ర ఉింటాయ. క్రన్స అయోడిన్స ప్దద సైజు అణువులను కలిగ్ి ఉిండలట వలన వరటట మధయ లిండన్స విక్షేపణ బలాలు ఎకుకవగ్ర ఉింటాయ.ఈ క్రరణము వలన ఫ్ోా రీన్స వరయు సిథతిలో ఉిండగ్ర, అయోడిన్స ఘనసిథతిలో ఉిండలను. 13.వాయు నియమాలు-బాయిల్స నియమం వరయు న్సయమాలు: వరయువుల నాలుగు భౌతిక ధరరమలు ఘనపరిమాణము(v), ప్్డనము (p), ఉష్ోా గీత(T), మరియు మోల్ల స్తింఖయ(n) ల మధయ గల స్తింబిందాలను త్లియజ్ేసే న్సయమాలనే వరయు న్సయమాలు అన్స అింటారు. అవి. విసర్ణ లేద్ా వాయపనం: వివిధ పదారర థ ల అణువులు స్తవచచిందింగ్ర కలిసిప్ో యే విదానాన్సి విసర్ణ లేదా వాయపనము అింటారు. నిస్ర్ణ: అధక ప్్డన ప్ర ా ింతము నుిండి వరయువు ఒక స్తయక్షమ రింధాము దావరర అలప ప్్డన ప్ర ా ింతములోన్సక్న లేక శూనయములోన్సక్న విస్తరణ చ్ిందడాన్సి నిస్ర్ణ అింటారు. 1.బాయిల్స నియమం 2.చార్ెలస్-గెలూసాక్ నియమం 3.అవ్గాడోా నియమం 1.బాయిల్స నియమం: ఉష్ోా గీతను మరియు వరయువు దావయరరశిన్స సిథరింగ్ర ఉించనపుపడల వరయు ఘనపరిమాణాన్సక్న, ప్్డనాన్సక్న మధయ ఉని స్తింబింధాన్సి ఈ న్సయమము త్లుపుతుింద. “సిథర ఉష్ోా గీత వదద న్సయమిత దావయరరశి గల వరయువు ఘనపరిమాణము(v) దాన్స ప్్డనాన్సక్న విలోమానుప్రతములో ఉింటలింద. దీన్సన్స గణతాతమకింగ్ర క్నీింద విధింగ్ర వర ా యవచుచను. v∝ 1 p (T, n లు సిథరిం ) లేదా v= k p లేదా pv=k, ఇచచట k అనేద సిథరరింకిం. “సిథర ఉష్ోా గీత వదద న్సయమిత దావయరరశి గల వరయువు యొకక ఘనపరిమాణము(v) మరియు ప్్డనాల లబదిం సిథరిం. అనగ్ర p1v1 సిథరరింకిం మరియు p2v2 సిథరరింకిం p1v1= p2v2 : - p1-ప్ర ా రింభ ప్్డనము, p2-అింతిమ ప్్డనము, T2 v1-ప్ర ా రింభ ఘనపరిమాణము, ప్్డనము T1 v2-అింతిమ ఘనపరిమాణము. ఘనపరిమాణము + + Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 58. 58 సిథర ఉష్ోా గీతవదద వరయువు యొకక ప్్డనాన్సక్న, ఘనపరిమాణాన్సక్న మధయ గ్ర ీ ప్ గ్ీయగ్ర వకీ రేఖలు కనపడతాయ. వరటటనే స్తమోష్ోా గీత రేఖలు అన్స అింటారు. 2.చార్ెలస్ నియమం (లేక) చార్ెలస్-గెలూసాక్ నియమం: వరయు ప్్డనాన్సి మరియు వరయువు దావయరరశిన్స సిథరింగ్ర ఉించనపుపడల వరయు ఘనపరిమాణాన్సక్న, ఉష్ోా గీతకు మధయ ఉని స్తింబింధాన్సి ఈ న్సయమము త్లుపుతుింద. “సిథర ప్్డనము వదద న్సయమిత దావయరరశి గల వరయువు యొకక ఘనపరిమాణము(v) పాతి 1°c కు ఉష్ోా గీతలో ప్రుగుదలకు లేక తగు ీ దలకు 0°c వదద ఉని వరయు ఘనపరిమాణములో 1/273వ వింతు ప్రుగుతుింద లేదా తగు ీ తుింద”. 0°c వదద వరయువు ఘనపరిమాణము=v౦ 1°c వదద దాన్స ఘనపరిమాణములో ప్రుగుదల= v౦/273 1°c వదద వరయువు ఘనపరిమాణము= v౦+ v౦/273. ∴ v౦(1+ 1 273 ) t°c వదద వరయువు ఘనపరిమాణము(v)= v౦(1+ t 273 ) ∴ Vо( 273+t 273 ) t1°c వదద వరయువు ఘనపరిమాణము(v1)=Vо ( 273+t1 273 ) 1 t2°c వదద వరయువు ఘనపరిమాణము(v2)=Vo ( 273+t2 273 ) 2 v1/v2=( 273+t1 273+t2 ) క్రన్స పరమ ఉష్ోా గీత T=273+t°c ∴v1/v2=T1/T2 లేదా v∝T (p, n లు సిథరింగ్ర ఉనిపుపడల) “సిథర ప్్డనము వదద న్సయమిత దావాారరశి గల వరయువు యొకక ఘనపరిమాణము దాన్స పరమ ఉష్ోా గీతకు అనులోమానుప్రతములో ఉిండలను. గణతాతమకింగ్ర v∝T (p, n లు సిథరిం) లేదా v=kT ∴ v T =K ఇచచట K సిథరరింకము. సిథర ప్్డనము వదద న్సయమిత దావాారరశి గల వరయువు యొకక ఘనపరిమాణాన్సక్న దాన్స పరమ ఉష్ోా గీతకు మధయ గల న్సష్పతి్ సిథరింగ్ర ఉింటలింద. అనగ్ర v1/T1 సిథరరింకిం మరియు V2/T2 సిథరరింకిం P2 ∴ V1/T1= V2/T2 -T1-ప్ర ా రింభ ఉష్ోా గీత, P1 T2-అింతిమ ఉష్ోా గీత, v1-ప్ర ా రింభ ఘనపరిమాణము, ఘనపరిమాణము v2-అింతిమ ఘనపరిమాణము. పరమ ఉష్ోా గీత సిథర ప్్డనము వదద వరయువు యొకక ఘనపరిమాణాన్సక్న మరియు పరమ ఉష్ోా గీతకు మధయ గ్ర ీ ఫ్ గ్ీయగ్ర ప్ైన పటములో చయప్ిన రేఖలు కనపడతాయ. వరటటనే స్తమ ప్్డన రేఖలు(ఐసో బార్) అన్స అింటారు. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 59. 59 చార్ెలస్ నియమము-2 వరయు ఘనపరిమాణాన్సిమరియు దాన్స దావయరరశిన్స సిథరింగ్ర ఉించనపుపడల వరయు పరమ ఉష్ోా గీతకు మరియు ప్్డనాన్సక్న మధయ గల స్తింబిందాన్సి ఈ న్సయమిం త్లుపుతుింద. “సిథర ఘనపరిమాణము వదద న్సయమిత దావయరరశి గల వరయువు ప్్డనము(P) దాన్స పరమ ఉష్ోా గీత (T)కు అనులోమానుప్రతములో ఉింటలింద. గణతాతమకింగ్ర: P∝T (v, n లు సిథరిం) లేదా P=KT ∴ P T =K ,ఇచచట K సిథరరింకము P1/T1=సిథరరింకిం మరియు P2/T2=సిథరరింకిం V1s P1/T1= P2/T2 -T1-ప్ర ా రింభ ఉష్ోా గీత, V2 T2-అింతిమ ఉష్ోా గీత, P1-ప్ర ా రింభ ప్్డనము, ప్్డనము P2-అింతిమ ప్్డనము. పరమ ఉష్ోా గీత సిథర ఘనపరిమాణము వదద, వరయు ప్్డనాన్సక్న, పరమ ఉష్ోా గీతకు మధయ గ్ర ీ ఫ్ గ్ీయగ్ర వచేచ రేఖలను స్తమ ఘనపరిమాణ రేఖలు(ఐసో క్ోర్) అన్స అింటారు. 14.అవ్గాడోా నియమము-అవ్గాడోా సంఖయ-ఆద్ర్శ వాయువ్ు సమీకర్ణము వాయువ్ుల అణుచ్లన సిధా ధ ంతము: వరయువులు పాదరిశించే లక్షణాలు వివరిించడాన్సక్న మాక్ి వల్, బో ల్ి మన్స, క్ర ా వియస్ మొదలగు శరస్త్రవేత్లు ఈ సిదా ద ింతాన్సి పాతిప్రదించారు. ముఖాయంశాలు: -వరయువులు అతయింత స్తయక్షమమైన, విడివిడిగ్ర ఉిండే కణాలను అనేక స్తింఖయలలో కలిగ్ి ఉింటాయ. వీటటనే అణువులు అన్స అింటారు. -అణువులు న్సరింతరము అతయధక వేగ్రలతో కీమరరహతయింగ్ర అన్సి దశ్లలో చలిస్తయ ్ ఉింటాయ. అణువులు తమలో తాము లేదా ప్రతా గ్బడలకు ఢీ క్ొటటరనపుపడల వరటట మారీ ధశ్లలో మారుప కలుగుతుింద. -వరయువులలో అణువుల మధయ దయరిం అధకింగ్ర ఉిండటిం వలన వరయు ఘనపరిమాణముతో ప్ో లిసే్ అణువుల న్సజ్ ఘనపరిమాణо న్సరాక్షయిం చేయదగ్ినింత తకుకవగ్ర ఉిండలను. -వరయు అణువుల చలనాల ప్ైన భూమాయకరిణ పాభావము ఉిండదు. -వరయు అణువులు తటస్తథమైనవి. క్రబటటర వరటట మధయ ఏ విధమైన ఆకరిణ, వికరిణ బలాలుిండవు. -ప్రతా గ్బడలప్ై అణువుల ప్్డనాల వలనే వరయు ప్్డనము కలుగుతుింద. -అణు తాడనాలన్సి సిథతి సర థ పక తాడనాలే, అనగ్ర ఈ తాడనాల వలా మొత్ము గతిజ్శ్క్న్లో మారుప ఉిండదు. క్రన్స తాడనాలలో ప్రల్ ీ ని అణువుల మధయ శ్క్న్ మారిపడి జ్రగవచుచను. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 60. 60 -వరయు అణువుల స్తగటలగతిజ్ శ్క్న్ పరమ ఉష్ోా గీతకు అనులోమానుప్రతములో ఉిండలను. i.e స్తగటల గతిజ్ శ్క్న్ ∝T. అవ్గాడోా నియమము: వరయు ప్్డనాన్సి, ఉష్ోా గీతను సిథరింగ్ర ఉించనపుపడల వరయు ఘనపరిమాణాన్సక్న మరియు దావయరరశిక్న గల స్తింబింధాన్సి ఈ న్సయమము త్లుపుతుింద. “సిథర ఉష్ోా గీత, ప్్డనాల వదద స్తమాన ఘనపరిమాణము గల వరయువులలోన్స అణువుల స్తింఖయ (లేక) మోల్ ల స్తింఖయ స్తమానము”. గణతాతమకింగ్ర: V∝ n (P మరియు T లు సిథరిం) లేదా V=K1n లేదా V n =K; ఇచచట K సిథరరింకము లేదా V1 n1 = V2 n2 అవ్గాడోా సంఖయ: ఒక మోల్ వరయువులో గల అణువుల స్తింఖయనే అవగ్రడరా స్తింఖయ(N) అన్స అింటారు. దీన్స విలువ 6.023X1023 కు స్తమానము. ఆద్ర్శ వాయువ్ు: అన్సి ఉష్ోా గీత, ప్్డనాల వదద వరయు న్సయమాలన్సిటటన్స ఖచచతింగ్ర ప్రటటించే వరయువును ఆదరశ వరయువు అన్స అింటారు. ఆద్ర్శ వాయువ్ు సమీకర్ణము: ఆదరశ వరయు స్తమీకరణాన్సి మూడల వరయు న్సయమాలను ఉపయోగ్ిించ ఉతాపదసర ్ రు. n మోల్ లు గల ఆదరశవరయువు P అనే ప్్డనము మరియు T అనే ఉష్ోా గీతల వదద V అనే ఘనపరిమాణాన్సి ఆకీమిస్తు ్ ిందనుక్ొన్సన, అపుపడల బాయల్ న్సయమము పాక్రరము V ∝ 1 P (T, nలు సిథరము) (1) చారెాస్ న్సయమము పాక్రరము V ∝ T(P, n లు సిథరము) (2) అవగ్రడరా న్సయమము పాక్రరము V ∝ n(T, P లు సిథరము) (3) 1, 2 మరియు 3 స్తమీకరణాల నుిండి V ∝ nT P లేదా V = RnT P లేదా V P = nRT (ఇచచట R వరయు సిథరరింకము). R విలువ అన్సి ఆదరశ వరయువులకు స్తమానము, క్రవున ఈ సిథరరింక్రన్సి సార్వత్తాక వాయు సిార్ాంకము లేద్ా విశ్వ వాయు సిార్ాంకము అన్స అింటారు. ఒక మోల్ ఆదరశ వరయువు STP పరిసిథతుల వదద ఆకీమిించే ఘనపరిమాణము 22.4లీ. లేదా 22,400 మి.లీ.కు స్తమానము. ఈ ఘనపరిమాణానేి గా ే మ్ మ్మలార్ ఘనపర్ిమాణము అన్స అింటారు. వివిధ్ పామాణాలలో 𝐑 విలువ్ Pressure Volume R-Value అటామసిపయర్ Lit 0.082058L.atm k-1 .mol-1 అటామసిపయర్ Cm3 82.058ml.atm k-1 .mol-1 డ్ైన్స/సo.మీ2 Cm3 8.314X107 ergs.k-1 .mol-1 నయయటన్స/మీ2 dm3 8.314J.mol-1 k-1 (or) 8.314k pal. k-1 .mol-1 (or)1.987cal k-1 mol-1 Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 61. 61 నిజ వాయువ్ులు: క్ొన్సిఉష్ోా గీత, ప్్డనాల వదద మాతామే వరయు న్సయమాలను ప్రటటించే వరయువులను న్సజ్ వరయువులు అన్స అింటారు. ఈ వరయువులు అతయధక ఉష్ోా గీత మరియు అతయలప ప్్డనాల వదద మాతామే ఆదరశ వరయు పావర్నను చయపుతాయ. ఎిందుకనగ్ర ఈ పరిసిథతుల వదద వరయు అణువుల మధయ అింతరణుక ఆకరిణ బలాలు న్సరాక్షయము చేయతగ్ినింత తకుకవగ్ర ఉింటాయ. 15. ద్ా ా వ్ణాలు –ర్క్ాలు రెిండల అింతకింటర ఎకుకవ అనుఘటక్రల స్తజ్ఞతీయ మిశ్ీమాలే దా ా వణాలు. స్తజ్ఞతీయ మిశ్ీమిం అింటర దాన్స స్తింఘటనాలు, ధరరమలు మిశ్ీమిం అింతటా స్తమానింగ్ర ఉింటాయ. సరధారణింగ్ర దా ా వణింలో అతయధక మోతాదులో ఉిండే అనుఘటాక్రన్సి ద్ా ా వ్ణి అింటారు. దా ా వణిం భౌతిక సిథతిన్స దా ా వణ న్సరాయస్తు ్ ింద. దా ా వణింలో దా ా వణ క్రకుిండా ఒకటట, అింతకింటర ఎకుకవ ఉని అనుఘటక్రలను దా ా వితо (దా ా వితాలు) అింటారు. ఇకకడ పాతి అనుఘటకిం ఘన, దావ, వరయు సిథతిలో ఉిండవచుచను. దా ా వణాలు మూడల రక్రలు. అవి 1. వరయు దా ా వణాలు 2. దావ దా ా వణాలు 3. ఘన దా ా వణాలు 1.వరయు దా ా వణాలు: వీటటలో వరయు దా ా వణగ్రను వివిధ అనుఘటక్రలు (వరయువు, దావ, ఘన) దా ా వితింగ్రనయ కలిగ్ి ఉింటాయ. వీటటలో a.వరయువు-వరయువు దా ా వణాలు: ఇలాింటట దా ా వణాలలో దా ా వణ మరియు దా ా వితిం రెిండల కూడా వరయువుల రూపింలో ఉింటాయ. ఉదా: ఆక్నిజ్న్స, నైటర ా జ్న్స వరయువుల మిశ్ీమిం. b.వరయు-దావ దా ా వణాలు: ఇలాింటట దా ా వణాలలో వరయువు దా ా వణగ్రనయ ఏద్ైనా దావ పదారాిం దా ా వితింగ్రనయ ఉింటాయ. ఉదా: నైటర ా జ్న్స వరయువుతో కలిసిన క్ో ా రబఫరమ్. c.వరయు-ఘన దా ా వణాలు: ఇలాింటట దా ా వణాలలో వరయువు దా ా వణగ్రను ఘన పదారాిం దా ా వితింగ్రనయ ఉింటాయ. ఉదా: నైటర ా జ్న్స వరయువులో కరూపరిం. 2. దావ దా ా వణాలు: వీటటలో దావ పదారర ా లు దా ా వణగ్రను అిందులో కరిగ్ే అనుఘటక్రలు (వరయువు, దావ, ఘన) దా ా వితింగ్రనయ ఉింటాయ. వీటటలో a.దావ-వరయు దా ా వణాలు: ఇలాింటట దా ా వణాలలో దావరలు దా ా వణగ్రనయ, వరయువు పదారాిం దా ా వితింగ్రనయ ఉింటాయ. ఉదా: న్సటటలో కరిగ్ిన ఆక్నిజ్న్స. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 62. 62 b.దావ-దావ దా ా వణాలు:ఇలాింటట దా ా వణాలలో దా ా వణ మరియు దా ా వితింగ్ర దావ పదారర ా లు మాతామే ఉింటాయ. ఉదా: న్సటటలో కరిగ్ిన ఇథనోల్. c.దావ-ఘన దా ా వణాలు: ఇలాింటట దా ా వణాలలో దావ పదారర ా లు దా ా వణగ్రనయ అిందులో కరిగ్ే ఘన పదారర ా లు దా ా వితిం అనుఘటక్రలుగ్ర ఉింటాయ. ఉదా: న్సటటలో కరిగ్ిన గూ ా క్ోజ్. 3. ఘన దా ా వణాలు: వీటటలో ఘన పదారర ా లు దా ా వణగ్రనయ అిందులో కరిగ్ే అనుఘటక్రలు (వరయువు, దావ, ఘన) దా ా వితింగ్ర కలిగ్ి ఉింటాయ. వీటటలో a.ఘన-వరయు దా ా వణాలు: ఇలాింటట దా ా వణాలలో ఘన పదారర ా లు దా ా వణగ్రనయ, ఏద్ైనా వరయు పదారాిం దా ా వితింగ్రనయ ఉింటాయ. ఉదా: ప్లా ా డియింప్ై అధశోష్ణిం చ్ిందన H2 దా ా వణిం b.ఘన-దావ దా ా వణాలు: ఇలాింటట దా ా వణాలలో ఘన పదారర ా లు దా ా వణగ్రనయ దావ పదారర ా లు దా ా వితింగ్రనయ ఉింటాయ. ఉదా: సో డియింతో మరుకారీ అమాలీ ిం. c.ఘన-ఘన దా ా వణాలు: ఇలాింటట దా ా వణాలలో దా ా వణ మరియు దా ా వితింగ్ర ఘన పదారర ా లు మాతామే ఉింటాయ. ఉదా: గ్బల్్ లో కరిగ్ిన క్రపర్. ద్ా ా వ్ణం ర్కం ద్ా ా వితం ద్ా ా వ్ణి సాధార్ణ ఉద్ాహర్ణాలు వరయు దా ా వణాలు వరయువు వరయువు ఆక్ీిజ్న్స, నైటర ా జ్న్స వరయువుల మిశ్ీమిం దావిం వరయువు నైటర ా జ్న్స వరయువుతో కలిసిన క్ో ా రబఫరమ్ ఘన పదారాిం వరయువు నైటర ా జ్న్స వరయువులో కరూపరిం దావ దా ా వణాలు వరయువు దావిం న్సటటలో కరిగ్ిన ఆక్ీిజ్న్స దావిం దావిం న్సటటలో కరిగ్ిన ఇథనోల్ ఘన పదారాిం దావిం న్సటటలో కరిగ్ిన గూ ా క్ోజ్ ఘన దా ా వణాలు వరయువు ఘన పదారాిం ప్లా ా డియింప్ై అధశోష్ణిం చ్ిందన H2 దా ా వణిం దావిం ఘన పదారాిం సో డియింతో మరుకారీ ఆమ ా ిం ఘన పదారాిం ఘన పదారాిం గ్బల్్ లో కరిగ్ిన క్రపర్ Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 63. 63 16. గాఢత-మ్మలార్ిటట-నార్ాాలిటట-మ్మలాలిటట దా ా వణముస్తింఘటణాన్సి దాన్స గ్రఢత దావరర వయక్ము చేయవచుచను. గ్రఢతను గుణాతమకింగ్ర క్రన్స పరిమాణాతమకింగ్ర క్రన్స వయక్ము చేసర ్ ము. ఒక దా ా వణము యొకక గ్రఢత లేదా న్సయమిత దా ా వణ ఘనపరిమాణములో ఉని పదారథ పరిమాణాన్సి క్నీింద విధానాలలో దేన్స దావరర అయనా చ్పపవచుచను. 1.మోలారిటట 2.నారరమలిటట 3.మోలాలిటీ 4.మోల్ భాగము 5.P.P.M 6.P.P.B 1.మొలార్ిటట: అతయింత తరుచుగ్ర వరడే యూన్సట్ మొలారిటట. దీన్సన్స M అనే అక్షరముతో స్తయచసర ్ రు. ఒక లీటర్ దా ా వణములో కరిగ్ి ఉని దా ా వితిం మోల్ ల స్తింఖయన్స ఆ దా ా వణపు మొలారిటట అన్స అింటారు. మొలారిటట(M)= దా ా వితిం మోల్ ల స్తింఖయ దా ా వణము ఘనపరిమాణము(లీటర్ లలో) మొలారిటట= n మోల్ ల దా ా వితము V లీటరా దా ా వణము ‘a’ గ్ర ీ ముల దా ా వితమును V.C.C దా ా వణ (దా ా వణిం ఘనపరిమాణము V.C.C) లో కరిగ్ిసే్ అపుపడల ఆ దా ా వణము మొలారిటీన్స క్నీింద విధింగ్ర త్లుస్తుక్ోవచుచను. M=[ a x X 1000 V ] ; ఇకకడ x = దా ా వితము మోలార్ దావయరరశి. Q: 4 గ్ర ీ ముల NaOH న్స తగ్ినింత న్సటటలో కరిగ్ిించ 250 మి.లీ.దా ా వణము చేయగ్ర మొలారిటటన్స లకకగటల ర ము. జ్) మొలారిటట(M)= దా ా వితిం మోల్ ల స్తింఖయ దా ా వణо ఘనపరిమాణము(లీటరాలో) = (NaOH దావయరరశి)/NaOH మోలార్ దావయరరశి 0.250L = 4గ్ర ీ /40గ్ర ీ 0.250L = 0.1మోల్ 0.250L =0.4 మోల్/లీ.=0.4మోల్. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 64. 64 దా ా వణము మొలారిటటఉష్ోా గీత ప్ై ఆధారపడి ఉింటలింద. ఎిందుకింటర దా ా వణిం ఘనపరిమాణము ఉష్ోా గీత ప్ై ఆధారపడి ఉింటలింద కనుక ఉష్ోా గీత మారితే మోలార్ గ్రఢత మారుతుింద. ఉష్ోా గీత ప్రిగ్ితే దా ా వణ ఘనపరిమాణము సరదారణింగ్ర ప్రుగుతుింద. అింటర మొలారిటీ సరధారణింగ్ర తగు ీ తుింద. 2.నార్ాాలిటట: ఒక పదారథపు తులయభారరన్సి గ్ర ీ ములలో త్లిప్ితే అద గ్ర ీ ము తులయ భారము అవుతుింద. దీన్సన్స స్తింక్షిప్ింగ్ర GEW (గ్ర ీ ము తులాయింక భారము) అన్స రరసర ్ రు. దా ా వణము యొకక గ్రఢతను త్లపడాన్సక్న నారరమలిటట అనేద ఒక పదదతి. ”ఒక లీటర్ దా ా వణములో కరిగ్ి ఉని దా ా వితిం గ్ర ీ ము తులయ భారరల స్తింఖయను ఆ దా ా వణపు నార్ాాలిటీ అన్స అింటారు. దీన్సన్స N అనే అక్షరముతో స్తయచసర ్ రు. గణతాతమకింగ్ర ఒక దా ా వణము యొకక నారరమలిటట:N= దా ా వితిం గ్ర ీ మ్ తులయ భారరల స్తింఖయ దా ా వణము ఘనపరిమాణము లీటర్ లలో N= W గ్ర ీ ిం తులయ భారరల స్తింఖయ X 1000 V(మి.లీ.) -(W-దా ా వితము భారము గ్ర ీ ములలో, V-దా ా వణము ఘనపరిమాణము మీ.లీ.లలో) Q. 250 మి.లీ. ల దా ా వణములో 4 గ్ర ీ ముల NaOH కరిగ్ి ఉింటర దా ా వణము నారరమలిటీ క్నీింద విధింగ్ర లకకగటరవచుచను. NaOH నారరమలిటీ(N)= NaOH భారము గ్ర ీ ములలో NaOH (GEW)విలువ X 1000 250 మి.లీ. = 4గ్ర ీ . 40గ్ర ీ ./Eq X 1000 250 మి.లీ. =0.4 Eq/లీ. = 0.4 N (దీన్సన్స 0.4 నారమల్ దా ా వణము అన్స చదవరలి.) 3.మొలాలిటట: ఒక క్ే.జ.దా ా వణలో కరిగ్ి ఉిండే దా ా వితము మోల్ స్తింఖయను ఆ దా ా వణపు మొలాలిటీ అన్స అింటారు. దాన్స స్తింక్ేతము m. మొలాలిటట(m) = దా ా వితిం మోలల స్తింఖయ దా ా వణ దావయరరశి క్ేజలలో Q.3m NaCI దా ా వణము సరిందాత 1.25 గ్ర ీ ./మి.లీ. దా ా వణము మొలాలిటటన్స లకకగటల ర ము. m=3 మోల్/లీ. NaCI దావయరరశి ఒక లీటర్ దా ా వణములో ఉింద. 3X58.5= 175.5గ్ర ీ . మొలాలిటట= దా ా వితము మోలుల స్తింఖయ దా ా వణ భారము క్ేజలలో ఒక లీటర్ దా ా వణము దావయరరశి=1000X1.25=1250గ్ర ీ . (సరిందాత 1.25గ్ర ీ ./లీ. క్రబటటర) దా ా వణములో ఉని న్సటట దావయరరశి Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 65. 65 1250-175.5=1074.5గ్ర ీ .=1.0745క్ేజ = 3మోల్ 1.0745క్ేజ =2.79 m పాయోగశరలలో తరచుగ్ర అధక గ్రఢత గల దా ా వణాన్సి విలీనము చేసి క్రవలసిన గ్రఢత గల దా ా వణాన్సి తయారుచేస్తు ్ ింటాము. అధక గ్రఢత గల దా ా వణాన్సి న్సలవ దా ా వణము (Stock Solution) అింటారు. ఉష్ోా గీత మారినా దావయరరశి మారదు క్రబటటర దా ా వణము మొలాలిటట మారదు. 17. మ్మల్స భాగము-గాఢత పామాణాలు-P.P.M.-P.P.B. మ్మల్స భాగము: ఒక దా ా వణములోన్స న్సరిదష్ర అనుఘటక పదారథము మోల స్తింఖయకు దా ా వణములోన్స అన్సి అనుఘటక్రల మొత్ిం మోలుల స్తింఖయకూ గల న్సష్పతి్న్స ఆ అనుఘటకపు మ్మల్స భాగము అన్స అింటారు. ఒక పదారథము ‘A’ న్స ‘B’ అనే పదారథములో కరిగ్ిించనటెలాతే వరటట మోల్ ల స్తింఖయలు వరుస్తగ్ర nA, nB అనుకుిందాము. అపుపడల A, Bల మోల్ భాగ్రలు క్నీింద విధింగ్ర త్లుస్తుక్ోవచుచను. A మోల్ భాగము = A మోలుల స్తింఖయ దా ా వణоలో మొత్ిం మోలుల స్తింఖయ = nA nA+nB B మోల్ భాగము = B మోలుల స్తింఖయ దా ా వణоలో మొత్ిం మోలుల స్తింఖయ = nB nA+nB దా ా వితిం మోల్ శరతము = దా ా వితము మోల్ భాగము X 100 దా ా వణ మోల్ శరతము = దా ా వణ మోల్ భాగము X 100 మిలియన్స లో భాగాలు (Parts Per Million or P.P.M): దా ా వితము లేశ్మాతా పరిమాణములో ఉనిపుడల గ్రఢతను మిలియనా లో భాగ్రలుగ్ర చయప్ిించడిం అనువుగ్ర ఉింటలింద. ఒక అనుఘటకము మిలియనాలో (P.P.M) భాగ్రలు = అనుఘటకపు భాగ్రల స్తింఖయ దా ా వణоలోన్స అన్సి అనుఘటక్రల మొత్ిం భాగ్రల స్తింఖయ శరతాలలో లాగ్రనే, మిలియనాలో భాగ్రల గ్రఢతను కూడా దావయరరశిక్న దావయరరశిక్న, ఘనపరిమాణాన్సక్న ఘనపరిమాణాన్సక్న, దావయరరశిక్న ఘనపరిమాణాన్సక్న చయప్ిించవచుచను. ఒక లీటర్ స్తముదాపు న్సటటలో (1030 గ్ర ీ భారము ఉింటలింద) 6X10-3 g. ల ఆక్నిజ్న్స కరిగ్ి ఉింటలింద. అలాింటట తకుకవ గ్రఢతను 10-6 g. గ్ర ీ ముల స్తముదాపు న్సటటలో 5.8 గ్ర ీ . ఆక్నిజ్న్స (5.8 P.P.M) అన్స త్లుపవచుచను. న్సటటలో వరతావరణములో ఉని కలుషితాలను సరధారణింగ్ర μg/mI లేదా P.P.M లతో స్తయచసర ్ రు. బ్రలియన్సలలో భాగాలు (Parts Per Billion or P.P.B): దా ా వితము చాలా తకుకవ పరిమాణములో ఉనిపుడల గ్రఢతను బిలియనా లో కూడా చయప్ిించవచుచను. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 66. 66 18. ఆమా ల లు- క్షార్ాలు - లవ్ణాలు ఆమా ా లు : ఆమా ా లు అన్సి రుచక్న పులా గ్ర ఉిండటిం క్రరణింగ్ర ఆమ ా ిం (ఏసిడ్) అనే పదిం లాటటన్స పదిం “ఎసిడస్” నుించ వలువడిింద. లాటటన్స లో “ఎసిడస్” అింటర “పులుపు” అన్స అరాిం. ఆమా ా లు న్సలిరింగు లిటమస్ క్రగ్ితాన్సి ఎరుపు రింగులోక్న మారుసర ్ య. క్ొన్సి లోహాలు చరయలలో డ్ైహెైడరాజ్న్స ను విడలదల చేసర ్ య. పాకృతిలో ఆమా ా లు, క్షారరలు, లవణాలు విసర ్ రింగ్ర లభయిం అవుతాయ. రబజుకు 1.2-1.52 లీ. ల సరరాక పరిమాణింలో జీరర ా శ్య రసరలలో- హెైడరాక్ో ా రిక్ ఆమ ా о జీరర ా శ్యిం ప్ై ఉిండే పూతను ఏరపరుస్తు ్ ింద. వన్సగర్-ఎసిటటక్ ఆమ ా ిం న్సమమ, ఆరెింజ్ రసరలలో-సిటటాక్ ఆమ ా ిం, ఆసరకరిిక్ ఆమ ా ిం. క్షారరలు : క్షారరలు ఎరుపు రింగు లిటమస్ క్రగ్ితాన్సి న్సలి రింగులోక్న మారుసర ్ య. ఇవి రుచక్న చేదుగ్ర ఉిండి చేతి స్తపరశకు స్తబుిలాగ్ర ఉింటాయ. శుభా పరిచే పాక్నీయలో వరడే వరషిింగ్ సో డా (లేదా చాకలి సో డా) అనేద క్షారరలకు ఒక ముఖయ ఉదాహరణ. లవణాలు: ఆమా ా లను, క్షారరలను స్తరెైన ప్రళ్ళలో కలిప్ినపుపడల అవి చరయ జ్రిప్్ లవణాలను ఏరపరుసర ్ య. ఉదాహరణ: సో డియిం క్ో ా రెైడ్, బేరియిం స్తలేాట్, సో డియిం నైటరాట్ సో డియిం క్ో ా రెైడ్ ( సరధారణ ఉపుప) మన ఆహారింలో వరడే ముఖయ అనుఘటక పదారాిం. ఇద హెైడరాక్ో ా రిక్ ఆమ ా ిం, సో డియిం హెైడా ా క్ెైిడ్ ల రసరయన చరయ దావరర ఏరపడలతుింద. ఇద ధనావేశ్పు సో డియిం అయాను ా , ఋణావేశ్పు క్ో ా రెైడ్ అయానా గుచిింగ్ర ఘనసిథతి పదారాింగ్ర ఉింటలింద. వయతిరేఖ ఆవేశరలు మధయ జ్రిగ్ే సిథర విదుయత్ అనోయనయ చరయ దావరర ఇింక్ర బింధింపబడి ఉింటాయ. న్సరు సరరవతిాక దా ా వణ. దీన్స దవవిదుయత్ రబధక సిథరరింక విలువ 80, క్రబటటర సో డియిం క్ో ా రెైడ్ న్సటటలో కరిగ్ిించనపుపడల దీన్స అయానా మధయ ఉిండే సిథర విదుయత్ అనోయనయ చరయలు 80 రెటల ా తగు ీ తాయ. సో డియిం క్ో ా రెైడ్ లో లాగ్ే ఘనసిథతి పదారాింలోనే అయాను ా అపపటటక్ే చబటల చేస్తుక్ొన్స ఉిండి న్సటటలో కరిగ్ిించనపుపడల అవి వేరుపడే పాక్నీయను “వియోజ్నిం” అింటారు. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 67. 67 తటస్తథిం అణువు దా ావణింలో విదుయత్ ఆవేశ్పు అయాను ా గ్ర విచినిిం అయేయ పాక్నీయను “అయన్సకరణిం” అింటారు. ఆరీీన్సయస్ భావనలు : ఆమా ా లు: న్సటటలో కరిగ్ిించనపుపడల, వియోగిం చ్ింద H+ (జ్ల) అయానా ను ఏరపరిచే పదారర ా లను ఆమా ా లు అన్స అింటాన్స క్నీింద స్తమీరణిం దావరర వయక్ిం చేయవచుచను. H × (జ్ల) → H+ (జ్ల) + X- (జ్ల) లేదా H X (జ్ల) + H2O (దా) → H3O + (జ్ల) + X- (జ్ల) ప్ోా టాన్స H+ అధక చరరయశ్రలత గల అయాన్స క్రబటటర ఇద జ్ల దా ా వణాలలో సేవచాచ సిథతిలో ఉిండదు. ఇద దా ా వణ న్సరులోన్స ఆక్నిజ్న్స పరమాణువుతో బింధించబడి, టెైరగ్బనాల్ ప్ిరమిడల్ ఆక్రరింలో గల హెైడరాన్సయо అయాన్స గ్ర H3O + {[ H(H2O)] + } ఉింటలింద. క్షారరలు: హెైడా ా క్నిల్ అయాన్స (జ్ల) లను ఏరపరిచే పదారర ా లను క్షార్ాలు అనే ఆరీీన్సయస్ పాతిప్రదించాడల. ఒక క్షారిం అణువు MOH జ్ల దా ా వణాలో క్నింద స్తమీకరణిం స్తయచించన విధింగ్ర అయన్సకరణిం చ్ిందుతుింద. MOH (జ్ల) → M+ (జ్ల) + OH- (జ్ల) జ్ల దా ా వణాలలో, హెైడా ా క్నిల్ అయాన్స కూడా ఆరిీికరణిం చ్ిందన రూపింలో ఉింటలింద. లోప్రలు: ఆరీీన్సయస్ ఆమ ా , క్షార భావిం జ్ల దా ా వణాలకు మాతామే వరి్స్తు ్ ింద. హెైడా ా క్నిల్ గూ ీ పు లేనటలవింటట అమోమన్సయిం వింటట పదారర ా ల క్షార స్తవభావరన్సి వివరిించలేకప్ో వడిం. ప్ోా టాన్స కలుస్తు ్ ింద NH3(జ్ల) + H2O (దా) NH4 + (జ్ల) + OH- (జ్ల) క్షారిం ఆమ ా ిం క్రింజుగ్ేట్ ఆమ ా о క్రింజుగ్ేట్ క్షారిం ప్ోా టాన్స తొలుగుతుింద Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 68. 68 బా ా న్స సరడ్– లౌరీ భావనలు : ఆమా ా లు-క్షారరలు: బా ా న్స సరడ్ – లౌరీ సిదా ద ింతాన్సి అనుస్తరిించ హెైడరాజ్న్స [H+ ] అయాన్స ను దానిం చేసే సరమరాాిం గల పదారర ా లు ఆమా ా లు, హెైడరాజ్న్స [H+ ] అయాన్స ను స్వకరిించే సరమరథాము గల పదారర థ లు క్షారరలు స్తరళ్ బాష్లో చ్ప్రపలింటర ప్ోా టాన్స దాతలను ఆమా ా లు అన్స, ప్ోా టాన్స స్వకర్లను క్షారరలు అన్స త్లపవచుచ. దా ా వణీయతతో చరయను పరిశ్రలిదా ద ిం: హెైడా ా క్నిల్ అయాను ా చబటలచేస్తుక్ొన్స ఉిండటిం క్రరణింగ్ర క్షార దా ా వణిం ఏరపడలతుింద. ఈ చరయలో న్సటట అణువు ప్ోా టాన్స దాతగ్ర వయవహరిస్తు ్ ింద. అమోమన్సయా అణువు ప్ోా టాన్స స్వకర్గ్ర వయవహరిస్తు ్ ింద. క్రబటటర వరటటన్స వరుస్తగ్ర లౌరి బా ా న్స సరడ్ ఆమ ా ిం, క్షారిం అన్స అింటారు. ఉతరమణీయ చరయలో H+ అయాను ా NH4 + నుించ OH- కు బదలీ అవుతాయ. ఈ ఉదాహరణలో NH4 + బా ా న్స సరడ్ ఆమ ా ింగ్రను OH- బా ా న్స సరడ్ క్షారింగ్రను పావరి్సర ్ య. ప్ోా టాన్స కలుస్తు ్ ింద Hcl (జ్ల) + H2O (దా) H3o+ (జ్ల) + cl- (జ్ల) ఆమ ా ిం క్షారо క్రింజుగ్ేట్ ఆమ ా о క్రింజుగ్ేట్ క్షారిం ప్ోా టాన్స క్ోలోపతుింద ఒక్ే ఒక ప్ోా టాన్సచే భేధింపబడి ఉిండిన ఆమ ా ిం-క్షార జ్ింటను క్ాంజుగేట్ ఆమ ల -క్షార్ జంట అింటారు. క్రబటటర H2O ఆమ ా ిం యొకక క్రింజుగ్ేట్ క్షారింగ్ర OH- ను పరిగణసర ్ రు. NH3 క్షారిం యొకక క్రింజుగ్ేట్ ఆమ ా ింగ్ర NH4 + ను పరిగణసర ్ రు. బా ా న్స సరడ్ ఆమ ా ిం బలమైింద అయతే దాన్స క్రింజుగ్ేట్ క్షారిం బలహీనింగ్ర ఉింటలింద.ఇదే విధింగ్ర బా ా న్స సరడ్ క్షారిం బలమైింద అయతే దాన్స ఆమ ా ిం బలహీనింగ్ర ఉింటలింద. క్రింజుగ్ేట్ ఆమ ా ిం ఒక ప్ోా టాన్స ను అధకింగ్రను, క్రింజుగ్ేట్ క్షారిం ఒక ప్ోా టాన్స ను తకుకవగ్రను కలిగ్ి ఉింటాయ. న్సటటలో హెైడరాక్ో ా రిక్ ఆమ ా ిం అయన్సకరణిం చ్ిందే దాన్సన్స ఉదాహరణాన్సి పరిశ్రలిదా ద ిం. HCl (జ్ల) ఒక ప్ొా టాన్స ను న్సటటక్న దానిం చేసి ఆమ ా ింగ్ర పావరి్స్తు ్ ింద. H2O క్షారింగ్ర పన్సచేస్తు ్ ింద. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 69. 69 ప్ై స్తమీకరణింలో న్సరుక్షారింగ్ర పావరి్ించ ఒక ప్ొా టాన్స ను స్వకరిించింద. HCl నుిండి న్సరు ఒక ప్ోా టాన్స ను స్వకరిించనపుపడల H3O+ ఏరపడలతుింద. క్రబటటర Cl- , HCl యొకక క్రింజుగ్ేటల క్షారిం HCl, Cl- యొకక క్రింజుగ్ేటల ఆమ ా ిం, ఇదే విధింగ్ర H3O+ ఆమ ా ిం యొకక క్రింజుగ్ేటల క్షారిం H2O. H3O+ , H2O క్షారిం యొకక క్రింజుగ్ేటల ఆమ ా ిం. న్సరు ఆమ ా ింగ్రనయ, క్షారింగ్రనయ రెిండిింటటగ్ర దవిందవ స్తవభావిం చయప్ిస్తు ్ ింద అనే విష్యిం ఆహా ా దకరమైింద HCl తో చరయలలో పన్సచేసి, ఒక ప్ోా టాన్స ను దానిం చేస్తు ్ ింద. లూయీ- భావనలు: ఆమా ా లు-క్షారరలు: ఒక ఎలక్ర రా న్స జ్ింటను స్వకరిించే రసరయన జ్ఞతిన్స “ఆమ ా ిం” అన్స, ఒక ఎలక్ర రా న్స జ్ింటను దానిం చేసే రసరయన జ్ఞతిన్స “క్షారо” అన్స జ.ఎన్స.లూయీ 1925 లో న్సరవచించారు. క్షారరలకు స్తింబింధించనింత వరకు బా ా న్స సరడ్-లౌరీ, లూయీ భావనలకు ప్దద తేడా లేదు. ఎిందుకింటర రెిండల భావనలలోను క్షారిం ఎలక్ర రా న్స జ్ింటను స్తమకూరుస్తు ్ ింద. అయతే ఆమా ా లు లూయీ భావన అనుస్తరిసే్ అన్సి ఆమా ా లలో ప్ోా టాను ా లేవు. ఒక విశిష్రమైన ఉదాహరణ ఏమిటింటర ఎలక్ర రా న్స క్ొరత గల BF3 (NH3 లో చరయలో) BF3 లో ప్ోా టాన్స లేదు. అయనపపటటక్న ఇద ఆమ ా ింగ్ర పావరి్ించ NH3 లోన్స ఒక ఎలక్ర రా న్స జ్ింటను స్వకరిస్తయ ్ దాన్సతో చరయ జ్రుపుతుింద. ఈ చరయను క్నీింద స్తమీకరణిం స్తయచస్తు ్ ింద. BF3 + NH3 → BF3: NH3 ఆమా ల లు-క్షార్ాలు అయన్సకర్ణం: ఆమా ా లు, క్షారరలు ఆయన్సకరణ పాక్నీయలో ఆరీీన్సయస్ ఆమా ా లు, క్షారరల భావనలు చాలా ఉపయోగకరింగ్ర ఉింటాయ. జ్ల దా ా వణాలలో స్తింపూరాింగ్ర అనుఘటక అయాన్స లుగ్ర వియోజ్నిం చ్ింద, ప్ోా టాన్స దాతలుగ్ర వయవహరిించడిం, క్రరణింగ్ర పర్క్ో ా రిక్ ఆమ ా ిం (HClO4), హెైడరాక్ో ా రిక్ ఆమ ా ిం (HCl), హెైడరా బోా మిక్ ఆమ ా ిం (HBr), హెైడరాఅయోడిక్ ఆమ ా ిం (HI), నైటటాక్ ఆమ ా ిం (HNO3), స్తలూాారిక్ ఆమ ా ిం (H2SO4) లను బలమైనవిగ్ర పరిగణసర ్ రు. ఇదే విధింగ్ర జ్లదా ా వణాలలో అయాను ా గ్ర వియోజ్నిం చ్ింద హెైడా ా క్నిల్ అయాన్స OH- లను విడలదల చేయడిం క్రరణింగ్ర బలమైన క్షారరలు అయన లిథీయిం హెైడా ా క్ెైిడ్ (LiOH), సో డియిం హెైడా ా క్ెైిడ్ (NaOH), ప్ొ టాషియిం హెైడా ా క్ెైిడ్ (KOH), స్సియిం హెైడా ా క్ెైిడ్ (CsOH), బేరియమ్ హెైడా ా క్ెైిడ్ (Ba(OH))2 లు జ్ల దా ా వణాలలో స్తింపూరాింగ్ర వియోజ్నిం చ్ింద వరుస్తగ్ర H3O+ , OH- అయానాను ఏరపరుసర ్ య. బా ా న్స సరడ్ –లౌరి ఆమా ా లు, క్షారరలు భావనలు ఆధారింగ్ర ఒక ఆమ ా ిం లేదా క్షారిం బలాన్సి అించనా వేయవచుచ. మించ ప్ొా టాన్స స్వకర్ను బలమైన క్షారింగ్రనయ భావిించవచుచను. బలహీన ఆమ ా ిం HA వియోజ్న స్తమతాసిథతిన్స మనిం ఇపుపడల పరిశ్రలిదా ద ిం. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 70. 70 HA (జ్ల) +H2O (దా) H3O+ (జ్ల) + A- (జ్ల) ఆమ ా ిం క్షారо క్రింజుగ్ేట్ ఆమ ా о క్రింజుగ్ేట్ క్షారిం బలమైన ఆమా ా లు: పర్క్ో ా రిక్ ఆమ ా ిం (HclO4) హెైడరాక్ో ా రిక్ ఆమ ా ిం (HCl) హెైడరాబోా మిక్ ఆమ ా ిం (HBr) హెైడరాఅయోడిక్ ఆమ ా ిం (HI) నైటటాక్ ఆమ ా ిం (HNO3) స్తలూాారిక్ ఆమ ా ిం (H2SO4)లు ClO4 - , Cl, Br- , I, NO3 - , HSO4 - క్రింజుగ్ేట్ క్షారరలను స్తమకూరుచతాయ. బలహీనమైన ఆమా ా లు: నైటాస్ ఆమ ా ిం (HNO2), హెైడరాఫ్ోా రిక్ ఆమ ా ిం (HF), ఎసిటటక్ ఆమ ా ిం (CH3COOH). 19. ఉద్జని సయచిక (pH) – ప్ా ా ధానయత pH సేకలు: pH సేకలును సొ రన్స సేన్స అను శరస్త్రవేత్ రూప్ొిందించారు. అిందులో 1-6.5 వరకు ఆమా ా లుగ్రనయ 7.5-14 వరకు క్షారరలుగ్రనయ ఉింటాయ. మోలారిటీలో వయక్ిం చేసిన హెైడరాన్సయమ్ అయాన్స గ్రఢతను సౌలభయింగ్ర pH సేకలు అనబడే స్తింవరీమాన సేకలులో వయక్ిం చేయవచుచ. ఒక జ్ల దా ా వణింలోన్స హెైడరాజ్న్స అయాన్స క్నీయాశ్రలత విలువ(ఎక్నరవిటట) యొకక 10 ఆధారిత స్తింవరీమానిం రుణ విలువగ్ర, దా ా వణిం pH విలువ న్సరవచించవచుచ. విలీన జ్ల దా ా వణింలో (<0.01 M), హెైడరాజ్న్స అయాన్స (H+ ) క్నీయాశ్రలతను, దాన్స గ్రఢత విలువపరింగ్ర (H+ ) గ్ర వయక్ిం చేసర ్ రు. అింటర H+ అయాన్స ఏకరవిటటన్స దాన్స మొలారిటటగ్ర వయక్ిం చేసర ్ రు. ఏకరవిటీ విలువకు యూన్సటల ా (పామాణాలు) లేవు. దీన్సన్స క్నింద విధింగ్ర న్సరవచసర ్ రు. aH + = (H+ )/mol l-1 pH న్సరవచనిం ఆధారింగ్ర క్నింద స్తమీకరణాన్సి రరయవచుచ pH =-log aH + = -log {[ H+ ]/mol l-1 } ఒక్ే PH విలువ్ వ్ద్్ భినన ర్ంగులను చ్యపే PH క్ాగితపు నాలుగు పీలికలు Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 71. 71 ఈ విధింగ్ర HClజ్ల దా ా వణిం [10-2 m] pH విలువ “2” గ్ర ఉింటలింద. (pH = 2.0) ఇదే విధింగ్ర [OH- ] = 10-4 M లేదా [H3O+ ] = 10-10 M గ్ర ఉిండే NaOH జ్ల దా ా వణిం pH విలువ 10 గ్ర ఉింటలింద (pH = 10). 25౦ C వదద శుదా న్సటటలో హెైడరాజ్న్స అయాన్సల గ్రఢత [ H+ ] = 10-7 M ఉింటలింద. క్రబటటర శుదా న్సరు pH విలువను క్నింద స్తమీకరణిం స్తయచస్తు ్ ింద. pH = -log(10-7 ) = 7 ఆమ ా తవిం పాదరిశించే దా ా వణాలలో హెైడరాజ్న్స అయాన్స గ్రఢత [H+ ]>10-7 M గ్ర ఉింటలింద. క్షారతవిం పాదరిశించే దా ా వణాలలో హెైడరాజ్న్స అయాన్స ల గ్రఢత [ H+ ]<10-7 M గ్ర ఉింటలింద. అిందుక్ే ఆమ ా దా ా వణాల pH <7 గ్ర ఉింటలింద. క్షార దా ా వణాల యొకక pH >7 ఉింటలింద.తటస్తథ దా ా వణాల యొకక pH =7 గ్ర ఉింటలింద. 298 K వదద స్తమీకరణాన్సి పరిశ్రలిదా ద ిం. Kw= [H3O+ ] [OH- ]=10-14 స్తమీకరణిం రెిండల వైపులా ఉిండే పదాల రుణ స్తింవరీమానాలను తీస్తుకుింటర -log Kw= -log {[H3O+ ][OH- ]} = -log [H3O+ ]-log[OH- ] = -log 10-14 pKw = pH +pOH = 14 ఉష్ోా గీతను మారిచనపుపడల Kw విలువ కూడా మారుతుింద. అయతే ఉష్ోా గీతను మారిచనపుపడల pH విలువలో ా కలిగ్ే మారుపలు అతిస్తవలప పరిమాణింలో ఉింటాయ. క్రబటటర ఈ మారుపలను విస్తమరిించ వచుచను. pH సేకలు ఒక స్తింవరీమాన సేకలు. క్రబటటర pH లో ఒక యూన్సట్ మారుప, స్తింబింధత [H+ ]గ్రఢతలో మారుప 10 రెటల ా గ్ర ఉింటలింద. అదే విధింగ్ర హెైడరాజ్న్స అయాన్స గ్రఢత [H+ ]మారుప 100 రెటల ా గ్ర ఉింటర అనురూపక pH విలువ మారుప 2 యూన్సటల ా గ్ర ఉింటలింద. జీవరసరయన శరస్్రయ అనువర్నాలలోనయ, అింగరరగ్రల [cosmetics] అనువర్నాలను, pH విలువ న్సరాయించడిం చాలా ప్ర ా ముఖయిం వహస్తు ్ ింద. భిని pH విలువలుగల దా ా వణింలో ముించ ఉించనపుపడల భిని రింగులను పాదరిశించే pH క్రగ్ితాల స్తహాయింతో దా ా వణిం pH విలువను న్సరాయించవచుచ. 1-14 విలువలో ా గల pH ను, 0.5 pH యధారాతముతో pH క్రగ్ితిం వరడలక దావరర న్సరాయించవచుచ. ఇింతకుమిించన యధారాత అవస్తరిం అయతే pH ను క్ొలవడాన్సక్న pH మీటరాను ఉపయోగ్ిసర ్ య. pH విలువ మీద ఆధారపడి మారుప చ్ిందే పాయోగ దా ా వణిం విదుయతిక్రమన్సి 0.001 యధారాతతో క్ొలిచే Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 72. 72 సరధనాన్సి pH మీటరు అింటాము.మనిం రరయడాన్సక్న ఉపయోగ్ిించే కలిం సైజులో ా లభిించే pH మీటరు ా మారెకటర ా ఇపుపడల లభయిం అవుతునాియ. దా ా వణిం లేదా దావిం ప్ేరు pH స్తునిపు న్సరు 10.5 మగ్ీిషియిం ప్రలు 10 గుడల ్ త్లా సొ న, స్తముదాపు న్సరు 7.8 మానవ రక్ిం 7.4 ప్రలు 6.8 మానవ లాలాజ్లిం 6.4 నలా క్రఫ్ 5.0 టమాటర రస్తిం ~4.2 మృదుప్రన్సయాలు, వన్సగర్ ~3.0 న్సమమరస్తిం ~2.2 జీరాక్ోశ్ రస్తిం ~1.2 1M HCl దా ా వణిం ~0 గ్రఢ HCl ~-1.0 20. బఫర్ ద్ా ా వ్ణాలు రక్ిం లేదా మూతాిం వింటట చాలా శ్రీర దావరలు న్సరిాష్ర pH విలువలు కలిగ్ి ఉింటాయ. ఈ pH విలువలో ఎటలవింటట మారుప అయనా శ్రీర దుష్రకరరమన్సి(అనారబగ్రయన్సి) త్లుపుతుింద. రసరయన్సక, జీవరసరయన్సక చరయలలో pH న్సయింతాణిం అనేద చాలా ముఖయిం. చాలా ఔష్ధ, చరమ సౌిందరయ సరధన దావరయల ఫరరుమలేష్నా ను న్సరిాష్ర pH వదద న్సలవ ఉించడిం, సేవిించడిం చేయాలి. దా ా వణాలను విలీనిం చేసినపుపడల లేదా వరటటక్న అలప పరిమాణాలలో ఆమా ా లను లేదా క్షారరలను కలిప్ినపుపడల వరటట pH లో కలిగ్ే మారుపను న్సరబధించే శ్క్న్ గల దా ా వణాలను “బఫర్ ద్ా ా వ్ణాలు” అింటారు. బఫర్ దా ా వణాలను, వరటటలో ఉిండే ఆమ ా ిం pKa విలువ లేదా క్షారిం pKb విలువలకు స్తింబింధించన స్తమాచారిం ఆధారింగ్ర వరటటలో ఉిండే లవణిం, ఆమ ా ిం లేదా లవణిం, క్షారిం పరిమాణాల న్సష్పతి్న్స న్సయింతాణిం చేయడిం దావరరను త్లిప్ిన pH గల బఫర్ దా ా వణాలను తయారుచేయవచుచను. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 73. 73 ఎసిటటక్ ఆమ ా ిం,సో డియిం ఎసిటరటా మిశ్ీమ దా ా వణిం pH 4.75 పరిధలో ఉిండే బఫర్ దా ా వణоగ్ర పన్సచేస్తు ్ ింద. అమోమన్సయిం క్ో ా రెైడ్, అమోమన్సయిం హెైడా ా క్ెైిడా మిశ్ీమ దా ా వణిం pH 9.25 పరిధలో ఉిండే బఫర్ దా ా వణоగ్ర పన్సచేస్తు ్ ింద. బఫర్ దా ా వణాలను రూప్ొిందించడిం : pKa, pKb ల స్తమతాసిథతి సిథరరింక్రలకు స్తింబింధించన స్తమాచారిం త్లిసే్ ఆశిించన pH విలువ గల బఫర్ దా ా వణాలను తయారు చేయడిం స్తులభిం అవుతుింద. ఆమ ా గుణిం గల బఫర్ దా ా వణిం తయారీ : ఆమ ా దా ా వణాల pH విలువల పరిధలో ఉిండే pH విలువలు గల బఫర్ దా ా వణాలు తయారుచేయడాన్సక్న మనిం బలహీన ఆమ ా ిం, బలమైన క్షారింతో చరయలో ఆ ఆమ ా ిం ఏరపరిచన లవణాన్సి ఉపయోగ్ిసర ్ ము. pH ను బలహీన ఆమ ా ిం స్తమతాసిథతి సిథరరింకо(pKa), బలహీన ఆమ ా ిం, దాన్స క్రింజుగ్ేటల క్షారరల గ్రఢతల న్సష్పతి్న్స గురిించన స్తమాచారిం దావరర స్తమీకరణాన్సి ముిందుగ్ర మనిం ఉతాపదదా ద ిం. న్సటటలో అయన్సకరణిం చ్ిందే బలహీన ఆమ ా ిం, సరధారణ ఉదాహరణగ్ర HA ను తీస్తుక్ొన్స అయన్సకరణిం చరయను పరిశ్రలిదా ద ిం. HA+H2O H3O+ +A- Ka విలువకు క్నింద స్తమీకరణిం రరయవచుచ Ka = [H3O+ ] [A- ] [HA] ప్ైన స్తమీకరణాన్సి పునరివనాయస్తిం చేసి క్నింద విధింగ్ర రరయవచుచ [H3O + ] = Ka [HA] [A- ] రెిండల వైపుల పదాలకు స్తింవరీమాన విలువలను రరసి, స్తమీకరణాన్సి తిరిగ్ి క్నింద విధింగ్ర రరయవచుచ pKa = pH - log [A- ] లేదా [HA] Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 74. 74 pH = pKa+ log[A- ] [HA] pH = pKa+ log [స్తింయుగమక్షారо , A - ] [ఆమ ా ిం, HA] దీన్సన్స హిండరిన్స – హజ్ల్ బాక్ స్తమీకరణిం అింటారు. మిశ్ీమింలో ఉిండే ఆమ ా ిం యొకక క్రింజుగ్ేట్ క్షారిం గ్రఢత, ఆమ ా ిం గ్రఢతల న్సష్పతి్న్స [A- ] రరశి త్లుపుతుింద. [HA] ఆమ ా ిం చాలా బలహీనమైనద. క్రబటటర అలప పరిమాణాతమక న్సష్పతి్లో మాతామే అయన్సకరణిం చ్ిందుతుింద. క్రబటటర బఫర్ ను ఏరపరచడాన్సక్న వరస్త్వింగ్ర ఉపయోగ్ిించన ఆమ ా ిం గ్రఢత నుించ స్తమతాసిథతి వదద [HA] గ్రఢత విలువ అలప పరిమాణింలో మాతామే భేదస్తు ్ ింద. ఈ ఆమ ా స్తింబింధత లవణిం యొకక అయన్సకరణిం చరయ దావరరనే క్రింజుగ్ేటల క్షారిం మొత్ిం గ్రఢత [A- ] లభిస్తు ్ ింద. క్రబటటర లవణింగ్ర గ్రఢతను ప్ో లిసే్ క్రింజుగ్ేటల క్షారిం గ్రఢత ఏ మాతాిం భేదించదు. pH = pKa+ log [లవణిం ] [ఆమ ా ిం ] గ్రఢత[A- ] గ్రఢత[HA] కు స్తమానిం అయతే pH =pKa గ్ర ఉింటలింద. ఎిందుకింటర ‘1’ స్తింవరీమానిం విలువ స్తునాి. క్రబటటర మనిం ఆమ ా ిం మోలార్ గ్రఢత, లవణిం (క్రింజుగ్ేట్ క్షారిం) మోలార్ గ్రఢతకు స్తమానిం అయతే, బఫర్ దా ా వణిం విలువ దాన్సలోన్స ఆమ ా ిం pKa విలువకు స్తమానిం అవుతుింద. క్రబటటర ఆశిించన pH గల బఫర్ దా ా వణాన్సి తయారుచేసినపుపడల ఆశిించన pH విలువకు దగీరగ్ర pKa విలువ ఉిండే ఆమా ా న్సి ఎించుకుింటాము. ఉదా:ఎసిటటక్ ఆమ ా ిం pKa 4.76, క్రబటటర ఎసిటటక్ ఆమా ా న్సి సో డియిం ఎసిటరట్ ను స్తమ మోలార్ గ్రఢతలలో తీస్తుక్ొన్స తయారుచేసిన బఫర్ దా ా వణిం pH విలువ 4.76 గ్ర ఉింటలింద. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 75. 75 21. S, Pబా ల కు మూలక్ాల పర్ిచ్యము మర్ియు క్ొనిన ముఖయ సంయోగ పద్ార్ా ా ల తయార్గ మర్ియు ధ్ర్ాాలు: ఆవర్న పటటరకలో ఏ మూలక్రలలో బాహయతమ s-ఆరిిటాలో ా క్న ఎలక్ర రా న్స పావేశిస్తు ్ ిందర ఆ మూలక్రలను s- బా ా కు మూలక్రలు అన్స అింటారు. ఈ s-ఆరిిటాల్ రెిండల ఎలక్ర రా నాను మాతామే న్సింపుక్ోగలదు క్రబటటర ఆవర్న పటటరకలో క్ేవలిం రెిండల గూ ీ పులు మాతామే s-బా ా కులో ఉింటాయ. వీటటలో ఒకటవ గూ ీ పులో లిథయిం, సో డియిం, ప్ొ టాషియిం, రుబీడియిం, సిసియిం, ప్ర ా న్సియిం మూలక్రలుింటాయ. వీటటనే క్షార లోహాలు అన్స అింటారు. ఇవి న్సటటతో చరయ జ్రిప్ి బలమైన క్షార ధరరమలు గల హెైడా ా క్ెైిడా ను ఏరపరుసర ్ య. అలాగ్ే రెిండవ గూ ీ పులో బెరీలియిం, మగ్ీిషియమ్, క్రలిియిం, సర రీ న్సియిం, బెరీయిం, రేడియిం మూలక్రలు ఉింటాయ. ఈ మూలక్రలను క్షార మృతిక లోహాలు అన్స అింటారు. ఈ మూలక్రల ఆక్ెైిడల ా , హెైడా ా క్ెైిడల ా క్షార ధరరమలను పాదరిశసర ్ య. క్షారలోహాలలో సో డియిం, ప్ొ టాషియిం పాకృతిలో స్తింవృదదగ్ర లభిసర ్ య. అయతే లిథయిం, రుబీడియిం, సిసియిం మూలక్రలు అతి తకుకవగ్ర ఉింటాయ. ప్ర ా న్సియిం అనే మూలకము అధక రేడియోధారిమకత గలద. క్షార మృతిక లోహాలలో క్రలిియిం, మగ్ీిషియమ్ స్తింవృదదగ్ర లభిసర ్ య. సర రీ న్సియిం, బేరియిం మూలక్రలు తకుకవగ్ర లభిసర ్ య. బెరీలియిం అరుదుగ్ర దొరుకుతుింద. రేడియిం అన్సిింటట కింటర అరుదుగ్ర అగ్ిిశిలలో 10-10 శరతము మాతామే ఉింటలింద. క్షారలోహాలలో వలన్సి కక్షయలలో ఎలక్ర రా న్స వినాయస్తము ns1 గ్ర ఉింటలింద. క్షార మృతిక లోహాలలో వలన్సి కక్షయలలో ఎలక్ర రా న్స వినాయస్తిం ns2 గ్ర ఉింటలింద. క్షార్ లోహాల భౌత్తక ధ్ర్ాాలు: ఈ లోహాలన్సి త్లా న్స, మత్న్స త్లిక్ెైన లోహాలు. లిథయిం నుిండి స్సియిం వరకు గూ ీ పులలో సరిందాత ప్ై నుిండి క్నీిందక్న ప్రుగుతుింద. ఈ లోహాల యొకక దావీభవన, భాషిపభవన సర థ నాలు తకుకవగ్ర ఉింటాయ. క్షార లోహాలు, వరటట లవణాలు ఆక్ీికరణ జ్ఞవలలకు విలక్షణమైన రింగును ఇసర ్ య. ర్సాయన ధ్ర్ాాలు : క్షారలోహాలు, వరటట అధక పరిమాణము, అలప ఆయనైజ్ేష్న్స ఎింథాలీప వలన ఎకుకవ చరయ శ్రలత కలిగ్ి ఉింటాయ. గూ ీ పులలో క్నీిందక్న ప్ో తుని క్ొలద వీటట యొకక చరరయ శ్రలత ప్రుగుతుింద. ఎ.గాలితో చ్ర్య: ఈ లోహాలు గ్రలితో చురుగ్ర ీ చరయ జ్రిప్ి ఆక్ెైిడా ను ఇచచ క్రింతి విహీనమవుతాయ. లిథయిం మోనాక్ెైిడా ను సో డియిం మిత ఆక్నిజ్న్సతో కలిసి మోనాక్ెైిడా ను, అధక ఆక్నిజ్న్సతో ప్రరక్ెైిడా ను ఏరపరుస్తు ్ ింద. మిగ్ిలిన లోహాలు స్తయపరరక్ెైిడా ను ఇసర ్ య. ఈ ఆక్ెైిడా న్సిింటటలోనయ ఆక్ీికరణ సిథతి +1 గ్ర ఉింటలింద. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 76. 76 4Li+o2 2Li2O(ఆక్ెైిడ్) 4Na+O2(మితింగ్ర )2Na2O(మోనాక్ెైిడ్) 2Na+ O2(అధకింగ్ర) Na2O2(ప్రరక్ెైిడ్) M+O2(అధకింగ్ర) MO2(స్తయపరరక్ెైిడ్) (M-K,Rb,Cs) బ్ర.న్సటటతో చ్ర్య : క్షారలోహాలు న్సటటతో చరయ జ్రిప్ి హెైడా ా క్ెైిడా ను, హెైడరాజ్న్స లను ఏరపరుసర ్ య. 2M+2H2O 2M+ +2OH- +H2 (M-క్షారలోహము) సి.హాలోజనల తో చ్ర్య: క్షారలోహాలు హాలోజ్నా తో చరయ జ్రిప్ి అయాన్సక హాలైడా ను ఏరపరుసర ్ య. లిథయిం అయాన్స కు ఎకుకవ దృవణశ్రలత కలిగ్ి ఉింటలింద. అిందుక్ే లిథయిం హాలైడ్ కు క్ోవలింట్ ధరమము కలిగ్ి ఉింటలింద. క్షార్ మృత్తక లోహాలు: ఇవి క్షార లోహాల కింటర గటటరగ్ర ఉిండి విండిలా త్లా గ్ర లోహాధయతిన్స కలిగ్ి సరప్ేక్ష౦గ్ర మత్న్స పదారర థ లు. వీటట యొకక దావీభవన, భాష్పభవన సర థ నాలు క్షార లోహాలకింటర ఎకుకవగ్ర ఉింటాయ. Be నుిండి Ba వరకు గూ ీ పులలో ప్ై నుిండి క్నీిందకు వళత్ ధన విదుయదాతమకత లక్షణము ప్రుగుతుింద. క్రలిియిం ఇటలక ఎరుపు రింగును, సర రీ న్సియిం క్ెింపు రింగును, బేరియిం ఆప్ిల్ ఆకు పచచ రింగు జ్ఞవలలను ఇసర ్ య. ఇవి కూడా క్షారలోహాల వల మించ ఉష్ా, విదుయత్ వరహక్రలు. ర్సాయన ధ్ర్ాాలు : ఈ లోహాలు క్షారలోహాలకింటర తకుకవ చరరయశ్రలతను కలిగ్ి ఉింటాయ. గ్రలి, న్సటటతో చరయ: Be, Mgలు గ్రలి, న్సటటతో చరయ రహతింగ్ర ఉింటాయ. Be ప్ౌడర్ గ్రలిలో క్రింతివింతింగ్ర మిండి Beo, Be3N2 లను ఏరపరుసర ్ య. Mg అనేద గ్రలిలో మоడి Mgo, Mg3N2 లను ఇస్తు ్ ింద. సర రీ న్సియిం, బేరియింలు చురుగ్ర ీ చరయ జ్రిప్ి ఆక్ెైిడల ా , నైటెైరట్ లను ఇసర ్ య. హాలోజ్న్సలతో చరయ: ఈ లోహాలు అధక ఉష్ోా గీత వదద హాలోజ్నాతో చరయ జ్రిప్ి వరటట హాలైడా ను ఏరపరుసర ్ య. M+X2 MX2 (X-F, Cl, Br, I) P-బా ల కు మూలక్ాలు: P-బా ా కు మూలక్రలలో చవరి ఎలక్ర రా ను ా బాహయ P-ఆరిిటాలో ా న్సక్న పావేశిసర ్ య. వీటట యొకక ఆరిిటాలో ా ఆరు ఎలక్ర రా ను ా ఉింటాయ. అిందువలన వీటటలో ఆరు గూ ీ పులుింటాయ. ఈ ఆరు గూ ీ పులను బో రరన్స, క్రరాన్స, నైటర ా జ్న్స, ఆక్నిజ్న్స, ప్ోా రిన్స, హీలియిం కుటలింబాలుగ్ర చ్ప్ర ్ రు. హీలియమ్ తపప మిగ్ిలిన వరటట యొకక ఎలక్ర రా న్స వినాయస్తము ns2 np1-6 . ఈ p-బా ా కులో ఎకుకవగ్ర అలోహాలు, అరాలోహాలు ఉింటాయ. గూ ీ పులలో ప్ై నుిండి క్నీిందక్న వళతళ క్ొలద అలోహ స్తవభావము తగు ీ తుింద. ఎ.గాలితో చ్ర్ాయశీలత: అస్తపటటక బో రరన్స, అలూయమిన్సయిం లోహాలను గ్రలిలో వేడి చేసే్ వరుస్తగ్ర B2O3, Al2O3 లు ఏరపడతాయ. డ్ైనైటర ా జ్న్స తో అధక ఉష్ోా గీతల వదద బో రరన్స, అలూయమిన్సయిం నైటెైరడా ను ఏరపరుసర ్ య. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 77. 77 4E(ఘ)+3O2(వర) ∆ 2E2O3(ఘ) 2E(ఘ)+N2(వర)∆ 2EN(ఘ)(E=B(or)Al) టటన్స న్సటటతో చరయ జ్రిప్ి డ్ై ఆక్ెైిడ్, డ్ై హెైడరాజ్నాను ఏరపరుస్తు ్ ింద. Sn+2H2O ∆ SnO2+2H2 బ్ర.హాలోజన్స లతో చ్ర్య: ఈ మూలక్రలు హాలోజ్నా తో చరయనోింద టెైరహాలైడాను ఏరపరుసర ్ య. 2E(ఘ)+3X2(వర) ∆ 2EX3(ఘ)(E=F, Cl, Br, l) క్రరాన్స కుటలింబాన్సక్న చ్ిందన మూలక్రలు MX2, MX4 వింటట హాలైడా ను ఏరపరుసర ్ య. 22.క్ొనిన ముఖయమైన సర డియం సమేాళనాలు-సర డియం క్ార్భానేట్, సర డియం క్్ ల ర్ెైడ్, సర డియం హైడోాజన్స క్ార్భానేట్ సో డియిం క్రరబానేట్, సో డియిం క్ో ా రెైడ్, సో డియిం బెైక్రరబానేటల ా ప్రరిశర ీ మికింగ్ర ముఖయమైన సో డియిం స్తమేమళ్నాలు. సో డియిం క్రరబానేట్: దీన్సన్స వరషిింగ్ సో డా అన్స కూడా అింటారు. దీన్స ఫరరుమలా Na2Co3.10H2O. సో డియిం క్రరబానేట్ ను సరధారణоగ్ర అలప దా ా వణీయతను లాభదాయకింగ్ర వరడలకుింటారు. సో డియిం క్ో ా రెైడ్, అమోమన్సయిం హెైడరాజ్న్స క్రరబానేటా మధయ చరయలో ఆవక్షప్ితిం అవుతుింద. గ్రఢ సో డియిం క్ో ా రెైడ్ దా ా వణాన్సి అమోమన్సయింతో స్తింతృప్పరిచ దాన్సలోక్న Co2ను పింప్ిింతే అమోమన్సయిం బెై క్రరబానేట్ తయారవుతుింద. ఈ కీమములో అమోమన్సయిం క్రరబానేట్ ఏరపడి తరువరత అమోమన్సయమ్ హెైడరాజ్న్స క్రరబానేట్ ఏరపడలతుింద. ఈ పదదతి పూరి్గ్ర జ్రగడాన్సక్న స్తమీకరణాలను క్నీింద విధింగ్ర వర ా యవచుచను. 2NH3+H2O+CO2 (NH4)2CO3 (NH4)2CO3+ H2O+CO2 2NH4HCO3 NH4HCO3+NaCl+ NH4Cl NaHCO3 ఈ చరయలలో సో డియిం క్రరబానేట్ స్తపటటక్రలు వేరవుతాయ. ఈ స్తపటటక్రలను వేడి చేసే్ సో డియిం క్రరబానేట్ ను ఇసర ్ య. 2NaHCO3 Na2CO3+CO2+H2O NH4Cl ఉని దా ా వణాన్సి Ca(OH)2 తో పాతిక్నీయను చేసి ఈ పదదతిలో NH3న్స పున:ప్ర ా ప్ి్ చేస్తుక్ొింటారు. క్రలిియిం క్ో ా రెైడ్ స్తహజ్న్సతింగ్ర వస్తు ్ ింద. 2NH4Cl+ Ca(OH)2 2NH3+CaCl2+ H2O Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 78. 78 ఇకకడ సరలేవ పదదతిలోప్ొ టాషియిం క్రరబానేట్ న్స తయారు చేయలేమన్స చ్ప్ర ్ రు. ప్ొ టాషియిం క్ో ా రెైడ్ స్తింతృప్ దా ా వణాన్సక్న అమోమన్సయిం హెైడరాజ్న్స క్రరబానేట్ ను కలిప్ి ప్ొ టాషియిం హెైడరాజ్న్స క్రరబానేట్ న్స ఏరపరచవచుచను. క్రన్స ప్ొ టాషియిం హెైడరాజ్న్స క్రరబానేట్ అతయధక దా ా వణీయత వలన అవక్షేప్ితిం క్రదు. ధ్ర్ాాలు:సో డియిం క్రరబానేట్ త్లాన్స స్తపటటక పదారథము. అద డ్క్రహెైడేాట్, Na2CO3.10H2O గ్ర ఉింటలింద. దీన్సన్స వరషిింగ్ సో డా అింటారు. అద న్సటటలో తేలిగ్ర ీ కరుగుతుింద. దాన్సన్స వేడిచేసే్ దాన్స స్తపటటక జ్లాన్సి క్ోలోపయ మోనోహెైడేాట్ ఏరపడలతుింద. 373K కింటర ఎకుకవ ఉష్ోా గీతల వదద మోనోహెైడేాట్ పూరి్గ్ర అనారదాింగ్ర తయారవుతుింద. త్లాటట ప్ౌడర్ గ్ర మారుతుింద. ఈ ప్ౌడర్ ను సర డాయాస్ అన్స అింటారు. Na2CO3 +10H2O 373K Na2CO3.H2O+9H2O Na2CO3.H2O >373K Na2CO3+ H2O సో డియిం క్రరబానేట్ లోన్స క్రరబానేట్ భాగము న్సటటతో జ్ల విశరాష్ణ చ్ింద క్షార దా ా వణాన్సి ఇస్తు ్ ింద. CO3 2- + H2O HCO3 - +OH- ఉపయోగాలు: -మృదుజ్లాన్సి తయారు చేయడాన్సక్న, నేలను శుభా పరచడాన్సక్న, లాన్స్ీలలోనయ సో డియిం క్రరబానేట్ వరడలతారు. -గ్రజు, స్తబుి, బో రరక్ి, క్రసిరక్ సో డాలను భారీ పరిశ్ీమలలో తయారు చేయడాన్సక్న వరడలతారు. -క్రగ్ితము, రింగులు, వస్త్ర పరిశ్ీమలలో దీన్సన్స వరడతారు. -పాయోగశరలలో గుణాతమక, పారిమాణాతమక విశరాష్ణలలో ఇద ఒక ముఖయమైన క్రరకము. సర డియం క్్ ల ర్ెైడ్: సో డియిం క్ో ా రెైడ్ ను టేబుల్స సాల్సి అన్స కూడా అింటారు. దీన్స ఫరరుమలా NaCl. సో డియిం క్ో ా రెైడ్ స్తముదాజ్లములో అతయింత స్తమృదదగ్ర లభిస్తు ్ ింద. దీన్సలో 2.7 నుిండి 2.9% లవణ భారము ఉింటలింద. భారతదేశ్ము వింటట ఉష్ాదేశరలలో సరమానయ లవణాన్సి సరధారణоగ్ర స్తముదాజ్లాన్సి భాషిపభవనము చేసి తయారు చేసర ్ రు. భారతదేశ్ములో స్తయరయరశిమక్న భాషిపభవనము చ్ిందించ స్తుమారు 50 లక్షల టనుిల లవణాన్సి పాతి స్తింవతిరము తయారు చేస్తు ్ నాిరు. బెైరన్స దా ా వణము నుిండి స్తపటటక్ీకరణము చేయగ్ర వచచన అపరిశుదద సో డియిం క్ో ా రెైడ్ లో సో డియిం స్తలేాట్, క్రలిియిం స్తలేాట్, క్రలిియిం క్ో ా రెైడ్, మగ్ీిషియమ్ క్ో ా రెైడ్ మలినాలు ఉింటాయ. CaCl2, MgCl2 మలినాలు వరతావరణము నుిండి తేమను గీహస్తయ ్ ఉిండటము వలన అద చ్మమగ్ిలే ా పదారథము అవుతుింద. ముడి లవణము నుిండి శుదా లవణము చేయడాన్సక్న ముడి లవణాన్సి ముిందుగ్ర వీలైనింత కన్సస్త న్సటటలో కరిగ్ిించ, తరువరత వడప్ో సర ్ రు. న్సటటలో కరగన్స మలినాలను తీసివేసర ్ రు. దా ా వణాన్సి అపుపడల హెైడరాజ్న్స క్ో ా రెైడ్ వరయువును పింప్ి స్తింతృప్ పరుసర ్ రు. శుదా సో డియిం క్ో ా రెైడ్ స్తపటటక్రలు Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 79. 79 వేరుపడతాయ. క్రలిియిం క్ో ారెైడ్, మగ్ీిషియమ్ క్ో ా రెైడల ా , సో డియిం క్ో ా రెైడ్ కింటర అధక దా ా వణీయత కలవి క్రబటటర దా ా వణములో మిగ్ిలిప్ో తాయ. సో డియిం క్ో ా రెైడ్ 1081K వదద కరుగుతుింద. 273K వదద దాన్స దా ా వణీయత 100 గ్ర ీ ముల న్సటటలో 36.0 గ్ర ీ ములు ఉింటలింద. ఉష్ోా గీతను ప్ించతే దీన్స దా ా వణీయతలో చ్పుపక్ోదగ్ినింత మారుప కనపడదు. ఉపయోగ్రలు: -దీన్సన్స సరమానయ లవణо లేదా టరబుల్ సరల్ర గ్ర వరడతారు. -Na2CO3, Na2O2, NaOH లను తయారు చేయడాన్సక్న దీన్సన్స ఉపయోగ్ిసర ్ రు. సర డియం హైడోాజన్స క్ార్భానేట్ : దీన్సన్స బేక్టంగ్ సర డా అన్స కూడా అింటారు. దీన్స ఫరరుమలా NaHCO3. దీన్సన్స వేడి చేసే్ విఘటనము చ్ింద CO2 బుడగలు వసర ్ య. ఈ బుడగలు క్ేకులు, ప్ేస్రీలలో రిందా ా లను చేసర ్ య. వీటట వలన ఆ పదారర థ లు తేలికగ్రనయ, మత్గ్రనయ, దయదలాగ్ర ఉింటాయ. అిందువలనే సో డియిం హెైడరాజ్న్స క్రరబానేట్ న్స బేక్నింగ్ సో డా అన్స అింటారు. సో డియిం క్రరబానేట్ దా ా వణాన్సి క్రరాన్స డ్ై ఆక్ెైిడ్ తో స్తింతృప్పరిచ సో డియిం హెైడరాజ్న్స క్రరబానేట్ న్స తయారు చేసర ్ రు. సో డియిం హెైడరాజ్న్స క్రరబానేట్ అలప దా ా వన్సయత కలద క్రబటటర త్లా న్స, స్తపటటక పదారథముగ్ర వేరుపడలతుింద. Na2CO3+H2O+CO2 2NaHCO3 ఉపయోగ్రలు: - చరమ స్తింకీమణ వరయధులకు సో డియిం హెైడరాజ్న్స క్రరబానేట్ ను మృదుల యాింటట సప్ిరక్ గ్ర వరడతారు. - సో డియిం హెైడరాజ్న్స క్రరబానేట్ అగ్ిిమాపక పదారథముగ్ర వరడతారు. 23.క్ొనిన ముఖయమైన క్ాలిియం సమేాళనాలు-క్ాలిియం ఆక్ెై్డ్ మర్ియు క్ాలిియం క్ార్భానేట్ IIA గూ ీ ప్ మూలకమైన క్రలిియిం చాలా స్తమేమళ్నాలను ఏరపరుస్తు ్ ింద. వరటటలో ముఖయమైనవి క్రలిియిం ఆక్ెైిడ్ మరియు క్రలిియిం క్రరబానేట్. క్ాలిియం ఆక్ెై్డ్: దీన్సన్స క్టవక్ లైమ్ అన్స కూడా అింటారు. దీన్స యొకక ఫరరుమలా CaO. స్తునిపు రరయ (CaCO3) న్స రబటరీ బటటరలలో 1070 నుిండి 1270K ల వదద వేడి చేసి క్రలిియిం ఆక్ెైిడ్ ను తయారు చేసర ్ రు. CaCO3 ∆ CaO+CO2 (CO2 ను ఏరపడిన వింటనే తొలగ్ిసర ్ రు) Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 80. 80 ఈ క్రలిియిం ఆక్ెైిడ్అనేద ఒక త్లా టట స్తపటటక పదారథము. ఇద గ్రలిలో తేమను, CO2 ను శోషిించుకుింటలింద. దీన్స యొకక దావీభవన సర థ నము 2870K. CaO+ H2O Ca(OH)2 CaO+CO2 CaCO3 CaO కు న్సటటన్స కలిప్ితే లైమ్ రరళ్ళళ పగ్ిలి ముదదగ్ర అవుతాయ. ఈ పాక్నీయను సేల క్టంగ్ ఆఫ్ లైమ్ అన్స అింటారు. క్నవక్ లైమ్ ను సో డాతో తడిప్ి ముదదగ్ర చేసే్ సో డా లైమ్ ను ఇస్తు ్ ింద. క్నవక్ లైమ్ అనేద ఒక క్షార ఆక్ెైిడ్ క్రబటటర ఆమ ా ఆక్ెైిడా తో అధక ఉష్ోా గీత వదద స్తింయోగిం చ్ిందుతుింద. CaO+SiO2 CaSiO3 6CaO+P4O10 2Ca3(PO4)2 ఉపయోగాలు: -క్నవక్ లైమ్ అతి చవక్ెైన క్షారము, సిమింట్ ను భారీగ్ర తయారు చేయడాన్సక్న మౌలిక పదారథముగ్ర ఉపయోపడలతుింద. -క్రసిరక్ సో డా నుిండి సో డియిం క్రరబానేట్ న్స భారీగ్ర తయారు చేయడాన్సక్న దీన్సన్స వరడలతారు. -చక్ెకరను శుదా చేయడాన్సక్న, రింజ్న దావరయలను తయారు చేయడాన్సక్న దీన్సన్స ఉపయోగ్ిసర ్ రు. క్ాలిియం క్ార్భానేట్ : తడి స్తునిిం దావరర CO2 ను పింప్ి లేదా క్రలిియిం క్ో ా రెైడ్ దా ా వణాన్సక్న సో డియిం క్రరబానేట్ ను కలిప్ి క్రలిియిం క్రరబానేట్ ను తయారు చేసర ్ రు. Ca(OH)2+ CO2 CaCO3+ H2O CaCl2+ Na2CO3 CaCO3+2NaCl CaCO3 అనేద త్లా న్స దయద వింటట తేలిక్ెైన ప్ౌడర్. ఇద న్సటటలో కరగదు. దీన్సన్స 1200K ల వదద వేడి చేసే్ విఘటణము చ్ింద CO2ను ఇస్తు ్ ింద. CaCO3 1200K CaO+ CO2 CaCO3 విలీన ఆమా ా లతో చరయ జ్రిప్ి CO2 ను ఇస్తు ్ ింద. CaCO3 +2HCl CaCl2+H2O +CO2 CaCO3+H2SO4 CaSO4+ H2O +CO2 ఉపయోగాలు: -ప్ొ డి స్తునిిం తయారు చేయడాన్సక్న వరడతారు. -ఇనుము వింటట లోహాల న్సష్కరిణ MgCO3 తో కలిప్ి దావక్రరిగ్ర వరడతారు. -మేలు రకిం క్రగ్ితము తయారు చేయడాన్సక్న వరడతారు. -ఆమ ా విరబధగ్ర వరడతారు. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 81. 81 -టటత్ ప్ేస్ర లోస్తున్సితమైన అపఘరికింగ్ర వరడలతారు. -చయయింగ్ గమ్, సౌిందరయ సరధనాలలో కూడా వరడతారు. 24.సర డియం, ప్ొ టాషియం, మగగనషియమ్ మర్ియు క్ాలిియం యొకక జీవ్ సంబంధ్ ఉపయోగాలు Na, K యొకక జీవ్ సంబంధ్ ఉపయోగాలు: జీవ వయవస్తథలలో అవస్తరమైన లోహాలు, అలోహాలు కలిప్ి మొత్ము 27 మూలక్రలు ఉనాియ. వరటటలో Na పాధానింగ్ర అధక పామాణాలలో అవస్తరమవుతాయ. కణాలలోన్స కరిన అణువులతో ఉని ఋణావేశరలను లోహ అయానా ప్ైనుిండే ఆవేశరలు తులయిం చేసర ్ య. కణాలలో దావరభిస్తరణ ప్్డనాన్సి కూడా న్సలకడగ్ర ఉించడాన్సక్న ఈ అయాను ా స్తహాయపడతాయ. కణాల నుిండి Na+ అయాను ా బహష్కృతమవుతాయ. ఈ అయాన్స రవరణా చరయలను సో డియిం పింప్ అింటారు. అయతే K+ అయాను ా బహష్కృతము క్రవు. Na+ అయానాను బయటకు పింప్ివేయడాన్సక్న లేదా K+ అయానాను లోపలిక్న తీస్తుక్ోవడాన్సక్న (ఎడినోసిన్స టెైరఫరసేాట్) జ్ల విశరాష్ణ వలన వస్తు ్ ింద. దీన్స వలన ATP (ఎడినోసిన్స డ్ైఫరసేాట్) ఏరపడలతుింద. కణపు ప్ొ రకు అటల, ఇటల పాకకల Na+ , K+ అయాను ా ింటాయ. దీన్స వలన కణములో విదుయత్ శ్కమము ఏరపడలతుింద. Na+ అయాను ా ఉిండటిం వలన గూ ా క్ోజ్ కణము లోపలిక్న వళ్ళ ్ ింద. అధకింగ్ర ఉని Na+ అయాను ా బహష్కృతమవుతాయ. ఎమినో ఆమా ా ల చలనాలు కూడా ఇదే మాదరిగ్ర ఉింటాయ.K+ అయాను ా కణాింతరభాగములో గూ ా క్ోజ్ జీవన క్నీయలో ా దరహదపడతాయ. ప్ోా టీనా స్తింశరాష్ణలోను, క్ొన్సి న్సరిదష్రమైన ఎింజ్ెైమ్ లు ఉతే్జతమవడాన్సక్న స్తహాయపడలతుింద. Ca, Mg ప్ా ా ముఖయత: జీవ్ శాసిరములో Mg2+ అయాన్స ప్ాతా -జ్ింతు కణాలలో Mg2+ అయానా గ్రఢత ఎకుకవగ్ర ఉింటలింద. -ఫరసో ప హెైడరాలేజ్, ఫరసో ప టా ా నిఫరేజ్ వింటట ఎింజ్ెైములలో Mg2+ ఉింటలింద. ఈ ఎింజ్ెైమ్ ATP చరయలలో ప్రల్ ీ ింటాయ. ఈ పాక్నీయలో Mg2+ , ATP తో స్తింక్నాష్రము ఏరపడి శ్క్న్ విడలదల అవుతుింద. -క్ో ా రబఫిల్ లో Mg2+ ఒక ఘటక పదారథము. క్ో ా రబఫిల్ చ్టాలోన్స ఆకు పచచ పదారథము. జీవ్ శాసిరములో Ca2+ అయాన్స ప్ాతా -Ca2+ ఎముకలలో, పళ్ళలో ఉింటలింద. వీటటలో అపటెైట్ {Ca3(PO4)} రూపములో ఉింటలింద. పళ్ళ ప్ై ఉిండే ప్ిింగ్రణ పూత ఫ్ోా రపటెైట్ {3Ca3(PO4)2.CaF2}. -రక్ము గడ్ కటరడాన్సక్న Ca2+ అయాను ా అవస్తరిం. -గుిండ్ కీమింగ్ర క్ొటల ర క్ోవడాన్సక్న Ca2+ అయాను ా అవస్తరిం. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 82. 82 -కిండరరలు ముడలచుకుప్ో వడాన్సక్నCa2+ అయాను ా అవస్తరిం. 25. క్ొనిన ముఖమైన బో ర్ాన్స సమేాళనాలు-బో ర్ాక్్-బో ర్ిక్ ఆమ ల ము-బో ర్ాన్స హైడైరడ్లు బో రరన్స ఒక అరుద్ైన మూలకము. ఇద ఆలోహ రూపములో లభయమవుతుింద. బో రరన్స అధకింగ్ర బో రిక్ ఆమ ా ము (H3BO3), బో రరక్ి (Na2B4O7.10H2O), క్ెరెైిట్ (Na2B4O7.4H2O) లుగ్ర లభయమవుతుింద. భారతదేశ్ములో బో రరక్ి పూజ్ఞయవరలి(లడక్), సరింబార్ స్తరస్తుి(రరజ్సర థ న్స)లలో లభయమవుతుింద. భార పరింగ్ర భూప్ొ రలలో లభిించే బో రరన్స 0.0001% కింటర తకుకవ. బో రరను రెిండల ఐసో టరపులు ఉింటాయ. అవి 10 B(19%), 11 B(81%). బో రరన్స అనేద చాలా స్తింమేళ్ళనాలను ఏరపరుస్తు ్ ింద. వరటటలో ముఖయమైనవి. బో ర్ాక్్, ఆర్భ్ బో ర్ిక్ ఆమ ల ము, బో ర్ాన్స హైడైరడ్ లేద్ా డైబో ర్ేన్స. బో ర్ాక్్:బో రరన్స స్తమేమళ్నాలలో బో రరక్ి చాలా ముఖయమైనద. ఇద త్లా న్స స్తపటటక్రక్రర ఘనము. దీన్స ఫరరుమలా Na2B4O7.10H2O. వరస్త్వింగ్ర ఇద టెటా ా నయయక్నాయర్ యూన్సటల ా (B4O5(OH)4)2- కలిగ్ి ఉింటలింద. దీన్స స్తరియైన ఫరరుమలా Na2[B4O5(OH)4].6H2O. బో రరక్ి న్సటటలో కరిగ్ి క్షార దా ా వణాన్సి ఇస్తు ్ ింద. Na2B4O7+7H2O 2NaOH+4H3BO3 (ఆర్భ్ బో ర్ిక్ ఆమ ల ము) బో రరక్ి న్స వేడి చేసే్ మొదట న్సటట అణువులను క్ోలోపయ ఉబిి పరిమాణములో ప్దదదవుతుింద. ఇింక్ర వేడి చేసే్ అద ప్రరదరశక దావింగ్ర మారి ఘన్సభవనము చ్ింద గ్రజులాింటట పదారథముగ్ర మారుతుింద. దీన్సనే బో రరక్ి పూస్త (బో రరక్ి బీడ్) అన్స అింటారు. Na2B4O7.10H2O ∆ Na2B4O7 ∆ 2NaBO2 (సో డియిం మటా బో రేట్)+B2O3(బో రిక్ ఎన్స హెైడ్ైరడ్). చాలా పరివర్న లోహాల మటాబో రేట్ లకు అభిలాక్షణకమైన రింగులుింటాయ. అిందువలన బో రరక్ి పూస్త పరిక్షను వరటటన్స గురి్ించడాన్సక్న ఉపయోగ్ిసర ్ రు. ఉదా: బో రరక్ి ను CaO తో ప్ర ా టటనిం తీగ ఉచుచప్ై ఉించ బున్స సేన్స జ్ఞవలకము మింట ప్ై వేడి చేసే్ న్సలి రింగు పూస్త Ca(BO2)2 ఏరపడలతుింద. ఆర్భ్ బో ర్ిక్ ఆమ ల ము: ఆరబద బో రిక్ ఆమ ా ము స్తబుివల మృదువుగ్ర ఉిండే త్లా న్స స్తపటటక పదారథము. న్సటటలో అలప దా ా వన్సయత గల పదారథము, క్రన్స వేడి న్సటటలో అధకింగ్ర కరుగుతాయ. బో రరక్ి జ్ల దా ా వణాన్సి ఆమీ ా కరిించ ఆరబద బో రిక్ ఆమ ా ము తయారు చేసర ్ రు. Na2B4O7+2HCl+5H2O 2NaCl +4B(OH)3 అనేక బో రరన్స స్తమేమళ్నాల (హాలైడ్, హెైడ్ైరడల ా మొదలగునవి) జ్ల విశరాష్ణము (న్సటటలో లేదా విలీన ఆమ ా ము) దావరర కూడా దీన్సన్స తయారు చేసర ్ రు. దీన్సక్న ప్ొ రల న్సరరమణము ఉింటలింద. ప్ొ రల న్సరరమణములో స్తమతల BO3 యూన్సటల ా హెైడరాజ్న్స బింధముతో జ్తవుతాయ. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 83. 83 బో రిక్ ఆమ ాన్సరరమణము: చుకకల గ్ీతలు హెైడరాజ్న్స బింధాన్సి స్తయచసర ్ య. ఆరబద బో రిక్ ఆమ ా ము బలహీన ఏకక్షారక ఆమ ా ము. ఇద ప్ోా టాన్స దాత ఆమ ా ము క్రదు క్రన్స ఎలక్ర రా న్స జ్ింటను హెైడా ా క్నిల్ అయాన్స గీహించ లూయస్ ఆమ ా ముగ్ర పన్సచేస్తు ్ ింద. B(OH)3+2HOH [B(OH)4]- +H3O+ ఆరబద బో రిక్ ఆమా ా న్సి 370K కింటర ఎకుకవ ఉష్ోా గీత వదద వేడిచేసే్ మటాబో రిక్ ఆమ ా ము (HBO2) ఏరపడలతుింద. దీన్సన్స ఇింక్ర వేడిచేసే్ బో రిక్ ఆక్ెైిడ్ (B2O3) ఏరపడలతుింద. H3BO3 ∆ HBO2 ∆ B2O3 బో ర్ాన్స హైడైరడ్: దీన్సన్స డ్ైబో రేన్స (B2H6) అన్స కూడా అింటారు. బో రరన్స టెైర ఫ్ోా రెైడ్ ను లిథయిం అలూయమిన్సయిం హెైడ్ైరడ్ తో డ్ై ఈథ్ైల్ ఈథర్ లో చరయ జ్రిప్ి డ్ైబో రేన్స ను తయారు చేసర ్ రు. 4BF3+3LiAlH4 2B2H6+3LiF+3AlF3 పాయోగశరలలో సో డియిం బో రబ హెైడ్ైరడ్ ను, అయోడిన్స తో ఆక్ీికరణము చేసి డ్ైబో రేన్స తయారు చేసర ్ రు. 2NaBH4+I2 B2H6+2NaI+H2 ప్రరిశర ీ మికింగ్ర డ్ైబో రేన్స ను ఉతపతి్ చేయడాన్సక్న BF3 న్స సో డియిం హెైడ్ైరడ్ తో చరయ జ్రిప్ిసర ్ రు. 2BF3+6NaH 450K B2H6+6NaF డ్ైబో రేన్స రింగులేన్స విష్పూరిత వరయువు. భాష్పభవన ఉష్ోా గీత 180K. డ్ైబో రేన్స ను గ్రలిలో త్రిచ ఉించన వింటనే మిండలతుింద. డ్ైబో రేన్స ఆక్నిజ్న్స తో మిండి అధక పరిమాణములో ఉష్ర ా న్సి విడలదల చేస్తు ్ ింద. B2H6+3O2 B2O3+3H2O :∆c H- =-1976 KJ/mol. చాలా ఉనిత బో రేన్స లు కూడా గ్రలిలో వింటనే మిండలతాయ. బో రేన్స న్సటటలో వింటనే జ్లవిశరాష్ణ చ్ింద బో రిక్ ఆమా ా న్సి ఇసర ్ య. B2H6(వర)+6H2O(దా) 2B(OH)3(జ్ల)+6H2(వర). డ్ైబో రేన్స లూయీ క్షారరలు (L) తో విచచతి్ చరయలో ప్రల్ ీ న్స బో రరన్స స్తింకలితాలను ఇస్తు ్ ింద. BH3.L Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 84. 84 B2H6+2NMe3 2BH3. NMe3 B2H6+2CO2BH3. CO అమోమన్సయాతో డ్ైబో రేన్స చరయ జ్రిప్ి పాథమింగ్ర B2H6.2NH3 న్స ఇస్తు ్ ింద. దీన్సనే [BH2(NH3)2]+ [BH4]- గ్ర రూప్ొిందించారు. దీన్సన్స ఇింక్ర వేడిచేసే్ బో రజీన్స, B3N3H6 ఏరపడలతుింద. B3N3H6లో BH, NH గూ ీ పులు ఏక్రింతరింగ్ర వలయ న్సరరమణములో ఉిండటిం వలన బో రజీన్స ను ఇనారీన్సక్ బెింజీన్స అన్స కూడా ప్ిలుస్తు ్ నాిరు. (నైటర ా జ్న్స పరమాణువుల మీద ఎలక్ర రా న్స జ్తలు అసర థ న్సకృతо చ్ింద బెింజీన్స ను ప్ో లిన న్సరరమణо ఏరపడలతుింద. 3B2H6+6NH3 3[BH2(NH3)2]+ [BH4]- ∆ 2B3N3H6+12H2 డైబో ర్ేన్స నిర్ాాణము: డైబో ర్ేన్స అణువ్ు నిర్ాాణము మర్ియు డైబో ర్ేన్స లో బంధాలు నాలుగు అింతయ హెైడరాజ్న్స పరమాణువులు, రెిండల బో రరన్స పరమాణువులు ఒక స్తమతలములో ఉింటాయ. ఈ స్తమతలాన్సక్న ప్ైన మరియు క్నీింద రెిండల వరరధ హెైడరాజ్ను ా ఉింటాయ. నాలుగు అింతయ B- H బింధాలు కీమమైన దవక్ేిందీాక-రెిండల ఎలక్ర రా న్స బింధాలు అయతే రెిండల వరరధ (B-H-B) బింధాలు బేధింగ్ర ఉింటాయ. (B-H-B) బింధసిథతి మూడల క్ేిందాక్రలు-రెిండల ఎలక్ర రా న్స బింధాలుగ్ర ఉింటాయ. పాతి B పరమాణువు sp3 హెైబిాడ్ ఆరిిటాల్ బింధాలను విన్సయోగ్ిస్తు ్ ింద. పాతి B పరమాణువులోన్స నాలుగు sp3 హెైబిాడ్ ఆరిిటాలో ా ఒకదాన్సలో ఎలక్ర రా న్స ఉిండదు. చవరి B-H బింధాలు స్తహజ్మైన 2-క్ేిందాక 2-ఎలక్ర రా న్స బింధాలు క్రన్స రెిండల వరరధ బింధాలు మాతాము 3-క్ేిందాక-2-ఎలక్ర రా న్స బింధాలు. 3-క్ేిందాక-2-ఎలక్ర రా న్స వింత్న బింధాలను బనానా బంధ్ం అన్స కూడా అింటారు. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 85. 85 అనేక లోహాల టెటా ాహెైడరా బో రేట్ లను కనుగ్బనాిరు. లిథయిం, సో డియిం టెటా ా హెైడరా బో రేట్ లను బో రబ హెైడ్ైరడ్ అన్స అింటారు. B2H6 తో డ్ైఇథ్ైల్ లోహ హెైడ్ైరడా చరయ దావరర బో రబ హెైడ్ైరడా ను తయారుచేసర ్ రు. 2MH+ B2H6 2M+ [BH4]- [M=Li లేదా Na] LiBH4, NaBH4 లను కరిన స్తమేమళ్నాల స్తింశరాష్ణలో క్షయకరణులుగ్ర ఉపయోగ్ిసర ్ రు. వీటటన్స ఇతర లోహ బో రబహెైడ్ైరడా తయారీలో ప్ర ా రింభ పదారర థ లుగ్ర ఉపయోగపడతాయ. 26. కర్ాన ర్సాయన శాసిరము ప్ర ా చీన క్రలములో కరాన పదారర థ లు క్ేవలము జ్ింతువుల నుిండి వృక్షాల నుిండి మరియు ఆహార స్తింబింధ పదారర థ ల నుిండి లభిసర ్ య అన్స చ్ప్రపరు. కరాన స్తమేమళ్నాలు ఏరపడటాన్సక్న జీవశ్క్న్ ఆధారమన్స స్వడిస్ రసరయన శరస్త్రవేత్ బెరిిలియస్ అభిప్ర ా యపడా ్ డల. ఈ క్రరాన్స, కరాన పరమాణవులతోనే క్రక H, O, N, S, P మరియు హాలోజ్న్సి తో కూడా స్తమయోజ్న్సయ బింధాలను ఏరపరుస్తు ్ ింద. ఈ విధింగ్ర ఏరపడిన కరాన స్తమేమళ్నాలను గురిించ త్లిప్ే విభాగ్రన్సి కర్ాన ర్సాయన శాసిరము అన్స అింటారు. మూలక స్తమేమళ్నము అమోమన్సయిం సైనేట్ (NH4CNO) ను వేడి చేసి యూరియా (NH2CO NH2) అనే కరాన స్తమేమళ్నమును 1828లో ఫాడరిక్ ఓలర్ తయారు చేశరడల. NH4CNO ∆ NH2CO NH2 అసిటటక్ ఆమ ా ము(H3C.COOH)ను క్ోలేి అనే శరస్త్రవేత్, మీథేన్స ను బెరథలట్ (1856) అనే శరస్త్రవేత్ తయారు చేసి కరాన స్తింమేమళ్నాలను మూలక్రల నుిండి తయారు చేయవచుచను అన్స న్సరర ా రిించారు. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 86. 86 27.కర్ాన, ర్సాయన శాసిరము-సమేాళనాలు, వ్ర్గగకర్ణ కరాన స్తమేమళ్నాలను మూడల రక్రలుగ్ర వరీీకరిించారు. -కరాన శ్ృింఖలాల ఆధారింగ్ర -పామేయ స్తమూహాల ఆధారింగ్ర -స్తమజ్ఞతి శరీణుల ఆధారింగ్ర కర్ాన సమేాళనాల వ్ర్గగకర్ణ క్ార్ాన్స శ్ృంఖలాల ఆధార్ంగా వ్ర్గగకర్ణ 1.వివ్ృత శ్ృంఖల (అచ్క్రేయ లేద్ా ఎలిఫాటటక్) సమేాళనాలు: -ఈ స్తమేమళ్నాలలో క్రరాన్స పరమాణువు స్తరళ్శ్ృింఖలాలుగ్ర లేదా శరఖీయ శ్ృింఖలాలుగ్ర ఉింటాయ. -ఇవి రెిండల రక్రలు- క్రరాన్స,క్రరాన్స మధయ ఏక బింధము ఉింటర దాన్సన్స స్తింతృప్ స్తమేమళ్నాలు అన్స క్రరాన్స-క్రరాన్స మధయ రెిండల లేదా అింతకింటర ఎకుకవ బింధాలు ఉింటర దాన్సన్స అస్తింతృప్ స్తమేమళ్నాలు అన్స అింటారు. ఉదా:ఈథేన్స(CH3-CH3),ఈథీన్స(CH2=CH2),ఈథ్ైన్స(CH≡CH) 2.చ్క్రేయ లేద్ా వ్లయ సమేాళనాలు: ఈ స్తమేమళ్నాలు క్రరాన్స-క్రరాన్స తో గ్రన్స లేదా ఇతర మూలక పరమాణువులతో గ్రన్స వలయాక్రర స్తమేమళ్నాలను ఏరపరుసర ్ య. -వీటటలో క్రరాన్స-క్రరాన్స తో వలయాక్రర స్తమేమళ్నాలను ఏరపరిసే్ దాన్సన్స క్రరబాసైక్నాక్ అన్స అింటారు. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 87. 87 -క్రరాన్స ఇతర మూలకపరమాణువులతో వలయ స్తమేమళ్నాలను ఏరపరిసే్ దాన్సన్స హటటరబసైక్నాక్ స్తమేమళ్నాలు అన్స అింటారు. ఈ చక్ీీయ లేదా వలయ స్తమేమళ్నాలు ఏలిసైక్నాక్ స్తమేమళ్నాలు అన్స అింటారు. ఏర్భమాటటక్ సమేాళనాలు: ఇవి స్తమతల న్సరరమణము కలిగ్ి వలయాక్రరములో ఉింటాయ. ఈ వలయాలలో క్రరాన్స పరమాణువులు మాతామే ఉింటర వరటటన్స క్రరబాసైక్నాక్ ఏరబమాటటక్ స్తమేమళ్నాలు అన్స అింటారు. -వలయాలలో క్రరాన్స పరమాణువుతో ప్రటల N,O,S,P పరమాణువులు ఉింటర ఆ స్తమేమళ్నాలను హటటరబ సైక్నాక్ ఏరబమాటటక్ స్తమేమళ్నాలు అన్స అింటారు.ఈ ఏరబమాటటక్ స్తింమేళ్నాలను తిరిగ్ి రెిండల రక్రలుగ్ర వరీీకరిించడిం జ్రిగ్ిింద.వరటటలో బెింజీన్స వలయిం ఉిండే వరటటన్స బెింజనాయడ్ ఏరబమాటటక్ స్తమేమళ్నాలు అన్స అింటారు. బెింజీన్స క్రకుిండా ఉిండే వలయాలను నాన్స బెింజనాయడ్ ఏరబమాటటక్ స్తమేమళ్నాలు అన్స అింటారు. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 88. 88 : సమజాత శరేణి ఆధార్ంగాకర్ాన సమేాళనాల వ్ర్గగకర్ణ: ఒక్ే రక్రన్సక్న చ్ిందన లేదా ఒక్ే తరగతిక్న చ్ిందన ఏ రెిండల కరాన స్తమేమళ్నాల మధయ తేడా CH2 ఉిండటిం వలన ఏరపడే శరీణన్స స్తమజ్ఞతశరీణ అన్స మరియు ఈ స్తమేమళ్నాలను స్తమజ్ఞత శరీణ స్తమేమళ్నాలు అన్స అింటారు. ఉదా: ఆలేకన్స సరధారణ ఫరరుమలా: CnH2n+2 CH4 CH3- CH3 CH3- CH2- CH3 CH3- CH2- CH2- CH3 CH3- CH2- CH2- CH2-CH3 -ఈ స్తమజ్ఞత శరీణ స్తమేమళ్నాలను ఒక్ే ఫరరుమలా దావరర స్తయచసర ్ రు. -ఈ స్తమేమళ్నాలను ఒక్ే పదదతి దావరర తయారు చేసర ్ రు. -ఈ స్తమేమళ్నాలు ఒక్ే రసరయన ధరరమలను కలిగ్ి ఉింటాయ. -ఈ స్తమేమళ్నాలు వేరేవరు భౌతిక ధరరమలను కలిగ్ి ఉింటాయ. పామేయ సమూహాల ఆధార్ంగా కర్ాన సమేాళనాల వ్ర్గగకర్ణ: ఒక పరమాణు వరీము లేదా పరమాణు స్తమూహము వలా గ్రన్స ఆ పదారథము యొకక ధరరమలు మారితే అటలవింటట పరమాణువుల స్తమూహాన్సి పామేయ సమూహము అన్స అింటారు. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 89. 89 క్ొన్సి పామేయ స్తమూహాలు,వివిధ రక్రల కరాన స్తమేమళ్నాలు Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 90. 90 28. కర్ాన చ్తుర్సంయోజకత, కర్ాన సమేాళనాల నిర్ాాణాలు కరిన స్తింయోజ్కత (Tertravalency), స్తింయోజ్న్సయ బింధాలేరపడటిం, ఎలక్ర రా న్స వినాయస్తము, s, p ఆరిిటాల్ స్తింకరీకరణము దావరర జ్రుగుతుింద. కరాన పరమాణువుల sp3 , sp2 , sp స్తింకర ఆరిిటాలుి ఉపయోగ్ిించుక్ొన్స మీథేన్స(CH4), ఈథీన్స(C2H4), ఈథ్ైన్స(C2H2)లు న్సరిమతమయాయయ. ఈ స్తింకరీకరణము కరాన స్తమేమళ్నాల బింధ ద్ైరర ్ ాన్సి, బింధశ్క్న్న్స పాభావితిం చేస్తు ్ ింద. sp స్తింకర ఆరిిటాలుక s లక్షణము ఎకుకవగ్ర ఉిండటము వలన (50% s ఆరిిటాల్ లక్షణము) అద క్ేిందాక్రన్సక్న దగీరగ్ర ఉిండి sp3 స్తింకర ఆరిిటాల్ కింటర దృఢమైన, తకుకవ బింధ ద్ైర్ాము గల బింధాలను ఏరపరుస్తు ్ ింద. sp2 స్తింకర ఆరిిటాల s లక్షణము(33.33%) sp, sp3 స్తింకర ఆరిిటాలుక మధయస్తథింగ్ర ఉింటలింద. sp2 క్రరాన్స ల మధయ బింధధ్ైరీాహము, బింధ శ్క్న్ కూడా మధయస్త్ింగ్రనే ఉింటలింద. క్రరిన స్తింకరీకరణములోన్స మారుపలు క్రరాన్స ఋణవిదుయదాతమకతను పాభావితము చేసర ్ య. స్తింకర ఆరిిటాల్ s లక్షణము ఎింత ఎకుకవగ్ర ఉింటర, క్రరాన్స ఋణవిదుయదాతమకత కూడా అింతే ఎకుకవగ్ర ఉింటలింద. అిందుక్ే sp స్తింకరీకరణము చ్ిందన క్రరాన్స 50% s లక్షణము కలిగ్ి sp2 లేదా sp3 క్రరానా కనాి ఎకుకవ ఋణవిదుయదాతమకత చయపుతుింద. ఈ విదుయదాతమకత అనేద కరాన స్తమేమళ్నాల భౌతిక రసరయన ధరరమలను పాభావితిం చేస్తు ్ ింద. 𝛑 బంధ్పు సావభావిక లక్షణాలు: ఈథీన్స(H2C=CH2) ఏరరపటలలో రెిండల క్రరాను ా , నాలుగు హెైడరాజ్ను ా ఒకటర తలములో ఉింటాయ. మూడల sp2 స్తింకర ఆరిిటాళ్ళళ స్తమతలములో ఉిండి ప్ర ా దేశికింగ్ర స్తమతల తిాభుజ్ఞక్రర శ్రరర ి ల వైపు విస్త్రిించ ఉింటాయ. ఏ రెిండల sp2 స్తింకర ఆరిిటాల్ మధయ అయనా క్ోణము 120° ఉింటలింద. ఒక్ొకకక క్రరాన్స రెిండల sp2 స్తింకర ఆరిిటాళ్ళళ, రెిండల H పరమాణువుల s ఆరిిటాలో ్ అతిప్రతము చ్ింద రెిండల (C-H) σ బింధాలను ఏరపరుసర ్ య. ఒక క్రరాన్స మూడర sp2 స్తింకర ఆరిిటాల్ రెిండర క్రరాన్స మూడర sp2 ఆరిిటాల్ అతిప్రతము చ్ిందడిం వలన C-C మధయ σ బింధము ఏరపడలతుింద. ఈ రెిండల sp2 స్తింకర క్రరానా కు స్తింకరీకరణము చ్ిందన్స శుదా p ఆరిిటాళ్ళళ ఉింటాయ. ఈ p ఆరిిటాళ్ళళ పరస్తపరిం పాకక-పాకక అతిప్రతము వలన π బింధాన్సి ఏరపరుసర ్ య. Π ఎలక్ర రా న్స మేఘము అణు తలాన్సక్న ప్ైన, క్నీింద విస్త్రిించ ఉింటాయ. దీన్సక్న క్రరణముగ్ర Π ఎలక్ర రా ను ా స్తులభింగ్ర క్రరక్రలకు అిందుబాటలలో ఉింటాయ. కర్ాన సమేాళనాల నిర్ాాణాతాక ఫార్ుాలాలు: అణువులో పరమాణువులు బింధము ఏరపరిచన కీమము ఆ అణువు యొకక కూరుపను వివరిస్తు ్ ింద. ఒక స్తమేమళ్న న్సరరమణాతమక ఫరరుమలా ఆ స్తమేమళ్నము అణువులోన్స పరమాణువుల కూరుప కీమాన్సి సరధయమైనింత విపులింగ్ర త్లియజ్ేస్తు ్ ింద. కరాన స్తమేమళ్నాల న్సరరమణాలను వివిధ రక్రలుగ్ర వర ా యవచుచను. అవి. a.లూయీ న్సరరమణాలు లేదా బిిందు న్సరరమణాలు Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 91. 91 b.స్తింక్షిప్ లేదా లఘున్సరరమణాలు c.బింధ గ్ీత a.లూయిీ నిర్ాాణాలు లేద్ా బ్రంద్ు నిర్ాాణాలు రెిండల ఎలక్ర రా న్స ల స్తింయోజ్న్సయ బింధాలను గ్ీత (-) దావరర చయప్ి లూయీ న్సరరమణాలను త్లుపుతారు. ఈ (-) న్సరరమణము బింధములో ప్రల్ ీ ని ఎలక్ర రా నా ను స్తయచసర ్ య. అవి ఒక గ్ీత ఉింటర ఏక బింధాన్సి, రెిండల గ్ీతలు ఉింటర దవబిందాన్సి, మూడల గ్ీతలు ఉింటర తిాబిందాన్సి స్తయచసర ్ య. ఈ విధానములో ఈథేన్స(c2H6), ఈథీన్స(c2H4), ఈథ్ైన్స(c2H2) లను క్నీింద విధింగ్ర వర ా యవచుచను. H H H H H-C-C-H C=C H-C≡C-H H H H H (ఈథ్ైన్స) (ఈథేన్స) (ఈథీన్స) O, N, S, హాలోజ్ను ా మొదలైన పరమాణువుల చహాిల మీద ఒింటరి జ్త ఎలక్ర రా నాను వర ా యవచుచను లేదా వదలేయవచుచను. b.సంక్షిపి లేద్ా లఘు నిర్ాాణాలు: ఈ న్సరరమణాలు రరసేటపుపడల స్తింయోజ్న్సయ బింధాలను వర ా యకుిండా ఈ న్సరరమణాలను ఇింక్ొించము స్తరళీకృతింగ్ర వర ా యవచుచను. ఒక్ే రకము స్తమూహాలు ఒకటట కింటర ఎకుకవగ్ర ఉింటర వరటట స్తింఖయను ప్రదాింకముగ్ర రరసి స్తయచసర ్ రు. వీటటన్స కుదించన సరింక్ేతిక న్సరరమణాలు అన్స అింటారు. ఉదా: ఈథేన్స(H3C-CH3), ఈథీన్స(H2C=CH2), ఈథ్ైన్స(HC≡CH) c.బంధ్ గగత: వీటటన్స క్రరాన్స సకలిటల్ న్సరరమణాలు అన్స అింటారు. ఈ న్సరరమణాలలో H, C లు క్రక మిగ్ిలిన పరమాణువులను తపపన్సస్తరిగ్ర చయప్రలి. క్రరాన్స క్రక ఇతర పరమాణువులతో బింధించబడి ఉని H ను తపపకుిండా చయప్రలి. ఈ న్సరరమణములో C పరమాణువులు శ్ృింఖలాన్సక్న రెిండల వైపులా మరియు పాతి వింపులోనయ ఉింటాయ. శ్ృింఖలాన్సక్న చవరాలో ఉని క్రరాను ా మిథ్ైల్ స్తమూహాలను త్లుపుతాయ. ఈ గ్ీతలు కలుస్తుకునే చబట క్రరాన్స పరమాణువులు దాన్స టెటా ా వలన్సిన్స స్తింతృప్ి్ పరచడాన్సక్న స్తరియైన స్తింఖయలో హెైడరాజ్న్స పరమాణువులతో బింధములో ఉింటాయ. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 92. 92 ఉదా:1) 3-మిథైల్స ఆక్ేిన్స 2)2-బోామ్మ బూయటేన్స: వలయాక్రరములో ఉిండే బింధగ్ీత న్సరరమణాలను ఈ క్నీింద విధింగ్ర చయప్ిించవచుచను. కర్ాన సమేాళనాల త్తామితీయ నిర్ాాణాలు ఈ పదదతిలో ముిందుగ్ర ఒక అణువు(3-D) రూప్రన్సి మిందింగ్రనయ(◄), గ్ీతలుగ్రనయ(‖‖) ఉిండే వడిి చహాిలను ఉపయోగ్ిించ, దవజ్ఞమితీయ చతాము నుిండి గీహించవచుచను. ఈ ఫరరుమలాలో, చయసే వరన్స వైపుగ్ర క్రగ్ితిం తలము నుిండి ప్ో యే బింధాన్సి మిందప్రటట వడిి స్తయచస్తు ్ ింద. అయతే చయసే వరరిక్న దయరింగ్ర క్రగ్ితిం తలిం నుిండి ప్ో యే బింధాన్సి గ్ీతల వడిి స్తయచస్తు ్ ింద. వడిిలోన్స వడలుప భాగము Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 93. 93 చయసేవరన్స వైపుగ్ర ఉిండేటటల ాగ్ర వడిిలను రరసర ్ రు. క్రగ్ితిం తలములోనే ఉిండే బింధాలను మామూలు గ్ీతలుగ్ర స్తయచసర ్ రు. 29.హైడోా క్ార్ానల వ్ర్గగకర్ణ: హైడోాక్ార్ాన్స అనే పదము హెైడరాజ్న్స, క్రరాన్స ఉని స్తమేమళ్లనాలను త్లుపుతుింద. మనము వరడే ప్టర ా ల్, డీజల్, CNG (Compressed Natural Gas) వింటట ఇింధనాలన్సి హెైడరాక్రరానా మిశ్ీమాలే. ఉనిత హెైడరాక్రరానాను రింగుల పరిశ్ీమలో దా ా వణగ్రనయ, ఔష్దాలు, అదదక్రల తయారిలోనయ వరడతారు. వ్ర్గగకర్ణ: క్రరాన్స-క్రరాన్స మధయ బింధాలను అనుస్తరిించ హెైడరాక్రరానా ను మూడల తరగతులుగ్ర విభజించారు.అవి. 1.స్తింతృప్ హైడోాక్ార్ాన్స 2.అస్తింతృప్ హైడోాక్ార్ాన్స 3.ఏరబమాటటక్ హైడోాక్ార్ాన్స 1.సంతృపి హైడోాక్ార్ాన్స: స్తింతృప్ హైడోాక్ార్ినా లో క్రరాన్స-క్రరాన్స, క్రరాన్స-హెైడరాజ్నా మధయ ఏకబింధాలుింటాయ. ఈ క్రరాన్స-క్రరాన్స ఏకబింధాలు శ్ృింఖలింగ్ర ఏరపడితే ఆ స్తమేమళ్నాలను ఆలేకను ా అింటారు. అవే క్రరాను ా వలయాక్రరములో బింధించబడినటా యతే వరటటన్స సైక్ో ా ఆలేకను ా అన్స అింటారు. ఉదా:ఆలేకన్స 2.అసంతృపి హైడోాక్ార్ాన్స: అస్తింతృప్ హైడోాక్ార్ినాలో క్రరాన్స-క్రరాన్సల మధయ బహ బింధాలు (దవబింధము, తిాబింధము) లేదా రెిండల రక్రల బింధాలు ఉింటాయ. ఉదా:ఆలీకన్స, ఆలైకన్స 3.ఏర్భమాటటక్ హైడోా క్ార్ాన్స: ఏరబమాటటక్ హైడోాక్ార్ిను ా భినిమైన వలయాక్రర స్తమేమళ్నాలు. స్తమజ్ఞతీయ వలయ స్తమేమళ్నాలలో ఏరబమాటటక్ స్తమేమళ్నాలుగ్ర బంజీన్స ను చ్పుపక్ోవచుచను. ఉదా: బంజీన్స ఆలేకనా నమూనాలను చయపడాన్సక్న ప్ర ా సిరక్ బింతులను, పులా లను వరడలతారు. అలాగ్ే ఆలీకన్స, ఆలైకన్స, ఏరబమాటటక్ హెైడరాక్రరానాను చయప్ిించడాన్సక్న సిరేింగ్ నమూనాలను వరడలతారు. ఈ హెైడరాక్రరాన్స లను Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 94. 94 ఎర్గను ా అన్స కూడాఅింటారు. వీటటలో చాలా వరటటక్న వరస్తనను కలిగ్ి ఉింటలింద. గ్ీీకుబాష్లో అరబమా అింటర స్తువరస్తన అన్స అరథము. అిందుక్ే వీటటన్స ఏరబమాటటక్ స్తమేమళ్నాలు అన్స అింటారు. బెింజీన్స వలయము ఉని ఏరబమాటటక్ స్తమేమళ్నాలను బెింజనాయడ్ి అన్స బెింజీన్స వలయము లేన్స ఏరబమాటటక్ స్తమేమళ్నాలను నాన్స-బెింజనాయడ్ి అన్స అింటారు. 30.ఆలేకన్స -భౌత్తక మర్ియు ర్సాయన ధ్ర్ాాలు క్రరాన్స-క్రరాన్స ఏక బింధము ఉని స్తింతృప్ శ్ృింఖల హెైడరాక్రరాన్స లను ఆలేకన్స లు అన్స అిందురు. మీథేన్స (CH4) అనునద ఆలేకన్స లలో మొదటటద. ఇద ఎకుకవగ్ర బొ గు ీ గనులలోనయ, మారీి స్తథలాలలోనయ లభిస్తు ్ ింద. మీథేన్స లోన్స ఒక హెైడరాజ్న్స పరమాణువును CH3 తో పాతిక్షేపణము చేసే్ ఈథేన్స (C2H6) ఏరపడలతుింద. ఈ విధింగ్ర చవరి క్రరాన్స నుిండి ఒక హెైడరాజ్న్స ను CH3 స్తమూహముతో కలుపుతూప్ో తే C3H8, C4H10----మొదలైన ఆలేకను ా ఏరపడతాయ. H H H H-C-H Hను CH3 తో పాతిక్షేపణము చేసే్ H-C-C-H H H H ఆలేకనా ను ప్రరరఫిన్స అనే వరరు. ఎిందుకనగ్ర ఇవి ఆమా ా లు, క్షారరలు లేదా ఏ ఇతర క్రరక్రలతోను చరయలో ప్రల్ ీ నక జ్డతావన్సి పాదరిశసర ్ య. ఆలేకనా యొకక సరధారణ ఫరరుమలా CnH2n+2.ఈ స్తింక్ేతములో n అణువులోన్స క్రరానా స్తింఖయను,2n+2 అనేద అణువు హెైడరాజ్న్స ల స్తింఖయను స్తయచసర ్ య. వేలన్సి కరపర ఎలక్ర రా న్స జ్ింటల వికరిణ సిదా ా ింతము పాక్రరము మీథేన్స చతురుమఖీయ న్సరరమణము కలిగ్ి ఉింటలింద. దీన్స H-C-H బింధక్ోణము 109.5°. ఆలేకన్స లో C-C బింధ ధ్ైర్ాము 154 pm, C-H బింధ ధ్ైర్ాము 112pm. ఆలేకన్స లో C-C, C-H σ బింధాలు క్రరాన్స sp3 స్తింకర ఆరిిటాళ్ళళ H 1s ఆరిిటాల్ అనుప్రతము వలన ఏరపడతాయ. ఆలేకను ా ముఖయింగ్ర ప్టర ా ల్, స్తహజ్ వరయువుల నుిండి లభిసర ్ య. ఆలేకనాను ఈ క్నీింద పదదతులలో తయారు చేసర ్ రు. a. అస్తింతృప్ హెైడరాక్రరానా నుిండి b. ఆలైకల్ హాలైడ్ి నుిండి c. క్రరరిక్నిలిక్ ఆమా ా ల నుిండి ఆలేకన్సల యొకక భౌత్తక ధ్ర్ాాలు: ఆలేకను ా దాదాపు అధృవ పదారర థ లు. వీటటలో క్రరాన్స-క్రరాన్స, క్రరాన్స-హెైడరాజ్న్స బింధాలు స్తింయోజ్న్సయ బింధాలు, క్రరాన్స, హెైడరాజ్న్స పరమాణువుల ఋణవిదుయదాతమకతలో భేదము చాలా తకుకవగ్ర ఉిండటము దీన్సక్న క్రరణము. వీటటలో బలహీనమైన వరిండర్ వరల్ బలాలు మాతామే ఉింటాయ. అిందువలన C1 నుిండి C4 వరకు ఉిండేవి వరయు Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 95. 95 రూపములోనయ, C5 నుిండిC17 వరకు ఉిండేవి దావ పదారర థ లుగ్రనయ, C18 అింతకింటర ఎకుకవ క్రరాను ా ఉనివి 298Kల వదద ఘనపదారర థ లుగ్ర ఉింటాయ. వీటటక్న రింగు, రుచ ఉిండవు. ప్టర ా ల్ వింటట హెైడరాక్రరానాను ఇింధనాలుగ్ర వరడలతారు. గ్ీీజు వింటట మరకలను తొలిగ్ిించడాన్సక్న డ్ైర క్ీాన్సింగ్ లోనయ వరడలతారు. ఈ ఆలేకనా యొకక అణుభారము ప్రిగ్ే క్ొలద భాష్పభవన సర థ నాలు కూడా ప్రుగుతాయ. ఎిందుకింటర అణు పరిమాణము క్రన్స, ఉపరితల వైశరలయము క్రన్స ప్రిగ్ే క్ొలదీ అణువుల మధయ వరిండర్ వరల్ ఆకరిణ బలాలు ప్రుగుతాయ. ఆలేకనాలో శ్ృింఖలాల శరఖలు ప్రిగ్ే క్ొలద ఉపరితల వైశరలయము తగ్ిీప్ో య గ్బళీకృతిన్స ప్ొిందుతాయ. అిందువలన గ్బళీకృతిలో అణువుల మధయన ఆకరిణ బలాలు తగ్ిీ తకుకవ ఉష్ోా గీత వదద మరుగుతాయ. ర్సాయన ధ్ర్ాాలు: ఆలేకనా చరరయశ్రలత చాలా తకుకవ. ఇవి ఆమా ా లు, క్షారరలుతో ఆక్ీికరణ, క్షయకరణ చరయలలో ప్రల్ ీ నవు. క్ొన్సి పాతేయక పరిసిథతులలో మాతామే క్నీింద చరయలలో ప్రల్ ీ ింటాయ. 1.పాత్తక్షేపణ చ్ర్యలు: ఆలేకనాలోన్స ఒకటట లేదా ఎకుకవ హెైడరాజ్న్స పరమాణువులు హాలోజ్ను ా , నైటర ా స్తమూహాలు, స్తలోాన్సక్ ఆమ ా స్తమూహాలు మొదలగు వరటటతో చరయలో ప్రల్ ీ ింటాయ. ఈ హాలోజనేష్న్స చరయ అధక ఉష్ోా గీత వదద గ్రన్స, వరయపన స్తయరయరశిమ లేదా UV క్నరణాల స్తమక్షములో జ్రుగుతుింద. ఈ చరయలలో ఆలేకన్స లోన్స హెైడరాజ్న్స పరమాణువు పాతిక్షేపణము చ్ిందుతుింద. అిందుక్ే వరటటన్స పాత్తక్షేపణ చ్ర్యలు అన్స అింటారు. హాలోజినేష్న్స: CH4+Cl2 hv CH3Cl+HCl (క్ో ా రబ మీథేన్స) CH3Cl+Cl2 hv CH2Cl2+HCl (డ్ై క్ో ా రబ మీథేన్స) CH2Cl2+Cl2 hv CHCl3+HCl (టెైర క్ో ా రబ మీథేన్స) CHCl3+Cl2 hv CCl4+HCl (టెటా ా క్ో ా రబ మీథేన్స) CH3- CH3+ Cl2 hv CH3- CH2Cl(క్ో ా రబ ఈథేన్స) ఆలేకనా తో హాలోజ్న్స చరరయశ్రలత F2>Cl2>Br2>I2 కీమములో ఉింటాయ. హాలోజ్న్సకరణము సేవచాచ ప్ర ా తిపదకన శ్ృింఖల విధానములో జ్రుగుతుింద. ఈ చరరయ విధానము మూడల అించ్లలో జ్రుగుతుింద. అవి. ప్ర ా రింభ దశ్, వరయప్ి్ విస్త్రణ మరియు ముగ్ిింపు గ్ర ఉింటలింద. చరరయ విధానము: i.ప్ా ా ర్ంభము: క్ో ా రీన్స అణువును క్రింతిక్న గ్రన్స, ఉష్ర ా న్సక్న గ్రన్స గురి చేసే్ సేవచాి పాతిప్రదకగ్ర విడిప్ో తుింద. Cl- Cl (స్తమ విచచతి్) hv Ċl+Ċl(క్ో ా రీన్స ప్ర ా తిపదకలు) ii.చరరయ వరయప్ి్: క్ో ా రిన్స మీథేన్స తో చరయ జ్రిప్ినపుపడల క్రరాన్స-హెైడరాజ్న్స బింధ విచితి్ చేసి మీథ్ైల్ రరడికల్, H- Cl ను ఏరపరుసర ్ య. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 96. 96 CH4+ Ċl hvĊH3+H-Cl ఈ మిథ్ైల్ రరడికల్ రెిండర క్ో ా రిన్స తో చరయనొింద CH3-Cl ను ఏరపరుసర ్ య. ĊH3+ Cl-Cl hv CH3Cl+Ċl ఈ చరయ మరల, మరల జ్రగడిం వలన శ్ృింఖల చరయగ్ర మారుతుింద. iii.చరయ ముగ్ిింపు: క్నీయాజ్నకము పూరి్గ్ర చరయలో ప్రల్ ీ న్స ఇింక్ర ఏమి మిగలక ప్ో వడము వలన శ్ృింఖల చరయలు అింతమవుతాయ. Ċl+ Ċl Cl-Cl ĊH3+ ĊH3 CH3- CH3 ĊH3+ Ċl CH3-Cl ii. ద్హన చ్ర్యలు: గ్రలి లేదా డ్ైఆక్నిజ్న్స స్తమక్షములో ఆలేకనా ను వేడిచేసే్ ఆలేకను ా CO2, H2Oలుగ్ర పూరి్గ్ర ఆక్ీికరణము చ్ింద అధక శ్క్న్న్స విడలదల చేసర ్ య. CH4+2O2 CO2+2H2O( ∆H = −890KJ/mol.) ఆలేకన్స ల సరధారణ దహన చరయలను చయప్ే స్తమీకరణము CnH2n+2 +( 3n+1 2 )O2 n CO2+ (n + 1)H2O ఈ చరయలో అధక శ్క్న్ విడలదలవడము వలన వీటటన్స ఇింధనాలుగ్ర ఉపయోగ్ిసర ్ రు. ఈ చరయలో ప్రక్షిక ఆక్ీికరణము కనుక జ్రిగ్ితే క్రరాన్స బా ా కు ఏరపడలతుింద. దీన్సన్స సిరర, ప్ిాింట్ సిరర, బా ా కు ప్ిగ్ెమింట్, ఫిలరర్ లలో ఉపయోగ్ిసర ్ రు. CH4+O2 ప్రక్షిక దహనము C(s)+2H2O iii.నియంతాణ ఆక్ర్కర్ణము: ఆలేకను ా పాతేయక ఉతేరేరకము స్తమక్షములో ఎకుకవ ప్్డనము వదద న్సయింతాణ ఆక్ీిజ్న్స లేదా గ్రలితో వేడిచేసే్ అనేక ఉతపనాిలను ఇసర ్ య. a.2CH4+O2 cu523K100atm 2CH3OH (మిథనాల్) b.CH4+O2 MO2O3, ∆ HCOH(మిథనాల్)+ H2O టెరిియరీ హెైడరాజ్న్స ఉని ఆలేకన్స లు ప్ొ టాషియిం పరరమింగనేట్ తో ఆక్ీికరణము చ్ింద ఆలకహాలును ఏరపరుసర ్ య. (CH3)3CH(2-మిథ్ైల్ ప్ొా ప్ేన్స) KMnO4(ఆక్ీికరణము) (CH3)3COH(2-మిథ్ైల్ ప్ొా ప్ేన్స-2-ఓల్) Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 97. 97 iv.సాద్ృశీయకర్ణము: n-ఆలేకనాను న్సరిలAlCl3, HCl ల స్తమక్షింలో వేడి చేసినపుపడల శరఖీయ శ్ృింఖల సరదృశరయలను ఏరపరుసర ్ య. CH3(CH2)4CH3(n-హక్ేిన్స) న్సరిల AlCl3HCl CH3-CH-( CH2)2- CH3 + CH3- CH2- CH- CH2-CH3 CH3 (2-మిథ్ైల్ ప్ొా ప్ేన్స) CH3(3-మిథ్ైల్ ప్ొా ప్ేన్స) v.ఆర్భమటీకర్ణం: 6 లేదా అింతకింటర ఎకుకవ క్రరాను ా ఉని n-ఆలేకన్స లు 773K,10-20 atm ప్్డనము వదద లోహ ఆక్ెైిడ్, ఉతేాేరక్రల స్తమక్షములో వేడిచేసే్ సైక్ెలాజ్ేష్న్స చ్ింద బెింజీన్స, ఇతర స్తమజ్ఞత హెైడరాక్రరానాను ఏరపరుసర ్ య. vi.న్సటట ఆవిర్ితో చ్ర్య: మీథేన్స 1273K,న్సక్ెల్ ఉతేరేరకము స్తమక్షములో న్సటట ఆవిరితో చరయ నొింద క్రరాన్స మోనాక్ెైిడ్ను, డ్ైహెైడరాజ్నాను ఏరపరుస్తు ్ ింద. CH4+H2O Ni ∆ CO2+3H2 vii.మహో షీణయ విఘటనము: ఎకుకవ అణుభారము ఉని ఆలేకనా ను గ్రలి లేకుిండా అధకింగ్ర వేడిచేసే్ తకుకవ అణుభారము గల ఆలేకను ా , ఆలీకను ా ఏరపడతాయ. ఈ చరయలనే మహో ష్ాయ విఘటనము లేదా భింజ్న చరయలు అన్స అింటారు. C6H12+H2 C6H14 773K C4H8+ C2H6 C3H6+ C2H4+CH4 నయన వరయువులను, ప్టర ా ల్ వరయువులను క్నరబసిన్స లేదా ప్టర ా ల్ నుిండి ఈ పదదతిలో తయారుచేసర ్ రు. C12H26 ptpdNi (973K) C7H16+ C5H10+ఇతర ఉతపనాిలు 31.ఆలీకన్స మర్ియు ఆలైకన్సల భౌత్తక మర్ియు ర్సాయన ధ్ర్ాాలు ఆలీకను ా అస్తింతృప్ హెైడరాక్రరిను ా . వీటటలో క్రరాన్స, క్రరాన్స మధయ కన్సస్తము ఒకక దవబింధమైనా ఉింటలింద. వీటట యొకక సరధారణ ఎలక్ర రా న్స ఫరరుమలా CnH2n. వీటటలో ఆలేకనా కింటర రెిండల హెైడరాజ్న్స Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 98. 98 పరమాణువులు తకుకవగ్ర ఉింటాయ.ఆలీకను ా క్ో ా రీన్స లతో చరయనొింద నయనలాింటట పదారామును ఏరపరుసర ్ య. అిందువలన వీటటన్స ఒలిఫిన్స లు అన్స అింటారు. ఆలీకన్సలలో బంధాలు: ఆలీకనాలో c=c దవబింధములో sp2 -sp2 ఆరిిటాల్ అతిప్రతములో ఏరపడిన బలమైన σ బింధము ఒకటట. రెిండరద బలహీనమైన స్తింకరీకరణము చ్ిందన్స p ఆరిిటాల్ పాకక పాకక అతిప్రతము వలన ఏరపడిన బలహీనమైన π బింధము ఉింటాయ. దవబింధము(c=c) బింధ ద్ైర్ాము ఏకబింధము క్రరాన్స-క్రరాన్స బింధధ్ైర్ాము c-c కింటర తకుకవగ్ర ఉింటలింద. ఈ ఆలీకన్స లను క్నీింద పదదతుల దావరర తయారుచేసర ్ రు. అవి. 1.ఆలైకన్సల నుిండి 2.ఆలైకల్ హాలైడ్ల నుిండి 3.1,2 డ్ై హాలైడ్ల నుిండి 4.ఆలకహాల్ ను న్సరిలీకరణము చేయడము వలన భౌత్తక ధ్ర్ాాలు : ఆలీకను ా దు ా వణత, సరదృశరయలలో తపప మిగ్ిలిన అన్సి లక్షణాలలోనయ ఆలేకనా ను ప్ో లి ఉింటలింద. మొదటట మూడల ఆలీకను ా వరయువులుగ్రనయ, తరువరత పదాిలుగు ఆలీకను ా దావరలుగ్రనయ, ఆ తరువరతవి ఘనసిథతిలోనయ ఉింటాయ. ఈథీన్స తపప మిగ్ిలిన అన్సి ఆలీకను ా రింగు, వరస్తన లేన్సవి మరియు న్సటటలో కరగవు. ఇవి ప్టర ా ల్, బెింజీన్స వింటట అధృవ దా ా వణాలలో మాతామే కరుగుతాయ. అణుభారము ప్రుగుదలతో పాతి ఒకక CH2 స్తమూహము ప్రుగుదలకు భాష్పభవన సర థ నము 20-30K ప్రుగుతుింద. శరఖీయ శ్ృింఖలాలుని ఆలీకనా కింటర అదే అణుభారము గల స్తరళ్ శ్ృింఖల ఆలీకనా భాస్పభనవ సర థ నాలు ఎకుకవగ్ర ఉింటాయ. ర్సాయన ధ్ర్ాాలు: ఆలీకన్సలు ఎలక్ోరా ప్ైల్ లతో స్తింకలన చరయలలో ప్రల్ ీ న్స స్తింకలన ఉతపనాిలను ఏరపరుసర ్ య. a.డైహైడోాజన్స తో సంకలనము:ఆలీకను ా ptpdNi ఉతేరేరక్రల స్తమక్షములో డ్ైహెైడరాజ్న్స తో స్తింకలనము చ్ింద ఆలేకన్స లను ఏరపరుసర ్ య. H2C=CH2+ H2 ptpdNi H3C-CH3 b.హాలోజన్స లతో సంకలనము:బోా మిన్స, క్ో ా రీన్స వింటట హాలోజ్ను ా ఆలీకన్సలతో స్తింకలనము చ్ింద విసినైల్ డ్ైహాలైడ్ లను ఏరపరుసర ్ య. H2C=CH2+Br-Br ccl4 H2C-CH2 Br Br (1, 2 డ్ైబోా మో ఈథేన్స) Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 99. 99 c.హైడోాజన్స హాలైడ్లతో సంకలనము:ఆలీకన్సలు హెైడరాజ్న్స హాలైడ్ లతో స్తింకలనము చ్ింద ఆలైకల్ హాలైడ్లను ఏరపరుసర ్ య. హెైడరాజ్న్స హాలైడ్ి యొకక చరరయకీమము HI >HBr> HCl. ఉదా:సౌష్రవ ఆలీకన్స లు HBr తో చరయ H2C=CH2+H-Br H3C-CH2-Br అసౌష్రవ ఆలీకన్స లు HBr తో చరయ H3C- CH=CH2+H-Br H3C-CH2-CH2-Br (1-బోా మో ప్ొా ప్ేన్స) H3C-CH-CH3(2-బోా మో ప్ొా ప్ేన్స) Br ఈ స్తింకలన చరయలు మారబకన్సక్రఫ్ న్సయమాన్సి ప్రటటసర ్ య. మార్భకనిక్ాఫ్ నియమము: ఈ న్సయమము పాక్రరము దవబింధము ప్ై స్తింకలనము చ్ిందేటపుపడల అస్తమక్రరకము ఋణావేశ్భాగము దవబింధములో తకుకవ హెైడరాజ్ను ా ఉని క్రరాన్స ప్ై స్తింకలనము చ్ిందుతుింద. d.సలూఫయర్ిక్ ఆమ ల ముతో సంకలనము: చలా న్స గ్రఢ H2SO4 లో ఆలీకన్స లు ఆలైకల్ హెైడరాజ్న్స స్తలైాట్లను ఎలక్ోరా ఫిలిక్ స్తింకలన చరయ దావరర ఏరపరుసర ్ య. H2C=CH2+ H2SO4 H3C-CH2-OSO2(ఈథ్ైల్ హెైడరాజ్న్స స్తలేాట్) e.న్సటటతో సంకలనము: ఆలీకన్సలు న్సటటతో H2SO4 స్తమక్షములో చరయ జ్రిప్ి ఆలకహాల్ ను ఏరపరుసర ్ య. CH3-C=CH2+H2O H+ CH3 CH3 (2-మిథ్ైల్ ప్ోా ప్ేన్స) C-CH3 (2-మిథ్ైల్ ప్ోా ప్ేన్స-2-ఓల్) CH3 OH 2.ఆక్ర్కర్ణ చ్ర్యలు: a.చలా న్స క్షార KMnO4 దా ా వణము 273K వదద ఆలీకన్సలతో చరయ జ్రిప్ితే విసినైల్ డయోల్లు-గ్ెలాక్రల్లు ఏరపడతాయ. ఈ చరయను క్రరాన్స-క్రరాన్స దవబింధము, బహ బిందాలను గురి్ించడాన్సక్న వరడతారు. H2C=CH2+ H2O+O విలీన KMnO4(273K) H2C-CH2 OH OH (ఈథేన్స-1,2 డయోల్)(గ్ెలాక్రల్) b.ఆలీకన్సలు అమీ ా కృత ప్ొ టాషియిం పరరమоగనేట్ లేదా ఆమీ ా కృత ప్ొ టాషియిం డ్ైక్ోీమేట్ ఆలీకన్సలను క్ీటరన్సలు లేదా క్రరరాక్నిలిక్ ఆమా ా లుగ్ర ఆక్ీికరణము చేసర ్ య. (CH3)2C=CH2 KMnO4H+ (CH3)2C=O + CO2+H20 (2-మిథ్ైల్ ప్ోా ప్ేన్స) (ప్ోా ప్ేన్స-2-ఓల్) Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 100. 100 3.ఓజోన్సకర్ణము: ఆలీకన్సలు ఓజ్ోన్సతోస్తింకలన చరయ జ్రిప్ి ఓజ్ోనైడ్ను ఏరపరుసర ్ య. ఈ చరయ దావరర ఆలీకన్స లలోనయ, ఇతర అస్తింతృప్ స్తమేమళ్నాలలోనయ C=C బింధము ఎకకడ ఉింటలిందర త్లుస్తుక్ోవడాన్సక్న ఉపయోగపడలతుింద. 4.ప్ాలిమర్గకర్ణము: అధక ఉష్ోా గీత, అధక ప్్డనము, ఉతేరే ా రక్రల స్తమక్ష౦లో చాలా ఈథేన్స అణువులు కలిసే్ ప్రలిథీన్స ఏరపడలతుింద. ఇలా ఏరపడిన ప్దద అణువులను ప్ాలిమర్లు అన్స అింటారు. ఈ చరయలను ప్ాలిమర్ెైజేష్న్స అన్స అింటారు. n(CH2=CH2) ఉతేరేరకముఅధక ఉష్ోా గీతఅధక ప్్డనము (CH2-CH2)n (ప్రలిథీన్స) ప్రలిమరాను ప్ర ా సిరక్ స్తించులు, స్సరలు, ప్్ాజ్లో ఉించు ప్రతాలు బొ మమలు, ప్ైపులు, రేడియో, టట.వి. క్ేబినేటల ా మొదలగునవి తయారు చేయడాన్సక్న వరడలతారు. ఆలైకన్స :ఆలీకన్సల లాగ్ే ఆలైకన్సలు కూడా అస్తింతృప్ హెైడరాక్రరిను ా . వీటటలో ఒకటెైనా క్రరాన్స-క్రరిన్సల మధయ తిాబింధము ఉింటలింద. దీన్స యొకక సరధారణ ఫరరుమలా CnH2n-2. ఆలైకనాలో మొదటటద ఈథ్ైన్స, దీన్సనే ఎసిటలిన్స అన్స అిందురు. దీన్సన్స లోహాలను అతక్నించడాన్సక్న వరడతారు. ఆలైకన్సలను క్నీింద పదదతులలో తయారు చేసర ్ రు. a.క్రలిియిం క్రరెైిడ్ నుిండి b.విసినైల్ డ్ై హాలైడ్ నుిండి భౌత్తక ధ్ర్ాాలు: ఆలైకన్సలలో మొదటట మూడల ఆలైకన్సలు వరయువులు, తరరవత ఎన్సమిద దావరలు, మిగ్ిలిన ప్దద ఆలైకను ా ఘనపదారర థ లు. వీటటక్న ఎటలవింటట రింగు ఉిండదు. ఈథ్ైన్సకు సరవభావిక రింగు ఉింటలింద. ఇవి న్సటటలో కరగవు క్రన్స కరిన దా ా వణాలైన ఈథర్, CCl4, బెింజీన్స వింటట వరటటలో కరుగుతాయ. వరటట దావీభవన సర థ నాలు, సరిందాత అణుభారము ప్రిగ్ే క్ొలద ప్రుగుతాయ. ర్సాయన ధ్ర్ాాలు: ఆలైకన్సలు ఆమ ా ధరమము చయప్ి స్తింకలన చరయలు, ప్రలిమరెైజ్ేష్న్స చరయలలో ప్రల్ ీ ింటాయ. a.ఆలైకన్సల ఆమ ల లక్షణము: సో డియిం లోహాము, సో డామైడ్ వింటట గ్రఢ క్షారరలు ఈథ్ైన్సతో చరయ జ్రిప్ి హెైడరాజ్న్స గ్రయస్ను వలువరిించ సో డియిం ఎసిటలైడ్ ఏరపరుసర ్ య. ఈథ్ైన్స ఎకుకవగ్ర ఆమ ా స్తవభావరన్సి కలిగ్ి ఉింటలింద. HC ≡CH+Na HC≡C- Na+ (మోనో సో డియిం ఈథనైడ్) + 1 2 H2 Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 101. 101 C≡C క్న అతిక్నఉని హెైడరాజ్న్స లు మాతామే ఆమ ా లక్షణాలు చయప్ిసర ్ య. క్రన్స ఆలైకన్సలలో ఉని అన్సి హెైడరాజ్న్స లు క్రవు. ఈ చరయను ఆలేకన్స, ఆలీకన్సల నుిండి ఆలైకన్సలను గురి్ించడాన్సక్న ఉపయోగపడతాయ. b.సంకలన చ్ర్యలు: ఆలైకన్సలలో తిాబింధము ఉింద క్రబటటర అవి రెిండల అణువుల హెైడరాజ్న్స, హాలోజ్న్స, హెైడరాజ్న్స హాలైడ్లు మొదలగు వరటటతో స్తింకలనము చ్ిందుతాయ. అ.డ్ైహెైడరాజ్న్సతో స్తింకలనము: HC ≡CH+H2 PtPdNi (CH2=CH2) H2 CH3-CH3 ఆ.హాలోజ్న్సలతో స్తింకలనము: Br Br CH3-C≡ CH+Br- Br CH3-CBr= CHBr Br2 CH3- C-C−H (1,2 డ్ై బోా మో ప్ోా ప్ేన్స) Br Br (1,1,2,2 డ్ై బోా మో ప్ోా ప్ేన్స) ఇ.హైడోాజన్స హాలైడ్లతో సంకలనము: ఆలైకన్సలు రెిండల అణువుల హెైడరాజ్న్స హాలైడ్లను స్తింకలనము చేస్తుక్ొన్స జ్ెమ్ హాలైడ్లను ఏరపరుసర ్ య. -C≡ C − H+ H-Br [CH2=C H –Br] H-Br CH –Br2 CH3 (బోా మో ఈథేన్స) (1,1 డ్ై బోా మో ఈథేన్స) ఈ.న్సటటతో సంకలనము: ఆలైకన్సలు న్సటటతో చరయ జ్రపవు. క్రన్స మరుకారిక్ స్తలేాట్, విలీన స్తలూపారిక్ ఆమ ా ము స్తమక్షములో 333K ఉష్ోా గీత వదద ఆలైకను ా ఒక అణువు న్సటటతో స్తింకలనము చ్ింద క్రరబానైల్ స్తమేమళ్నాలను ఏరపరుసర ్ య. HC≡ CH+ H-O H Hg2+ H + (333 K) CH2 =C-H CH2 =C-H OH O (ఇథనాల్) ఉ.ప్ాలిమర్గకర్ణము: ప్రలిమరీకరణము అనే పాక్నీయ రెిండల రక్రలుగ్ర జ్రుగుతుింద. ఎ.రేఖీయ ప్రలిమరీకరణము: పాతేయకమైన అనుకూల పరిసిథతులను ఉపయోగ్ిించ ఈథ్ైన్స రేఖీయ ప్రలిమరీకరణము చ్ింద ప్రలి ఎసిటలీన్స లేదా ప్రలి ఈథ్ైన్స ను ఏరపరుస్తు ్ ింద. దీన్సన్స (CH=CH- CH=CH)n అన్స చయప్ిించవచుచను. పాతేయక పరిసిథతులలో ఈ ప్రలిమర్లను విధుయత్్ వరహక్రలుగ్ర వరడతారు. బి.వలయ ప్రలమరీకరణిం: ఈథ్ైన్స ను ఎరీగ్ర క్రలిన ఇనుప గ్బటరము దావరర పింప్ితే (873 K వదద) వలయ ప్రలీమరీకరణము చ్ిందుతుింద. మూడల అణువుల ఈథ్ైన్స తో చరయ జ్రిప్ితే బెింజీన్స ఏరపడలతుింద. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 102. 102 బెింజీన్స ను అదదక్రలు,ఔష్దాలు మరియు మరెనోి రక్రల బెింజీన్స ఉతపనాిలను చేయడాన్సక్న ఉపయోగ్ిసర ్ రు. 32. C-H-O-N లు ఉనన కర్ిన సమేాళనాలు- ఆలకహాల్స, ఫినాల్స, ఈథర్, అమైడ్ ఎలిఫరటటక్, ఏరబమాటటక్ హెైడరాక్రరినాలో ఒక హెైడరాజ్న్స పరమాణువును –OH స్తమూహముతో పాతిక్షేప్ిసే్ కీమింగ్ర ఆలకహాల్, ఫినాల్ ఏరపడతాయ.ఆలకహాల్ లో ఒకటట లేదా అింతకింటర ఎకుకవ -OH స్తమూహాలు ఎలిఫరటటక్ క్రరాన్స కు బింధతమై ఉింటర, ఫినాల్ లో –OH స్తమూహము ఏరబమాటటక్ క్రరాన్స కు బింధతమై ఉింటలоద. హెైడరాక్రరినాలోన్స హెైడరాజ్న్స పరమాణువును ఆలాకక్ీి లేదా ఎరెైలాక్ీి (R-OAr-O) స్తమూహముతో పాతిక్షేప్ిసే్ ఈథర్ స్తమేమళ్నాలు వసర ్ య. ఉదా: డ్ై మిథ్ైల్ ఈథర్ –CH3O CH3. ఆలకహాల్, ఫినాల్ ల హెైడా ా క్ీి స్తమూహములోన్స హెైడరాజ్న్స పరమాణువును ఆలైకల్ లేదా ఎరెైల్ స్తమూహముతో పాతిక్షేప్ిసే్ ఈథర్ లు ఏరపడతాయ. ఆలకహాల్స: ఆలకహాల్సల ప్ేరాను ముిందుగ్ర –OH తో బింధమేరపరుచుకుని ఆలైకల్ స్తమూహము ప్ేరు రరసిన తరరవత ఆలకహాల్ అనే పదము రరసర ్ రు. ఉదా: మిథ్ైల్ ఆలాకహాల్(CH3-OH). -OH పామేయ స్తమూహము ఉిండటము వలన దాన్సన్స ఓల్స అన్స ప్ిలుసర ్ రు. ఆలకహాల్ ను తయారు చేసే పదదతులు: 1.ఆలీకన్సల నుిండి: i.ఆలీకన్సల ఆమ ా ఉతేరేరక ఆరీదాకరణ దావరర: ఆలీకను ా ఆమ ా ఉతేాేరకము స్తమక్షములో న్సటటతో చరయ జ్రిప్ి ఆలకహాల్ ను ఏరపరుసర ్ య. CH3CH-CH2 +H2O H+ CH3-CH-CH3 OH ii.హెైడరాబో రేన్స-ఆక్ీికరణము దావరర: డ్ైబో రేన్స ఆలీకన్స లతో చరయ జ్రిప్ి టెైర ఆలైకల్ బో రేన్స ఉతపనాన్సి ఏరపరుస్తు ్ ింద. ఈ ఉతపనిము హెైడరాజ్న్స ప్రరక్ెైిడ్ తో సో డియిం హెైడా ా క్ెైిడ్ జ్ల దా ా వణము స్తమక్షింలో ఆక్ీికరణము చ్ింద ఆలకహాల్ ను ఏరపరుస్తు ్ ింద. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 103. 103 CH3-CH-CH2+(H-BH2)2 CH3-CH-CH2 CH3-CH=CH2(CH3-CH2-CH2)2BH CH3-CH=CH2 H BH2 H2O 3CH3-CH2-CH2-OH+B(OH)3 (CH3-CH2-CH2)3B 2.క్రరబానైల్ స్తమేమళ్నాల నుిండి: ఆలి్హెైడ్, క్ీటరన్స లు ప్ర ా టటనిం, ప్లా ా డియమ్ లేదా న్సక్ేల్ వింటట ఉతేరేరక్రల స్తమక్షములో హెైడరాజ్న్స తో చరయ జ్రిప్ి ఆలకహాల్ గ్ర క్షయకరణము చ్ిందుతాయ. RCHO+H2 Pd RCH2OH 3.గ్ిీగనాల్్ క్రరకము నుిండి: గ్ిీగనాల్్ క్రరకమును ఆలి్హెైడ్, క్ీటరనా తో చరయ జ్రిప్ితే ఆలకహాల్ ఏరపడటాయ. HCHO+RMgX RCH2OmgX H2O RCH2OH+Mg(OH)X భౌతిక ధరరమలు: ఆలకహాల్ లో రెిండల భాగ్రలు ఉింటాయ. అవి.ఆలైకల్/ఎరెైల్ స్తమూహిం, హెైడా ా క్నిల్ స్తమూహము. ఆలకహాల్ ల ధరరమలు ముఖయింగ్ర హెైడా ా క్నిల్ స్తమూహము ప్ై ఆధారపడి ఉింటాయ. ఆలైకల్, ఎరెైల్ స్తమూహాలు ఈ ధరరమలను పాభావితము చేసర ్ య. ఆలకహాల్ ల భాష్పభవన సర థ నాలు క్రరాన్స ల స్తింఖయ ప్రిగ్ే క్ొలద ప్రుగుతాయ. క్రన్స కరాన శ్ృoఖలములో శరఖలుింటర వరటట భాష్పభవన సర థ నాలు తగు ీ తాయ. దా ా వణీయత: ఆలకహాల్ లు న్సటటలో కరగడాన్సక్న గల క్రరణము అవి న్సటట అణువులతో H బింధాలను ఏరపరచడమే. ఆలైకల్/ఎరెైల్ స్తమూహాల పరిమాణము ప్రిగ్ే క్ొలద వరటట దా ా వణీయత తగు ీ తుింద. తకుకవ అణుభారము గల ఆలకహాల్ లు న్సటటలో బాగ్ర కరుగుతాయ. రసరయన ధరరమలు: ఆలకహాల్ లు నయయక్నాయోఫైల్ గ్రనయ, ఎలక్ోరా ఫైల్ గ్రనయ పన్స చేసర ్ య. i.ఆలకహాల్ లు నయయక్నాయోఫైల్ గ్ర చరయ జ్రిప్ేటపుపడల O-H బింధ విచచతి్ జ్రుగుతుింద. ii.ఆలకహాల్ లు ఎలక్ోరా ఫైల్ గ్ర పన్స చేసేటపుపడల C-O బింధము విచినిమవుతుింద. ఆలకహాల్ల చరయలను O-H, C-O బింధాల విచచతి్ ప్ై ఆధారపడి రెిందు రక్రలుగ్ర విభజించారు. 1. O-H బింధ విచచతి్న్స జ్రిప్ే చరయలు; Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 104. 104 ఎ)ఆలకహాల్ ల ఆమ ాలక్షణాలు: అ)లోహాలతో చరయ: ఆలకహాల్ లు సో డియిం, ప్ొ టాషియిం, అలూయమిన్సయిం వింటట ఛురుక్ెైన లోహాలతో చరయ జ్రిప్ి ఆలాకక్ెైిడ్, హెైడరాజ్న్స లను ఇసర ్ య. 2R-O-H+2Na 2R-O-Na+ H2 ఆ)ఆలకహాల్స ల ఆమ ల తవం: ఆలకహాల్ ల O-H బింధ దు ా వతవము వలన ఆమ ా లక్షణాలు ప్ొిందుతాయ. ఎలక్ర రా న్సలను విడలదల చేసే ఆలైకల్ స్తమూహాలు ఆక్ీిజ్న్స ప్ై ఎలక్ర రా న్స సరిందాతను ప్ించుతాయ. దీన్స వలన O-H బింధ దు ా వతవిం, ఆమ ా తవము తగు ీ తాయ. ఆలకహాల్ల ఆమ ా లక్షణము తగు ీ దల కీమము క్నీింద విధింగ్ర ఉింటలింద. R R R CH2OH > CHOH > C-OH R R ప్ైరమరీ సకిండరీ టెరిియరీ బి)ఎస్తరరిఫిక్ేష్న్స: ఆలకహాల్ క్రరరిక్నిలిక్ ఆమా ా లతోనయ, ఆమ ా క్ో ా రెైడ్ లతోనయ, ఎన్స హెైడ్ైరడ్ి తోనయ చరయ జ్రిప్ి ఎస్తరరాను ఏరపరుసర ్ య. ArR-OH+[R’CO]2 O OCOR’+R’COOH 2.C-O బింధాల విచచతి్న్స జ్రిప్ే చరయలు: C-O బింధ విచచతి్న్స జ్రిప్ే చరయలు ఆలకహాల్ లో మాతామే జ్రుగుతాయ. ఎ)హెైడరాజ్న్స హాలైడ్ి తో చరయ: ఆలకహాల్ లు హెైడరాజ్న్స హాలైడ్ లతో చరయ జ్రిప్ి ఆలైకల్ హాలైడ్ లను ఏరపరుసర ్ య. ROH+HX R-X+H2O బి)ప్రస్తారస్ టెైర హాలైడ్ లతో చరయ: ఆలకహాల్ లు ప్రస్తారస్ టెైర బోా మైడ్ లతో చరయ జ్రిప్ి ఆలైకల్ బోా మైడ్ లను ఏరపరుసర ్ య. 3ROH+PBr3 3RBr+H3PO3 సి)న్సరిలీకరణ చరయ: ఆలకహల్ లుఒక క్రరాన్స నుిండి -OH స్తమూహాన్సి పాకక క్రరాన్స నుిండి H ను విలోపనము చ్ిందించ ఒక న్సటట అణువును క్ోలోపతాయ.ఈ చరయను న్సరిలీకరణ చరయ అన్స అింటారు. న్సరిలీకరణ చరయలో ఆలకహాల్ లు క్నీింద కీమములో ప్రల్ ీ ింటాయ. టెరిియరీ> సకిండరీ> ప్ైరమరీ -C-C- H+ C=C +H2O H OH Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 105. 105 డి)ఆక్ీికరణము: ఆలకహాల్ లుఆక్ీికరణ చరయలో O-H, C-H బింధాలు విడిప్ో య క్రరాన్స, ఆక్ీిజ్న్స దవబిందాన్సి ఏరపరుసర ్ య. H-C-O-H C=O ఉపయోగ్రలు: 1.మిథనాల్, ఇథనాల్ లు వరణజ్య పరింగ్ర ప్ర ా ముఖయత గల ఆలకహాల్ లు. 2.మతు ్ ప్రన్సయాల తయారిలో ఉపయోగ్ిసర ్ రు. 3.క్ొన్సి జీవ జ్ఞతుల కళతబరరలను న్సలవ ఉించడాన్సక్న పరిరక్షక దా ా వణగ్ర విన్సయోగ్ిసర ్ రు. ఫినాల్స తయార్ి పద్్తులు: 1.హాలోబెింజీన్సను NaOHతో 320atm, 350°c వదద దావీభవనము గ్రవిసే్ సో డియిం ఫినాక్ెైిడ్ వస్తు ్ ింద. దీన్సక్న HCl లాింటట ఆమా ా న్సి కలిప్ితే ఫినాల్ వస్తు ్ ింద. 2.ఆరబమాటటక్ ప్ైరమరీ ఏమైన్స ఎన్సలిన్స లను నైటాస్ ఆమ ా ము (NaNO2+HCl) తో 0-5°c ఉష్ోా గీత వదద చరయ జ్రిప్ి డయజ్ోన్సయిం లవణాన్సి ఇస్తు ్ ింద. లవణాన్సి న్సటటతో లేదా విలీన ఆమ ా ముతో చరయ జ్రిప్ిసే్ జ్ల విశరాష్ణ జ్రిగ్ి ఫినాల్ వస్తు ్ ింద. 3.కుయమిన్స ఒక ఎరీన్స హెైడరాక్రరాన్స.ఐసో ప్ోా ప్ైల్ బెింజీన్స కుయమిన్సను గ్రలి స్తమక్ష౦లో ఆక్ీికరణము చ్ిందసే్ కుయమిన్స హెైడరా ప్రరక్ెైిడ్ వస్తు ్ ింద.ఇద వీన్సల ఆమ ా ముతో చరయ జ్రిప్ి ఫినాల్ ను ఇస్తు ్ ింద. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 106. 106 ఫినాల్స భౌత్తక ధ్ర్ాాలు: 1.ఫినాల్లో ఉని -OH గూ ీ పులు ఫినాల్ అణువుల మధయ హెైడరాజ్న్స బింధాలు ఏరపరచడము వలన ఫినాల్ లకు ఎకుకవ భాష్పభవన సర థ నాలునాియ. దాదాపు స్తమాన అణుభారరలుని ఏరీన్స లు భాష్పభవన సర థ నాలు ఎకుకవగ్ర ఉింటాయ. 2. ఫినాల్ అణువులు న్సటట అణువులతో హెైడరాజ్న్స బింధాలను ఏరపరచడము వలన న్సటటలో క్ొింతవరకు కరుగుతాయ. హెైడరాక్రరరాన్స భాగము పరిమాణము, భారము ప్రిగ్ే క్ొలద న్సటటలో కరుగుదల తగ్ిీప్ో తుింద. ఫినాల్ రసరయన ధరరమలు: ఫినాల్ రసరయన ధరరమలు మూడల రక్రలుగ్ర విభజించవచుచను. a.ఫినాల్ ఆమ ా స్తవభావము b.ఎలక్ోరా ఫిలిక్ పాతిక్షేపన చరయలు c.ఇతర చరయలు a.ఫినాల్ ఆమ ా స్తవభావము: ఫినాల్ కు ఈ క్నీింద రెజ్ొనన్సి న్సరరమణాలుింటాయ. ప్ై న్సరరమణములో ఆక్ీిజ్న్స అణువు ప్ై ప్రక్షిక ధనావేశ్ము ఏరపడిింద. ఈ ధనావేశ్ ఆక్నిజ్న్స, బింధ ఎలక్ర రా న్స జ్ింటను (O-H) బింధములో తన వైపు బలింగ్ర ఆకరిిించడిం వలన ప్ోా టాన్స (H+ ) విడలదల తేలిక అవుతుింద. ఈ విధింగ్ర ఫినాల్ యొకక ఆమ ా స్తవభావరన్సి వివరిించవచుచను. ఏరపడిన ఫినాక్ెైిడ్ అయాన్స కూడా క్నీింద రెజ్ోనన్సి న్సరరమణాల దావరర మించ సిథరతావన్సి ప్ొిందుతుింద. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 107. 107 ఫినాల్ కింటర ఫినాక్ెైిడ్అయాన్స సిథరతవము ఎకుకవ. దీన్సక్న క్రరణము ఫినాల్ రెజ్ొనన్సి న్సరరమణాలలో ఆవేశ్ విభజ్న ఉిండటమే. సిథరతవము వలన ఫినాల్, ప్ోా టాన్స ను క్ోలోపవడము దావరర ఫినాక్ెైిడ్ అయాన్స గ్ర మారుతుింద. ఈ విధింగ్ర ఫినాల్ ఆమ ా స్తవభావరన్సి పాదరిశస్తు ్ ింద. క్నీింద రసరయన చరయలు ఫినాల్ ఆమ ా స్తవభావరన్సి బలపరుసర ్ య. b.ఎలక్ోరా ఫిలిక్ పాతిక్షేపన చరయలు: 1.నైటరాష్న్స: 2.హాలోజ్న్సకరణము: Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 108. 108 3.రెైమర్-టెైమర్ చరయ: 4.క్ోలేి చరయ: c.ఇతర చరయలు : 1.ఆక్ీికరణము: 2.ఫ్ా పునమరిక: ఫినాల్ ఉపయోగ్రలు: 1.అదదక్రలు, ఔష్దాలు, ప్రరరమ స్తయటటకల్ి, ప్రలిమర్ి, ఇింక్ర అనేక కరాన స్తమేమళ్నాలను తయారుచేయడాన్సక్న ఉపయోగ్ిసర ్ రు. 2.ఫినాల్ లను యాింటటసప్ిరక్ గ్ర కూడా వరడతారు. ఈథర్ రెిండల ఆలైకల్ స్తమూహాలు ఒక ఆక్నిజ్న్స పరమాణువు దావరర బింధించబడిన కరాన స్తమేమళ్నాలను ఈథర్ (R-O-R) అన్స అింటారు. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 109. 109 ఈథర్ సరధారణ లేదా సౌష్రవఈథర్ మిశ్ీమ లేదా అసౌష్రవ ఈథర్ ఈథర్ లోన్స రెిండల ఆలైకల్ స్తమేమళ్నాలు ఒకకటర అయతే వరటటన్స సరధారణ లేదా సౌష్రవ ఈథర్ అన్స అింటారు. CH3-O-CH3 (డ్ై మిథ్ైల్ ఈథర్) ఈథర్ లోన్స రెిండల ఆలైకల్ స్తమూహాలను మిశ్ీమ లేదా అసౌష్రవ ఈథర్ అన్స అింటారు. CH3-O-C3H7(మిథ్ైల్ ప్ొా ప్ైల్ ఈథర్) ఈథర్ లను తయార్ు చేయడము: డై ఈథైల్స ఈథర్ (CH2-O-CH2): a.విలియమ్ సన్స సంశరలష్ణ: ఈథ్ైల్ క్ో ా రెైడ్ను సో డియిం ఈథక్ెైిడ్తో చరయ జ్రిప్ితే పాతిక్షేపనము చ్ింద డ్ై ఈథ్ైల్ ఈథర్ ను ఇస్తు ్ ింద. దీన్సన్స విలియమ్ స్తన్స స్తింశరాష్ణ అన్స అింటారు. C2H5-Cl + C2H5-ONa C2H5-O-C2H5 +NaCl ఈథ్ైల్ క్ో ా రెైడ్ సో డియిం ఈథ్ైల్ ఆక్ెైిడ్ డ్ై ఈథ్ైల్ ఈథర్ b.ఈథైల్స ఆలకహాల్స నుండి: ఈథ్ైల్ ఆలకహాల్ ను గ్రఢ H2SO4 తో చేరిచ 140°c ఉష్ోా గీత వరకు వేడి చేసే్ ఒక న్సటట అణువును క్ోలోపయ డ్ై ఈథ్ైల్ ఈథర్ ను ఏరపరుసర ్ య. C2H5+C2H5-OH C2H5-O-C2H5+H2O ర్సాయన ధ్ర్ాాలు: 1.ప్రస్తపరస్ ప్ింటా క్ో ా రెైడ్ తో చరయ: ప్రస్తపరస్ ప్ింటా క్ో ా రెైడ్ తో డ్ై ఇథ్ైల్ ఈథర్ పాతిక్షేపన చరయలో ప్రల్ ీ న్స ఈథ్ైల్ క్ో ా రెైడ్ ను ఏరపరుస్తు ్ ింద. C2H5-O-C2H5+PCl5 2C2H5-Cl+POCl3 డ్ై ఇథ్ైల్ ఈథర్ డ్ై ఇథ్ైల్ క్ో ా రెైడ్ 2.జ్ల విశరాష్ణము: డ్ై ఇథ్ైల్ ఈథర్ ను స్తజ్ల ఆమా ా లతో మరిగ్ిసే్ జ్లవిశరాష్ణ చరయ జ్రిగ్ి ఈథ్ైల్ ఆలకహాల్ ను ఇస్తు ్ ింద. C2H5-O-C2H5+H2O స్తజ్ల ఆమ ా ము 2C2H5OH (ఇథ్ైల్ ఆలకహాల్) 3.హెైడరాజ్న్స అయోడ్ైడ్ తో చరయ: డ్ై ఇథ్ైల్ ఈథర్ ను చలాన్స వితరణ అయోడ్ైడ్ తో చరయ జ్రిప్ిసే్ ఈథ్ైల్ ఆలకహాల్ మరియు ఈథ్ైల్ అయోడ్ైడ్ లను ఏరపరుస్తు ్ ింద. C2H5-O-C2H5+HI C2H5-OH (ఈథ్ైల్ ఆలకహాల్) + C2H5-I(ఈథ్ైల్ అయోడ్ైడ్) Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 110. 110 ఈథర్ ఉపయోగాలు: -నయనలను మరియుక్ొీవువలను కరిగ్ిించడాన్సక్న మించ దా ా వణగ్ర ఉపయోగ్ిసర ్ రు. -శ్రతలీకరణగ్ర ఉపయోగ్ిసర ్ రు. -గ్ిీగ్రిల్్ క్రరకము తయారి మరియు ఉర్ి చరయలలో ఉపయోగ్ిసర ్ రు. -ఆలకహాల్ మరియు ఈథర్ ల మిశ్ీమాన్సి ప్టర ా ల్ కు బదులుగ్ర ఇింధనముగ్ర ఉపయోగ్ిసర ్ రు. అమైడ్: అమైడ్ లో ముఖయమైనద యూరియా [CO(NH2)2]. యూరియాను క్రరబాన్సక్ ఆమ ా ము యొకక డ్ై అమైడ్ క్రరిమైడ్ అన్స ప్ిలుసర ్ రు. NH2 C=O NH2 [CO(NH2)2] క్రరబాన్సక్ ఆమ ా ము యొకక డ్ై అమైడ్ క్రరబామైడ్ యూరియాను తయారు చేయడము: 1.ప్ర టాష్ సయనేట్(KCNO) నుండి: (వోలర్ స్తింశరాష్ణ) ప్ో టాష్ స్తయనేట్(KCNO) ను అమోమన్సయిం స్తలేాట్ తో కలిప్ి వేడి చేసే్ యూరియా లభిస్తు ్ ింద.ఈ చరయ రెిండల దశ్లలో జ్రుగుతుింద. 2KCNO+(NH4)2SO4 2 NH4CNO+K2SO4 2.క్ార్భానైల్స క్్ ల ర్ెైడ్: క్రరబానైల్ క్ో ా రెైడ్ను అమోమన్సయాతో చరయ జ్రిప్ిసే్ యూరియా లభిస్తు ్ ింద. Cl+HNH2 NH2 O=C O=C +2HCl Cl+ HNH2 NH2 CaCl2+2NH3 CO(NH2)2+2HCl 3.అమ్మానియా మర్ియు క్ార్ాన్స డయాక్ెై్డ్ నుండి: దావ అమోమన్సయాను దావ సిథతిలో ఉని CO2 తో చరయ జ్రిప్ిసే్ అమోమన్సయిం క్రరిమేట్ ఏరపడలతుింద. అమోమన్సయిం క్రరిమేట్ ను అధక ఉష్ోా గీత వరకు వేడి చేసే్ యూరియా ఏరపడలతుింద. OH ONH4 NH2 O=C=O+NH3 O=C + NH3 O=C 152°c O=C +H2O NH2 NH2 NH2 Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in
- 111. 111 ర్సాయన ధ్ర్ాాలు: 1.స్తజ్ల ఆమ ాము లేదా స్తజ్ల క్షారరలతో యూరియాను మరిగ్ిసే్ జ్ల విశరాష్ణ జ్రిగ్ి క్రరాన్స డయాక్ెైిడ్ మరియు అమోమన్సయా వరయువును విడలదల చేస్తు ్ ింద. CO(NH2)2 +2H2O స్తజ్ల HCl CO2+H2O+2NH3CO2+H2O 2.నైటాస్ ఆమ ా ముతో చరయ: నైటాస్ ఆమ ా ముతో చరయలో యూరియా నైటర ా జ్న్స వరయువును విడలదల చేస్తు ్ ింద. CO(NH2)2+2HNO2 2N2 +3H2O+CO2 హెైడాజీన్సతో చరయ: యూరియాను హెైడాజీన్స తో చరయ జ్రిప్ితే సమీ క్రరిజ్ెైడ్ ఏరపడలతుింద. ఈ సమీ క్రరిజ్ెైడ్ మరియు ఆలి్హెైడ్ ను, క్ీటరను ను గురి్ించడాన్సక్న ఒక క్రరకముగ్ర ఉపయోగ్ిసర ్ రు. H2N-CO-NH2+HNH-NH2 H2N-CO-NH-NH2+NH3 ఉపయోగాలు: 1.నతాజ్న్స ఎరువుగ్ర ఉపయోగ్ిసర ్ రు. 2.దీన్సన్స ఫరరరమలి్హెైడ్తో చరయ జ్రిప్ిసే్ ప్ర ా సిరక్ పదారథము ఏరపడలతుింద. ఈ పదదతిలో అతి తేలిక్ెైన మరియు విరిగ్ిప్ో న్స ప్ర ా సిరక్ను ఉతపతి్ చేసర ్ రు. 3.హెైడాజీన్సతో చరయ జ్రిప్ి ఏరపడిన సమీ క్రరిజ్ెైడ్ అను పదారథమును ఆలి్హెైడ్లను మరియు క్ీటరన్సలను గురి్ించడాన్సక్న ఉపయోగ్ిసర ్ రు. Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in