mikro ekonomiye giriş

1. ©The McGraw-Hill Companies,
Bölüm 1
İktisat ve İktisat Bilimi
David Begg, Stanley Fischer and Rudiger Dornbusch, Economics,
8th Edition, McGraw-Hill Education, 2005
PowerPoint presentation by Alex Tackie and Damian Ward

2. ©The McGraw-Hill Companies,
2
İktisat Biliminin Doğuşu
• Kaynakların sınırlı olması dolayısıyla bir
toplumun üretebileceği mal ve hizmetler de
sınırlı miktarda olduğu halde toplumun maddi
ihtiyaçları sınırsızdır.
• Sonsuz ihtiyaçlarla sınırlı üretim arasındaki
çelişkiye ekonomide kıtlık sorunu adı verilir.
İktisat diye ayrı bir bilim dalının ortaya
çıkmasının nedeni bu kıtlık sorunudur.
• Eğer her insan istediği her mal ve hizmete
istediği miktarlarda bir bedel ödemeden sahip
olabilseydi, iktisat bilimine gerek kalmazdı.

3. ©The McGraw-Hill Companies,
3
İktisat Biliminin Amacı
• İktisat bilimi:
• Bir toplumda
– Hangi malların
– Kimin için ve
– Nasıl üretileceği sorularına cevap
arar.

4. ©The McGraw-Hill Companies,
4
İktisat ne ile ilgilenir?
0
10
20
30
40
50
60
1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000
VarilFiyatı,ABDDoları
Petrol fiyatları 1973-74 arasında 3 kat, ve 1979-80
arası iki kat artmıştır ve yeryüzünde yaşayan
herkesi etkilemiştir.

5. ©The McGraw-Hill Companies,
5
Petrol fiyatındaki artış
• Neyin üretileceğini
– Daha ekonomik motorlu araçlar
• Nasıl üretileceğini
– Daha farklı enerji kaynakları kullanarak
• Kimin için üretileceğini etkiler
– Petrol üreticilerinin alım gücü artarken,
petrol ithal edenler fakirleşir
• Birleşik Arap Emirliği’ndeki emlak patlaması

6. ©The McGraw-Hill Companies,
6
Gelir Dağılımı: Dünya Nüfusu ve
Toplam Gelir (2003)
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Nüfus Toplam Gelir
Fakir Orta Zengin

7. ©The McGraw-Hill Companies,
7
Gelir Dağılımı ve 3 Soru
• Fakir ülkeler dünya nüfusunun %40’ını
oluşturdukları halde, toplam gelirin sadece
%3’ünü alıyor.
• Zengin ülkelerse, %15 nüfus payına karşılık
gelirin %80’ini alıyor.
– Kim için üretim?
• Zengin ülke tüketicileri için
– Ne üretiliyor?
• Zengin ülke tüketicilerinin mal ve hizmet tercihleri
– Nasıl üretiliyor?
• Maliyeti daha düşük olan emek-yoğun tekniklerle

8. ©The McGraw-Hill Companies,
8
Fırsat Maliyeti (Opportunity
Cost)
• Kaynaklar (emek, sermaye, toprak) kısıtlı
olduğundan dolayı her ülke istediği mal
ve hizmetleri istediği kadar üretemez.
• Ya da harcayacağımız bütçe sınırlı
olduğu için her istediğimiz ürün ve
hizmeti istediğimiz miktarlarda
tüketemeyiz.
• Neyi, ne kadar üreteceğimiz
(tüketeceğimiz) kararını verirken
kullanılan kavram
• Fırsat Maliyeti (opportunity cost)
– Bir maldan bir birim daha fazla tüketmek (ya da
üretmek) için diğer maldan ne kadar az
tüketeceğimizi (ya da üreteceğimizi) anlatır.

9. ©The McGraw-Hill Companies,
9
Fırsat Maliyeti
• Bir kararın fırsat maliyeti, o kararın alternatifi
seçilseydi elde edilecek kazançtır.
• Örnek: Elimizde kullanılabilecek kaynak
olarak
– İşgücü
– 100 ytl sermaye ve
– 1 dükkan olduğunu varsayalım.
• Ve bir bakkal dükkanı açıp açmama kararını
alacağımızı varsayalım

10. ©The McGraw-Hill Companies,
10
Fırsat Maliyeti
• 100 TL’lik mal alıp kendimize ait dükkanı
kendimiz çalıştırdığımızda bir senenin
sonunda 120 TL kazanabileceğimizi
varsayalım.
– Muhasebe açısından kar= 20 TL
– Pozitif bir kar elde ediyor olmak dükkan açmanın
doğru bir karar olduğu anlamına gelmez.
– Önemli olan soru: Elimizdeki kaynakları (işgücü,
sermaye ve dükkan) alternatif bir şekilde
değerlendirebilseydik ne kadar kazanacaktık?

11. ©The McGraw-Hill Companies,
11
Örnek
• Dükkanda geçireceğimiz vakitte bir işyerinde ücretli
çalışıp bir senede 15 TL maaş kazanabilirdik
• 100 TL’yi mal almakta kullanmak yerine bankaya
koyup 18 TL faiz geliri elde edebilirdik
• Dükkanı başkasına kiraya verip yıllık 10 TL kira geliri
elde edebilirdik.
• Dolayısıyla, dükkan açmak yerine alternatif planı
uygulasaydık 43 TL kazanabilecektik.
• Karı 20 TL olan bir işin fırsat maliyeti 43 TL.
• Karar: Dükkan açılmamalı, kaynaklar alternatif
alanlarda kullanılmalıdır.

12. ©The McGraw-Hill Companies,
12
Üretim Olanakları Eğrisi (1)
• Bir toplumda eldeki sınırlı kaynaklar
(üretim faktörleri) ve mevcut teknoloji
düzeyi ile üretilebilecek azami
(maksimum) mal ve hizmet bileşimlerini
gösteren eğridir.
• Üretim Faktörleri:
– Toprak
– Emek
– Sermaye (fiziki sermaye ve teknik bilgi birikimi)

13. ©The McGraw-Hill Companies,
13
Üretim Olanakları Eğrisi (2)
Film Üretimi (G)
GıdaÜretimi(F)
Üretim Olanakları
Eğrisi
∆G = 8
∆F= 4
A
B10
14
6 14
•
•
∆F/∆G = fırsat maliyeti (=1/2)
1 birim fazla film (G) üretmek için
0.5 birim gıdadan (F) vazgeçmek
gerekir.
Hayali bir ekonomide iki ürün, film ve gıda, üretildiğini varsayalım

14. ©The McGraw-Hill Companies,
14
Üretim Olanakları Eğrisi
• Eğri üzerindeki noktalar verili kaynak (işgücü, toprak,
sermaye) ve teknoloji düzeyinde üretilebilecek azami
miktarları gösterir.
– Eğri üzerindeki her nokta etkin (efficient) düzeyleri gösterir.
• Eğrinin içinde kalan bölgedeki noktalar ise “etkin
olmayan” düzeyleri gösterir. Kaynaklar daha etkin
kullanılabilir.
• Eğrinin dışında kalan alandaki noktalar ise mevcut
kaynak ve teknoloji düzeyiyle ulaşılması imkansız
üretim düzeylerini gösterir.
– O düzeye, emek, sermaye, toprak ve teknik bilgi artışı
sonucunda ulaşılabilir.
– Bu durumda eğri o noktalardan geçecek şekilde üste
kayacaktır.

15. ©The McGraw-Hill Companies,
15
Fırsat Maliyeti ve Azalan
Getiriler Kanunu
• Üretim olanakları eğrisi, bir maldan daha fazla
üretebilmek için diğer malın üretiminden her
seferinde daha fazla miktar vazgeçileceğini
gösterir.
• Yani, bir malın üretimi arttıkça o üretimin
fırsat maliyeti artar.
• Bir başka deyişle, o birimi üretmek için her
seferinde daha fazla kaynak kullanmak
gerekir. Bu da kaynak verimliliğinin düşmesi
demektir.

16. ©The McGraw-Hill Companies,
16
Azalan Getiriler Kanunu
Üretimde kullanılan son birim faktörün toplam üretime katkısı giderek
düşer ve bir noktada sıfıra eşitlenir.
L (Emek)
Q=f(L)
f(L)
df(L)/dL
f(L): Üretim fonksiyonu
df(L)/dL: Emeğin marjinal ürünü

17. ©The McGraw-Hill Companies,
17
Piyasaların işleyişi
• Piyasa alıcı ve satıcıları biraraya getiren,
onların bilgi alışverişinde bulunup iş
yapmalarını sağlayan bir düzenlemedir.
• Piyasa aktörleri:
1. Hanehalkı : Neyi, ne kadar tüketeceğin kararını
verir.
2. Firmalar: Neyin nasıl üretileceği kararını verir.
3. İşçiler: Piyasada oluşan ücret düzeyinde ne kadar
çalışacağının kararını verir.
• Tüm bu kararların sonucunda fiyatlar arz ve
talebi eşitleyecek şekilde oluşur.

18. ©The McGraw-Hill Companies,
18
Kaynak Dağılımı
(Resource Allocation)
• Arz ve talep ekonomide üretilen mal ve
hizmetlerin fiyatlarını belirler.
• Piyasada oluşan fiyatlarsa ekonomide
kaynak dağılımını yönlendiren bir
gösterge veya kılavuz rolünü oynarlar.
• Kaynak Dağılımı çeşitli toplumlarda
çeşitli biçimler alır.
– Merkezi Plan ekonomileri
– Karma Ekonomik sistemler
– Serbest Piyasa

19. ©The McGraw-Hill Companies,
19
Etkinlik mi Eşitlik mi?
• Değişik ülkelerdeki iktisadi sistemleri birbirinden
ayıran en önemli konu bu soruya verilen cevapta
gizlidir.
• Serbest piyasa ekonomileri fiyat mekanizması (Adam
Smith’in meşhur görünmez eli) ile kaynakların etkin
bir şekilde dağıtılacağını iddia ederken toplumda bu
kaynakların nasıl dağılacağı sorusu ile ilgilenmez.
• Planlı ekonomiler ise, kaynakların toplum içinde eşit
bir şekilde ihtiyaçla orantılı bir şekilde dağıtılması
esasına dayanır.
– Planlı ekonomilerde fiyatların yol göstericiliği ortadan
kalktığından, kimin ne kadar ihtiyacı olduğunu belirlemek, ne
kadar üretileceğine karar vermek ağır bir bürokrasiyi
gerektirir. Rekabetin olmaması sonucu verim ve kalite
düşüklüğü gibi sorunlar ortaya çıkabilir.

20. ©The McGraw-Hill Companies,
20
Piyasaların işleyişine göre
ülkeler
Merkezi Plan
Ekonomileri
Serbest
Piyasa
Ekonomileri
Küba
Çin
Macaristan
İsveç
İngiltere
ABD

21. ©The McGraw-Hill Companies,
21
Normatif ve Pozitif İktisat
• Pozitif iktisat; ne, nasıl, nerede, ne
zaman, ne kadar gibi objektif
önermelerle ilgilenir.
– Örneğin, sigaraya %10 vergi konulursa
tüketim yüzde kaç düşer?
• Normatif iktisat, iktisadi analizinde, iyi-
kötü, doğru-yanlış gibi sübjektif veya
ahlaki değerlere atıf yapar.
– Örneğin; Sigara tüketimini azaltmak için
vergi konulmalıdır.

22. ©The McGraw-Hill Companies,
22
Mikro ve Makroiktisat (1)
• Mikroekonomi
– Ekonomide tekil birimlerin
incelenmesini konu edinir.
– Belirli bir malın fiyatı, firmanın
çalıştıracağı işçi sayısı
mikroiktisadın konusudur.

23. ©The McGraw-Hill Companies,
23
Mikro ve Makroiktisat (2)
• Makroekonomi
– Ekonomiyi bir bütün olarak inceler.
– Ulusal gelir, işsizlik, enflasyon,
toplam harcamalar, toplam yatımlar,
dış açık, dış borçlar vs.
makroekonominin başlıca
konularıdır.