piiuhuyt

1. ความหลากหลายทาง
ชีวภาพ
โดย
อาจารย์วุฒิไกร บุญคุ้ม
ภาควิชาสัตวศาสตร ์ คณะเกษตรศาสตร ์
มหาวิทยาลัยขอนแก่น

2. ความหมายของความหลากหลาย
ทางชีวภาพ
“การมีชนิดพันธุ ์ของสิ่งมีชีวิตหลากหลาย
ชนิดมาอยู่ร่วมกัน
ณ สถานที่หนึ่งหรือระบบนิเวศใดระบบนิเวศ
หนึ่ง”
ความหลากหลายทางชีวภาพมี 3 ระดับ
1. ความหลากหลายทางพันธุกรรม ( Genetics
Diversity )
2. ความหลากหลายทางชนิดพันธุ ์( Species
Diversity )
3. ความหลากหลายทางนิเวศวิทยา ( Ecological
Diversity )

3. 1.ความหลากหลายทาง
พันธุกรรม (1)
::คือ ความหลากหลายของสายพันธุ ์
ของสิ่งมีชีวิตชนิดต่างๆ
โคลนนิ่ง
ฝาแฝด
พ่อ แม่
ลูก
การถ่ายทอด

4. 1.ความหลากหลายทาง
พันธุกรรม (2)
สุกร มีหลายสายพันธุ ์
โดยอาศัยความแตกต่าง
ทางพันธุกรรมเป็ นดัชนีในการวัด

5. 1.สาเหตุของความหลากหลายทาง
พันธุกรรม (3)
GMOs
Mutation
Import
Sexual Reproduction

6. แหล่งพันธุกรรมสัตว์
• Animal Genetics Resources ครอบคลุมถึง
 Domestic animals
 Having potential to be domestic animals
 Local, native or regional animals

7. การอนุรักษ์แหล่งพันธุกรรมของ
สัตว์
enhancement of nature environment
conservation
preservation
maintenance
sustaianable use

8. หลักในการอนุรักษ์พันธุ ์สัตว์
• อนุรักษ์ในรูปฝูงสัตว์(Live population)
• อนุรักษ์แหล่งพันธุกรรม (genetic material)
ในรูปของ ไข่ (ova), ตัวอ่อน (embryos),
น้าเชื้อ (semen) โดยเก็บในไนโตรเจนเหลว
(-196 0C)
• อนุรักษ์ข้อมูลพันธุ ์กรรม (genetic information)
ในรูปของลาดับยีน ชิ้นดีเอ็นเอ (DNA
fragments)

9. เกณฑ์การกาหนดสัตว์ที่ใกล้สูญ
พันธุ ์
ประเภท
จานวน
เพศเมีย เพศผู้
ENDANGER 100-1,000 5-20
CRITICAL <100 <5
EXTINCT ไม่พบพันธุ ์
แท้
ไม่พบพันธุ ์
แท้
FAO ได้กาหนดเกณฑ์ในการจัดสัตว์ที่มีความเสี่ยงต่อการสูญพันธ

10. 2.ความหลากหลายทางชนิด
พันธุ ์(1)
::คือ ความมากมายหลากหลายของชนิด
ของสิ่งมีชีวิตชนิดต่างๆ ในพื้นหนึ่ง
โดยวัดจากจานวนชนิดและจานวน
ประชากร

11. 2.ความหลากหลายทางชนิด
พันธุ ์(2)
ตารางที่ 1 แสดงจานวนของชนิดของ
สิ่งมีชีวิตของโลก
Group No of Species
bacteria & blue green algae
fungi
algae
insects
mollusks
fish
amphibians
reptiles
birds
mammals
4,760
46,983
26,900
751,000
50,000
19,056
4,184
6,300
9,198
4,170

12. 2.ความหลากหลายทางชนิด
พันธุ ์(3)
ตารางที่ 1 แสดงจานวนของชนิดของ
สิ่งมีชีวิตของไทย
Group No of Species
microbial
plant
mammals
Bird and fowl
fish
reptiles
amphibians
100,000
20,000
282
920
1,900
298
107

13. 2.สาเหตุของความหลากหลายทาง
ชนิดพันธุ ์(4)
Geography Human
(Artificial Selection)
Chance
Mechanism & System
Reproduction development

14. หลักการวัดความหลากชนิด (species
diversity) (1)
การวัดความหลากชนิดต้องคานึงถึงปัจจัย 2
ประการ ได้แก่
1. จานวนชนิดที่แตกต่างกัน (richness)
2. ปริมาณของสิ่งมีชีวิตชนิดนั้น (evenness)
โดยมีสูตรในการคานวณค่าดัชนีความหลากชนิด
(diversity index)
ตามวิธีของ Shanon-Weiner ดังนี้ 



n
i
Pi
Pi
H
1
ln
*
n
H
J
ln

และ

15. หลักการวัดความหลากชนิด (species
diversity) (2)




n
i
Pi
Pi
H
1
ln
*
n
H
J
ln

และ
H
J
Pi
n
เมื่อ
= ดัชนีความหลากหลายของชนิด
(Richness index)
= ดัชนีความสม่าเสมอ (Evenness index)
= สัดส่วนของจานวนสิ่งมีชีวิตชนิดที่
ต่อจานวนสิ่งมีชีวิตทั้งหมดใน
ประชากร
= จานวนชนิดของสิ่งมีชีวิตที่พบทั้งหมดในประชากร
i

16. หลักการวัดความหลากชนิด (species
diversity) (3)
ตัวอย่าง
ประชากร1
ชนิ
ด
ชื่อ จานวนที่พบ Pi
1 A 35 0.075
2 B 33 0.071
3 C 30 0.064
4 D 234 0.500
5 E 23 0.049
6 F 28 0.060
7 G 21 0.045
8 H 26 0.056
9 I 16 0.034
10 J 19 0.041
11 K 2 0.004
12 L 1 0.002
468 1.000
 
72
.
0
)
12
ln(
80
.
1
80
.
1
)
002
.
0
ln(
*
002
.
0
...
)
071
.
0
ln(
*
071
.
0
)
075
.
0
ln(
*
075
.
0








J
H

17. หลักการวัดความหลากชนิด (species
diversity) (4)
ประชากร 1 ประชากร 2
โดยทั่วไปแล้วในการวัดความหลากหลายนิยมเทียบกัน
ระหว่างประชากร โดยประชากรที่มีค่าดัชนีทั้ง 2 สูงกว่า
จะถูกจัดว่ามีความหลากหลายทางชีวภาพสูงกว่า

18. 3.ความหลากหลายทาง
นิเวศวิทยา (1)
ระบบนิเวศแต่ละระบบเป็ นแหล่งของถิ่นที่อยู่อาศัย (habitat)
ความหลากหลายขึ้นอยู่กับชนิดและจานวนประชากรของส
ชีวิตที่อาศัยอยู่ในระบบนิเวศนั้นๆ

19. 3.สาเหตุของความหลากหลายทางระบบ
นิเวศน์ (2)
Habitat diversity
Changed ecological diversity
Old ecological diversity New ecological diversity
Ecological difference

20. คุณค่าของความหลากหลายทางชีวภาพ (value
of biodiversity)
 เป็ นแหล่งทรัพยากรธรรมชาติ (ปัจจัย
4)
 ทาให้เกิดความสมดุลทางธรรมชาติ
สิ่ง แ ว ด ล้อ ม ที่เ อื้อ อ า น ว ย ต่ อ ก า ร
ดารงชีวิตมีความเป็ นปกติสุข
 ทาให้คุณภาพชีวิตมนุษย์ดีขึ้น ทั้งด้าน
โภชนาการ การแพทย์เป็ นแหล่งเรียนรู ้
สาคัญในธรรมชาติ เพื่อการอนุรักษ์และ
พัฒนาสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน
 เป็ นแหล่งทรัพยากรที่มีคุณค่าเชิง
พ า ณิ ช ย์ที่ก่ อใ ห้เ กิด ก า ร พัฒ น า
เศรษฐกิจของประเทศ

21. สาเหตุของการสูญเสียความหลากหลาย
ทางชีวภาพ
 เกิดจากการกระทาของมนุษย์
การสร้างเขื่อน, การบุกรุกทาลายป่ า,
การใช้ ทรัพยากรอย่างฟุ่ มเฟื อย, การนา
สิ่งมีชีวิตใหม่เข้ามาในระบบนิเวศน์, การ
ทา cloning, ถูกขโมย
 เกิดจากปรากฏการณ์ตามธรรมชาติ
natural selection เช่น ไดโนเสาร ์

22. การอนุรักษ์ความหลากหลายทาง
ชีวภาพ (1)
1 . จัด ร ะ บ บ นิ เ ว ศใ ห้ใ ก ล้เ คีย ง ต า ม
ธรรมชาติ โดยฟื้นฟู หรือพัฒนาพื้นที่
เสื่อมโทรมให้คงความหลากหลายทาง
ชีวภาพไว้มากที่สุด

23. การอนุรักษ์ความหลากหลายทาง
ชีวภาพ (2)
2. ใช้วิธีการอนุรักษ์ทั้งแบบ In situ และ Ex situ
conservation
In situ conservation คือ
การอนุ รักษ์ในรู ปฝู งสัตว์ โดยพยายามจัดให้คงอยู่ใน
สภาพแวดล้อมดั้งเดิม
Ex situ conservation คือ
การอนุรักษ์ในรูปการแช่เย็น หรือ แช่แข็ง (cryopreservation)

24. ข้อได้เปรียบและเสียเปรียบของการอนุรักษ์
แบบต่างๆ (1)
ข้อได้เปรียบ ข้อเสียเปรียบ
1. ไม่ต้องการเทคโนโลยีชั้นสูง
2. มีผลผลิตทางเศรษฐกิจกลับคืน
• - แรงงาน เนื้อ ขน หนัง ซีรั่ม
• - จัดเป็ นสวนสัตว์ ฟาร ์ม แหล่ง
พักผ่อน
• - สร้างงานวิจัย การกีฬา
1. สัตว์ที่อนุรักษ์จะมีการปรับตัวตาม
สภาพแวดล้อมที่เปลี่ยนไป
2. สะดวกในการประเมิน จาแนก
และนามาใช้
3. สามารถคัดเลือก และปรับปรุง
พันธุ ์ให้ดีขึ้นเรื่อยๆ
ฯลฯ
1. ต้องการคนจัดการดูแล ใช้พื้นที่
มาก และใช้อาหาร ทาให้เสีย
ค่าใช้จ่ายสูง
2. มีโอกาสเกิดการสูญหายของยีน
เนื่องจากประชากรขนาดเล็ก
(genetic drift)
3. เสี่ยงต่อการคุกคามด้วยโรค
ระบาด หรือภัยธรรมชาติ
4. ไม่สะดวกในการเคลื่อนย้าย
ขนส่ง หรือข้ามไปยังแหล่งอื่นๆ
ฯลฯ
การอนุรักษ์แบบฝูงสัตว์

25. ข้อได้เปรียบและเสียเปรียบของการอนุรักษ์
แบบต่างๆ (2)
การอนุรักษ์แบบแช่แข็ง
ข้อได้เปรียบ ข้อเสียเปรียบ
1.ค่ารักษาดู แลแหล่งพันธุกรรม
(maintenance) ค่อนข้างต่า
2.เป็ นการหลีกเลี่ยงปั ญหาเรื่แง
genetic drift
3.เคลื่อนย้ายได้สะดวก
4.สามารถนามาจัดการปรับใช้
(manipulate) เช่น การ cloning,
sexing, etc.
5.เมื่อคิดต่อระยะเวลาการอนุรักษ์ที่
ยาวนานแล้วจะใช้ต้นทุนต่า
ฯลฯ
1.เ สี ย ค่ า ใ ช้จ่ า ยใ น ก า ร จัด ตั้ง
ห้องปฏิบัติการเริ่มต้นสูง
2.ต้องการผู้ที่มีความชานาญและ
เทคโนโลยีชั้นสูง
3.ไม่สามารถนามาใช้ได้ทันทีเมื่อ
ต้องการ ทั้งนี้ต้องการตัวรับ และต้อง
ใช้เวลาในการรอให้สัตว์คลอดและ
เติบโต
4.การประเมินจาแนกทาได้ไม่สะดวก
5.ยังจากัดในสัตว์บางชนิด
6.ไม่มีผลทางเศรษฐกิจกลับคืนใน
ลักษณะฝูงสัตว์
7.ง่ายต่อการผิดพลาด (accident)
- human error
- ไฟฟ
้ าดับ, ไนโตรเจนเหลวหมด,
ฯลฯ

26. การอนุรักษ์ความหลากหลายทาง
ชีวภาพ (3)
3. จัดใ ห้มีศู น ย์อ นุ รัก ษ์ห รือ พิ ทัก ษ์
สิ่งมีชีวิตนอกถิ่นกาเนิด เพื่อเป็ นที่พัก
พิงชั่วคราวที่ปลอดภัย ก่อนนากลับไปสู่
ธรรมชาติ เช่น สวนพฤกศาสตร ์ศูนย์
เพาะเลี้ยงสัตว์น้าเค็ม เป็ นต้น

27. การอนุรักษ์ความหลากหลายทาง
ชีวภาพ (4)
4. ร่างข้อตกลง/สัญญา/กฏ/ข้อบังคับใน
ประเทศ/นานาชาติ
FAO = Food and Agriculture Organization
UNEP = United Nations of Environment Project
CBD = Convention on Biological Diversity
CITES = Convention on International Trade in Endangered
Species
อนุสัญญาว่าด้วยความหลากหลายทางชีวภาพ
องค์การเกษตรและอาหารประเทศสหรัฐอเมริกา
โครงการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมขององค์การสหประชาชาติ
อนุสัญญาการค้าระหว่างประเทศว่าด้วยการห้ามซื้อขายส
และพืชที่ใกล้สูญพันธุ ์

28. หากไม่มีทั้งความหลากหลายทาง
พันธุกรรม และความหลากหลายของ
ระบบนิเวศวิทยาสิ่งมีชีวิตชนิดนั้นหรือ
กลุ่มนั้นย่อมไร้ทางเลือกและหมดหนทาง
จะอยู่รอดเพื่อสืบทอดลูกหลานต่อไป

29. สวัสดี