Betonarme donatı uygulamalarının değerlendirilmesi

1. ISSN: 2148-0273 Cilt 4, Sayı 1, 2016
Vol. 4, Issue 1, 2016
1
Bilal Üstün, Lisans Öğrencisi, Tuncel Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü,
Tunceli, e-mail:ins.muh.bilalustun@gmail.com
2
*Murat Dal, Yrd. Doç. Dr., Tunceli Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü,
Tunceli, e-mail: teknikmurathoca@gmail.com, muratdal@tunceli.edu.tr
Betonarme Donatı Uygulamalarının Değerlendirilmesi
Bilal ÜSTÜN1
, Murat DAL2*
Özet
Günümüzde inşaat sektörü denince akla ilk gelen beton ve çelik malzemedir. Çelik betonarme
bir yapının güvenliğini en iyi tanımlayabilen malzemedir ve yapının uzun ömürlü olmasında en önemli
etkendir. Çeliğin hazırlanması ve montajı önemlidir. Çünkü çelik yanlış uygulamalar sonucu yapıda
önemli hasarlara neden olabilmektedir. Yapı iskeletini oluşturan çelik aynı zamanda deprem güvenliği
açısından da çok önemli bir malzemedir. Dolayısıyla çeliğin işlenişi, hazırlanması, montajı mühendislik
gerektiren önemli bir husustur. Bu çalışmada özellikle betonarme donatılar şantiye ortamında
fotoğraflanarak değerlendirilmiştir.
Anahtar kelimeler: betonarme, donatı, paspayı, korozyon, etriye
Evaluation of Reinforced Concrete Reinforcement Applications
Abstract
Today, the first thing comes to mind when talking about the construction industry is the concrete
and steel materials.Steel is the best material that can identify structural safety of a reinforced concrete and
is the most important factor in longevity of the structure.The preparation and assembly of the steel are
important. Because steel can cause significant damages in the structure due to improper practices. Steel
forming the structural frame at the same time a very important material in terms of seismic
safety.Therefore the processing, the preparation, and installation of steel are important issues that require
engineering.In this study, especially concrete reinforcements were photographed at the construction site
and evaluated.
Keywords: reinforced concrete, reinforcement, spacer, corrosion, stirrup

2. 9 | Betonarme Donatı Uygulamalarının Değerlendirilmesi
1. Giriş
Geçmişten günümüze insanlık olumsuz çevre şartlarında korunabilmek için çeşitli
yapılar inşa etmişlerdir. Günümüzde, daha az yer kaplayan yerleşim alanlarını çok
daraltmadan dikey yükselen yapılar kullanılmaktadır. Bu yapılar hem estetik açıdan
hem mühendislik açısından önemli konumdadır. Yüksek yapıların gerek yük durumları
altında gerekse depreme karşı sağlamlığının korunması konusunda beton ve çelik
kullanımları çok önemlidir. Çelik, betonarme yapılarda kayma ve çekme gerilmelerini
karşılamak amacı ile beton içine konulan özel şekillendirilmiş malzemeye
denilmektedir. Donatı hazırlanması ve montajı mühendislik gerektiren bir konudur.
Betonarme yapılarda çelik yapı ömrü için önem arz etmektedir.
2. Materyal ve Yöntem
Çeşitli yapılardan betonarme donatı uygulamaları fotoğraflanarak, standartlara
uygunluğu tartışılmıştır.
Şekil 1. 135° kanca yapılmış etriye
Özel deprem etriyelerinin her iki ucunda mutlaka 135° kıvrımlı kancalar bulunmalıdır.
Özel deprem çirozlarında ise bir uçta 90° kıvrımlı kanca yapılabilir. Bu durumda
kolonun veya perdenin bir yüzünde, kanca kıvrımları 135° ve 90° olan çirozlar hem
yatay hem de düşey doğrultuda şaşırtmalı olarak düzenlenmelidir. 135° kıvrımlı
kancalar, Ø enine donatı çapını göstermek üzere, en az 5 Ø çaplı daire etrafında
bükülmelidir. Kancaların boyu kıvrımdaki en son teğet noktasından itibaren, düz
yüzeyli çubuklarda 10 Ø ve 100 mm'den, nervürlü çubuklarda ise 6 Ø ve 80 mm'den az
olmamalıdır(Doğangün,2013).
TS500

3. Bilal ÜSTÜN, Murat DAL | 10
Şekil 2.Uygun aparatla yapılmış etriyeuygulaması (URL 1, 2015).
Etriye olarak bükülecek çelik çubuklarda; standardın belirlediği, silindir çapı etrafında
bükülmesi gerekmektedir. Kesinlikle sivri köşe etrafında bükülmemelidir. Çentik etkisi
yapar ve geriye açılması halinde ayrılmalara, yırtılmalara neden olacaktır. Standarda
göre belirlenmiş bükme silindir (mandrel) çaplarının doğru uygulanması ve yeterli
ekipmana sahip olunması gerekmektedir (URL 1, 2015).
Şekil 3.Yoğun korozyona uğramış bir iskele
ayağı
Çelik yapı malzemelerinde herhangi bir
önlem alınmadığı durumlarda, açık hava
koşulları veya direkt su etkisi altında
oluşan bir reaksiyon sonucu eleman
yüzeylerinde oksit ve hidroksit özellikte
bir tabaka oluşur, buna korozyon
yadaaslanma denir. Bu olay sonucu
elemanda kabuklanmalar, çatlamalar ve
yarıklar oluşabilmektedir (Türker,2008).
Depremde birçok yapının yıkılmasının
nedeni donatı korozyonudur. Donatı
korozyonunun nedeni ise su yalıtımının
yapılmamış olmasıdır(Dal, 2015).

4. 11 | Betonarme Donatı Uygulamalarının Değerlendirilmesi
Şekil 4. Zemin iyileştirmede kullanılan fore
kazık başlarını zift(mastık asfalt) sürerek hem
paslanması engellenmiş hem de su yalıtımı
sağlanmıştır.
Şekil 6.Fore kazık için yapılan donatı kafesi
fretle sarılarak patlamaya karşı uygulanmış, en
önemli sarma şeklidir.
Şekil 5. Radye-jeneral temelde kullanılan donatı
uygun gönye ve bağ teli ile alt döşeme ızgara
bağlaması yapılmıştır.
Şekil 7. Perde duvarda yapılan pencere boşluğu
çapraz demir atılarak pencereye gelecek basıncı
dağıtmak amacıyla yapılmıştır.

5. Bilal ÜSTÜN, Murat DAL | 12
Şekil 8. Kirişte kesmeye çalışan sarma etriyeleri
projeye gereğine uygun ve 10 cm aralıklarla
sıklaştırma yapılarak tasarlanmıştır.
Şekil 10.Kiriş ve kolon birleşim yerinde kolon
etrafında 5 cm aralıkla sıklaştırma etriyesi
yapılmıştır. Daha sonra kesme etriyeleri 10 cm
aralıklarla uygulanmıştır.
Şekil 9. Çeliği tazyikli su ile yıkayıp betona
hazırlık yapılır. Donatı temizlenince beton ile
aderansı artmaktadır.
Şekil 11. Grobeton döküldükten sonra
temellerde donatıyı en az 5 cm yukarıda tutmak
için paspayı kullanılmalıdır. Aksi durumda
topraktaki tuzlar, asitler, bazlar, donatı
korozyonuna neden olmaktadır.

6. 13 | Betonarme Donatı Uygulamalarının Değerlendirilmesi
Şekil 12. Merdivenlerde 2,5 cm paspayı
bırakarak ve donatı betonla birleşmesi için
betonarmede donatı çapı kadar delik açılır ve
epoksi doldurarak donatı betona sabitleştirilir.
Şekil 13.Asmolen döşemelerde birbirine
geçmeli kirişler ve tabla için önce kısa sonra
uzun kenar boyunca Ø8 çaplı donatı ile hasır
şeklinde döşenmiştir.
Şekil 14. Kaset döşemede nervür kirişler ile
tabla için hasır Ø10‟luk donatı döşenmiştir.
Şekil 15. Kolon iskeletini oluşturmak için etriye
135° kanca ile düşey donatıların belli aralıklarla
ve çift etriye uygulanmıştır.

7. Bilal ÜSTÜN, Murat DAL | 14
Şekil 16.Segregasyona uğramış kolon zamanla
korozyon etkisi yaratır.
Segregasyondan dolayı donatıda meydana gelen
korozyon sonucu önemli kesit kayıplarının
yanında donatı-beton aderansı da zamanla yok
olmaktadır. Bunun sonucu bir bütün olarak
çalışması gereken donatı ve beton birbirinden
farklı davranmaya başlayarak önemli ölçüde
taşıma gücü kaybınauğramaktadır(Doğan,2009).
Şekil 17. İmal edilmiş olmasına rağmen
donatıdaki pasın silinme işlemi uygulanmamış
olması yapıda belli bir süre sonra beton içinde
donatının korozyona uğraması ile hasarlar
kaçınılmaz olur.
Şekil 18; Filiz boyu beton seviyesinden, demir
çapı 50Øile 70Ø yüksekliğinde imal edilmelidir.
Günümüz yapılarında filiz boyu genellikle 90-
100 cm olarak alınır (Ersoy,2007).

8. 15 | Betonarme Donatı Uygulamalarının Değerlendirilmesi
Şekil 19. Sağlam zemin üzerine radye temel
olarak inşa edilen temel demirleri
görülmektedir. Binanın oturduğu alan tamamen
demirlerle döşenerek binanın yükleri zemine
dağıtılarak güvenle taşıtılmaktadır (URL
2,2015).
Şekil 20.Perde kolonlarda birinci deprem
bölgelerinde her 1m2
ye 10 adet (S, Z, U)
çirozatılmalıdır.
Şekil 21. Asmolen döşemede 20x15 cm ebatlı
nervürlü kirişler yapılmış.25x40x100 cm ebatlı
straforlarla nervür kirişleri arasına yerleştirerek
döşeme tamamlanmıştır.
Şekil 22.Çiroz etriyeler fotoğraftaki gibi 135°
kıvrılarak beton içine doğru sokulmalı ve iki
tarafı bağ telli ile bağlanmalıdır(Doğan, 2009).

9. Bilal ÜSTÜN, Murat DAL | 16
Şekil 23.İnşaat demirlerini birbirine eklemek
için kullanılan manşon sistemi. Demirleri üst
üste bindirmeyi gerektirmez. İnşaat demirinin
kendisinden daha yüksek bir mukavemete
sahiptir. Malzemede, ağırlıkta ve iş gücünde
büyük bir tasarruf sağlamaktadır(URL 3, 2016).
Şekil 24.Kaset döşemede nervürlü kirişler
birbirine geçmeli ve üstlerine hasır çelik
donatısı kullanılmıştır.
Şekil 25.Döşemede 50Økadar bırakılan kolon
filizleri ile bir üst katın kolonu birbirine
bağlanmıştır.
Şekil 26.Yüksek yapılarda perde, kolon ve
kirişin birbirine çapraz kirişçikler ile
bağlanmıştır.

10. 17 | Betonarme Donatı Uygulamalarının Değerlendirilmesi
3. Sonuç ve Öneriler
Mühendisliğin en temel unsuru ise insanlara ekonomik, estetik ve konforlu yapı ya da
barınma yerleri inşa etmektir. Bu inşa edilecek yapılar güven, sağlık ve yaşanabilir bir
barınma mekanı oluşturmalıdır. Mühendislik gereği yapı için kullanılacak donatının,
montajı, hazırlanması, temizliği önemlidir. Günümüzde inşaat sahasına gelen donatının
uygunsuz kesmeler, denetimin olmayışı, yoğun oksijen ortamında kalmış paslı donatı ve
bu alanda teknik eleman yetişmemesi vb. konularda yapıda çok sayıda hasarlara neden
olabilecek tehlikeli unsurların en başında donatı hataları gelmektedir (URL 2, 2015).
Bu çalışma da inşaatlarda kullanılan donatılar fotoğraflanarak yanlış ve doğru alanda
kullanıp kullanılmadığı hakkında bilgiler içermektedir. Çalışmanın asıl amacı; donatı
hatalarını vurgulamak ve donatılardaki hatalı uygulamalarının tekrarlanmamasıdır.
Özellikle etriye, filiz boyu, paspayı, korozyon, çiroz vb. uygulamalar ele alınmıştır.
Ülkemizde betonarme donatı konusunda eğitimsiz ustaların çalışmasından dolayı ve
ayrıca depremlerde donatı hatalarından dolayı yapılar hasar görmektedir.
“Bir eksik etriye çok can alır, bir fazla etriye çok can kurtarır” tümcesi ile de yapılardaki
donatının önemi vurgulanmıştır. Betonarme demirciliği konusunda kalifiye elemanların
yetiştirilmesi ve betonarme donatı kontrollerinin çok ciddi olarak yapılması teknik
elemanlar tarafından sağlanmalıdır.
Kaynakça
Ataköy, H. (2010).Ülkemizde Üretilen Donatı Çeliklerindeki Kalite Problemleri ve
TS 708, İstanbul.
Aydınoğlu, M.N. vd. (2009). Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında
Yönetmelik / Açıklamalar ve Örnekler Kitabı, İkinci Baskı, 2009.
Boğa, A.R, Topçu, İ.B. (2006). Uçucu Küllü Betonlarda Donatı Korozyonunun
Hızlandırılması Yöntem ile Araştırması, 3.Ulusal Yapı Malzemesi Kongresi ve
Sergisi,Kasım 2006, İstanbul.
Dal, M., Ayhan, E.(2015). İnşaat & Mimarlık Bilgisi, Mimarlık Vakfı İktisadi
İşletmesi, Haziran 2015, İstanbul.
Dal, M., Yılmaz D. (2015).The Negative Impact of Water-Moisture to Building
Elements and Building Comfort, Int. J. Pure Appl. Sci. 1: 89-99 (2015).

11. Bilal ÜSTÜN, Murat DAL | 18
Dal, M. (2015). Şantiye Ders Notları (Yayınlanmamış), Tunceli Üniversitesi
Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Yapı Anabilim Dalı,
Tunceli.
Dal, M. (2015). Yalıtım Teknolojisi Ders Notları (Yayınlanmamış), Tunceli
Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Yapı
Anabilim Dalı, Tunceli.
Dal, M. (2015). Yapı Malzemesi Ders Notları (Yayınlanmamış), Tunceli Üniversitesi
Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Yapı Anabilim Dalı,
Tunceli.
Doğan M. (2009). Betonarme Yapılardaki Deprem Hasarlarına Korozyonun Etkisi
Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi
Cilt: XXII, Sayı:1, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir.
Doğan M. (2009). Çiroz Etriye Bağlanma Şekli, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi
Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, Cilt:XXII, Sayı:1, Eskişehir.
Doğangün A. (2010). Betonarme Yapıların Hesap ve Tasarımı, 10. Baskı, Birsen
Yayınevi, İstanbul.
Doğangün A. (2013).Betonarme Yapıların Hesap ve Tasarımı, Birsen Yayınevi,
İstanbul.
Ersoy U. Özcebe G. (2007).Betonarme Kitabi, Evrim Yayınevi, İstanbul. Hanmehmet,
Z. (2002). Betonarme Yapıların Hesap ve Tasarım Esasları, Birsen Yayınevi,
İstanbul.
Koçak, A. (2007). Betonarme Yapı Tasarımı DersiYıldız Teknik Üniversitesi İnşaat
Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Yapı Anabilim Dalı, İstanbul.
Orbay, A. (2005). Ayrıntılı Örneklerle Betonarme, Birsen Yayınevi, Ağustos 2005,
İzmir.
Topçu, İ.B. Boğa, A.R. (2008).Effect of Corrosıon on Adherence Between
Reınforcement and Concrete for Reınforced Concrete, Eng&Arch.Fac.
Eskişehir Osmangazi University, Vol. XXI, No:1,
TS500. (2000). Betonarme Yapıların Tasarım ve Yapım Kuralları, TSE, Ankara.
TS500. (2007).Betonarme Yapıların Tasarım ve Yapım Kuralları, TSE, Ankara.
Türker, K. (2008). Çelik Yapılar-1, Balıkesir Üniversitesi Mühendislik - Mimarlık
Fakültesi, Balıkesir.

12. 19 | Betonarme Donatı Uygulamalarının Değerlendirilmesi
URL 1, (2015). „‟Demir Kullanım Hataları‟‟ İnternet Adresi:
http://www.gulecdemir.com.tr/ Erişim tarihi: 15.12.2015.
URL 2, (2015). „‟Demir Kullanım Hataları‟‟, İnternet Adresi:
http://symdemircelik.com.tr/, Erişim tarihi: 14.12.2015.
URL 3, (2016). „‟Betonarme Donatı Maşonu‟‟, İnternet Adresi:
http://www.yarbis1.yildiz.edu.tr/, Erişim tarihi: 01.01.2016.