Aile Yanında Destek Uygulamaları üzerine bir sunum...

1. KORUNMA GEREKSİNİMİ İÇERİSİNDEKİ ÇOCUKLAR VE SOSYAL
HİZMET
DOÇ. DR. ERCÜMENT ERBAY
“AİLE YANINDA DESTEK UYGULAMALARI”
Hazırlayan:
Mehmet Can AKTAN
N12225097
Ankara, 2014
T.C.
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
SOSYAL HİZMET BÖLÜMÜ

2. 1. AİLE YANİNDA DESTEK HİZMETLERİ TEŞKİLAT
ŞEMASİ
2. AİLE YANİNDA DESTEK UYGULAMALARİNİN
KAPSAMİ
3. AİLE YANİNDA DESTEK UYGULAMALARİ YASAL
ZEMİNİ
4. SOSYAL VE EKONOMİK DESTEK HİZMETİ: KAPSAM
VE İÇERİĞİ
5. SED HİZMETİ İSTATİSTİKİ VERİLER
6. AİLEYE DÖNÜŞ VE AİLE YANİNDA DESTEK PROJESİ
7. SOSYAL HİZMET UZMANLARİNİN PROJEYE İLİŞKİN
DEĞERLENDİRMELERİ
~SUNUM PLANI~

3. 3

4. 2. AİLE YANINDA DESTEK UYGULAMALARININ
KAPSAMI
Evlat
Edinme
Koruyucu
Aile
Sosyal ve
Ekonomik
Destek
4

5. 3. AİLE YANINDA DESTEK UYGULAMALARININ YASAL
ZEMİNİ
 Aile Yanında Destek Uygulamaları kapsamında yer alan
“Sosyal ve Ekonomik Destek” hizmetlerinin yasal zeminini,
2828 sayılı Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu
Kanunu’na dayalı olarak 28.09.1986 tarihli 19235 sayılı Ayni
ve Nakdi Yardım Yönetmeliği oluşturmaktadır.
 İlgili yönetmelik, 15.04.2011 tarih ve 27906 sayılı Resmi
Gazete kararı ile “Sosyal ve Ekonomik Destek Yönetmeliği”
olarak değiştirilmiştir.
5

6. Buna göre;
Yönetmeliğin Amacı: Yoksulluk içinde olup da temel
ihtiyaçlarını karşılayamayan ve hayatlarını en düşük seviyede
dahi sürdürmekte güçlük çeken kişilere ve ailelere,
kaynakların yeterliliği ölçüsünde ayni ve nakdi yardım
yapılmasına dair esas ve usulleri düzenlemektir.
6

7. Genel Esaslar
 Ayni ve nakdi yardım uygulamalarına ait genel esaslar
şunlardır:
a) Ayni ve nakdi yardım faaliyetlerinde bulunan kamu kurum ve
kuruluşları ile gönüllü kuruluşlar arasında koordinasyon ve
işbirliği tesis edilerek güç birliği sağlanır ve mevcut
kaynaklara en verimli şekilde işlerlik kazandırılır.
b) Ayni ve nakdi yardım programlarının uygulanmasında
“korunmaya muhtaç çocuğa ve ailesine”, muhtaç sakata ve
muhtaç yaşlıya öncelik tanınır. Yardım talebinin kurum
imkanları ile karşılanamayacak derecede fazla olması
halinde öncelikler; muhtaç olma derecesi, aciliyet durumu ve
müracaat veya tespit sırası esas alınarak belirlenir.
7

8. c) Ayni ve nakdi yardım uygulamalarında, muhtaç durumda
bulunan kişilerin en kısa sürede kendi imkanları ile
geçinebilecekleri hizmeti sağlama anlayışı içinde
bulunulması esastır.
d) Ayni ve nakdi nitelikteki sosyal yardımların sosyal güvenlik
sisteminin boşluklarını dolduracak şekilde planlanıp
geliştirilmesi hususuna özen gösterilir.
e) Ayni ve nakdi yardımların yapılmasında ve muhtaçlık
tespitinde, Kurumun takdir yetkisi esastır. Yardımdan
daha önce faydalanmış olmak bir hak doğurmaz.
8

9. 4. SOSYAL VE EKONOMİK DESTEK HİZMETİ:
KAPSAMI VE İÇERİĞİ
Neden Aile Yanında Destek ?
 Tarihsel süreçte, ailenin yerini tutma iddiasıyla oluşturulmuş
kuruluşlar, bakımı sağlanan çocuklar üzerinde yarattığı
sayısız psikolojik ve fiziksel hasarlar nedeniyle, yerlerini aile
yanına yapılan kalıcı yerleştirmelere bırakmış ve “çocuğun
iyilik hali” ve “yüksek yararı” için korunma altına alınıp
kurum bakımına yerleştirilmeksizin ailesi yanında
desteklenmesi öncelikli uygulama haline gelmiştir.
9

10.  Halihazırda koruma altında bulunan ve kurum bakımı
hizmetinden yararlandırılan çocuklar için ise koruyucu aile
ya da evlat edinme gibi alternatif kalıcı yerleştirme
modellerinin değerlendirilmesinden önce, yeniden aile
yanına döndürülmesi için gerekli çalışmaların yapılması,
deneyimledikleri travmatik sürecin etkilerini bütünüyle yok
edemese de hafifleteceği düşüncesiyle önem kazanmıştır.
 Ekonomik yoksunluk nedeniyle, çocukların aile yanında
desteklenmesi ya da ailelerine döndürülmesini amaçlayan bir
hizmet modelinin başarıya ulaşması için öncelikle ailelerin
koşullarının çocuğun bakımına olanak sağlayacak şekilde
iyileştirilmesi gerekmektedir (Atauz ve Özateş, 2011).
10

11.  SOSYAL VE EKONOMİK DESTEK: Yoksulluk içinde olup da
temel ihtiyaçlarını karşılayamayan ve yaşamlarını en düşük
seviyede dahi sürdürmekte güçlük çeken kişilere ve ailelere,
kaynakların yeterliliği ölçüsünde yapılan ayni ve nakdi
destekleri kapsamaktadır.
11

12.  Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Çocuk Hizmetleri Genel
Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilen yardımların en
önemli fonksiyonu;
- Kurum’un öncelikli hedef grubu olan korunmaya
muhtaç çocuk ve gençlerin korunma altına alınmasına esas
oluşturacak nedenin “ekonomik yoksunluk” olması halinde,
bu kişilere ve ailelerine kuruluş bakımı yerine, ekonomik
yardım ve diğer destekleyici sosyal hizmet uygulamalarıyla
ailenin parçalanmadan bir arada yaşamasına fırsat
sağlamaktır.
12

13. Sosyal ve ekonomik
destek hizmetlerinde
esas ilke;
- “Kişilerin kendi
kendilerine yeter”
duruma
getirilmesidir.
13

14. Sosyal ve Ekonomik Destekten Kimler Yararlanabilir?
 Korunma kararlı kuruluşta bakılan çocuklardan ailesi
yanında bakılabilecek olanlar,
 Hakkında korunma kararı talebiyle başvuruda bulunulup,
korunma kararı alınmaksızın ekonomik destek ile ailesi
yanında bakılabilecek durumda olan çocuklar,
 Korunma kararı olup da yaş sınırını tamamlamaları
nedeniyle Yetiştirme yurtlarından ayrılan çocuklar,
 Korunma kararı olmamakla birlikte eğitimine devam
edemeyecek durumda olan ilk ve ortaöğretim öğrencileri,
Sosyal ve Ekonomik Destek hizmeti alabilirler.
14

15. Nasıl yararlanılır?
 Bir dilekçe ile Aile ve Sosyal Politikalar İl ve İlçe
Müdürlüklerine (ya da Sosyal Hizmet Merkezlerine)
başvurulur.
 İlgili meslek elemanı sosyal çalışmacı ile bir ön görüşme
yapar.
 Durumunun sosyal ve ekonomik destek ile desteklenmesi
uygun olduğu kanısına varıldığı takdirde müracaatçı için bir
dosya açılır.
 Müracaatçı hakkında sosyal inceleme yapılır.
 Sosyal inceleme sonucunda sosyal ve ekonomik destek
verilmesine karar verilen kişiler için sosyal ve ekonomik
destek işlemleri başlatılır.
15

16. Hizmetten Yararlanacaklardan İstenilen Belgeler:
 T.C. Kimlik numarası beyanı,
 Gerektiğinde alınacak sağlık raporu,
 Öğrenci belgesi.
İl ve İlçe Müdürlükleri, gereksinim içerisindeki kişilerle
ilgili başka bilgi ve belgeleri elde edebilmek amacıyla başka
araştırmalarda da bulunabilir.
16

17. 17

18. 18

19. 19
YILLAR İTİBARİYLE (KORUNMA ALTINA
ALINMADAN) SOSYAL VE EKONOMİK DESTEK
YAPILAN TOPLAM ÇOCUK SAYISI

20. 6. AİLEYE DÖNÜŞ VE AİLE YANINDA DESTEK PROJESİ
 Son yıllarda gelişmiş dünya ülkelerinde korunma altındaki
her bir çocuk için yapılan kalıcı yerleştirme planının ilk
adımını; söz konusu çocuğun biyolojik ailesi yanına
döndürülmesi ve ailesi yanında desteklenmesinin
değerlendirilmesi oluşturmaktadır. Yapılan bu
değerlendirmenin temelinde, her çocuğun kendi öz ailesi
yanında yaşama hakkı yer almaktadır. Bu hak, başta 1989
tarihli “Çocuk Hakları Sözleşmesi”nde olmak üzere, diğer
ilgili tüm uluslararası bildirge ve belgelerde de geçmektedir.
20

21.  Gelişmiş dünya ülkelerinde benimsenen yaklaşıma paralel
olarak, Türkiye’de de bir risk grubunu oluşturan bu çocuklar
ve aileleri için, çocuğun kendi evi dışında bir kuruluşa
yerleştirilmesi yerine, aile yanında yaşamına devam etmesine
ve aile birliğinin korunmasına olanak tanıyan hizmetler ön
plana çıkmıştır. Söz konusu bu hizmetlerden birisi, 2005
yılında uygulamaya koyulan ve 2010 yılı sonunda
tamamlanan “Aileye Dönüş ve Aile Yanında Destek
Projesi”dir.
21

22.  Korunmaya muhtaç çocuk alanında ortaya çıkan teorik
değişimlere yanıt olarak gelişen hizmet modellerinin ortak
noktası, çocuğun yaşamında “ailenin önemi”ne dikkat
çekmeleridir.
 Evlat edinme ve koruyucu aile uygulamalarının yanı sıra,
çocuğun biyolojik ailesi yanında desteklenmesi anlayışı,
bugünün öncelikli yerleştirme planı olmuştur.
 Günümüzde gelişmiş dünya ülkelerinin hemen hepsinde, aile
ve çocuk refahı alanında kabul gören görüş; aile birliğinin
korunması ve yoksulluk nedeniyle çocukların ailelerinden
kopmalarının önüne geçilmesidir.
22

23. Projenin Yasal Dayanağı
 Ayni ve Nakdi Yardım Yönetmeliği kapsamında yürütülen
uygulamaların hızlandırılması amacıyla SHÇEK tarafından,
“Aileye Dönüş ve Aile Yanında Destek Projesi” hayata
geçirilmiştir.
 27.05.1983 tarih ve 2828 sayılı SHÇEK Kanunu’nun
9.maddesi (b) bendine göre; “öncelikle çocuğun aile içinde
yetiştirilmesi ve desteklenmesi için aileyi eğitim, danışmanlık
ve sosyal yardımlarla güçlendirmek”, (d) bendine göre ise;
“yoksulluk içinde olup da temel ihtiyaçlarını karşılayamayan
ve yaşamlarını en düşük düzeyde dahi sürdürmekte güçlük
çeken kişi ve ailelere kaynakların yeterliliği ölçüsünde ayni
ve nakdi yardımlarda bulunmak amacıyla gerekli hizmet ve
programları geliştirmek ve uygulamak” ibaresi, projenin
yasal dayanağını oluşturmaktadır.
23

24. Projenin Amacı
 SHÇEK tarafından 2005 yılında uygulamaya koyulan Aileye
Dönüş ve Aile Yanında Destek Projesi’nin temel amacı;
- “Çocuğun gelişimi için en sağlıklı ortamın kendi
ailesinin yanı olduğu ilkesinden hareketle, çocuğun
bakımının biyolojik ailesi yanında sağlanması” olarak ortaya
konmuştur.
24

25.  Bu temel amaç doğrultusunda iki hedef grup belirlenerek alt
amaçlar oluşturulmuştur.
- Bu amaçlardan ilki; “ekonomik yoksunluk nedeniyle
hakkında korunma kararı çıkartılarak kuruluş bakım
hizmetinden yararlandırılan çocukların yeniden biyolojik
ailelerine döndürülmeleri için bu ailelerin yardımlarla
desteklenmesidir.”
- İkincisi ise; “çocuğun ekonomik yoksunluk nedeniyle
kuruluş bakımına yerleştirilmeksizin, bir başka deyişle
koruma sistemine girmeksizin ailesinin yanında bakımının
sağlanmasıdır.
25

26. Projenin Hedefi
 Aileye Dönüş ve Aile Yanında Destek Projesiyle, Çocuk
Yuvaları ve Yetiştirme Yurtlarında korunma altında bulunan
yaklaşık 20.000 çocuktan, ekonomik nedenlerle korunma
altına alındığı tespit edilen 12.000 çocuğun, “aile veya
yakınları yanına döndürülmesi” ve ekonomik nedenlerle
kuruluş bakımına verilmek istenen çocukların “aile yanında
desteklenmesi” hedeflenmiştir.
26

27. Projenin “alt hedefleri” ise şöyle belirlenmiştir:
 Proje ile kuruluş bakımındaki çocuk sayısı azaltılarak,
hizmetlerin nitelik ve niceliğinde olumlu yönde gelişmeler
sağlamak,
 Proje ile boşalacak kuruluş binalarını, ihtiyaç duyulan başka
hizmet modellerine dönüştürmek,
 Çocuk sayısının azalması aracılığıyla, kuruluşların ev
ortamına yakın bir biçimde düzenlenmesini mümkün
kılmak,
27

28.  Korunma gereksinimi içerisindeki çocuklara hizmet vermek
amacıyla yeni kuruluşlar açılmasını önlemek,
 Korunma gereksinimi içerisindeki çocukların bakım
maliyetinin düşürülmesi yoluyla devletin maddi ve manevi
anlamda yükümlülüklerinin azaltılmasını sağlamak,
 Kuruluşlarda yalnızca ihmal ve istismar nedeniyle korunma
altına alınan çocukların bakımlarını sağlamak,
28

29.  Çocukların aile ve yakınları ile birebir iletişim ve etkileşim
içinde büyümesinin ve gelişiminin tamamlanmasının
sağlanarak, kuruluş bakımında bulunan çocuklara göre daha
özgüvenli, daha sağlıklı kişiler yetiştirilmesinin yolunu
açmak,
 Ekonomik yönden maliyeti daha yüksek olan kuruluş bakımı
yerine aile yanında bakım modeli ile ailenin kuruluş
bakımına göre daha az ücretle desteklenerek aile ilişkilerinin
güçlendirilmesini sağlamak.
29

30. 7. SOSYAL HİZMET UZMANLARININ PROJEYE İLİŞKİN
DEĞERLENDİRMELERİ
Projeye Katılan Sosyal Hizmet Uzmanlarının
Projede Karşılaşılan Yetersizliklerin, Güçlüklerin ve
Eksikliklerin Ortadan Kaldırılmasına Yönelik Önerileri
şunlar olmuştur:
 Personel eksikliğinin ve iş yükü fazlasının ortadan
kaldırılması için başta sosyal hizmet uzmanı olmak üzere
meslek elemanı sayısının arttırılmasının gerkliliği,
 Proje kapsamında yapılan yardım miktarının artırılması ve
bu yardımların söz konusu ailelere zamanında verilmesinin
gerekliliği,
 Kurum-kuruluşlar arasında işbirliği ve koordinasyon
sağlanması gerektiği,
30

31.  Aileye döndürülen çocukların düzenli takibinin yapılması,
projeden yararlandırılması beklenen çocuk ve aileye hizmet
öncesi rehberlik hizmeti sunulması gerektiği,
 Mevcut uygulamadaki ulaşım sorununa binaen, ailelere
ilişkin sosyal incelemelerin zamanında ve düzenli
yapılabilmesi için araç temin edilmesinin gerektiği,
 3413 sayılı Yasada düzenleme yapılarak ailelerin, kuruluşları
çocukları için iş garantisi olarak görmeleri ve bu nedenle
çocuklarının kuruluş bakımından yararlandırılmasını
istemelerinin önüne geçilmesi gerektiği,
31

32.  Ailelere koruyucu-önleyici hizmetler verilmesinin gerekliliği,
 Çocukların kuruluş bakımına alınması sırasında titiz
davranılması ve ekonomik yoksunluk nedeniyle kuruluş
bakımına alınması istenen çocukların projeyle aileleri
yanında desteklenmesinin gerektiği,
 Projede yer alan tüm meslek elemanlarına hizmet içi eğitim
verilmesi gerekliliği,
 Politik ve üst makamların baskılarından uzak olarak,
projeden yararlandırılacak çocukların tespitinin amca uygun
olarak yapılması gerektiği
üzerinde durulmuştur.
32

33. TEŞEKKÜRLER...

33