2. ÍNDICE
A democracia ateniense
o Asembleas populares
o Consello (Bulé)
o Maxistrados
o Institucións xudiciais
Réxime militar espartano
o Diarquía
o A Asemblea (apella)
o Consello de anciáns
o Os maxistrados
3. A democracia ateniense
Atenas foi unha das primeiras cidades en establecer a democracia.Outras cidades
gregas estableceron tamén unha democracia, mais non todas estableceron un modelo
coma o de Atenas e ningunha delas foi tan poderosa e estable.
O termo democracia provén do antigo grego, composto a partir dos vocablos δῆμος
que significa pobo e κράτος que significa poder. Literalmente traducimos democracia
como “poder do pobo”.
En canto ó voto só os varóns adultos que fosen cidadáns e atenienses, e que
rematasen o entrenamento militar coma éfebos, tiñan dereito a votar en Atenas. Isto,
excluía á maior parte da poboación (escravos, nenos, mulleres, metecos,…).
4. As Asembleas populares
A ecclesía, (do termo grego ἐκκλησία),era a principal asemblea da democracia
ateniense da Antiga Grecia. Foi instaurada por Solón e tiña un carácter popular,na que
podían participar todos os cidadáns varóns maiores de idade.
A ecclesía designaba aos Maxistrados, de maneira que estes se elixían por votación de
todos os participantes da asemblea.
A asemblea tiña sempre a última palabra no tocante ás decisións políticas.A lexislación
ateniense,así como os tratados de guerra, paz, e as estratexias militares, decidíanse na
Asemblea.
No século V, a asemblea estaba composta arredor duns 40.000 membros, non
obstante tan só aqueles que tiñan o poder suficiente para poder votar longas xornadas
fora da casa acudían con frecuencia.
Pericles, desempeña un papel importante na historia da Ecclesía posto que puxo en
marcha unha reforma pola que os postos de cargos públicos foran remunerados,
permitindo así o acceso de todos os cidadáns independentemente do seu estado
económico.
Nos seus comezos, a Asemblea reuníase tan só unha vez ao mes, pero máis tarde
comezaron a reunirse tres ou catro veces mensuais. As reunións eran establecidas pola
Bulé, e as votacións realizabanse a man alzada.
5. O consello (Bulé)
Nas cidades da Antiga Grecia a Bulé; en grego Βουλή, era unha asemblea consultiva
que prepara os proxectos sometidos na asemblea popular (ecclesía) e que se
encargaba dos asuntos cotiáns das cidades.
Constaba de 400 membros pero máis tarde elevouse o número de presentes a 500,
asignando así 50 membros por cada unha das 10 tribos.
Os membros eran elixidos por sorteo cada ano, entre os cidadáns maiores de 30 anos.
Levaban a cabo as funcións,administrativa, xudicial e deliberativa.
Reuníanse todos os días,sendo xa remunerados os cargos, e as sesións realizábanse no
Buleuterion, situado no sur do ágora. Aínda que na práctica non podían reunirse sen
interrupción durante un ano enteiro, por iso,formáronse as pritanías, que
despachaban os asuntos máis urxentes.
A bulé era o órgano de goberno máis importante: como órgano lexislativo, redactaba
as leis, como órgano executivo redactaba decretos, fiscalizaba as funcións dos
maxistrados e vixiaba a organización militar e a flota. Tamén actuaba como órgano
xudicial, ditando sentencias sola ou en colaboración da asemblea.
O seu papel era fundamental na política exterior; actuaba de intermediaria entre
Atenas e os estados estranxeiros, negociaba cos embaixadores e daba audiencia antes
de sometelos á asemblea pública.Trataba,no nome de Atenas, os tratados de paz e de
guerra.
6. Os maxistrados
As maxistraturas creáronse para substituír aos reis. Eran persoas para exercer un
cargo, pero estaban sempre sometidos a un control durante o exercicio deste.
Elixíanse anualmente e sometidos a unhas probas de honradez. Podían ser xulgados
pola Ecclesía.
Desempeñaban diversos cargos, entre eles, as funcións lexislativas,xudiciais,militares e
financeiras.
A pesar de ser elixidos a votación popular, os cargos mais importantes eran elixidos
pola Ecclesía; como o estratego militar ou o cargo mais importante das finanzas.
Destacaban entre os maxistrados os:
Arconte epónimo (ἐπώνυμος) – executivas.
Arcontes ( nove e un secretario) Arconte polemarco (πολέμαρχος) – militares.
Arconte basiléus (βασιλεύς) - relixiosas
Seis arcontes thesmothétai (θεσμοθέται )
Secretario (γραμματεύς)
Dez estrategos
Elixidos pola asemblea. Han de ser varóns casados. Carecían de soldo.
Atuaban como xefes do exército, especializados na marina, na infantería hoplítica, na
cabalería, e na loxística, etc.
Aparte de dirixir os diferentes exércitos, teñen outras funcións, como:
Asignan o imposto de guerra
Dirixen a policía ateniense e, en xeral, os asuntos de
defensa.
Teñen dereito a asistir ás sesiones secretas de la boulé e
poden propoñer mocións á ecclesía.
7. Institucións atenienses
O Tribunal do Areópago
Nos seus orixes, o Consello do Areópago dependía do rei e compúñase tan só de
Eupátridas (aristocracia grega). Xa no século VII a.C, os eupátridas comezaron a
gobernar, debido á debilitación do poder do rei.
Os seus membros eran elixidos entre os arcontes con máis poder.
Así, este tribunal controlaba aos maxistrados,interpretaba as leis, etc.
O tribunal mantivo o seu poder ata as Guerras Médicas, pero co avance da democracia
xa non tiña sentido.
Pouco a pouco foron perdendo poder político malia conservar a función de Tribunal.
O tribunal do Areópago situábase no Monte do Areópago, un monolito de mármol gris
e azuado.
8. A Heliea
A Heliea (Ήλιαία ), era o Tribunal Supremo da Antiga Atenas.
La heliea estaba composta por un 6000 cidadáns maiores de 30 anos, que se sorteban
cada ano para seren heliastas.
Os heliastas eran o xuíces que xulgaban aos cidadáns.
Os veredictos eran sen apelación e inmediatamente executables, debido á gran
importancia que os tribunais da Heliea tiveran. Tiñan lugar duascentas reunións
anuais, cada unha baixo a presidencia dun maxistrado que non tomaba parte na
votación.
O tribunal dos Efetas (51 membros) foi o máis importante. Dependendo do tipo de
asunto a tratar reuniríanse en diferentes lugares:
- Pritaneo: morte dos homes por asasinato
- Paladio: mortes involuntarias
- Delfinio: defensa
- Nalgunha praia acusábase aos exiliados, sobre unha barca.
9. Réxime militar espartano
Esparta era unha polis da antiga Grecia situada na península do Peloponeso xunto ao
río Eurotas. Foi a capital de Laconia e unha das polis gregas mais importantes xunto a
Atenas y Tebas.
A cidade grega de Esparta destacou no aspecto militar,xa que a cidade fora fundada
por unha tribo guerreira (os dorios). Foi a gran rival de Atenas,sen embargo Esparta
contaba cun sistema político y social oposto á democracia ateniense.
Esparta convertérase nun estado militar único. Para impedir as revoltas Esparta
converteuse nun campamento militar. Cada uno de los cidadáns era un profesional
dedicado de forma absoluta dende a infancia a una estrita disciplina militar.
10. A diarquía
Por diarquía enténdemos unha forma de goberno na que dúas persoas da realeza, ou
dous representantes políticos importantes, exercen o mesmo poder pero con desigual
dignidade y autoridade.
Na antiga Esparta existiu un exemplo de diarquía cando reinaron xuntos os Agíadas e
os Euripóntidas.
Sobre a orixe desta curiosa diarquía de dous reis, encontramos múltiples teorías.
A visión lexendaria recollida por Herodoto que narra que Argía, esposa del Heráclida
Aristodemo, deu a luz a dos xemelos e decidiuse que o maior debía suceder al padre
recentemente morte. Ante a dificultade de saber cal era o primoxénito, e tras
consultar ó oráculo de Delfos, ambos foron nomeados reis.
A diarquía de Agíadas e os Euripóntidas explícase coma un compromiso entre os dous
grupos que formaban a polis de Esparta.
Os reis eran membros do consello, supervisaban os dereitos familiares (casamentos
das herdeiras,etc).
11. A asemblea (apella)
A Apella foi unha das institucións políticas de Esparta. O seu papel non é moi coñecido.
Ignorase a idade mínima a partir da cal o cidadán espartiata podía acceder a ela: é
posible que sexa dende os 20 ou dende os 30.Ignórase igualmente a frecuencia precisa
das súas reunións.
Ao parecer tiña un papel moi limitado, ata o punto de a asemblea non ten a iniciativa
dos textos que vota. Conténtase con elixir ós éforos e aos gerontes, aprobar ou non os
textos que son sometidos por estes últimos así como polos reis.
Outra dedución do funcionamento da Apella a partir de los testimonios de época
clásica, conclúe que tan só os reis, anciáns (gerontes) e éforos tiñan a capacidade de
falar a favor ou en contra dunha proposición, deixando fora da votación aos cidadáns.
En definitiva, a Apella é un mero instrumento para facer públicas as decisións
previamente adoptadas por outras institucións, así como o rei.
12. O consello de anciáns
A Gerusía (γερουσία) era un dos órganos de goberno da antiga Esparta. A súa creación
atribúese ao consello formado por vintaoito anciáns maiores de sesenta anos, mais os
dous reis (diarquía). O título era vitalicio.
As funcións do consello eran lexislativas, e encargábase de preparar os proxectos que
debían someterse á aprobación da Apella, así como xulgar os procesos que podían
acarrear pena de muerte ou pérdida de ciudadanía, e incluso os procesos contra os
propios reis.
13. Os maxistrados
En Esparta o nome empregado para designar aos maxistrados máis importantes era
Éforos.
Os éforos eran elixidos na Asemblea (apella).
Existían cinco éforos, elixidos anualmente, que debían xurar lealdade ós reis e
obedecer as leis.
Se ben hai poucas informacións acerca das funcións que cumprían os éforos,o seu
nome, "o que mira as estrellas", pode estar relacionado coa a obrigación inicial pola
que tiñan que mirar o ceo en busca de estrelas fugaces que indicaran erros por parte
dos reis.
O que permite supoñer que a lo menos en principio, exercían funcións sacerdotais.
Os reis eran vixiados polos éforos, e incluso en campaña eran acompañados por dous
deles. Por ese mismo motivo de control e cercanía, as relaciones entre reis e éforos
foron faltas de confianza.
O Eforado mantivo as súas funcións e estrutura ata a época helenística, cando o rei
Cleomenes III suprimeu o Eforado e impuxo o Patronomoi,cuxa composición oscilaba
entre os seis e os doce membros.