1. Bölüm Harita ve Ölçek

2. DÜNYA BİR KAĞIDA NASIL SIĞAR?
Harita Nedir?
Yeryüzünün tamamının veya bir bölümünün kuşbakışı
görünümünün belli bir ölçek dahilinde küçültülerek bir
düzlem üzerine aktarılmasıyla elde edilen çizime harita
denir.

3. Dikkat..!!! Bir çizimin harita olabilmesi için mutlaka şu 3
özelliği taşıması gerekir:
1.Kuşbakışı görünüme göre çizilmiş olması :Haritası çizilen
alanın tam tepeden görünüşü kuşbakışı olarak adlandırılır.
2. Bir düzleme aktarılmış olması :Kağıt,duvar,deri parçası
gibi…
3.Bir ölçeğe göre küçültülmüş olması: Haritalardaki
küçültme oranına ölçek denir. Başka bir ifade ile harita
içindeki uzunluk veya alanların, gerçek uzunluk veya
alanlara oranını gösterir. Haritanın ölçeği, çizilecek
haritanın özelliğine veya haritanın kapsam ve amacına
göre seçilir.

4. ÖLÇEK VE ÖLÇEK ÇEŞİTLERİ
Ölçek:Haritalarda uygulanan küçültme oranına ölçek denir.
Ölçek Çeşitleri
a)Kesir ölçek: Küçültme oranının kesirli sayılarla ifade
edildiği ve haritalarda en çok kullanılan ölçek şeklidir.
1/5000, 1/50.000, 1/ 2.000.000 gibi…
Kesir ölçeklerde pay her zaman 1’dir. Payda ise haritası
çizilen alanın kaç defa küçültüldüğünü gösterir.Kesir
ölçeklerde ölçek ile ölçek paydası arasında ters orantı
vardır.

5. b) Çizik yada Çizgi ölçek: Eşit
dilimlere ayrılmış bir çizgi üzerinde
harita üzerindeki uzunlukların
gerçek uzunluklara oranının
gösterildiği ölçeklerdir.
Çizik ölçeklerde sıfırın solunda yer
alan kısım, daha küçük uzunlukları
göstermek için kullanılır.

6. ÖLÇEK HESAPLAMA

8. Kroki: Herhangi bir yerin kuşbakışı görünüşünün ölçeksiz ve
kabataslak olarak düzleme aktarımıdır. Harita ile arasındaki
fark krokinin ölçeksiz, haritanın ölçekli olmasıdır.

9. Örnek 1:
Türkiye'nin doğusu ile batısı arasındaki kuş uçuşu uzaklık yaklaşık
1500 km.dir.Bu uzaklık bir Dünya haritasında 25 cm ile gösterilmişse
haritanın ölçeği aşağıdakilerden hangisidir?
A) 1/10.000.000 B) 1/400.000 C) 1/2.000.000 D)1/6.000.000
Örnek 2:
Bir yelkenli Çanakkale’den çıktığı mavi yolculukta önce İzmir’e sonra
da Antalya Limanı’na uğruyor. 1/80.000.000 ölçekli haritaya göre
Çanakkale-İzmir arası 6 cm, İzmir-Antalya arası 2 cm’dir.
Buna göre yelkenlinin yolculuğu gerçekte toplam kaç
km’dir?
A) 800km B) 10 km C)1600km D)75km

10. Çizgi Ölçeğin Kesir Ölçeğe Çevrilmesi
Gerçek Uzunluk= 80+20=100 km’yi cm’ye çevirmeliyim
100km=10000000cm  5 sıfır ekledim
Harita Uzunluğu= 5cm
Ölçek Paydasını Bulmak İçin
H.U/G.U=ÖP 5/10.000.000= 1/2.500.000
En baştaki ve en sondaki
rakamlar toplanarak
GERÇEK UZUNLUK elde
edilir
1 tanesi 1 cm ise çizginin tamamı
5cm’dir
Çizgi Ölçeğin boyu bize
Harita Uzunluğunu
Verir

11. Örnek 3:
Aşağıdaki çizgi ölçekleri kesir ölçeğe çeviriniz.

12. Harita Çeşitleri
1. Kullanım amaçlarına göre:
A. İdari ve Siyasi Haritalar: Ülkelerin başka ülkelerle olan
sınırlarının gösterildiği haritalara siyasi; ülkelerin kendi
içindeki illeri, eyaletleri, bölgeleri gösteren haritalara
idari haritalar denir.

13. B. Beşeri ve Ekonomik Haritalar: Nüfus, göç, yerleşme,
tarım, hayvancılık, turizm, sanayi vb. dağılışını gösteren
haritalardır.

14. C. Fiziki Haritalar: Yeryüzü şekillerinin fiziki yapısını,
dağılışını ve yükseltilerini gösteren haritalardır.

15. D. Özel Haritalar: Belli bir konu için özel olarak
hazırlanan haritalardır. Örnek: Türkiye toprak haritası,
Karadeniz Bölgesi bitki haritası…
Bütün haritalardan yararlanılarak;
-Uzaklık bulunabilir -Alan hesaplanabilir
- Yön tayin edilebilir -Konum belirlenebilir

16. 2. Ölçeklerine göre haritalar:
A. Büyük Ölçekli Haritalar:
Planlar: Ölçekleri 1/20.000’e kadar olan haritalardır.
Şehir imar planları, kadastro haritaları bu türdendir.
B. Küçük ölçekli haritalar: Ölçeği 1/500.000’den daha
küçük olan haritalardır. Bu haritalar kıtaların, ülkelerin,
dünyanın tamamını veya bir bölümünü gösterir.
Atlaslar, duvar haritaları küçük ölçeklidir.

17. Büyük ölçekli haritalar Küçük ölçekli haritalar
Ölçek paydası küçük
1/18.000
Ölçek paydası Büyük
1/400.000
Gösterilen alan dar
Örneğin İstanbul
Gösterilen alan Geniş
Örneğin Asta Kıtası
Ayrıntı fazla Ayrıntı Az
Küçültme ve Bozulma Az Küçültme ve Bozulma Fazla
Dikkat !!!
*Kesir ölçeklerde, paydadaki rakam büyüdükçe ölçek
küçülür ve haritaların ayrıntıları azalır.
*Paydadaki rakam küçüldükçe ölçek büyür ve
haritaların ayrıntıları artar.

18. Örnek 4:
Aşağıdaki tabloda haritaları küçük ölçekten
büyük ölçeğe doğru sıralayınız.
A 1/20.000
F 1/40.000
B 1/650.000 G 1/155.000.000
C 1/3.000 H 1/25.000
D 1/75.000 I 1/369.000.000
E
1/9.600.000 J 1/852

19. Örnek 5:
Aşağıdaki tabloda haritaları ayrıntısı çok olandan az
olana doğru sıralayınız.
A 1/9.000
F 1/440.000
B 1/580.000 G 1/105.000
C 1/325.000 H 1/25.000.000
D 1/6.000 I 1/68.900.000
E
1/18.500.000 J 1/4