3. Η κατάσταση της γαλλικής
κοινωνίας του 18ου αιώνα.
Η γαλλική κοινωνία διακρίνεται σε τρεις
τάξεις , με κριτήριο την καταγωγή και τα
προνόμια:
Κλήρος (0,5%): διακρίνεται σε ανώτερο
και κατώτερο
Ευγενείς ( 1,5%): διακρίνονται σε ευγενείς
της αυλής και ευγενείς της επαρχίας
Τρίτη τάξη (98%): αστοί, αγρότες,
εργάτες. Έχουν μόνο υποχρεώσεις και
πληρώνουν φόρους, αλλά δεν έχουν
δικαίωμα στη λήψη πολιτικών αποφάσεων.
4. Προς την επανάσταση
Η όλη κατάσταση, το λεγόμενο παλαιό
καθεστώς , δημιουργεί δυσφορία ιδίως
στους αστούς (δεσπόζουν στην οικονομία,
αλλά δεν έχουν εξουσία) και στο σύνολο της
Γ΄ τάξης.
Το δύσκολο χειμώνα του 1788-1789, που
εντείνει την πείνα και την ανεργία, η
δυσαρέσκεια οδηγεί σε λεηλασίες πλούσιων
σπιτιών και κρατικών αποθηκών.
5. Η α’ φάση της γαλλικής επανάστασης: Μάιος
1789 – Αύγουστος 1792
Μάιος 1789: ο βασιλιάς
Λουδοβίκος ΙΣΤ΄ συγκαλεί
συνέλευση των τάξεων στο
ανάκτορο των Βερσαλιών
Οι αντιπρόσωποι της
Τρίτης τάξης ζητούν
μεταρρυθμίσεις
Ο βασιλιάς ζητά να
επιβληθούν νέοι φόροι στη
Γ΄ τάξη
6. Η α’ φάση της γαλλικής
επανάστασης: Μάιος 1789 –
Αύγουστος 1792
Οι αντιπρόσωποι της Γ΄ τάξης αντιδρούν και
αυτοανακηρύσσονται Εθνική Συνέλευση.
Ο βασιλιάς δεν τους αναγνωρίζει και κλείνει
την αίθουσα των συνεδριάσεων.
Η Γ΄ τάξη συγκεντρώνεται στην αίθουσα του
σφαιριστηρίου και ορκίζεται ότι θα δώσει
Σύνταγμα στη χώρα. Μαζί της είναι ορισμένοι
κληρικοί και ευγενείς.
8. Η α’ φάση της γαλλικής
επανάστασης: Μάιος 1789 –
Αύγουστος 1792
Ο βασιλιάς υποχωρεί (κίνηση τακτικής).
Η Εθνική Συνέλευση αυτοανακηρύσσεται
Συντακτική.
Ο βασιλιάς συγκεντρώνει στρατό, για να χτυπήσει
τους επαναστάτες.
14 Ιουλίου 1789: Ο λαός του Παρισιού
καταλαμβάνει τη Βαστίλη (τόπο φυλάκισης και
βασανιστηρίων – σύμβολο της απολυταρχίας).
14 Ιουλίου: εθνική γιορτή των Γάλλων
11. Η α΄φάση:
Η Συντακτική Συνέλευση
Ανακοινώνει την κατάργηση των προνομίων
(4 Αυγούστου 1789)
Ψηφίζει τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του
Ανθρώπου και του Πολίτη (ελευθερία, ισότητα,
ιδιοκτησία) (26 Αυγούστου 1789), βασιζόμενη
στις αρχές του Διαφωτισμού.
5 Οκτωβρίου 1789: Ο βασιλιάς αποδέχεται τις
αποφάσεις, μετά την κατάληψη των ανακτόρων
από τον επαναστατημένο λαό.
12. Διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου και
του πολίτη, 1789
1. Οι άνθρωποι γεννιούνται και παραμένουν
2. ελεύθεροι κι έχουν τα ίδια δικαιώματα.
2. Σκοπός κάθε πολιτικής οργάνωσης είναι
να διαφυλάσσει τα φυσικά και απαράγραπτα
δικαιώματα του ανθρώπου. Τα δικαιώματα αυτά
είναι η ελευθερία, η ιδιοκτησία, η ασφάλεια και η
αντίσταση στην καταπίεση.
3. Το έθνος είναι αποκλειστική πηγή κάθε εξουσίας.
Κανένα συλλογικό σώμα, κανένα άτομο δεν μπορεί
να ασκεί εξουσία που δεν απορρέει από το έθνος.
6. Νόμος είναι η έκφραση της γενικής βούλησης.
[...] Αφού όλοι οι πολίτες είναι ίσοι απέναντι στον νόμο,
μπορούν όλοι να καταλαμβάνουν δημόσια αξιώματα και
θέσεις ανάλογα με τις ικανότητές τους και χωρίς καμιά άλλη
διάκριση παρά αυτή που πηγάζει από τις αρετές και τα
προτερήματά τους.
10. Κανένας δεν πρέπει να διώκεται για τις πεποιθήσεις του, ακόμη και τις θρησκευτικές,
υπό τον όρο πως η εκδήλωσή τους δεν διαταράσσει την τάξη του νόμου.
11. Η ελεύθερη έκφραση της σκέψης και των πεποιθήσεων είναι ένα από τα
πολυτιμότερα δικαιώματα του ανθρώπου.
Επομένως, κάθε πολίτης μπορεί να μιλά, να γράφει και να τυπώνει ελεύθερα, εκτός
από τις περιπτώσεις κατάχρησης αυτής της ελευθερίας, που ορίζονται από τον
νόμο.
17. Δεδομένου ότι η ιδιοκτησία είναι δικαίωμα ιερό και απαραβίαστο, από κανέναν δεν
επιτρέπεται να αφαιρεθεί παρά μόνο όταν η δημόσια ανάγκη, νόμιμα διαπιστωμένη,
το απαιτεί φανερά και υπό την προϋπόθεση μιας δίκαιης και προκαταβολικής
αποζημίωσης.
14. Τα Δικαιώματα των γυναικών
αγνοήθηκαν και από τους
επαναστάτες
Η Ολυμπία ντε Γκουζ υπήρξε μία από τις μαχητικότερες
αγωνίστριες της γαλλικής επανάστασης. Άσκησε αυστηρή
κριτική στους συντάκτες της Διακήρυξης των δικαιωμάτων του
ανθρώπου επειδή αγνόησαν τις γυναίκες. Εκτελέστηκε στη
λαιμητόμο το 1793.
Γυναίκες, ξυπνήστε! Το μήνυμα της λογικής ακούγεται σ’
ολόκληρο τον κόσμο! Ανακαλύψτε τα δικαιώματά σας! Η ισχυρή
αυτοκρατορία της φύσης δεν περιβάλλεται πλέον από την
προκατάληψη, τον φανατισμό, τη δεισιδαιμονία και τα ψέματα. Η
φλόγα της αλήθειας έχει σκορπίσει τα σύννεφα της ανοησίας και
της καταπίεσης. Ο άνδρας, που ήταν μέχρι χθες
υποδουλωμένος, έχει πολλαπλασιάσει τη δύναμή του και
χρειάζεται και τη δική σας βοήθεια για να σπάσει τις αλυσίδες
του. Με το να απελευθερωθεί μόνο αυτός, αδικεί κατάφωρα τη
σύντροφό του. Γυναίκες, γυναίκες! Πότε θα πάψετε να είστε
τυφλές; Τι έχετε κερδίσει μέχρι τώρα από την επανάσταση; [...]
Αγωνιστείτε , λοιπόν , για τα δικαιώματά σας .
D. Levy, H. Applewhite, M. Johnson ( επιμ .), «Olympe de Gouges, "Declaration of the Rights of Woman and Female
Citizen"», Women in Revolutionary Paris, 1785-1795, University of Illinois Press, Urbana 1979, σ .92.
16. Η α΄ φάση: Πολιτικά Ρεύματα
Συντακτικής Συνέλευσης
Πήραν το όνομά τους από τις θέσεις στις οποίες
κάθονταν στην αίθουσα των συνεδριάσεων οι
υποστηρικτές τους.
Δεξιά: δεν επιθυμούσε καμία αλλαγή του
παλαιού καθεστώτος. (ευγενείς)
Κέντρο : αποδεχόταν τη διατήρηση της
Μοναρχίας αλλά με την παράλληλη
συμμετοχή ευγενών και μεγαλοαστών στη
λήψη αποφάσεων.
Αριστερά: οραματιζόταν την αβασίλευτη
δημοκρατία, κατά το πρότυπο του
αμερικάνικου πολιτεύματος.
17. Η α΄φάση:
Η Συντακτική Συνέλευση
Λέσχες : Πολιτικές οργανώσεις που δημιουργούνται
εξαιτίας της συμμετοχής ευρύτερων κοινωνικών
στρωμάτων στις πολιτικές εξελίξεις. Οι δύο
μεγαλύτερες είναι:
Λέσχη Ιακωβίνων (συντηρητική αστική
ιδεολογία, επιθυμούν αρχικά τη διατήρηση της
μοναρχίας)
Λέσχη Κορδελιέρων (μικροαστοί, εργάτες,
τεχνίτες = ριζοσπαστικοί)
Οι πολιτικές απόψεις γίνονται ευρύτερα γνωστές με
πολιτικά φυλλάδια και εφημερίδες.
18. Η α΄φάση:
Η Συντακτική Συνέλευση
1791: Ψηφίζεται το πρώτο Σύνταγμα της
Γαλλίας.
Πολίτευμα: Συνταγματική Μοναρχία .
Το Έθνος ανακηρύσσεται κυρίαρχο.
Νομοθετικό σώμα: ορίζεται η Νομοθετική
Συνέλευση (Βουλή), που θα προέκυπτε από
εκλογές. Δικαίωμα ψήφου έχουν όσοι διαθέτουν
περιουσία και πληρώνουν φόρους.
Εκτελεστική εξουσία: Ανατίθεται στον
βασιλιά και σε έξι υπουργούς.
Δικαστική εξουσία: Αφαιρείται από το
βασιλιά και γίνεται ανεξάρτητη.
19. Η α΄ φάση:
Η Συντακτική Συνέλευση
Σημαντικές ενέργειες της Συνέλευσης:
Εθνικοποίηση της περιουσίας του κλήρου, που
χρησιμοποιείται ως εγγύηση για την έκδοση
χαρτονομίσματος.
Οι κληρικοί θεωρούνται λειτουργοί του κράτους.
Καταργούνται οι συντεχνίες.
Απαγορεύονται οι απεργίες.
Βασιλιάς και κλήρος δε δέχονται αυτές τις
ρυθμίσεις. Ο βασιλιάς προσπαθεί ανεπιτυχώς να
φύγει από τη Γαλλία.
20. Η α΄φάση:
Η Νομοθετική Συνέλευση
Σεπτέμβριος 1791: εκλογές, από τις οποίες
προήλθε η Νομοθετική Συνέλευση.
Αυτή ελέγχεται από τους Γιρονδίνους.
Έχει να αντιμετωπίσει τα εξής προβλήματα:
Στο εξωτερικό: ο βασιλιάς και ορισμένοι
αριστοκράτες μαζί με τους βασιλείς Αυστρίας και
Πρωσίας σχεδιάζουν επίθεση εναντίον των
επαναστατών
Στο εσωτερικό: οι «αβράκωτοι», το πιο
ριζοσπαστικό τμήμα του λαού, αξιώνουν την
έκπτωση του βασιλιά.
21. Τελευταία γεγονότα της α’
φάσης 1792: Οι Γιρονδίνοι που έλεγχαν τη νομοθετική συνέλευση
20 Απριλίου
ωθούν στην κήρυξη πολέμου εναντίον Αυστρίας και Πρωσίας επειδή
εκτιμούσαν ότι μια πολεμική σύγκρουση θα συσπείρωνε το λαό γύρω
από το επαναστατικό καθεστώς.
10 Αυγούστου 1792: Ο λαός του Παρισιού καταλαμβάνει τα ανάκτορα
του Κεραμεικού.
Ο βασιλιάς καταφεύγει στη Νομοθετική˙ αυτή τον θέτει σε περιορισμό
και η Εκτελεστική εξουσία ανατίθεται σε συμβούλιο (επικεφαλής:
Δαντόν, Κορδελιέρος).
Η Νομοθετική αναγνωρίζει σε όλους τους άνδρες πολιτικά δικαιώματα,
δημεύει τις περιουσίες των αριστοκρατών που είχαν διαφύγει στο
εξωτερικό, θεσπίζει τον διαχωρισμό Εκκλησίας και Κράτους και
κηρύσσει την πατρίδα σε κίνδυνο.
20 Σεπτεμβρίου 1792: Η νίκη κατά των Πρώσων στο Βαλμί σώζει την
Επανάσταση.
22. Η β΄ φάση της γαλλικής
επανάστασης: Σεπτέμβριος 1792 –
Ιούλιος 1794
Η Συμβατική Συνέλευση :
Αναδείχτηκε μετά από εκλογές με καθολική ψηφοφορία.
Ύστερα από πρόταση των Ορεινών, αποφάσισε τα εξής:
Καταργεί τη Μοναρχία (21 Σεπτεμβρίου 1792).
Εγκαθιδρύει αβασίλευτη δημοκρατία (για πρώτη φορά
στην Ευρώπη).
Υιοθετεί νέο ημερολόγιο (αρχή του έτους 1 της Δημοκρατίας,
1 = 1793).
Το βασιλικό ζεύγος καταδικάζεται και αποκεφαλίζεται (1793).
Αποφασίζει τη συνέχιση του πολέμου (με σκοπό την
ανακατάληψη γαλλικών περιοχών στις όχθες του Ρήνου και
στο Βέλγιο).
26. Η β΄ φάση της γαλλικής
επανάστασης: Σεπτέμβριος 1792 –
Ιούλιος 1794
Τα μεγάλα προβλήματα της Συμβατικής
συνέλευσης 1792-1793 :
Η συνέχιση του πολέμου συσπείρωσε
εναντίον της Γαλλίας πολλές ευρωπαϊκές
χώρες.
Η αντεπανάσταση στο εσωτερικό πήρε
διαστάσεις. Φιλοβασιλικοί κατέλαβαν τη
Μασαλία, τη Λυόν, την Τουλούζη.
Επιδεινώθηκε η οικονομική κατάσταση κυρίως
των ασθενέστερων κοινωνικών στρωμάτων.
27. Η β΄ φάση της γαλλικής
επανάστασης: Σεπτέμβριος 1792 –
Ιούλιος 1794
Η πτώση των Γιρονδίνων και η επαναστατική
κυβέρνηση των Ορεινών
Σ’ αυτή την ιστορική στιγμή σημαντικό ρόλο
παίζει η πολιτική λέσχη των Ιακωβίνων.
Η Συμβατική μετά από πιέσεις των Ορεινών:
Σύστησε την Επιτροπή Δημόσιας
Σωτηρίας και την Επιτροπή Γενικής
Ασφάλειας καθώς και επαναστατικά
δικαστήρια. Στόχος η καταστολή της
αντεπανάστασης
Διέταξε τη σύλληψη των ηγετών των
Γιρονδίνων
28. Η β΄ φάση της γαλλικής
επανάστασης: Σεπτέμβριος 1792 –
Ιούλιος 1794
Η περίοδος της Τρομοκρατίας
Οι ορεινοί με ηγέτη το Ροβεσπιέρο σχημάτισαν επαναστατική
κυβέρνηση και επέβαλαν την περίοδο της Τρομοκρατίας :
Αναδιοργάνωσαν τον στρατό, τον οποίο χρησιμοποίησαν
για την καταστολή και των εσωτερικών εχθρών.
Εκτελέστηκαν για αντεπαναστατική δράση 40.000
άνθρωποι με συνοπτικές διαδικασίες
Καταργήθηκε η χριστιανική θρησκεία και αντικαταστάθηκε
από τη λατρεία του Ανώτατου Όντος.
Άλλαξε το ημερολόγιο και τα ονόματα των μηνών
Μερική βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των κατώτερων
στρωμάτων
29.
30. Η β΄ φάση της γαλλικής
επανάστασης: Σεπτέμβριος 1792 –
Ιούλιος 1794
Τα παραπάνω ακραία μέτρα προκάλεσαν
αντιδράσεις και προβλήματα.
Στις 28 Ιουλίου 1794 ο Ροβεσπιέρος και άλλοι 20
εκτελούνται με απόφαση της Συμβατικής
συνέλευσης.
31.
32. Μια σκιαγράφηση του «μέσου» Ιακωβίνου
Ο μυθικός «μέσος» Ιακωβίνος θα δεχόταν ως
δήλωση των επιδιώξεών του περίπου τα εξής:
ένα ανεξάρτητο εθνικό κράτος, μια μη μοναρχική
πολιτική μορφή διακυβέρνησης, καθολική
ανδρική ψηφοφορία, χωρισμό εκκλησίας και
πολιτείας· ίσα πολιτικά δικαιώματα για όλους,
την κατάργηση
των κληρονομικών διακρίσεων και των
κοινωνικών προνομίων μια ανταγωνιστική
βιομηχανική και αγροτική κοινωνία, με ατομική
ιδιοκτησία, αλλά χωρίς μεγάλες περιουσίες και
χωρίς την εξαθλίωση της φτώχειας.
C . C Brinton , The Jacobins , An essay in the new History , Ν . Υόρκη 1961, σ . 183,
Π. Κιτρομηλίδης (επιμ.), Ρήγα Βελεστινλή, Άπαντα τα σωζόμενα, Βουλή των Ελλήνων, Αθήνα 2000,
τόμ. 5, σ. 15.
34. 1) Την άνοιξη του 1789:
α) Το ένα πέμπτο του Γαλλικού λαού
μαστιζόταν από την πείνα
β) Ο Γαλλικός λαός ευημερούσε.
35. 2) Η Εθνική γιορτή της Γαλλίας είναι :
α) 25 Μαρτίου 1821
β) 14 Ιουλίου 1789
γ) 28 Οκτωβρίου 1940
36. 3) Ποια τύχη είχε ο βασιλιάς της
Γαλλίας;
α) εξορίστηκε
β) φυλακίσθηκε
γ) εκτελέσθηκε
37. 4) Στην περίοδο της Τρομοκρατίας:
α) θανατώθηκαν 40.000 άτομα
β) έγινε εμφύλιος πόλεμος
γ) καταργήθηκαν προσωρινά τα
δικαιώματα και οι ελευθερίες του Γάλλου
πολίτη
38. 5) Το Σύνταγμα του 1791 καθιέρωνε :
α) την κοινοβουλευτική δημοκρατία
β) τη συνταγματική μοναρχία
γ) την προεδρική δημοκρατία
39. 6) Η Νομοθετική συνέλευση :
α) κατάργησε τη μοναρχία
β) έθεσε το βασιλιά υπό περιορισμό
γ) κήρυξε την πατρίδα σε κίνδυνο
40. Να χαρακτηρίσετε τις ακόλουθες προτάσεις
ως σωστές ή λανθασμένες:
1. Η Τρίτη Τάξη ήταν η πολυπληθέστερη
2. Επικεφαλής των Ορεινών ήταν ο Ροβεσπιέρος
3. Οι Συνελεύσεις της επανάστασης ήταν τέσσερις
4. Τον πόλεμο εναντίον της επαναστατημένης Γαλλίας
κήρυξαν η Ισπανία και Ιταλία.
5. Ο Ροβεσπιέρος θανατώθηκε κατά τη διάρκεια της
«Τρομοκρατίας».
6. Τρία πολιτικά ρεύματα σχηματίστηκαν κατά τη διάρκεια
της Συντακτικής Συνέλευσης : η δεξιά, το κέντρο, η
αριστερά.
7. Οι πολιτικές απόψεις των Λεσχών γίνονταν ευρύτερα
γνωστές μέσα από τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές
εκπομπές.
