1. รายงานฉบับสมบูรณ์
คณะกรรมการอิสระตรวจสอบและค้นหาความจริง
เพื่อการปรองดองแห่งชาติ (คอป.)
กรกฎาคม ๒๕๕๓ – กรกฎาคม ๒๕๕๕

2. ๒
สารบัญ
คานา ๗
ส่วนที่ ๑ บทนา ข้อมูลเบื้องต้นเกี่ยวกับคณะกรรมการ ๘
๑.๑ การก่อตั้ง คอป. ๘
๑.๑.๑ ที่มาและความสาคัญในการก่อตั้ง ๘
๑.๑.๒ การแต่งตั้งกรรมการ ๘
๑.๑.๓ อานาจหน้าที่ ๑๐
๑.๑.๔ หลักการ ปรัชญา แนวคิดและยุทธศาสตร์การดาเนินงาน ๑๐
๑.๑.๕ การตั้งคณะที่ปรึกษา ๑๔
๑.๒ การบริหารจัดการ ๑๕
๑.๒.๑ บุคลากร ๑๕
๑.๒.๒ งบประมาณ ๑๖
๑.๒.๓ ปัญหาและอุปสรรคในการจัดการ ๑๗
๑.๓ ความร่วมมือกับหน่วยงานอื่น ๑๘
๑.๓.๑ หน่วยงานภายในประเทศ ๑๘
๑.๓.๒ ความร่วมมือกับต่างประเทศ ๑๙
๑.๔ กิจกรรมหลักของคณะกรรมการ ๒๓
๑.๔.๑ กิจกรรมของ คอป. ๒๓
(๑) การจัดเวทีเสวนา ๒๓
(๒) การประชุม ๒๓
(๓) การจัดทารายงานความคืบหน้า คอป. ๒๓
(๔) การจัดทาข้อเสนอแนะต่อนายกรัฐมนตรีและสาธารณชน ๒๔
(๕) โครงการสารวจและบันทึกคาบอกเล่าผู้ได้รับผลกระทบจาก ๒๘
เหตุการณ์ความไม่สงบและความรุนแรงในประเทศไทย
(Statement Taking)
๑.๔.๒ กิจกรรมของคณะอนุกรรมการ ๓๐
(๑) คณะอนุกรรมการตรวจสอบและค้นหาความจริง ๓๐
๑. การประชุม ๓๑
๒. การจัดทาโครงการต่างๆ เพื่อสนับสนุนงานของคณะอนุกรรมการ ๓๑
๓. การจัดเวทีแลกเปลี่ยนความคิดเห็น ๓๒
(๒) คณะอนุกรรมการเยียวยา ฟื้นฟู และป้องกันความรุนแรง ๓๒
๑. การประชุม ๓๓
๒. ดาเนินการช่วยเหลือ ฟื้นฟู เหยื่อ ๓๓
๓. การจัดเวทีแลกเปลี่ยนความคิดเห็น ๓๓
๔. ประสานหน่วยงานภาครัฐ และพบผู้นาทางศาสนา ๓๔
๕. การลงพื้นที่ช่วยเหลือเยียวยาผู้ถูกคุมขังร่วมกับกรมสุขภาพจิต ๓๔

3. ๓
๖. การจัดทาโครงการ/กิจกรรม เพื่อสนับสนุนการเยียวยา ๓๔
และฟื้นฟูผู้ได้รับผลกระทบ
๗. การจัดตั้งศูนย์ประสานงานเยียวยาและฟื้นฟูผู้ได้รับ ๓๕
ผลกระทบจากเหตุการณ์ความรุนแรง
(๓) คณะอนุกรรมการด้านการศึกษาวิจัยและกิจกรรมทางวิชาการ ๓๖
๑. การประชุม ๓๖
๒. การประชุมเพื่อรับฟังความคิดเห็นจากสาธารณะ ๓๗
๓. การจัดเวทีสาธารณะเพื่อเผยแพร่องค์ความรู้ในงานวิจัย ๓๘
(๔) คณะอนุกรรมการด้านยุทธศาสตร์เพื่อความปรองดอง ๔๐
๑. การประชุม ๔๐
๒. การเปิดพื้นที่ในการสร้างความปรองดอง ๔๐
๓. การสื่อสารสาธารณะ ๔๒
๔. การเข้าพบ และการมาเยือนของ H.E. Mr. Kofi Annan ๔๓
อดีตเลขาธิการสหประชาชาติ และ H.E. Mr. Martti
Ahtisaari อดีตประธานาธิบดีฟินแลนด์
ส่วนที่ ๒ สรุปเหตุการณ์ความรุนแรงและการละเมิดสิทธิที่เกิดขึ้น ๔๔
๒.๑ บทนา ๔๔
๒.๑.๑ การดาเนินงานของคณะอนุกรรมการตรวจสอบและค้นหาความจริง ๔๔
๒.๑.๒ หลักการและแนวคิดในการตรวจสอบและค้นหาความจริง ๔๕
๒.๑.๓ กรอบแนวคิดการดาเนินการของคณะอนุกรรมการตรวจสอบ ๔๕
และค้นหาความจริง
๒.๑.๔ วิธีการดาเงินงานของคณะอนุกรรมการตรวจสอบและค้นหาความจริง ๔๖
๒.๑.๕ ปัญหาและอุปสรรคในการตรวจสอบและค้นหาความจริง ๕๑
๒.๒ ลาดับเหตุการณ์และสถานการณ์ทางการเมืองหลังประกาศใช้ ๕๓
รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุธทศักราช ๒๕๔๐ และช่วงปี ๒๕๕๓
๒.๒.๑ บริบททางการเมืองก่อนประกาศใช้รัฐธรรมนูญแห่ง ๕๓
ราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๔๐
๒.๒.๒ บริบททางการเมืองระหว่างใช้รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย ๕๓
พุทธศักราช ๒๕๔๐
๒.๒.๓ การรัฐประหารวันที่ ๑๙ กันยายน พ.ศ. ๒๕๔๙ ๕๙
๒.๒.๔ บริบททางการเมืองระหว่างใช้รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย ๖๑
พุทธศักราช ๒๕๕๐
๒.๒.๕ เหตุการณ์ทางการเมืองและเหตุการณ์ความรุนแรงในปี พ.ศ. ๒๕๕๒ ๖๓
๒.๒.๖ เหตุการณ์ทางการเมืองที่สาคัญและเหตุการณ์ความรุนแรง ๖๗
ระหว่างเดือนมกราคม-มีนาคม พ.ศ. ๒๕๕๓
๒.๒.๗ ลาดับเหตุการณ์ความรุนแรงระหว่างเดือนเมษายน-พฤษภาคม ๒๕๕๓ ๗๓

4. ๔
๒.๓ ข้อค้นพบเฉพาะกรณีในการตรวจสอบเหตุการณ์ความรุนแรงในช่วง ๙๐
เดือนเมษายน-พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๕๓
๒.๓.๑ ความรุนแรงที่สถานีดาวเทียมไทยคม วันที่ ๙ เมษายน พ.ศ. ๒๕๕๓ ๙๑
๒.๓.๒ เหตุการณ์วันที่ ๑๐ เมษายน ๒๕๕๓ ความรุนแรงในเหตุการณ์ ๙๔
สะพานมัฆวานรังสรรค์ สะพานสมเด็จพระปิ่นเกล้า สี่แยกคอกวัว
หน้าโรงเรียนสตรีวิทยา และในสวนสัตว์ดุสิต
๒.๓.๓ วันที่ ๑๔ เมษายน นปช. ยุติการชุมนุมบนถนนราชดาเนิน ๑๑๓
และย้ายมาชุมนุมรวมกันที่สี่แยกราชประสงค์เพียงแห่งเดียว
และเริ่มเสริมที่มั่นการชุมนุมที่สี่แยกราชประสงค์
๒.๓.๔ วันที่ ๒๘ เมษายน พ.ศ. ๒๕๕๓ ความรุนแรงบริเวณอนุสรณ์สถานแห่งชาติ ๑๑๕
๒.๓.๕ วันที่ ๑๓ เมษายน - ๑๓ พฤษภาคม ๒๕๕๓ ความรุนแรงบริเวณ ๑๑๖
สี่แยกศาลาแดงก่อน ศอฉ.ปิดล้อมพื้นที่ชุมนุม
๒.๓.๖ ศอฉ.ใช้มาตรการปิดล้อมการชุมนุมของ นปช. และความรุนแรง ๑๑๙
ระหว่างมาตรการปิดล้อมช่วงวันที่ ๑๓ ถึง ๑๘ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๕๓
๒.๓.๗ การเสียชีวิต พล.ต.ขัตติยะ สวัสดิผล วันที่ ๑๓ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๕๓ ๑๒๐
๒.๓.๘. การชุมนุมย่อยและความรุนแรงในพื้นที่นอกแนวปิดล้อมของเจ้าหน้าที่ ๑๒๔
๒.๓.๙ ความรุนแรงบริเวณศาลาแดง – สีลม – สวนลุมพินี - ๑๒๕
ถนนพระรามที่ ๔ – บ่อนไก่ - ถนนวิทยุ ช่วงปฏิบัติการปิดล้อม
วันที่ ๑๓ - ๑๘ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๕๓
๒.๓.๑๐ เหตุการณ์บริเวณถนนราชปรารภ แยกสามเหลี่ยมดินแดง ๑๓๑
และอนุสาวรีย์ชัยสมรภูมิระหว่างวันที่ ๑๓ ถึง ๑๘ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๕๓
๒.๓.๑๑ เหตุการณ์ความรุนแรงวันที่ ๑๙ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๕๓ ๑๔๒
๒.๓.๑๒ เหตุการณ์บริเวณวัดปทุมวนาราม วันที่ ๑๙ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๕๓ ๑๔๘
๒.๓.๑๓. การเผาสถานที่ในกรุงเทพมหานคร ๑๕๔
๒.๔. พฤติการณ์ของคนชุดดาที่ใช้ความรุนแรงและอาวุธสงคราม โดยปรากฏตัว ๑๕๗
อยู่ในพื้นที่ชุมนุม
๒.๔.๑ เหตุการณ์ความรุนแรงในวันที่ ๑๐ เมษายน ๒๕๕๓ ๑๕๗
๒.๔.๒ เหตุการณ์ความรุนแรงบริเวณถนนพระราม ๔ – บ่อนไก่ ๑๕๘
และถนนราชปรารภ
๒.๔.๓ พบว่าเคยมีการปราศรัยบนเวทีในเดือนมกราคม ๒๕๕๓ เกี่ยวกับ ๑๖๐
“กองกาลังไม่ทราบฝ่าย”
๒.๕ ข้อค้นพบเกี่ยวกับพฤติการณ์การชุมนุมระหว่างเดือนมีนาคม ถึง พฤษภาคม ๑๖๑
พ.ศ. ๒๕๕๓
๒.๖. การใช้กาลังและอาวุธในการควบคุมฝูงชนและการสลายการชุมนุม ๑๗๔
๒.๗ ข้อค้นพบเกี่ยวกับกรณีผู้สูญหาย การซ้อมทรมาน และการข่มขืน ๑๙๓

5. ๕
ส่วนที่ ๓ สาเหตุและรากเหง้าของปัญหา ๑๙๗
๓.๑ ที่มาและความสาคัญ ๑๙๗
๓.๒ วิธีการศึกษาวิจัยและแนวทางการดาเนินงาน ๑๙๗
๓.๓ การวิเคราะห์รากเหง้าของปัญหาความขัดแย้งในสังคมไทย ๑๙๙
๓.๓.๑ ระยะเริ่มแรกของความขัดแย้ง หรือระยะบ่มเพาะ ๒๐๐
ความขัดแย้ง (latent tension)
๓.๓.๒ ระยะความขัดแย้งปรากฏ (overt conflict) ๒๐๓
๓.๓.๓ ระยะความขัดแย้งในระดับการช่วงชิงอานาจ (power struggle) ๒๐๗
และการเกิดความรุนแรง (violence)
๓.๔ สรุป ๒๑๖
ส่วนที่ ๔ เหยื่อ และการเยียวยาและฟื้นฟูเหยื่อ ๒๑๘
๔.๑ ทฤษฎี แนวคิดทางการดาเนินการ เยียวยา ฟื้นฟูและป้องกันความรุนแรง ๒๑๘
กรณีมีเหตุการณ์ ไม่สงบทางการเมือง
๔.๑.๑ นิยาม ความหมายของการชดเชย (Reparation) ๒๑๘
๔.๑.๒ ความสาคัญของการชดเชย ๒๑๘
๔.๑.๓ ลักษณะและประเภทของการชดเชย ๒๑๙
๔.๑.๔ บุคคลที่เข้าข่ายได้รับการชดเชย ๒๒๐
๔.๑.๕ ผู้ที่รับผิดชอบในการให้การชดเชย ๒๒๑
๔.๒ มาตรการทางกฎหมายที่เกี่ยวกับการกาหนดแนวทางและหลักเกณฑ์ ๒๒๒
การเยียวยาในต่างประเทศ
๔.๓ แนวทางและหลักเกณฑ์การเยียวยา ผู้ได้รับผลกระทบจากเหตุการณ์ความรุนแรง ๒๒๒
๔.๓.๑ มาตรการทางกฎหมายที่เกี่ยวกับกาหนดแนวทางและหลักเกณฑ์ ๒๒๓
การเยียวยาของประเทศไทย
๔.๓.๒ การเยียวยาความเสียหายในกรณีความรุนแรงทางการเมือง ๒๒๓
๔.๔ องค์กรและวิธีการเยียวยาสาหรับผู้ได้รับผลกระทบจากความรุนแรงทางการเมือง ๒๓๓
๔.๕ สรุปผลการรายงานและการติดตามความคืบหน้าการเยียวยาผู้ได้รับ ๒๓๔
ผลกระทบจากเหตุการณ์การชุมนุมทางการเมือง
ส่วนที่ ๕ ข้อเสนอแนะ ๒๓๙
๕.๑ ข้อเสนอแนะเกี่ยวกับแนวทางการนาข้อเท็จจริงของเหตุการณ์ ๒๓๙
และรากเหง้าของความขัดแย้งมาเป็นบทเรียนในการสร้างความปรองดองที่ยั่งยืน
๕.๒ ข้อเสนอแนะเกี่ยวกับการนาหลักความยุติธรรมในระยะเปลี่ยนผ่านมาปรับใช้ ๒๔๒
๕.๓ ข้อเสนอแนะเกี่ยวกับหลักนิติธรรมและกระบวนการยุติธรรม ๒๔๖
๕.๔ ข้อเสนอแนะเกี่ยวกับความเป็นประชาธิปไตย หลักธรรมาภิบาล ๒๕๑
และการเคารพสิทธิมนุษยชน ในสังคมไทย
๕.๕ ข้อเสนอแนะเกี่ยวกับการแก้ไขปัญหาพื้นฐานของสังคมไทย ๒๕๓
๕.๖ ข้อเสนอแนะเกี่ยวกับการแก้ไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญ ๒๕๔
๕.๗ ข้อเสนอแนะเกี่ยวกับสถาบันพระมหากษัตริย์ ๒๕๕

6. ๖
๕.๘ ข้อเสนอแนะเกี่ยวกับสื่อ ๒๕๘
๕.๙ ข้อเสนอแนะเกี่ยวกับทหาร ๒๖๑
๕.๑๐ ข้อเสนอแนะเกี่ยวกับการชุมนุมและสิทธิผู้ชุมนุม ๒๖๒
๕.๑๑ ข้อเสนอแนะเกี่ยวกับบทบาทและการคุ้มครองของหน่วยแพทย์ ๒๖๖
พยาบาล หน่วยบรรเทา สาธารณภัย ในการปฏิบัติงานด้านการช่วยเหลือ
ทางด้านมนุษยธรรมในสถานการณ์ความขัดแย้ง
๕.๑๒ ข้อเสนอแนะเกี่ยวกับบทบาทของสถาบันศาสนา ๒๖๗
๕.๑๓ ข้อเสนอแนะในการเผยแพร่รายงานฉบับสุดท้าย ๒๖๘
๕.๑๔ แนวทางการปฏิบัติตามข้อเสนอแนะ คอป. ๒๖๙
ภาคผนวก (Annexes)

7. ๗
คานา
ตามระเบียบสานักนายกรัฐมนตรีว่าด้วยการตรวจสอบและค้นหาความจริงเพื่อการ
ปรองดองแห่งชาติ พ.ศ. ๒๕๕๓ ได้กาหนดให้มีคณะกรรมการอิสระตรวจสอบและค้นหาความจริงเพื่อ
การปรองดองแห่งชาติ (คอป.) โดยมีศาสตราจารย์ ดร. คณิต ณ นคร เป็นประธานกรรมการ และ
กรรมการผู้ทรงคุณวุฒิอีก ๘ ท่าน เพื่อดาเนินการตรวจสอบและค้นหาความจริงที่เป็นรากเหง้าของ
ปัญหาความขัดแย้งและเหตุการณ์ความรุนแรง โดยมีเป้าหมายที่จะให้เกิดความเข้าใจร่วมกัน และการ
เยียวยาอันจะนาไปสู่การป้องกันมิให้เกิดเหตุความรุนแรงและความเสียหายอีกในอนาคต เพื่อส่งเสริม
ให้เกิดความปรองดองในประเทศไทยระยะยาวต่อไป โดยกาหนดระยะเวลาดาเนินการ ๒ ปี ตั้งแต่
วันที่ ๑๗ กรกฎาคม ๒๕๕๓ – ๑๖ กรกฎาคม ๒๕๕๕ นั้น
ตลอดระยะเวลาที่ผ่านมา คอป. ได้จัดให้มีกิจกรรมทางวิชาการ กระบวนการรับฟัง
ข้อมูลและความเห็น ตลอดจนการลงพื้นที่ เพื่อสนับสนุนการตรวจสอบค้นหาความจริง การศึกษา
รากเหง้าของปัญหาความขัดแย้ง การเยีย วยาและฟื้นฟู และการเสนอมาตรการเพื่อลดความขัดแย้ง
และส่งเสริมให้เกิดความปรองดองในประเทศ โดยเน้นการมีส่วนร่วมของสาธารณชน รวมทั้งได้จัดทา
รายงานความคืบหน้าของการทางานทุกรอบ ๖ เดือน เสนอต่อคณะรัฐมนตรีแ ละสาธารณชน รวม ๓
ครั้ง ได้แก่ ครั้งที่ ๑ (๑๗ กรกฎาคม ๒๕๕๓ – ๑๖ มกราคม ๒๕๕๔) ครั้งที่ ๒ (๑๗ มกราคม ๒๕๕๔
– ๑๖ กรกฎาคม ๒๕๕๔) และครั้งที่ ๓ (กรกฎาคม ๒๕๕๔ – มีนาคม ๒๕๕๕) อันถือได้ว่าเป็นการ
เสนอผลการตรวจสอบ ผลการศึกษา และข้อเสนอแนะให้กับรัฐบาล หน่วยงานที่เกี่ย วข้องได้นาไป
ปฏิบัติ และเผยแพร่ให้สังคมได้รับทราบเป็นระยะ ๆ มาอย่างต่อเนื่อง
รายงานฉบับสมบูรณ์ของคณะกรรมการอิสระตรวจสอบและค้นหาความจริง เพื่อการ
ปรองดองแห่งชาติ (คอป.) ฉบับนี้ เป็นบทสรุปการดาเนินงานของ คอป. ตลอดช่วงเวลาการทางาน
เมื่อครบ ๒ ปี ซึ่งจะมีเนื้อหาครอบคลุม ภารกิจทั้งหมดตั้งแต่ข้อมูลเบื้องต้นของ คอป. งบประมาณ
บุคลากร ความร่วมมือกับหน่วยงานในประเทศและต่างประเทศ การตรวจสอบและค้นหาความจริง
การศึกษาวิจัยรากเหง้าของปัญหา การเยียวยาและฟื้นฟู รวมถึง ข้อเสนอแนะอันเป็นแนวทางในการ
สร้างความปรองดองในชาติ โดยมีประเด็นสาคัญต่างๆ ทั้งระยะเร่งด่วน ระยะกลาง และระยะยาว
คอป. ขอขอบคุณทุกภาคส่วนที่ได้ให้ความสนใจติ ดตาม สนับสนุนการดาเนินการ
และขยายแนวคิดของ คอป. ให้สังคมได้รับทราบตลอด ๒ ปีที่ผ่านมา งานตามภารกิจของ คอป.
แม้จะสิ้นสุดลงตามกรอบเวลาที่กาหนดไว้ แต่การสร้างความปรองดองให้เกิดขึ้นในชาติคงต้องใช้เวลา
และการมีส่วนร่วมจากทุกฝ่ายอย่างจริงจังและเป็นรูปธรรม คอป. หวังว่าข้อเท็จจริง ข้อค้นพบ และ
ข้อเสนอแนะที่ปรากฏในรายงานฉบับสมบูรณ์นี้ จะเป็นส่วนผลักดันที่สาคัญให้ผู้ที่เกี่ย วข้องทุกฝ่าย
และสั ง คมได้ เ ข้ า ใจบนข้ อ มู ลเดี ย วกั น และร่ ว มมื อ ร่ ว มใจกั น คิ ด สานต่ อ ให้ เกิ ด ความปรองดอง
ของประเทศต่อไป
คณะกรรมการอิส ระตรวจสอบและค้นหาความจริงเพื่อการปรองดองแห่งชาติ (คอป.)
กันยายน ๒๕๕๕

8. ๘
ส่วนที่ ๑
บทนา ข้อมูลเบื้องต้นเกี่ยวกับคณะกรรมการ
๑.๑ การก่อตั้ง คอป.
๑.๑.๑ ที่มาและความสาคัญในการก่อตั้ง
ตามที่ไ ด้มีเ หตุ การณ์ค วามไม่ สงบ และความรุ นแรงในประเทศในช่วงเวลาที่ ผ่า นมา
โดยเฉพาะเดื อนเมษายนถึ งเดือนพฤษภาคม ๒๕๕๓ อั นนามาซึ่งความสูญเสีย และความเสีย หาย
อย่างประมาณค่ามิได้สู่สังคมและประเทศไทย รวมทั้งส่งผลกระทบในทางลบต่อทุกภาคส่วนของสังคม
โดยยังมีประเด็นข้อสงสัย ที่ยังไม่สามารถค้นหาและทาความจริงให้ปรากฏเกี่ย วกับเหตุการณ์ต่างๆ
ให้เป็นที่ยอมรับของผู้คนในสังคมไทยและนานาประเทศได้ จึงต้องมีการตรวจสอบและค้นหาความจริง
และข้อเท็จจริงที่ เป็ นรากเหง้าของปั ญหาความขั ดแย้ ง และเหตุ การณ์ความรุ นแรง ไม่ว่ าจะเป็ น
ความรุ นแรงในการชุ ม นุ ม ทางการเมือ ง การละเมิ ดสิท ธิม นุษยชน การสู ญเสีย ชี วิต การบาดเจ็ บ
ทางร่า งกายและจิต ใจ ความเสีย หายของทรั พ ย์สิน และความเสีย หายในรู ปแบบอื่ นๆ ที่ เกิ ดขึ้ น
ในช่ว งที่ผ่ า นมาให้ ปรากฏเป็ น ที่ป ระจั กษ์ ถึ งสาเหตุข องปั ญ หาความขั ด แย้ งที่ สั่ งสมจนทาให้เ กิ ด
ความแตกแยกในสั ง คม ความตึ ง เครี ย ดและขั ด แย้ ง ทางการเมื อ ง โดยมี เ ป้ า หมายที่ จ ะให้ เ กิ ด
ความเข้าใจร่วมกันและการเยียวยา และป้องกันมิให้เกิดเหตุความรุนแรงและความเสีย หายซ้าอีกใน
อนาคต ทั้งนี้ ต้องมุ่งเน้นการใช้มาตรการเชิงสมานฉันท์ รวมถึงความยุติธรรมเชิงสมานฉันท์แ ละความ
ยุติธ รรมทางสังคม การฟื้ นฟูแ ละเยีย วยาเหยื่ อและผู้เ สีย หาย เพื่ อสมานบาดแผลทางสั งคมและ
เสริ ม สร้ า งวั ฒ นธรรมการอยู่ ร่ ว มกั น อย่ า งสั นติ ถ้ อ ยที ถ้ อ ยอาศั ย และยอมรั บ ความแตกต่ า ง
ทางความคิดเพื่อส่งเสริมให้เกิดความปรองดองในประเทศไทยระยะยาวต่อไป คณะรัฐมนตรีได้มีม ติ
เมื่อวันที่ ๘ มิถุนายน ๒๕๕๓ เห็นชอบในหลักการให้มีคณะกรรมการอิสระตรวจสอบและค้นหาความ
จริงเพื่อการปรองดองแห่งชาติ (คอป.) หรือ Truth for Reconciliation Commission of Thailand
(TRCT) และแต่งตั้งศาสตราจารย์ ดร. คณิต ณ นคร ปฏิบัติหน้าที่ในฐานะประธานกรรมการดังกล่าว ๑
๑.๑.๒ การแต่งตั้งกรรมการ
คณะรัฐมนตรีได้มีมติเห็นชอบในหลักการตามที่ศาสตราจารย์ ดร. คณิต ณ นคร เสนอ
เมื่อวันที่ ๖ กรกฎาคม ๒๕๕๓ ให้ออกระเบีย บสานักนายกรัฐมนตรีว่าด้วยการตรวจสอบและค้นหา
ความจริ งเพื่ อ การปรองดองแห่ ง ชาติ พ.ศ. ๒๕๕๓ ๒ เพื่ อ ให้ มี คณะกรรมการที่เ ป็ น ผู้ท รงคุ ณ วุ ฒิ
มีความอิส ระ และความเป็ นกลางเป็นผู้ ดาเนินการตามอ านาจหน้ าที่ แนวทาง และกาหนดเวลา
ที่กาหนดไว้ โดยให้คานึงถึงความหลากหลายของสาขาวิชา และประสบการณ์ที่เกี่ยวข้อง
๑
หนังสือ ด่วนที่สุด ที่ ๐๕๐๓/๙๒๘๒ ลงวันที่ ๘ มิถุนายน ๒๕๕๓ เรื่อง เสนอคณะรัฐมนตรีเพื่อพิจารณา
อนุมัติหลักการและเห็นชอบแต่งตั้งคณะกรรมการอิสระตรวจสอบและค้นหาความจริงเพื่อการปรองดองแห่งชาติ
ผนวก ๑
๒
ระเบียบสานักนายกรัฐมนตรีว่าด้วยการตรวจสอบและค้นหาความจริงเพื่อการปรองดองแห่งชาติ พ.ศ.
๒๕๕๓ ลงวันที่ ๑๕ กรกฎาคม ๒๕๕๓ ประกาศในราชกิจจานุเบกษา เล่ม ๑๒๗ ตอนพิเศษ ๘๗ ง ลงวันที่ ๑๖
กรกฎาคม ๒๕๕๓ และเริ่มบังคับใช้ตั้งแต่วันที่ ๑๗ กรกฎาคม ๒๕๕๓ ผนวก ๒

9. ๙
อาศัยอานาจตามระเบียบสานักนายกรัฐมนตรีว่าด้วยการตรวจสอบและค้นหาความจริง
เพื่อการปรองดองแห่งชาติ พ.ศ. ๒๕๕๓ ศาสตราจารย์ ดร. คณิต ณ นคร ได้รับแต่งตั้งให้ปฏิบัติ
หน้าที่ในฐานะประธานคณะกรรมการดังกล่าว และคณะกรรมการที่ประธานคณะกรรมการแต่งตั้งขึ้น
อีก ๘ คน เพื่อเป็นหลักประกันความเป็นกลางของคณะกรรมการ ศาสตราจารย์ ดร. คณิต ณ นคร
เป็นผู้พิจารณาแต่งตั้งเองทั้งหมดจากบุคคลที่มีผลงาน มีความรู้ความเชี่ย วชาญ และประสบการณ์
เกี่ยวกับการตรวจสอบและค้นหาความจริง การเยีย วยาฟื้นฟู การลดความขัดแย้ง หรือการป้องกัน
ความรุนแรง และความสูญเสีย ซึ่งในขั้นตอนการทาบทามและสรรหากรรมการ ได้รับเกีย รติอย่างสูง
จากผู้ ท รงคุ ณวุ ฒิที่ มี ประสบการณ์ ความรู้ ความสามารถเกี่ย วกับ เรื่อ งดั ง กล่ า วอย่า งเหมาะสม
โดยมาจากหลากหลายสาขาวิ ชา ซึ่ง ได้ แ สดงออกถึง ความเสีย สละที่ จะเข้ า มาร่ว มปฏิ บัติ ภารกิ จ
ในตาแหน่งกรรมการเพิ่มจากภาระหน้าที่ประจาของตน
คณะกรรมการอิส ระตรวจสอบและค้น หาความจริง เพื่อ การปรองดองแห่งชาติ และ
เลขานุการ และผู้ช่วยเลขานุการ จึงประกอบด้วย ๓
๑. ศาสตราจารย์คณิต ณ นคร ประธานกรรมการ
๒. นายกิตติพงษ์ กิตยารักษ์ กรรมการ
๓. รองศาสตราจารย์จุฑารัตน์ เอื้ออานวย กรรมการ
๔. รองศาสตราจารย์เดชา สังขวรรณ กรรมการ
๕. นายมานิจ สุขสมจิตร กรรมการ
๖. ศาสตราจารย์ นายแพทย์รณชัย คงสกนธ์ กรรมการ
๗. นายสมชาย หอมลออ กรรมการ
๘. นายสรรพสิทธิ์ คุมพ์ประพันธ์ กรรมการ
๙. รองศาสตราจารย์สุรศักดิ์ ลิขสิทธิ์วัฒนกุล กรรมการ๔
๑๐. นายวิศิษฏ์ วิศิษฏ์สรอรรถ เลขานุการ๕
๑๑. นายวิทยา สุริยะวงค์ ผู้ช่วยเลขานุการ
๑๒. นายพิรียุตม์ วรรณพฤกษ์ ผู้ช่วยเลขานุการ
โดยระเบียบสานักนายกรัฐมนตรีดังกล่าว ได้กาหนดแนวทางการดาเนินงานของ คอป.
ไว้ในข้อ ๔ ดังนี้
๑. ตรวจสอบและค้นหาความจริง โดยเฉพาะอย่างยิ่งความรุนแรงที่เกิดขึ้นในช่วงเดือน
เมษายนถึงเดือนพฤษภาคม ๒๕๕๓ รวมตลอดถึงประเด็นที่เป็นรากเหง้าของปัญหาความขัดแย้งและ
เหตุการณ์ความรุนแรงในประเทศในช่วงระยะเวลาที่ผ่านมา
๒. เยียวยาและฟื้นฟูบุคคล สังคม องค์กร และสถาบันที่ได้รับผลกระทบจากเหตุการณ์
ความรุนแรงทั้งในระยะสั้นและระยะยาว ตามแนวทางความยุติธรรมเชิงสมานฉันท์ และความยุติธรรม
ทางสังคม เพื่อส่งเสริมให้เกิดความปรองดองในประเทศต่อไป
๓
คาสั่ง คอป. ที่ ๑/๒๕๕๓ ลงวันที่ ๑๖ กรกฎาคม ๒๕๕๓ และ คาสั่ง คอป. ที่ ๒/๒๕๕๓ ลงวันที่ ๑๖
กรกฎาคม ๒๕๕๓ ผนวก ๓
๔
ปัจจุบัน ดารงตาแหน่ง ศาสตราจารย์
๕
ปัจจุบัน ดารงตาแหน่ง ศาสตราจารย์พิเศษ

10. ๑๐
๓. วางมาตรการเพื่อลดความขัดแย้งในสังคมไทย และป้องกันมิให้เกิดเหตุความรุนแรง
และความสูญเสียขึ้นอีกในอนาคต
๑.๑.๓ อานาจหน้าที่
เพื่อให้การดาเนินการเป็ นไปตามแนวทางที่ กาหนดไว้ ระเบีย บสานั กนายกรัฐ มนตรี
ดัง กล่ า ว จึ งก าหนดให้ คณะกรรมการฯ มี อ านาจหน้ า ที่ ใ นการจั ด ท ารายงานความคื บ หน้ า ของ
การทางานทุกรอบหกเดือน รวมทั้งรายงานสรุปผลและข้อเสนอแนะเมื่อเสร็จสิ้นภารกิจเสนอต่ อ
คณะรัฐมนตรีและสาธารณชน จัดให้มีการศึกษาวิจัยทาความกระจ่างกับรากเหง้าของปัญหาทั้งในทาง
กฎหมาย การเมืองและประวัติศาสตร์ที่ส่ งผลให้เกิดความแตกแยกและความรุ นแรง จัดให้มีเวที
สาธารณะ การประชุม เพื่อรับฟังข้อมูลและความเห็น เสนอผลการตรวจสอบและศึกษาและให้
การศึกษากับสังคมเป็นระยะๆ โดยเน้นการมีส่วนร่วมของสาธารณชน เสนอให้หน่วยงานที่เกี่ย วข้อง
ดาเนินการตามอานาจหน้าที่เพื่อคุ้มครองบุคคลผู้ให้ข้อมูลรวมทั้งเยีย วยาและชดเชยความเสีย หายที่
เกิดขึ้น เชิญผู้แทนหน่วยงานของรัฐและผู้เกี่ยวข้องมาชี้แจงข้อเท็จจริ งหรือให้จัดส่งเอกสาร วัตถุ หรือ
ข้อมูลมาเพื่อประกอบการพิจารณา และแต่งตั้งคณะอนุกรรมการหรือคณะทางาน มอบหมายหรือจ้าง
องค์กร คณะบุคคลหรือบุคคลให้ดาเนินการตามที่คณะกรรมการมอบหมาย โดยให้ดาเนินการให้แ ล้ว
เสร็จภายใน ๒ ปี
อย่างไรก็ตามเมื่อได้รับมอบหมายดังกล่าวแล้ว คอป. ได้มีการปรึกษาหารือและระดม
ความคิ ดร่วมกับนัก วิชาการและผู้เชี่ย วชาญทั้งในและต่ างประเทศ ได้ข้อ สรุปว่ าแนวทางที่ คอป.
จะดาเนินการเพื่อบรรลุวัตถุประสงค์ในการนาสังคมไทยก้าวข้ามความขัดแย้งและส่งเสริม ให้เกิดความ
ปรองดองได้นั้น คอป. ได้เล็งเห็นถึงความจาเป็นในการต้องนาแนวทางว่าด้วยเรื่องความยุติธรรมใน
ระยะเปลี่ยนผ่านมาปรับใช้ สาหรับในประเทศไทยแม้ความขัดแย้งอาจไม่รุนแรงเท่าบางประเทศ และ
ความขัดแย้งยังไม่สิ้นสุดซึ่งทาให้สถานการณ์ต่างจากประเทศส่วนใหญ่ที่นาเรื่องนี้ม าใช้ แต่การนา
ประสบการณ์ต่างประเทศมาปรับใช้ที่เหมาะสมสาหรับประเทศไทยก็เป็นสิ่งที่เป็นประโยชน์ และ
เนื่องจากแนวคิดในเรื่องนี้ยังเป็นเรื่องใหม่จึงต้องใช้เวลาในการสื่อสารให้สังคมได้รับทราบและเรีย นรู้
ร่วมกันต่อไป
๑.๑.๔ หลักการ ปรัชญา แนวคิดและยุทธศาสตร์การดาเนินงาน
อาศัยอานาจตามระเบียบสานักนายกรัฐมนตรีว่าด้วยการตรวจสอบและค้นหาความจริง
เพื่อการปรองดองแห่งชาติ พ.ศ. ๒๕๕๓ ศาสตราจารย์ ดร. คณิต ณ นคร ได้รับแต่งตั้งให้ปฏิบัติ
หน้าที่ในฐานะประธานคณะกรรมการดังกล่าว และคณะกรรมการที่ประธานคณะกรรมการแต่งตั้งขึ้น
อีก ๘ คน เพื่อเป็นหลักประกันความเป็นกลางของคณะกรรมการ ศาสตราจารย์ ดร. คณิต ณ นคร
เป็นผู้พิจารณาแต่งตั้งเองทั้งหมดจากบุคคลที่มีผลงาน มีความรู้ความเชี่ย วชาญ และประสบการณ์
เกี่ยวกับการตรวจสอบและค้นหาความจริง การเยีย วยาฟื้นฟู การลดความขัดแย้ง หรือการป้องกัน
ความรุนแรง และความสูญเสีย ซึ่งในขั้นตอนการทาบทามและสรรหากรรมการ ได้รับเกีย รติอย่างสูง
จากผู้ ท รงคุ ณวุ ฒิที่ มี ประสบการณ์ ความรู้ ความสามารถเกี่ย วกับ เรื่อ งดั ง กล่ า วอย่า งเหมาะสม
โดยมาจากหลากหลายสาขาวิ ชา ซึ่ง ได้ แ สดงออกถึง ความเสีย สละที่ จะเข้า มาร่ว มปฏิ บัติ ภารกิ จ
ในตาแหน่งกรรมการเพิ่มจากภาระหน้าที่ประจาของตน

11. ๑๑
คอป. ได้ยึดหลักการ ปรัชญา และแนวคิดสาคัญๆ ในการปฏิบัติภารกิจดังนี้
๑. คอป. ยึดหลักความเป็นอิสระและความเป็นกลางเป็นหลักการสาคัญในการทางาน โดย
๑.๑ ให้ค วามส าคั ญกั บ การด าเนิน การตรวจสอบค้ นหาความจริง และการนาเสนอโดย
ปราศจากอคติ ไม่นาเสนอเฉพาะมุมมองที่ได้รับความนิยมมากที่สุด หรื อเพราะมีอานาจสนับสนุนและ
ไม่ยืนยันว่ามุมมองที่อยู่ระหว่างกลางของมุมมองต่างๆ เป็นมุมมองที่ถูกต้อง
๑.๒ ค านึ ง ถึ ง ลัก ษณะความสั ม พั น ธ์ ร ะหว่ า งประชาชนในสั ง คมไทยที่ผู ก โยงกั บ บริ บ ท
ทางสังคมและภูมิหลังความเป็นมาของแต่ละฝ่าย ประกอบการทางาน
๑.๓ กรณีที่ พบข้ อเท็จจริงซึ่ งอาจเป็ นประเด็ นการถกเถี ยงโต้ แย้ งระหว่างฝ่ ายต่ างๆ คอป.
จะไม่เข้าไปมีส่วนร่วมในการโต้แย้งกับคู่กรณีหรือผู้มีส่วนเกี่ยวข้องเหล่านั้น ทั้งนี้ เนื่องจากข้อเท็จจริงนั้น
มีความเป็นกลางโดยตัวเองแล้ว
๑.๔ คอป. จะพิจารณาเปิดเผยความจริงเป็นระยะๆ ในช่วงเวลาที่เหมาะสม โดยคานึงถึง
บรรยากาศความปรองดองในสังคมเป็นสาคัญ
๒. รั บฟั งข้ อคิ ดเห็น อัน เป็ นประโยชน์ รวมทั้ งแสวงหาแนวร่ วมที่พ ร้อ มจะให้ก ารสนั บสนุ น
การดาเนินงานของ คอป. ซึ่งเป็นกลไกที่ กระบวนการทางสังคมสร้างขึ้น โดยที่คอป.ตระหนักดีว่ า
การแสวงหาทางออกที่ เ หมาะสมในการแก้ ไขวิ ก ฤตปั ญ หาความขั ด แย้ง ในสั งคมไทย เป็น เรื่ อ ง
ละเอีย ดอ่อนที่มีค วามสาคั ญยิ่ง จึง ควรเปิด พื้นที่ ให้ผู้ เกี่ย วข้อ งทุก ฝ่าย ได้ แ สดงความคิ ดเห็ นและ
ข้อเสนอเกี่ยวกับทางออกที่เป็นไปได้ภายใต้เงื่อนไข และในมุมมองของกลุ่ม ต่างๆ ทั้งที่มีความเหมือน
และแตกต่างกัน ทั้งนี้ คอป. จะทาหน้ าที่เป็นพื้นที่กลางเพื่อให้ทุกฝ่ายมีส่วนร่วมเปิดเผยข้อเท็จจริง
เสนอแนะข้อเสนอและประเด็นสาคัญๆ ที่นาไปสู่การปรองดองทางสังคม รวมทั้งเปิดโอกาสให้ทุกฝ่าย
ได้ใช้พื้นที่นี้ในการแสดงอารมณ์ความรู้สึก ความประสงค์ ความคาดหวัง ตลอดจนเสนอข้อเรีย กร้อง
ของแต่ ละฝ่ ายที่มีต่ อกั น โดยมี คอป. ทาหน้า ที่เป็ นคนกลางดาเนิน การในกระบวนการหาข้ อมู ล
วิเคราะห์และสังเคราะห์ข้อมูลความต้องการของทุกฝ่าย และจัดทาข้อเสนอเชิงนโยบายเพื่อนาไปสู่
การสร้างความปรองดองของประเทศต่อไป
๓. ยื น ยั น ให้ ป ระชาคมโลกเชื่ อ มั่ น ในศั ก ยภาพของประเทศไทยว่ า แม้ จ ะมี ส ถานการ ณ์
ความขั ด แย้ ง ระดั บรุ น แรงเกิ ด ขึ้ น แต่ป ระเทศสามารถพั ฒ นากลไกการแก้ปั ญ หาความขั ด แย้ ง
โดยคนกลางในรู ปของ “คณะกรรมการอิ ส ระ” เพื่อ ดาเนิ นภารกิ จส าคั ญและสามารถรับ มือ กั บ
ความขั ด แย้ ง ดั ง กล่ า วได้ อ ย่ า งเหมาะสมเช่ น เดี ย วกั บ นานาอารยประเทศ ขณะเดี ย วกั น
ก็ไม่ปฏิเสธความร่วมมือรูปแบบต่างๆ ของมิตรประเทศภายใต้ขอบเขตที่เหมาะสมจาเป็น โดยเฉพาะ
ความร่วมมือทางวิชาการ
๔. ให้ค วามสาคั ญ กั บระบบ “การตรวจสอบโดยประชาชน” (Public Accountability)
โดยคอป. ตระหนักถึงความสนใจต่อเหตุการณ์ความไม่สงบและสถานการณ์ทางการเมืองในประเทศ
ทั้งของประชาชนในประเทศและประชาคมระหว่างประเทศ และตระหนักถึงการเป็นองค์กรที่มีความ
เป็ น อิ ส ระและเป็ น กลางที่ ไ ด้ รั บ มอบหมาย จากรั ฐ บาล ประกอบ กั บ เพื่ อ ความโปร่ ง ใส
ในการทางาน คอป. จึงให้ความสาคัญกับระบบ “การตรวจสอบโดยประชาชน” เพื่อให้เกิดความเชื่อ
ศรัทธาของประชาชนในประเทศและของประชาคมระหว่า งประเทศ กล่าวคือ ในการทางานของ คอป.
นั้น นอกจาก คอป. จะต้องรายงานต่อรัฐบาลแล้ว ยังต้องรายงานต่อประชาชนและเปิดเผยรายงานต่อ

12. ๑๒
ประชาคมระหว่ า งประเทศด้ ว ย และ โดยมั่น ใน “การตรวจสอบโดยประชาชน” ตลอดเวลา
ในการทางาน
๕. ให้ ค วามระมั ด ระวั ง ต่ อ กรณี ที่ อ าจก้ า วล่ ว งต่ อ หลั ก การพิ จ ารณาคดี ข องศาลยุ ติ ธ รรม
ขณะเดียวกัน คอป. ไม่ละเลยโอกาสที่จะเสนอแนะข้อเสนอที่เป็นประโยชน์สูงสุดเพื่อการปรองดอง
ของสัง คม ทั้ งนี้ คอป. ตระหนักดี ว่า คอป. ไม่ใ ช่อ งค์ กรด้า นตุล าการหรื อกระบวนการยุ ติธ รรม
ที่ถูกแต่ งตั้งขึ้ นมาเพื่ อตัดสิ นคดีห รือชี้ว่า ใครถู กใครผิ ด สมควรต้ องถูกลงโทษทางกฎหมายหรือไม่
แต่จะมุ่งเน้นหลักความเป็นอิสระและความเป็นกลางไว้สูงสุด
๖. น าหลั ก ความยุ ติ ธ รรมในระยะเปลี่ ย นผ่ า น (Transitional Justice) ๖ มาปรั บ ใช้
ในการดาเนินงาน โดยศึกษาจากนานาประเทศที่มีประสบการณ์ความขัดแย้งระดับรุนแรงเกิดขึ้นและ
๖
ความยุติธรรมในระยะเปลี่ยนผ่าน (Transitional Justice) เป็นกระบวนการที่ตอบสนองต่อเหตุการณ์
ที่เกิดการละเมิดสิทธิมนุษยชนอย่ างร้ายแรง และเป็นกลไกในการนาพาสังคมไปสู่สันติภ าพ การปรองดอง และ
ความเป็ น ประชาธิ ป ไตย เพื่ อ ให้ สั ง คมได้ เ ดิ น หน้ า ต่ อ ไปโดยที่ เ หตุ ก ารณ์ รุ น แรงจะไม่ ย้ อ นกลั บ มาอี ก ครั้ ง
ซึ่งกระบวนการดังกล่าวเกิดขึ้นในปลายทศวรรษ ๑๙๘๐ เพื่อตอบสนองต่อการเปลี่ย นแปลงทางการเมืองในละติน
อเมริกา และในยุโรปตะวันออก โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อต้องการให้มีความยุติธรรมเกิดขึ้นในภูมิภ าคเหล่านี้ห ลังเกิด
เหตุการณ์ที่มีการละเมิดสิทธิมนุษยชนอย่างกว้างขวางจากระบอบการปกครองแบบเก่า ต่อมาแนวคิดและการดาเนิน
กระบวนการนี้ได้แพร่หลายและถูกนาไปใช้ในหลายๆ ประเทศที่มี ความขัดแย้งอย่างรุนแรง เช่น อาร์เจนตินา ชิลี
แอฟริกาใต้ เอลซัลวาดอร์ เฮติ ติมอร์ตะวันออก ฯลฯ
ความยุติธรรมในระยะเปลี่ยนผ่าน เป็นการเชื่อมโยงแนวคิดสองแนวคิดเข้าด้วยกัน คือ การเปลี่ย นผ่าน
(transition) กับ ความยุติธรรม (justice) ในขณะที่การเปลี่ยนผ่าน คือ การที่สังคมได้เกิดกระบวนการกระทาให้เกิด
การเปลี่ย นผ่านระบอบทางการเมือง (political transformation/regime change) เช่น จากระบอบเผด็จการ
(authoritarian) หรือการปกครองแบบกดขี่อื่นๆ (repressive rule) ไปสู่ร ะบอบประชาธิป ไตย (transition to
democracy) หรือ ใช้ ในความหมายของการเปลี่ย นผ่ านจากความขัดแย้ง ของคนในสัง คมไปสู่สัน ติภ าพและ
ความมั่นคง
ประเทศที่นาความยุติธรรมในระยะเปลียนผ่านมาปรับใช้ มักเป็นกรณีที่กระบวนการยุติธรรมในระบบปกติ
่
มีข้อจากัดที่ไม่สามารถนามาใช้กับสภาพความขัดแย้งทีมีสาเหตุที่ซบซ้อนกว่าอาชญากรรมทั่วไป และมีผู้เข้าไป
่ ั
เกี่ยวข้องจานวนมาก ทั้งเหยื่อและผู้กระทาผิด นอกจากนี้ การใช้กฎหมายอาญาและกระบวนการยุติธรรมทางอาญา
ปกติที่มีพื้นฐานอยู่บนการลงโทษ อาจไม่สามารถทาให้สังคมก้าวข้ามความขัดแย้งไปสู่สันติภาพได้ แนวคิดในเรื่องนี้
จึงพัฒนาขึ้นโดยพิจารณาแนวทางที่จะนาไปสู่การแก้ไขความขัดแย้ง ซึ่งอาจดาเนินการได้หลายวิธี จากประสบการณ์
ของต่างประเทศ มาตรการที่นามาใช้อาจจะเป็นอย่างหนึ่งอย่างใดหรือหลายอย่างขึ้นอยู่กับความเหมาะสมของ
สถานการณ์ในแต่ละประเทศดังนี้
๑. Criminal Prosecutions คื อ การฟ้อ งร้ อ งด าเนิ นคดี กับ ผู้ก ระท าผิ ด ซึ่ ง มีส่ ว นต้ องรับ ผิ ดชอบ
(accountable) ต่อเหตุการณ์เลวร้ายที่เกิดขึ้น เป็นองค์ป ระกอบประการหนึ่งที่จะป้องกันไม่ให้เหตุการณ์ความ
รุนแรงเกิดขึ้นอีก
๒. Truth Commissions คือ กระบวนการสร้างความจริง (establish the truth) ที่ไ ด้จากการไต่สวน
สอบสวน (inquiry) ค้นหาความจริง (truth seeking) ในช่วงเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น (focus on the past) เพื่อเปิดเผย
ความจริงให้เหยื่อหรือครอบครัวของเหยื่อและสังคมโดยรวมได้ทราบในรายละเอีย ดเหตุการณ์อย่างถูกต้องแท้จริง
อีกทั้งยังเป็นการเปิดพื้นที่ให้ผู้ได้รับผลกระทบได้แสดงออก
๓. Restoration Programs คือ การให้ความช่วยเหลือ ชดเชย เยียวยา และฟื้นฟู แ ก่ผู้ที่ไ ด้รับ ผลกระทบ
จากเหตุการณ์ความรุนแรง ทั้งด้านจิตใจ ร่างกาย ทรัพย์สิน และรวมไปถึงการกล่าวคาขอโทษจากคู่ป รปักษ์อย่าง
เป็นทางการ (official/state apologies)

13. ๑๓
ไม่ ส ามารถใช้ ก ระบวนการยุ ติ ธ รรมตามปกติ ใ นการแก้ ไ ขปั ญ หาได้ จะมี ก ารน าหลั ก การเรื่ อ ง
ความยุ ติ ธ รรมในระยะเปลี่ ย นผ่ า นมาใช้ ใ นการด าเนิ น งาน โดยจะมี ก ารตั้ ง คณะกรรมการขึ้ น
เพื่ อ ตรวจสอบค้ น หาความจริ ง และด าเนิ น การให้ เ กิ ด ความปรองดองที่ เ รี ย กว่ า Truth and
Reconciliation Commissions (TRCs) ซึ่ งโดยทั่ว ไปจะได้รั บมอบอานาจจากรั ฏฐาธิ ปัตย์ และ
มีอ านาจดาเนิ นการเพื่ อ ให้ เ กิด การปรองดองอย่ างเต็ ม ที่ รวมตลอดถึง อ านาจในการหาผู้รั บ ผิ ด
ในลักษณะของการสอบสวนตามกระบวนการยุติธรรม แต่จากอานาจหน้าที่ตามภารกิจของ คอป. นั้น
มีข้อจากัดที่ไม่ได้ให้ คอป. มีอานาจในลักษณะเป็นองค์กรที่ทาหน้าที่เหมือน TRC ในต่างประเทศและ
มีข้อจากัดที่เป็นองค์กรที่ได้รับการแต่งตั้งโดยระเบีย บสานักนายกรัฐมนตรี ฯ ที่อาจถูกมองได้ว่าเป็น
กลไกหนึ่งของฝ่ายบริหาร
ยุทธศาสตร์การดาเนินงานของ คอป.
คอป. ได้กาหนดยุทธศาสตร์การดาเนินงานโดยวางยุทธศาสตร์ กรอบการดาเนินงาน ๔ มิติหลัก
ดังนี้
๑. การตรวจสอบและค้นหาความจริง (Truth Seeking) ซึ่งได้แ ก่ การตรวจสอบและค้นหา
ความจริ งและข้ อเท็จ จริง โดยเฉพาะอย่า งยิ่ง ความรุน แรงที่เ กิด ขึ้ นในห้ วงเดือ นเมษายนถึง เดื อ น
พฤษภาคม ๒๕๕๓ รวมตลอดถึง ประเด็น ที่เ ป็น รากเหง้ าของปัญ หาความขัด แย้ งและเหตุก ารณ์
ความรุนแรงในประเทศในช่วงหลายปีที่ผ่านมา
๒. การเยีย วยา ฟื้ นฟู และป้ องกั นความรุ น แรง ประกอบด้ ว ยการฟื้น ฟู แ ละการเยีย วยา
(Restoration) ซึ่งได้แก่ การฟื้นฟูและเยียวยาสังคมไทย องค์กร สถาบันและบุคคลที่ได้รับผลกระทบ
จากเหตุการณ์ความรุนแรง โดยแนวทางความยุติธรรมเชิงสมานฉันท์ (Restorative Justice) และ
ความยุติ ธรรมทางสังคม (Social Justice) เพื่อ ส่งเสริ ม ให้ เกิด ความปรองดองของประเทศไทย
ในระยะยาวต่อไป และการป้องกันความขัดแย้ง (Conflict Prevention) ซึ่งได้ แ ก่ ความจาเป็ น
ที่ จ ะต้ อ งท าให้ เ กิ ด ความเข้ า ใจและการเยี ย วยาในระยะสั้ น แก่ บ รรดาผู้ ที่ ไ ด้ รั บ ผลกระทบจาก
ความรุนแรงของกลุ่มต่างๆ เพื่อการป้องกันมิให้เกิดเหตุความรุนแรงและความสูญเสียขึ้นอีก
๓. การศึ ก ษาวิ จั ย รากเหง้ า ปั ญ หาของความขั ด แย้ ง ด าเนิ น การศึ ก ษาวิ จั ย เพื่ อ ท าให้ เ กิ ด
ความกระจ่างกับรากเหง้าของปัญหาทั้งในทางกฎหมาย การเมือ ง และประวัติศาสตร์ที่ส่งผลให้เกิด
ความแตกแยกและความรุนแรงในสังคมในช่วงที่ผ่านมา
๔. การสร้างความปรองดองและป้องกันมิให้ความรุนแรงเกิดขึ้นอีก
๔. Memorialisation of Victim คือกระบวนการที่ทาให้สั งคมยอมรับ ตระหนักรู้ (recognition) และ
กระตุ้นให้เกิดจิตสานึกในทางศีลธรรม (raise moral consciousness) ถึงเหตุการณ์ความรุนแรงที่ผ่านมา เพื่อที่จะ
ไม่ให้เกิดเหตุการณ์ซ้ารอยขึ้นอีก ซึ่งอาจอยู่ในรูปพิพิธภัณฑ์หรืออนุสรณ์แห่งความทรงจา (memorial)
๕. Institution Reform คือ กระบวนการปฏิรูปสถาบัน หน่วยงานที่มีส่วนรับ ผิดชอบต่อการละเมิดสิท ธิ
มนุษยชน อาทิ กองทัพ ทหาร ตารวจ สื่อสารมวลชน กระบวนการยุติธรรม ฯลฯ เพื่อที่จะป้องกันไม่ให้ห น่วยงาน
หรือองค์กรดังกล่าวใช้รูปแบบเดิมในการปฏิบัติที่อาจนาความรุนแรงกลับมาอีกครั้ง
๖. Reconciliation คือ การทาให้สังคมข้ามผ่านปัญหาความขัดแย้งและก่อเกิดความปรองดอง สมานฉันท์
ของคนในสังคม

14. ๑๔
๑.๑.๕ การตั้งคณะที่ปรึกษา
ภายหลังจากที่ได้ตั้ง คอป. แล้ว เพื่อให้การดาเนินงานตามภารกิจที่ได้รับมอบหมายลุล่วง
และมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น ต้องอาศัย ความรู้ ความสามารถของผู้มีประสบการณ์ ผู้ทรงคุณวุฒิ และ
ผู้เ ชี่ ย วชาญในการให้ คาปรึ ก ษา ข้ อ แนะน าแก่ คอป. ในหลากหลายประเด็ น เพื่ อ สนั บสนุ น ให้
การปฏิบัติภารกิจของ คอป. บรรลุวัตถุประสงค์ คอป. จึงได้เรีย นเชิญผู้ทรงคุณวุฒิที่มีประสบการณ์
และเปี่ยมด้วยความสามารถเป็นที่ประจักษ์ทั้งในประเทศและต่างประเทศที่จะสามารถให้คาปรึกษา
และข้อแนะนาแก่ คอป. ในด้านต่าง ๆ เพื่อ เสริม สร้า งให้การดาเนินการของ คอป. ก้า วหน้าและ
ประสบผลสัมฤทธิ์ได้เป็นอย่างดี จานวน ๖ ท่าน๗ ดังนี้
๑. ศาสตราจารย์ พิเศษ ดร. สุรเกีย รติ์ เสถี ย รไทย อดีตรองนายกรัฐมนตรีแ ละอดี ต
รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศ
๒. ศาสตราจารย์ ดร. ชั ย วั ฒ น์ สถาอานั น ท์ อาจารย์ ป ระจ าคณะรั ฐ ศาสตร์
มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
๓. Ms. Priscilla Hayner ผู้ เชี่ ย วชาญด้า นการค้ นหาความจริ ง และความยุติ ธรรม
ในระยะเปลี่ยนผ่าน
๔. N. Hassan Wirajuda, J.S.D. อดีต รัฐ มนตรีว่ าการกระทรวงการต่า งประเทศ
ประเทศอินโดนีเซีย
๕. Professor David Kennedy, Ph.D. อาจารย์ประจาคณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัย
ฮาร์วาร์ด ประเทศสหรัฐอเมริกา
๖. Honorable Judge Dennis Davis อดีตผู้พิพากษาศาลอุทธรณ์ ประเทศแอฟริกาใต้
๑.๒ การบริหารจัดการ
ตามระเบียบสานักนายกรัฐมนตรีว่าด้วยการตรวจสอบและค้นหาความจริงเพื่อการปรองดอง
แห่งชาติ พ.ศ. ๒๕๕๓ ข้อ ๑๑ ให้มีสานักงาน คอป. เป็นหน่วยงานภายในสานักงานกิจการยุติธรรม
กระทรวงยุติธรรม โดยให้เลขานุการ คอป. เป็นผู้บังคับบัญชาเจ้าหน้าที่ และลูกจ้างของสานักงาน และ
รับผิดชอบในการปฏิบัติง านของสานักงานขึ้นตรงต่อประธานกรรมการ และข้อ ๑๒ ให้สานักงาน
มีอานาจหน้าที่ รับผิดชอบในงานธุรการ งานวิชาการ งานการประชุม งานประชาสัม พันธ์ และงาน
เลขานุการของคณะกรรมการ คณะอนุกรรมการ และคณะทางาน ติดตามสถานการณ์ ศึกษาและ
รวบรวมข้อมูลต่างๆ ที่เกี่ย วข้องกับงานของคณะกรรมการ คณะอนุกรรมการ และคณะทางาน
ประสานงานกับ บุค คล องค์ กร และหน่ว ยงานที่ เกี่ ย วข้ องทั้งในประเทศและต่า งประเทศ และ
ปฏิบัติงานหรือดาเนินการอื่นใดตามที่คณะกรรมการมอบหมาย โดยมีที่ตั้งอยู่ ณ อาคารจอดรถ ชั้น ๕
อาคารบี ศูนย์ราชการเฉลิม พระเกีย รติ ๘๐ พรรษาฯ ถนนแจ้งวัฒนะ แขวงทุ่งสองห้อง เขตหลักสี่
กรุงเทพมหานคร
อนึ่ง ผู้อานวยการสานักงานกิจการยุติธรรม (นายวิทยา สุริย ะวงค์) ได้มอบหมายให้ นายวัลลภ
นาคบัว ปฏิบัติหน้าที่ผู้ อานวยการสานักงานคณะกรรมการอิสระตรวจสอบและค้นหาความจริงเพื่อการ
ปรองดองแห่งชาติ (สานักงาน คอป.) และเข้าร่วมประชุมในฐานะฝ่ายเลขานุการ คอป. ด้วย
๗
คอป. ได้แต่งตั้งคณะที่ปรึกษาและมีการจัดแถลงข่าว เมื่อวันศุกร์ที่ ๒๓ กันยายน ๒๕๕๔ ณ โรงแรม
สยามซิตี้ กรุงเทพมหานคร

15. ๑๕
๑.๒.๑ บุคลากร
ตลอดระยะเวลาการดาเนิ นงานของ คอป. ตั้ ง แต่ เ ดื อนกรกฎาคม ๒๕๕๓ - เดื อ น
กรกฎาคม ๒๕๕๕ สานักงาน คอป. ประกอบไปด้วยบุคลากร ดังนี้
๑. คณะกรรมการและเลขานุการ คอป. จานวน ๑๒ คน
๒. ที่ปรึกษา คอป. จานวน ๖ คน
๓. คณะอนุกรรมการต่าง ๆ จานวน ๑๑๖ คน๘
๔. เจ้าหน้าที่ที่ทางานประจาหมุนเวียนทั้งสิ้น ๔๘ คน๙
นอกจากนี้ ยังได้รับความร่วมมือจากผู้เชี่ยวชาญด้านการค้นหาความจริงเพื่อการปรองดอง
จากต่างประเทศมาเป็นที่ปรึกษาในการกาหนดกรอบยุทธศาสตร์ การทางาน ฝึกอบรมเจ้าหน้าที่ รวมถึง
การตรวจสอบพยานหลักฐานร่วมกับ คอป. ด้วย
๑.๒.๒ งบประมาณ
คอป. ได้รั บการสนับสนุนงบประมาณจากรัฐบาลเพื่อดาเนินการตามภารกิจ รวม ๒ ครั้ ง
กล่าวคือ ครั้งที่ ๑ จานวน ๓๒ ล้านบาท เมื่อเดือนสิงหาคม ๒๕๕๓ และครั้งที่ ๒ จานวน ๔๕ ล้านบาท
เมื่อเดือนธันวาคม ๒๕๕๔
การใช้ จ่ายงบประมาณเพื่อ สนับ สนุ นการด าเนินการที่ส าคัญ ของ คอป. ตั้งแต่เ ดือ น
กรกฎาคม ๒๕๕๓ – เดือนกรกฎาคม ๒๕๕๕ โดยสรุปกิจกรรมที่สาคัญได้ดังนี้
๑. เบี้ยประชุมคณะกรรมการ คอป.๑๐ รวมทั้งสิ้น ๒๒๕,๒๒๐.๐๐ บาท
๒. ค่าเบี้ยประชุมคณะอนุกรรมการต่าง ๆ๑๑ รวมทั้งสิ้น ๑,๕๓๓,๘๐๐.๐๐ บาท
๓. ค่าจ้างเจ้าหน้าที่ประจาสานักงาน และผู้เชี่ยวชาญ รวมทั้งสิ้น ๑๒,๑๗๔,๗๔๐.๘๒ บาท๑๒
๔. ค่าจัดประชุม๑๓ จานวน ๑๔๑ ครั้ง รวมทั้งสิ้น ๕,๕๙๔,๙๘๕.๐๐ บาท
๕. โครงการสัมมนาและกิจกรรมทางวิชาการ รวมทั้งสิ้น ๑,๒๙๙,๓๕๗.๓๖ บาท
๖. ค่ าจ้ างที่ ปรึ ก ษาโครงการวิ จั ย และเก็ บ ข้ อมู ล ๑๔จ านวน ๒๔ โครงการ รวมทั้ งสิ้ น
๒๕,๘๘๐,๐๕๗.๐๐ บาท
๗. ค่ า เช่ า ค่ า ปรั บปรุ ง ส านั ก งานและวางระบบเทคโนโลยี ส ารสนเทศ รวมทั้ ง สิ้ น
๑๔,๓๘๖,๑๐๔.๓๖ บาท
๘
เริ่มต้นจากคณะกรรมการ คอป. จานวน ๑๒ คน ในเดือนกรกฎาคม ๒๕๕๓ และคณะกรรมการ คอป.
และคณะอนุกรรมการต่างๆ สูงสุดจานวน ๑๒๘ คนในเดือนกรกฎาคม ๒๕๕๔
๙
เริ่มต้นจานวน ๙ คนในเดือนกันยายน ๒๕๕๓ และสูงสุดจานวน ๔๘ คนในเดือนเมษายน ๒๕๕๕
๑๐
คอป. ได้ประชุมรวมทั้งหมด ๓๔ ครั้ง โดยแต่ละครั้งได้รับ เบี้ย ประชุม ตามระเบีย บของทางราชการ
กล่าวคือ ประธานกรรมการได้รับเบี้ยประชุมครั้งละ ๑,๕๐๐ บาท กรรมการ เลขานุการ และผู้ช่วยเลขานุการได้รับ
เบี้ยประชุมครั้งละ ๑,๒๐๐ บาท
๑๑
คณะอนุกรรมการที่ คอป. แต่งตั้ง ได้ประชุมรวมทังหมด ๑๐๗ ครั้ง โดยแต่ละครั้งได้รับเบี้ยประชุมตาม
้
ระเบียบของทางราชการ กล่าวคือ ประธานอนุกรรมการได้รับเบี้ยประชุม ครั้งละ ๑,๐๐๐ บาท รองประธานได้รับ
เบี้ยประชุมครั้งละ ๙๐๐ บาท อนุกรรมการ เลขานุการ และผู้ช่วยเลขานุการได้รับเบี้ยประชุมครั้งละ ๘๐๐ บาท
๑๒
เจ้าหน้าที่ที่ทางานประจาหมุนเวียนทั้งสิ้น ๔๘ คน ตั้งแต่เดือนสิงหาคม ๒๕๕๓ – เดือนกันยายน ๒๕๕๕
๑๓
ค่า จัดประชุ ม หมายถึ ง ค่ าอาหารว่าง ค่า อาหาร ค่ าเช่ าสถานที่ ค่า วิท ยากร ค่าพาหนะเดิ นทาง
ค่าจัดทาเอกสารประกอบการประชุม ค่าตอบแทนผู้ให้ข้อมูล
๑๔
โครงการจ้างที่ปรึกษา จ้างเหมาบริการ จัดจ้างผู้เชี่ยวชาญพิเศษ

16. ๑๖
๘. ค่าวัสดุครุภัณฑ์สานักงาน รวมทั้งสิ้น ๓,๑๗๑,๕๓๖.๕๘ บาท
๙. ค่าใช้จ่ายอื่นๆ ๑๕ รวมทั้งสิ้น ๙๙๕,๘๐๕.๖๘ บาท
รวมเป็น เงิ นทั้ง สิ้น ๖๕,๒๖๑,๕๘๖.๘๐ บาท สาหรับ เงิ นงบประมาณที่เ หลื อจานวน
๑๖
๑๑,๗๓๘,๔๑๓.๒๐ บาท คอป.ได้มีม ติเห็นชอบในหลักการให้สานักงานกิจการยุติธรรมสนับสนุน
กิจกรรมที่ต้องดาเนินการเมื่อ คอป. สิ้นสุดวาระแล้ว สรุปได้ดังนี้
(๑) จัด จ้างบุคลากรเพื่อ รองรับการด าเนิ นงานของ คอป. ต่อ เนื่อ งไปจนถึ งวัน ที่ ๓๐
กันยายน ๒๕๕๕
(๒) จัดกิจ กรรมต่างๆ ที่เห็นว่า เป็นประโยชน์แ ละสมควรให้มีก ารดาเนินการเพื่อเป็ น
การเผยแพร่การดาเนินงานของ คอป. ต่อสาธารณชน เช่น
- การเผยแพร่หลักการและการดาเนินงานของ คอป. ในลักษณะเป็น Pocket Book
โดยจัดทาทั้งภาคภาษาไทยและภาษาอังกฤษ
- การเผยแพร่ ผลงานต่ างๆ ของ คอป. ได้แ ก่ รายงานฉบับสมบูร ณ์ รายงานผล
การดาเนินการและการวิจัยของคณะอนุกรรมการชุดต่างๆ
- การจัดทาวิดีทัศน์นาเสนอและเผยแพร่ผลงานการดาเนินงานแบบสั้นและแบบเป็นตอน
- การจัดกิจกรรมหรือเวทีสาหรับนาเสนอรายงานฉบับสมบูรณ์ของ คอป.
- การดาเนิ น กิจ กรรมอื่ นที่ จาเป็ น เช่น การแปลเอกสาร หรื อการประชุม ต่า งๆ
เพื่อให้ภารกิจของ คอป. ลุล่วงไปอย่างมีประสิทธิภาพ
๑.๒.๓ ปัญหาและอุปสรรคในการบริหารจัดการ
๑. คอป. ทาหน้าที่ในฐานะกลไกส าคัญนาพาสังคมสู่ความปรองดองแต่ไม่มีอานาจ
ตามกฎหมายใด
เนื่องจากการดาเนินงานของ คอป. เป็นไปในลักษณะการขอความร่วมมือเพราะ คอป.
ไม่ มีอ านาจเรี ยกบุ คคลหรื อหน่ วยงานใดมาให้ ข้อมู ล เป็นเหตุ ให้ ในบางกรณี การขอรั บความร่ วมมื อ
จากหน่วยงานของรัฐและเอกชนมีอุปสรรค ทาให้ไม่ได้ข้อมูลสาคัญที่มากเพียงพอสาหรับการพิจารณา
ประเด็นต่ างๆ อีกทั้งบางหน่วยงานอ้ างว่าข้อมูลบางส่วนเป็นความลับของทางราชการ จึงไม่สามารถ
ได้ข้อเท็จจริงเชิงลึกที่เพียงพอในการวิเคราะห์ เพื่อให้ได้ความจริงอันเป็นที่ยอมรับได้ ทาให้เกิดคาถาม
จากสังคมตามมาว่าข้อมูลที่ไม่ได้รับอนุญาตให้เปิดเผย หรือไม่ประสงค์จะเปิดเผย หรือมีความลังเล ล่าช้า
ในการส่งให้ คอป. นั้น เป็นข้อมูลที่ปิดบังซ่อนเร้นข้อเท็จจริงสาคัญๆ บางประการไว้ และการปิดบังนั้น
คุ้มค่ากว่าการเปิดเผยต่อสาธารณชน แม้อาจเสี่ยงต่อการถูกครหาถึงความโปร่งใส และการตกเป็นกลไก
ขัดขวางการนาพาสังคมสู่ความปรองดองของ คอป. ก็ตาม
๒. ขาดการคุ้มครองความปลอดภัยของบุคคลหรือองค์กรที่ให้ข้อมูล
ความกังวลของบุคคลหรือองค์กรที่ไม่กล้าให้ข้อมูลแก่คณะอนุกรรมการตรวจสอบ
และค้นหาความจริง ทาให้การเชิญบุคคลหรือองค์กรมาเพื่อให้ข้อมูลข้อเท็จจริงมีอุปสรรคพอสมควร
๑๕
ค่าแปลเอกสาร ค่าจัดทาเอกสารเผยแพร่ ค่าจัดซื้อหนังสือ ค่าถอดเทป ฯลฯ
๑๖
ข้อมูล ณ วันที่ ๓๐ กรกฎาคม ๒๕๕๕ จานวนอาจมีการเปลี่ยนแปลงเนื่องจากอยู่ระหว่างการเบิกจ่าย