Ürək döyüntümüz
Ürək döyüntümüzüsakit və fiziki məşqdən sonra ölçmə
Məqsəd
Ürək döyüntümüzün sakit və fiziki məşqdən sonra öyrənilməsi, bir
fərziyyə irəli sürmək və Labdisk ürək döyüntüsü sensordan istifadə
edərək onun yoxlanılması.
3.
Məqsəd şagirdlərin biliyiniartırmaq və diqqətini mövzuya cəlb etməkdir. Tədqiqedici
sualların verilməsi ilə şagirdləri tədqiqata yönəltməkdir. Nəzəri bazadan istifadə edərək
əsas anlayışlar şagirdlərə tədris olunur.
.
Təqdimat və nəzəriyyə
Təqdimat
Ürəyimizin həyat boyu döyünməsini bilsək belə oturaraq və dincələrək biz onu hiss etmirik. Buna
baxmayaraq biz artıq fiziki işlə məşğul olduqda sinədə ürəyimizin vurmasını hiss edirik.
Ürək döyüntümüz
Ürək döyüntümüzü sakit və fiziki məşqdən sonra ölçmə
Sizcə, başqa hansı şərait ürək döyüntüsünün yüksəlməsinə səbəb ola bilər?
Sizcə, ürəyimizin uyğunlaşma qabiliyyəti olmasaydı nə baş verərdi?
Sonunda növbəti suallara cavab verə bilmək üçün siniflə sınaq fəaliyyəti həyata
keçirin:
Hansı hallarda ürək döyüntümüz artır? Hansı hallarda ürək döyüntümüz azalır?
4.
Nəzəri
Həyati funksiyalardan biridə orqanizmi qaz, hormon və qida maddələri ilə təmin etməkdir.
Bu, bizim qan dövranı sistemi ilə həyata keçirilir. Bu sistemin əsas orqanı ürəkdir və o, xüsusi
əzələdən təşkil olunub. Nasos kimi işləyir, qanı damarlardan qəbul edib arteriyalara ötürür.
Qan qulaqcıqlara gəlir və sonra mədəciklərə axır. Buradan mədəciklər qanı ürəkdən itələyib
bütün bədənə aparılar.
Təqdimat və nəzəriyyə
Ürək döyüntümüz
Ürək döyüntümüzü sakit və fiziki məşqdən sonra ölçmə
Yuxarı boş vena
Sağ qulaqcıq
Sağ mədəcik
Sol qulaqcıq
Sol mədəcik
5.
Təqdimat və nəzəriyyə
Ürəyinbir dəfə yığılıb-boşalması ürək döyünməsi adlanır. Yığılma (sistola fazası) və
boşalma (diastola fazası). Bu hərəkətlər eyni zamanda baş vermir və üç faza ayırd
edilir:
Qulaqcıqların sistolası: İki qulaqcıqlar yığılır və qan mədəciyə vurulur.
Mədəciklərin sistolası: İki mədəcik qanı ürəkdən çıxarır. Qulaqcıqların sistolası
qurtaran kimi mədəciklər qanı aortaya və ağciyər arteriyasına qovur. Bu qanda CO2
konsentrasiyası yüksək və O2 konsentrasiyası aşağıdır.
Sol mədəcik ağ ciyərdən gələn qanı alır və bu qan O2 zənginləşmiş olur.
Ümumi diyastola: Mədəciklər və qulaqcıq istirahət edir, və qanın qulaqcığa yenidən
daxil olmasına imkan verir.
Ürək döyüntümüz
Our Heart RateÜrək döyüntümüzü sakit və fiziki məşqdən sonra ölçmə
6.
Təqdimat və nəzəriyyə
Təcrübəaparmaq üçün şagirdlərə fərziyyə irəli sürmələri tövsiyyə olunur.
Əgər siz sakit və fiziki məşqdən sonra ürək döyüntünüzü ölçsəz, sizcə o necə
dəyişərdi?
Ürək döyüntümüz
Ürək döyüntümüzü sakit və fiziki məşqdən sonra ölçmə
7.
Fəaliyyət təsviri
Labdisc ürəkdöyüntüsü sensorundan istifadə edərək şagirdlər ürək döyüntülərini
bu iki məlumatın necə bir-birinə bağlı olduğunu öyrənmək üçün iki müxtəlif
vəziyyətdə ölçəcəklər (sakit vəziyyətdə və fiziki məşqdən sonra). Bu fəaliyyətdən
sonra şagirdlər iki cədvəl quraraq ilkin fərziyyə ilə nəticələri müqayisə edəcəklər.
Alınan fərqləri müşahidə edəcəklər.
Ürək döyüntümüz
Ürək döyüntümüzü sakit və fiziki məşqdən sonra ölçmə
Labdisc-dən istifadə etmək
Labdiscürək döyüntüsü sensorundan ölçüləri toplamaq üçün Labdisk aşağıdakı
addımlarla konfiqurasiya edilməlidir:
a. Labdisc-dən istifadə etmək
Ürək döyüntümüz
Ürək döyüntümüzü sakit və fiziki məşqdən sonra ölçmə
Labdiski yandırın
İndi isə “SET SENSORS” seçin
Yalnız ürək döyüntüsü sensorunu seçin və sonra növbəti düyməni basın
Bunları edəndən sonra quraşdırmaya qayıda bilərsiniz, basin
“10/s” seçin və sonra basın
Basın və “SETUP” seçin
10.
Labdisc-dən istifadə etmək
Ürəkdöyüntümüz
Ürək döyüntümüzü sakit və fiziki məşqdən sonra ölçmə
Basın və “NUMBER OF SAMPLES” seçin
“1000” seçin və sonra basın
Ölçmələrə qayıtmaq üçün 2 dəfə basın
Sonra ölçmələri başlamaq üçün basın
Ölçməni bitirdikdən sonra Labdiski növbəti düyməyə basaraq söndürün (siz
təlimat görəcəksiniz “Press SCROLL key to STOP”) və basın
11.
Sınaq
Aşağıdakı addımlar sınağınnecə keçirməsini izah edir:
Qulaq klipini şagirdin işarə barmağına taxın və şəkildə göstərildiyi kimi Labdisklə yazıya
başlayın. Bir neçə saniyədən sonra Labdisk hər ürək döyüntüsünə “səs siqnalı”
çıxarmalıdır. Bu baş verməsə, şəkildə göstərildiyi kimi qulaq klipini şagirdin qulağına
taxın.
Şagirdlər sakit oturub və bir dəqiqə ərzində danışmamalıdırlar. Sonra Labdisk dayandırılır.
Ürək döyüntümüz
Ürək döyüntümüzü sakit və fiziki məşqdən sonra ölçmə
12.
Sınaq
İlk dəqiqədən sonraşagirdlər durub bir dəqiqə ərzində atlanmağa başlamalıdırlar.
Bundan sonra qulaq klipini işarə barmağına taxıb Labdisklə bir dəqiqə ərzində yazmağı
başlamalıdırlar.
Ürək döyüntümüz
Ürək döyüntümüzü sakit və fiziki məşqdən sonra ölçmə
Yazını bitirdikdən sonra Labdiski dayandırın.
İştirak etmək istəyən digər sinif yoldaşları ilə eyni proseduru təkrarlayın.
13.
Nəticələr və analiz
Aşağıdakıaddımlar sınaq nəticələrini necə analiz etmək lazım olduğunu izah edəcək:
Bluetooth simsiz rabitə kanalından istifadə edərək Labdiski komputerə qoşun.
Ürək döyüntümüz
Ürək döyüntümüzü sakit və fiziki məşqdən sonra ölçmə
Yuxarı menyuda düyməyə basın və seçin
Əgər bir tələbənin ürək döyüntüsünü ölçmüsünüzsə, onda siyahıda olan sonuncu sınağı seçin.
Əgər siz məlumatı bir çox tələbədən toplamızsınızsa, qrafikləri bir-bir analiz edin. Unutmayın
ki, hər tələbə üçün 2 qrafikdir.
Ekrandakı qrafiki müşahidə edin.
Düyməsini basın və sakit və fiziki məşqdən sonrakı vəziyyəti hansı diapazonda
tapdığınızı qeyd edin.
Qrafikdə məlumat nöqtələrini seçmək üçün düyməyə basın və hər bir həll üçün bir
nümayəndə nöqtəsi seçin.
14.
Nəticələr və analiz
Fizikiməşq zamanı ürək döyüntüsünü nə yüksəldə bilər?
Fərziyyə və sensor ilə qeyd olan nəticələr arasında fərq tapdınızmi? İzah edin.
İnsanda ürək döyüntüsünə başqa hansı amillər təsir edə bilər?
Ürək döyüntümüz
Ürək döyüntümüzü sakit və fiziki məşqdən sonra ölçmə
15.
Nəticə və analiz
Aşağıdakıqrafik şagirdlərin qrafiki ilə eyni olmalıdır.
Ürək döyüntümüz
Ürək döyüntümüzü sakit və fiziki məşqdən sonra ölçmə
Nəticələr
Siz şəxsin fəaliyyətivə yazdığınız ürək döyüntüsü arasında əlaqə tapdınızmı?
Şagirdlər qeyd etməlidirlər ki, dincəlmə vaxtı ilə müqayisədə fiziki məşq zamanı ürək
döyüntüsü artır.
Şagirdlərin nəticələri hazırlanması üçün onlar tərəfdən sualların cavabları aşağıdadır.
Dincələndə bütün insanların ürək döyüntüsü eynidir mi? Nə üçün?
Şagirdlər iki və ya daha çox sinif yoldaşların qrafiklərini müqayisə etməlidirlər,
öyrənməlidirlər ki, dincələn zaman iki şəxsin ürək döyüntüsü eyni deyil.
Ürək döyüntümüz
Ürək döyüntümüzü sakit və fiziki məşqdən sonra ölçmə
İki qrafiki müqayisə etsəniz, dincəlmə zamanı, məşqdən sonra və dincəlməyə
qayıdanda nəbz necə dəyişir?
Şagirdlər qrafikləri müqayisə etməli və deməlidirlər ki, nəbz dincəlmə zamanı eynidir,
məşq zamanı artır və əvvəlkinə qayıdır.
18.
Nəticələr
Tələbələr növbəti nəticələrəgəlməlidirlər:
Ürək döyüntüsü fizioloji parametrdir hansı ki, şəraitdən asılı olaraq (sakit və ya
fiziki məşq edəndə), eyni vəziyyətdə müxtəlif insanlar arasında dəyişir. Onlar
dərk etməlidirlər ki, ürək döyüntüsü hər bir şəxsin sağlamlıq vəziyyəti ilə
bağlıdır.
Ürək döyüntümüz
Ürək döyüntümüzü sakit və fiziki məşqdən sonra ölçmə
19.
Növbəti tətbiq üçünfəaliyyətlər
İstirahət zamanı ilə müqayisədə məşq zamanı əzələlərimiz çoxlu oksigen qəbul edir
və CO2 azad etməyə başlayır. Sizcə bu iki şərait ürək döyüntümüz ilə bağlıdırmı?
Şagirdlər başa düşməlidirlər ki, məşq zamanı ürək döyüntüsü artır, çünki bizim
əzələlərimiz oksigenli qan tələb edir ki, onlar yaxşı fəaliyyət göstərməyə davam
etsinlər. Əlavə artmış qan axımı fəaliyyət zamanı çıxan CO2 böyük miqdarını təmizləyir
və ağ ciyərə ötürür.
Bu bölmənin məqsədi şagirdlərin bu dərs zamanı əldə etdikləri bilikləri müxtəlif
kontekstlərdə və hallarda istifadə etməkdir. Bundan başqa, nəzərdə tutulur ki,
şagirdlər suallar və təcrübədə müşahidə etdikləri hadisələrin mümkün izahatını
versinlər.
Gələcək suallar:
Ürək döyüntümüz
Ürək döyüntümüzü sakit və fiziki məşqdən sonra ölçmə
20.
Növbəti tətbiq üçünfəaliyyətlər
Sizcə ürək döyüntüsü yaşa görə fərqlənir? (Döl, körpə, uşaq, böyüklər və yaşlılar
haqda düşünün).
Şagirdlər öyrənməlidirlər ki, biz qocaldıqca ürək döyüntümüz azalır. Bəlkə bəzi
şagirdlər yeni doğulmuş uşağın nəbzini hiss ediblər və nəzərə alıblar ki, onların ürək
döyüntüsü çox yüksəkdir.
Sizcə niyə kiminsə ürək döyüntüsünü bilmək vacibdir?
Şagirdlər başa düşməlidirlər ki, orqanizmin sağlamlıq dərəcəsindən asılı olaraq ürək
ritmi dəyişilə bilər. Şəxsin xəstə, ya sağlam olmağını nəzərə almaq da çox vacibdir,
çünki simptomlara görə, ya da xəstəliklərə görə nəbz dəyişə bilər.
Ürək döyüntümüz
Ürək döyüntümüzü sakit və fiziki məşqdən sonra ölçmə
21.
Növbəti tətbiq üçünfəaliyyətlər
Ürək döyüntümüz
Ürək döyüntümüzü sakit və fiziki məşqdən sonra ölçmə
Bilirsinizmi ki, bizim gündəlik pəhrizimiz, xüsusilə yağ istehlakı ürək döyüntümüzə
təsir edir?
Tələbələr müəyyən etməlidirlər ki, yağ istehlakı qan damarlarını tıxadır və ona görə ürək
döyüntüsünü dəyişir.
Əlbəttə ki, siz fikir vermisiniz ki, siz qorxu hissi,ya da güclü həyəcan keçirəndə ürək
döyüntünüz artır, bu nəyə görə baş verir? Bilmirsinizsə, səbəbini öyrənin.
Tələbələr müəyyən etməlidirlər ki, müxtəlif hormonlar qan axınına daxil olur və buna görə ürək
döyüntüsü dəyişir. Məsələn, adrenalin ürək döyüntüsünü yüksəldən hormondur, o, fiziki fəaliyyət və
stress vəziyyətdə azad buraxılır.
İki qrafiki müqayisə edəndə nəbzin məşqdən əvvəlki nəbzə qayıtdığını necə başa
sala bilərsiniz?
Tələbələr qeyd etməlidirlər ki, məşq zamanı bədən daha çox oksigen tələb edir, nəyinki dinc
zamanda. Nəticədə, ürək toxumalara daha çox qan verir və buna görə nəbz artır, dinc zamanda qan
axımı azalır və nəbz əvvəlki kimi olduğuna qayıdır.