2. Προςταςια πολιτιςτικθσ κλθρονομιασ

3. • ΢τον όρο παγκόςμια πολιτιςτική κληρονομιά ςυμπεριλιφκθκαν τρεισ κατθγορίεσ αντικειμζνων που ζχουν διαμορφωκεί από τον άνκρωπο, οι
ακόλουκεσ:
• - Σα μεμονωμένα μνημεία τθσ αρχιτεκτονικισ, τθσ
• γλυπτικισ, τθσ ηωγραφικισ και γενικϊσ των ζργων
• εκείνων που ζχουν κρικεί ότι παρουςιάηουν
• οικουμενικι αξία από τθ ςκοπιά τθσ ιςτορίασ τθσ
• τζχνθσ και τθσ επιςτιμθσ. Όπωσ, για παράδειγμα, ο
• Παρκενϊνασ τθσ Ακρόπολθσ ςτθν Ακινα, ο Ναόσ
• τθσ Αγίασ ΢οφίασ ςτθν Κωνςταντινοφπολθ και μια
• αφρικάνικθ μάςκα.
• - Σα οικιςτικά ςφνολα, δθλαδι οι ομάδεσ εκείνεσ των
• μεμονωμζνων κτιρίων ι τα ςυγκροτθμζνα οικιςτικά
• ςφνολα, τα οποία λόγω τθσ δομισ τουσ, τθσ
• ομοιογζνειασ ι τθσ κζςθσ τουσ ζχουν αποκτιςει
• οικουμενικι ςθμαςία από τθ ςκοπιά τθσ ιςτορίασ
• τθσ τζχνθσ και τθσ επιςτιμθσ. Όπωσ, για παράδειγμα,
• ςτθν Ελλάδα οι παραδοςιακοί οικιςμοί τθσ Ύδρασ,
• τθσ Πάτμου, των Ζαγοροχωρίων και τθσ
• Μονεμβαςιάσ, τθσ Ρόδου.
• - Σα τοπία που ζχουν προκφψει ωσ ςυνδυαςμόσ
• ζργου του ανκρϊπου και τθσ φφςθσ, και ενδιαφζρουν
• τθν παγκόςμια ιςτορία, τθν τζχνθ και τθν επιςτιμθ.
• ΢τισ περιπτϊςεισ αυτζσ περιλαμβάνονται οι
• αρχαιολογικοί χϊροι και το ευρφτερο τοπίο που τουσ
• περιβάλλει, όπωσ, θ περιοχι των Μετεϊρων ςτθ
• Θεςςαλία, του Αγίου Όρουσ ςτθ Χαλκιδικι και του
• Γκζρεμε ςτθν Καππαδοκία.

4. Βασικές έννοιες της πολιτιστικής
κληρονομιάς
• Πολιτιςτικό αγαθό
• πολιτιςτική κληρονομιά
• ιςτορική μνήμη
• προςταςίασ τησ πολιτιςτικήσ κληρονομιάσ
• Μνημείο
• εθνικοφ θηςαυροφ

5. Πολιηιζηικό αγαθό ζεσξείηαη θάζε πιηθή ή
άϋιε δεκηνπξγία ηνπ αλζξώπνπ, πνπ
θάπνηε είρε
• χρθςτικι αξία
• ι ςυμβολικι λειτουργία
• ι πνευματικι αποςτολι

6. • Πολιτιςτικό αγαθό κεωρείται κάκε υλικι ι άχλθ
δθμιουργία του ανκρϊπου, που κάποτε είχε χρθςτικι
αξία (ςκεφθ οικιακισ χριςθσ, εργαλεία, κοςμιματα,
όπλα κ.λπ.) ι ςυμβολικι λειτουργία (λατρευτικά
αντικείμενα, εκνικά ςφμβολα, οικογενειακά κειμιλια
κ.λπ.), ι πνευματικι αποςτολι (ποιθτικι δθμιουργία,
ιςτορικά ςυγγράμματα, φιλοςοφικά κείμενα,
επιςτθμονικζσ διατριβζσ κ.λπ.), ενϊ ςιμερα αποτελεί
απλϊσ ζνα ςτοιχείο που διαςϊκθκε και μασ
παραπζμπει ςτισ αντιλιψεισ, ςτα επιτεφγματα και
ςτον τρόπο ηωισ του παρελκόντοσ.

7. • Σο ςφνολο των πολιτιςτικϊν αγακϊν που
αναφζρονται ςε ζνα τόπο ςυγκροτοφν τθν
πολιτιςτική κληρονομιά του, με τθν ζννοια ότι
αυτι περιζχει τα ςτοιχεία που απαρτίηουν τθν
ιςτορική μνήμη του λαοφ ι τθσ κοινωνίασ των
ανκρϊπων που τον κατοικοφν, δθλαδι
ο,τιδιποτε δθμιουργικθκε ςτο παρελκόν και
ςχετίηεται με τθν ιςτορικι του διαδρομι

8. παγκόςμια πολιτιςτική κληρονομιά
• τα μεμονωμζνα αντικείμενα,
• τα οικιςτικά ςφνολα και
• τα τοπία που ζχουν προκφψει ωσ ςυνδυαςμόσ
ζργου του ανκρϊπου και τθσ φφςθσ

9. μεμονωμζνα αντικείμενα
Γιγαντιαίοσ Βοφδασ,
Κίνα

10. οικιςτικά ςφνολα
Σο λιμάνι τθσ Βίλλεμςταντ,
Ολλανδία

11. τοπία που ζχουν προκφψει ωσ ςυνδυαςμόσ ζργου του
ανκρϊπου και τθσ φφςθσ
Καμινάδεσ των
νεραιδϊν,
Καππαδοκία

12. παγκόςμια φυςική κληρονομιά
• τα μνθμεία τθσ φφςθσ
• οι γεωλογικοί και φυςιογραφικοί ςχθματιςμοί
• τα φυςικά τοπία.

13. τα μνθμεία τθσ φφςθσ
Σα γραφικά νθςιά του
Παλάου (Rock Islands
– Βραχϊδθ νθςιά)

14. οι γεωλογικοί και φυςιογραφικοί ςχθματιςμοί
Εθνικό Πάρκο των ηφαιςτείων (Χαβάη,
ΗΠΑ)
Οι θφαιςτειακζσ εκριξεισ δθμιουργοφν
ζνα διαρκϊσ μεταβαλλόμενο τοπίο και
οι ροζσ λάβασ ςχθματίηουν
εκπλθκτικοφσ γεωλογικοφσ
ςχθματιςμοφσ, ενϊ ςπάνια πουλιά και
ενδθμικά είδθ ηουν εκεί. Σο πάρκο
αποτελεί μνθμείο Παγκόςμιασ
Κλθρονομιάσ τθσ UNESCO από το 1987

15. φυςικά τοπία
Η Σοκότρα είναι μικρό
ςφμπλεγμα τεςςάρων
νθςιϊν ςτον Ινδικό
Ωκεανό. Σο
μεγαλφτερο νθςί,
ονομαηόμενο ΢οκότρα,
είναι αρκετά
απομονωμζνο και,
λόγω τθσ διαδικαςίασ
τθσ ειδογζνεςθσ, το
ζνα τρίτο τθσ χλωρίδασ
του νθςιοφ δεν μπορεί
να βρεκεί πουκζνα
αλλοφ ςτον πλανιτθ.
Έχει χαρακτθριςτεί ωσ
το πιο εξωγιινο τοπίο
ςτθν Γθ

16. • Σο βακφτερο νόθμα τθσ προςταςίασ τησ
πολιτιςτικήσ κληρονομιάσ βρίςκεται ςτο
γεγονόσ ότι ζφκαςε ςτα χζρια μασ για να
διαφυλαχκεί με αςφάλεια, να διαχειριςτεί με
ςφνεςθ και να παραδοκεί ςε όςο το δυνατόν
καλφτερθ κατάςταςθ ςτισ επερχόμενεσ γενιζσ

17. προςταςία
• Ο όροσ «προςταςία» αναφζρεται κατά κφριο λόγο ςτθ νομικι προςταςία των πολιτιςτικϊν αγακϊν από τουσ
πολλοφσ και ποικίλουσ κινδφνουσ που ενδζχεται να τα απειλιςουν. Οι ςθμαντικότεροι κίνδυνοι είναι οι
ακόλουκοι:
• Κίνδυνοσ φθοράσ
• » απώλειασ
• Κλοπή
• Λαθραναςκαφή
• Φυγάδευςη ςτο εξωτερικό.5
• Όςον αφορά τϊρα ςτα κινθτά πολιτιςτικά αγακά, οι βαςικοί κίνδυνοι που τα απειλοφν είναι οι διάφορεσ μορφζσ
παράνομθσ διακίνθςισ τουσ και ςυγκεκριμζνα θ παράνομθ εξαγωγι, θ διακίνθςθ προϊόντων κλοπϊν και θ
διακίνθςθ ευρθμάτων παράνομων αναςκαφϊν ι, όπωσ αλλιϊσ λζγονται, λακραναςκαφϊν. Παράνομη εξαγωγή
υφίςταται, όταν τα αντικείμενα εξάγονται από τον ίδιο το νόμιμο κφριο ι κάτοχό τουσ ι για λογαριαςμό του,
κατά παράβαςθ των ςχετικϊν εκνικϊν κανόνων.
• Σο παράνομο εμπόριο ςυνιςτά απειλι για το πολιτιςτικό αγακό κατά τοφτο: μπορεί μεν να μθν απειλεί άμεςα τθν
καταςτροφι τθσ υλικισ του υπόςταςθσ, αλλά ςτερεί από τθ χϊρα, ςτθσ οποίασ τον πολιτιςμό το αγακό αυτό
εντάςςεται, ζνα μοναδικό και αναντικατάςτατο ςτοιχείο τθσ πολιτιςτικισ και ιςτορικισ τθσ ταυτότθτασ. Επιπλζον,
ςτερεί από το κοινό τθ δυνατότθτα να απολαφςει αιςκθτικά αλλά και να διδαχκεί και να εμπλουτιςτεί εςωτερικά
από τα ποικίλα και πολφπλευρα μθνφματα που μπορεί να του μεταδϊςει ζνα πολιτιςτικό αγακό.
• Όπωσ αναφζραμε και ςε ειςαγωγικό κεφάλαιο τθσ εργαςίασ μασ, θ ζννοια «προςταςία πολιτιςτικϊν αγακϊν» δε
ςθμαίνει μόνο τθν προςταςία τουσ από παράνομεσ ενζργειεσ (κλοπι, λακραναςκαφι κλπ.), αλλά και από τθ
φκορά που μπορεί να προκαλζςει ο χρόνοσ ι και θ επζμβαςθ του ανκρϊπου ςε αυτά.

18. Η πολιτικι αυτι που ακολουκεί θ Unesco ςτθν κατεφκυνςθ τθσ προςταςίασ τθσ παγκόςμιασ φυςικισ
και πολιτιςτικισ κλθρονομιάσ γεννικθκε από το ακόλουκο ιςτορικό γεγονόσ που αφφπνιςε τθ
διεκνι κοινι γνϊμθ και ζδωςε το ζναυςμα για τισ πρϊτεσ διεκνείσ ενζργειεσ για τθν προςταςία
των φυςικϊν και πολιτιςτικϊν αποκεμάτων τθσ παγκόςμιασ κοινότθτασ. Σο γεγονόσ λοιπόν το
οποίο προκάλεςε ιδιαίτερο παγκόςμιο ενδιαφζρον και ανθςυχία ιταν θ απόφαςθ για τθν
ανζγερςθ του φράγματοσ του Αςουάν ςτθν Αίγυπτο, πράγμα που κα είχε ωσ ςυνζπεια τθν
πλθμμφρα τθσ κοντινισ κοιλάδασ, ςτθν οποία όμωσ βρίςκονταν οι ναοί του Abu Simbel, ζνασ
πραγματικόσ κθςαυρόσ του αρχαίου αιγυπτιακοφ πολιτιςμοφ. Σο 1959, ζπειτα από ζκκλθςθ των
κυβερνιςεων τθσ Αιγφπτου και του ΢ουδάν, θ Unesco αποφαςίηει να επιχειριςει παγκόςμια
εκςτρατεία. Σο αποτζλεςμα αυτισ τθσ επιςτθμονικισ εκςτρατείασ για τθ διάςωςθ των
ςθμαντικότατων αυτϊν μνθμείων ιταν ότι τα εκεί αρχαία μνθμεία αποςυναρμολογικθκαν,
μεταφζρκθκαν ςε ςτεγνό, αςφαλζσ ζδαφοσ, όπου και ξαναςυναρμολογικθκαν ςτθν προτζρα
μορφι τουσ. Όλθ θ εκςτρατεία κόςτιςε περίπου 80 εκατομμφρια δολάρια και χρθματοδοτικθκε
από 50 χϊρεσ, ςθματοδοτϊντασ ζτςι τθν ζναρξθ τθσ υπερεκνικισ ςυνεργαςίασ και ςφμπραξθσ για
τθν διαφφλαξθ πολιτιςτικϊν μνθμείων που δεν ζχουν μόνο περιοριςμζνθσ τοπικισ ι εκνικισ
εμβζλειασ ενδιαφζρον αλλά ελκφουν τα φϊτα του παγκόςμιου ενδιαφζροντοσ. Η επιτυχισ ζκβαςθ
τθσ ςυγκεκριμζνθσ εκςτρατείασ οδιγθςε και ςε άλλεσ παρόμοιεσ ςε περιεχόμενο και ςκοπό
εκςτρατείεσ διάςωςθσ (π.χ. θ ‘εκςτρατεία’ για τθ Βενετία)

19. Γηα παξάδεηγκα, ζηελ πεξίπησζε ηεο δξαζηεξηόηεηαο ηεο UNESCO, ηα
θξηηήξηα πνπ εθαξκόδνληαη γηα ηελ εγγξαθή ελόο πνιηηηζηηθνύ αγαζνύ
ζηνλ Καηάινγν ηεο Παγθόζκηαο Πνιηηηζηηθήο Κιεξνλνκηάο, πνπ έρεη
δεκηνπξγήζεη, ρσξίδνληαη ζε δύν νκάδεο
Η πξώηε πεξηιακβάλεη έμη θξηηήξηα, πνπ ζρεηίδνληαη κε ην θαηά
πόζν είλαη εμαηξεηηθή ε νηθνπκεληθή αμία ηνπ ππνςήθηνπ γηα
εγγξαθή πνιηηηζηηθνύ αγαζνύ. Απηά είλαη ηα αθόινπζα:
• αλ αληηπξνζσπεύεη έλα κνλαδηθό θαιιηηερληθό επίηεπγκα,
• αλ έρεη αζθήζεη κεγάιε επίδξαζε ζε κηα πεξηνρή ηνπ θόζκνπ,
• αλ απνηειεί εμαηξεηηθή καξηπξία ελόο πνιηηηζκνύ πνπ έρεη
εμαθαληζηεί,
• αλ ζπληζηά εμαηξεηηθό δείγκα ελόο θηηξηαθνύ ηύπνπ ή αξρηηεθηνληθνύ
ζπλόινπ,
• αλ είλαη εμαηξεηηθό δείγκα ελόο παξαδνζηαθνύ νηθηζκνύ ή κηαο
ρξήζεο γεο, αληηπξνζσπεπηηθήο ελόο πνιηηηζκνύ,
• αλ ζπλδέεηαη άκεζα κε γεγνλόηα, ηδέεο θαη θαιιηηερληθά έξγα
εμαηξεηηθήο νηθνπκεληθήο αμίαο

20. Αληίζηνηρα, ε δεύηεξε νκάδα πεξηιακβάλεη έλα θξηηήξην πνπ αλαθέξεηαη ζηελ
ασθενηικόηηηα ηνπ έξγνπ θαη άιιν έλα ζηε δπλαηόηεηα νομικής προζηαζίας θαη
διατείριζής ηνπ.
• ΢φμφωνα με τθν δεφτερθ ομάδα κριτθρίων, ζνα
πολιτιςτικό αγακό κα πρζπει να αντζχει ςτθ
δοκιμαςία τθσ αυκεντικότθτασ, αναφορικά με το
ςχζδιο, το υλικό, τθν κατεργαςία ι τον
περιβάλλοντα χϊρο και, ςτθν περίπτωςθ
πολιτιςτικϊν τοπίων, τον ιδιαίτερο χαρακτιρα,
ενϊ, ταυτόχρονα, κα πρζπει να διακζτει επαρκι
νομικι προςταςία και διοικθτικό μθχανιςμό που
να εξαςφαλίηει κεςμικά τθ ςυντιρθςθ του
υποψιφιου πολιτιςτικοφ αγακοφ ι πολιτιςτικοφ
τοπίου.

21. • Ο Γκαίτε (Goethe) ζγραψε ςτθν ειςαγωγι του
ζργου Προπφλαια το 1798 ότι «κακετί γενικό
που ςκζπτεται και δθμιουργεί ο άνκρωποσ
ανικει ςτθν ανκρωπότθτα και ο,τιδιποτε θ
τελευταία χρθςιμοποιεί από τισ προςπάκειεσ
του κακζνα φζρνει τθν ίδια ςτθν ωριμότθτα».
Με αυτιν τθ διατφπωςθ πρωτοεμφανίηεται θ
ιδζα τθσ παγκοςμιότθτασ τθσ πολιτιςτικισ
κλθρονομιάσ

22. τα μεμονωμζνα αντικείμενα

23. τα οικιςτικά ςφνολα

24. τα τοπία που ζχουν προκφψει ωσ ςυνδυαςμόσ
ζργου του ανκρϊπου και τθσ φφςθσ

26. Πολιτιςτικό αγαθό θεωρείται κάθε υλική ή
άυλη δημιουργία του ανθρώπου, που κάποτε
είχε:
• χρθςτικι αξία
• ι ςυμβολικι λειτουργία
• ι πνευματικι αποςτολι

27. χρθςτικι αξία
Λφκνο απο κάμαρα λαογρ.
μουςειου Μιλου

28. ςυμβολικι λειτουργία
΢θμαία από ταΨαρά

29. πνευματικι αποςτολι
Σο παλαιότερο ςωηϊμενο χειρόγραφο
τθσ «Μεγάλθσ Χάρτασ»