No comment

1. นักสหกรณ์สองยุค
โดยนายสุกรี พันละบุตร
ผู้ตรวจราชการกรมส่ง
เสริมสหกรณ์
การเขียนเรื่อง “นักสหกรณ์สองยุค” หรือ “นักสหกรณ์ยุค
สองหม้อ” เป็นความกรุณาของผู้บังคับบัญชาที่ผู้เขียนเคารพยิ่ง คือ
นายวินัย กสิรักษ์ รองอธิบดีกรมส่งเสริมสหกรณ์ ได้ให้แนวคิดเชิง
เปรียบเทียบในการปฏิบัติภารกิจในอดีตของนักส่งเสริมสหกรณ์ “ยุคหุง
ข้าวด้วยหม้อดิน” ซึ่งเป็นยุคที่มีความยากลำาบากในการปฏิบัติภารกิจ
เพราะการจัดตั้งสหกรณ์ดำาเนินการในถิ่นธุระกันดารประชากรยังขาด
การศึกษา ขาดเครื่องมือและเทคโนโลยีที่เอื้ออำานวยต่อการปฏิบัติ
ภารกิจ กับการส่งเสริมสหกรณ์ของนักส่งเสริมสหกรณ์ “ยุคหุงข้าวด้วย
หม้อไฟฟ้า” ซึ่งการปฏิบัติภารกิจเต็มไปด้วยความสะดวกสบายมีเครื่อง
มือและเทคโนโลยีที่เอื้ออำานวยต่อการปฏิบัติภารกิจทุกอย่างแต่ผล
สัมฤทธิ์ของงานต่างกันมากทั้งในเชิงคุณภาพ ผู้เขียนเป็นนักสหกรณ์ที่
อยู่ในยุครอยต่อทั้งสองยุค ซึ่งเรียกอีกนัยหนึ่ง ว่า นักส่งเสริมสหกรณ์
ยุคสองหม้อ รวมทั้งนักส่งริมสหกรณ์ที่อยู่ในช่วงอายุ 40 ปีขึ้นไปยัง
มีโอกาสได้พบเห็นการหุงข้าวด้วยหม้อดินครั้งอดีต เจตนารมณ์ในการ
เขียนเรื่องนี้เพื่อต้องการให้นักส่งเสริมสหกรณ์ยุคใหม่ “ยุคหุงข้าวด้วย
หม้อไฟฟ้า” ครั้งใด เมื่อพบปัญหาในการส่งเสริมสหกรณ์และเกิดความ
ท้อแท้ให้มองย้อนอดีตนึกถึง การส่งเสริมสหกรณ์ของ “นักสหกรณ์ยุค
หม้อดิน” ซึ่งเป็นยุคแรกในการก่อตั้งสหกรณ์ภูมิสังคมเต็มไปด้วยปัญหา
แต่ก็สามารถฝ่าฟันปัญหาในการส่งเสริมสหกรณ์มาได้อย่างทรนงจน
สามารถสร้างงานสหกรณ์ให้เจริญก้าวหน้ามาจนเท่าทุกวันนี้ นักส่ง
เสริมสหกรณ์ยุคหม้อหุงข้าวไฟฟ้าต้องศึกษาแบบอย่างที่ดีของนักส่ง
เสริมสหกรณ์ยุคหม้อดินแล้วนำามาเป็นแบบอย่างเพื่อก่อให้เกิด พลังใน
การต่อสู้ฟันฝ่าปัญหาอุปสรรคในการส่งเสริมสหกรณ์เพื่อ สืบทอดการ
ส่งเสริมสหกรณ์ให้ก้าวหน้าสืบไป ผู้เขียนจึงขอขอบคุณรองอธิบดีกรม
ส่งเสริมสหกรณ์ นายวินัย กสิรักษ์ ที่ได้ให้แนวคิดในการเขียนเรื่องนี้
และถ่ายทอดประสบการณ์ในการส่งเสริมงานสหกรณ์อันยาวนานของ
ท่านเพื่อนำามาถ่ายทอดให้ “นักสหกรณ์ยุคหม้อไฟฟ้า” ได้ศึกษาเป็น
แนวคิดในการทำางานสู่ความสำาเร็จในการส่งเสริมงานสหกรณ์ จึงขอ
ขอบคุณท่านไว้ ณ โอกาสนี้
การส่งเสริมสหกรณ์ยุคหุงข้าวด้วยหม้อดิน
เป็นช่วงที่การส่งเสริมสหกรณ์มีความยากลำาบากอย่างยิ่งเพราะเป็นช่วง

2. ระยะที่บ้านเมืองยังขาดการพัฒนาการสัญจรไปมาลำาบากประชากรขาด
การศึกษา มีความอดอยากหิวโหยเพราะขาดแคลนอาหารขาด
เทคโนโลยีในการผลิต โรคร้ายชุกชุมเพราะการสาธารณะสุขมูลฐานยัง
ไม่ดีประชาชนด้อยโอกาสถูกเอาเอาเปรียบจากผู้มีอำานาจทางเศรษฐกิจ
ที่เหนือกว่าทำาให้ประชาชนตกอยู่ในวัฏจักรแห่งความยากจน ‘’โง่
ยากจน และเจ็บ ‘’การสหกรณ์จึงถูกกล่าวถึงและนำามาใช้เป็นเครื่องมือ
ของรัฐบาลในการแก้ไขปัญหาของชาวชนบท จึงก่อกำาเนิดนักสหกรณ์
สหกรณ์ยุคหม้อดิน การจัดตั้งสหกรณ์ ในยุคนั้นส่วนใหญ่จัดตั้งใน
ชนบทที่ห่างไกลความเจริญการเดินทางไปยังจุดปฏิบัติงานบางครั้งต้อง
ใช้ช้าง ม้าเป็นพาหนะ ลงเรือพายข้ามฟาก และต่อเกวียนกว่าจะถึงที่
หมายต้องใช้เวลาหลายวันเสบียงอาหารติดตัวดีที่สุดขณะนั้นคือปลากระ
ป๋อง และปลาแห้งรมควัน ถ้าวันไหนมีฝนตกก็โชคดีมีกบและเขียดตาม
ธรรมชาตินำามาประกอบอาหาร รับประทาน ไม่มีอาหารจริงๆ แมงขี้
ควายหรือจุดจี(ภาษาอีสาน)ก็ถือเป็นอาหารชั้นเลิศถ้าได้กิ้งก่ามาอย่าง
ก้อยยิ่งประเสริฐของอาหารมื้อนั้นเตาที่ใช้หุงข้าวหม้อดินประกอบด้วน
หินก้อนใหญ่พอประมาณขนาดเท่ากันสามก้อนวางรองก้นหม้อดินให้
เป็นรูปสามเหลี่ยมเว้นช่องว่างระหว่างก้อนใส่ฟืนเพื่อใช้เป็นเชื้อเพลิงนำา
หม้อดินมาล้างทำาความสะอาดด้วยการทนุถนอมเพราะหม้อดินมีความ
บอบบางเสร็จแล้วนำาข้าวที่ปลอดจากสารพิษประมาณหนึ่งลิตรลงใน
หม้อเทนำ้าลงใส่ในหม้อพอประมาณตั้งไฟทิ้งไว้แต่ต้องเฝ้าดูตลอดเวลา
ซักพักกลิ่นหอมของข้าวจะเริ่มโชยมาแสดงว่าข้าวเริ่มสุกได้ที่ต้องดำา
การเช็ดนำ้าก่อนที่จะนำาไปตั้งไฟอ่อนๆอีกครั้งจะเห็นได้ว่าทุกขั้นตอนของ
การหุงข้าวด้วยหม้อดินแต่ละขั้นตอนมีความละเอียดอ่อนมีศิลปะใน
แต่ละขั้นตอนต้องเฝ้ารอคอยด้วยความใจเย็นกว่าจะได้ข้าวสุกแต่ละ
หม้อมารับประทานซึ่งเป็นการฝึกฝนนักสหกรณ์ให้รู้จักความอดทนรอ
วันและเวลาที่เหมาะสมเปรียบเสมือนการจัดตั้งสหกรณ์ต้องค่อยเป็นค่อย
ไปต้องพัฒนาจิตใจของผู้ที่จะมาเป็นสมาชิกก่อนเมื่อจิตใจสมาชิกเป็นผู้
ที่มีความซื่อสัตย์เสียสละเห็นประโยชน์ส่วนรวมมากกว่าส่วนตัวแล้วงาน
จัดตั้งสหกรณ์ถือได้ว่าสำาเร็จไปแล้วครึ่งหนึ่งเพราะสหกรณ์เริ่มมีสมาชิก
ที่มีคุณภาพซึ่งจะเป็นฐานรากสำาคัญที่จะคำ้าจนสหกรณ์ให้มั่นคงใน
อนาคตสหกรณ์จึงจะมีความเป็นสหกรณ์และให้บริการสมาชิกได้อย่าง
แท้จริงแต่การจัดตั้งสหกรณ์ยุคปัจจุบันบางครั้งดำาเนินการแบบรวบรัด
มากจนลืมคิดถึงปัญหาที่จะตามมาในอนาคตและเป็นจริงอย่างที่ว่า
เพราะสหกรณ์เป็นจำานวนมากเป็นเหมือนสหกรณ์ขยะเป็นปัญหาแก่ผู้
ดูแลตลอดมาอาจเป็นเพราะว่านักส่งเสริมสหกรณ์ยุคหม้อหุงข้าวไฟฟ้ามี
ความสะดวกสบายมากจนเกินไปและเป็นบ่อเกิดแห่งความอ่อนแอขาด
สมาธิความมีมานะอดทนเปรียบเสมือนการหุงข้าวด้วยหม้อไฟฟ้าเพียง

3. แต่นำาข้าวสารใส่หม้อแล้วเทนำ้าลงหม้อพอประมาณเสร็จเสียบปลั๊กทิ้งไว้
ไม่นานก็สามารถรับประทานได้ ความสะดวกสบายมากเกินความพอดี
อาจเป็นสาเหตุให้นักส่งเสริมสหกรณ์ยุคใหม่ ยุคหม้อหุงข้าวไฟฟ้ามี
ความอ่อนแอขาดสมาธิ ขาดความเพียร ความมานะ อดทนมุ่งมั่น เมื่อ
นักส่งเสริมสหกรณ์ไร้คุณภาพและศักยภาพในการปฏิบัติภารกิจจึงเป็น
ช่องว่างที่เปิดโอกาสให้ ผู้ไม่หวังดีแฝงเข้ามาในสหกรณ์เบียดบังหาผล
ประโยชน์ ฉะนั้นนักส่งเสริมสหกรณ์ยุคใหม่ต้องจริงจังที่จะฝึกฝนตนเอง
ให้เกิดความเชียวชาญในวิชาชีพเพื่อนำาความรู้และประสบการณ์ไปใช้
ในการแก้ไขปัญหาสหกรณ์ ไม่เช่นนั้นแล้วสหกรณ์อาจถึงวันล่มสลาย
ในที่สุดนักส่งเสริมสหกรณ์เปรียบเสมือนนักบุญในชนบทถิ่นธุระกันดาร
ที่ประชาชนเต็มไปด้วยปัญหาการ ด้อยโอกาส ในการดำาเนินชีวิต นัก
สหกรณ์จะเป็นผู้คอยสร้างโอกาสสนับสนุนการเป็นอยู่ไม่ว่าการดำารงชีพ
หรือการประกอบอาชีพให้แก่ผู้ด้วยโอกาสเหล่านั้นเขาเหล่านั้น ให้มีวิถี
ชีวิตที่ดีขึ้น โดยใช้หลักและวิธีการสหกรณ์ในการพัฒนาชีวิตการเป็น
อยู่ของประชาชนให้หลุดพ้นจากปัญหาทั้งปวงนำาไปสู่การกินดีอยู่ดีมีกิน
อยู่ดีมีสันติสขในสังคมด้วยอุดมการณ์ที่แน่วแน่ของนักส่งเสริมสหกรณ์
ุ
นักส่งเสริมสหกรณ์ยุคหม้อดินต้องทำางานด้วยความตรากตรำาคนเดียว
ต้องทำาหน้าที่หลายบทบาทในการส่งเสริมสหกรณ์เพื่อนำาสหกรณ์ไปสู่
ความมั่นคงให้บริการสมาชิกอย่างมีประสิทธิภาพบทบาทดังต่อไปนี้นัก
ส่งเสริมสหกรณ์ยุคหม้อดินทุกคนต้องสามารถปฏิบัติได้และแตกฉานใน
เนื้อหาที่เกี่ยวข้องกับงานสหกรณ์คือ.-
(1) เป็นครู คอยชี้แนะสอนงานฝ่ายจัดการ ให้สามารถทำา
หน้าที่ได้อย่างมีประสิทธิภาพ คอยให้บริการสมาชิกด้วยใจเสมือนหนึ่ง
ญาติพี่น้อง สร้างศรัทธาให้เกิดขึ้นในใจสมาชิก พลังศรัทธาจะคอย
คำ้าจุนสหกรณ์ให้มีความมั่นคงสืบไป ให้คำาแนะนำาแก่คณะกรรมการ
ดำาเนินการสหกรณ์ในการบริหารสหกรณ์เป็นไปด้วยความถูกต้อง คอย
กำาหนดนโยบายการบริการการจัดการสหกรณ์ให้สอดคล้องกับความ
ต้องการของสมาชิก และให้การศึกษาอบรมสมาชิกให้เข้าใจถึงบทบาท
หน้าที่ระเบียบปฏิบัติ หลักและวิธีการสหกรณ์
(2) เป็นพี่เลี้ยง คอยดูแลสหกรณ์อย่างใกล้ชิดคอยให้คำา
ปรึกษาแก่คณะกรรมการดำาเนินการ คราใดที่การบริการงานสหกรณ์
ประสบปัญหาคอยกำากับ ดูแล แนะนำาและส่งเสริมจนกระทั่งสามารถยืน
หยัดด้วยตนเองได้ จึงจะถือได้ว่าการส่งเสริมงานสหกรณ์ประสบความ
สำาเร็จระดับหนึ่ง

4. (3) เป็นหมอ คอยวิเคราะห์อาการ และโรคที่เกิดขึ้นกับ
สหกรณ์แล้วใช้ความรู้ประสบการณ์ที่ผ่านมาเป็นดุลพินิจในการวินิจฉัย
โรค และรักษาโรคให้สหกรณ์ให้หายจากการป่วยไข้ อาการเจ็บป่วย
ของสหกรณ์ก็เกิดขึ้นจากความด้อยประสบการณ์ ในการบริหารการ
จัดการ หรือเกิดจากการกระทำาของบุคคลสามฝ่ายที่เกี่ยวข้องกับ
สหกรณ์ คือ คณะกรรมการดำาเนินการ ฝ่ายจัดการ และสมาชิก ถ้า
ฝ่ายใดประพฤติปฏิบัติไม่ดีต่อสหกรณ์อาการเจ็บป่วยของสหกรณ์ก็จะ
เกิดขึ้นหนักเบาก็เกิดจากการกระทำาของบุคคลดังกล่าว นักส่งเสริม
สหกรณ์ต้องเป็นผู้เชี่ยวชาญในการรักษาโรค คอยรักษาอาการเจ็บ
ป่วยของสหกรณ์อย่างใกล้ชิดจนกระทั่งสหกรณ์หายเจ็บป่วย และ
สามารถให้บริการสมาชิกได้อย่างปกติ หมอที่ทำาการรักษาจะเก่งหรือ
ไม่ขึ้นอยู่กับการเรียนรู้และสร้างสมประสบการณ์
(4) เป็นตำารวจและผู้พิพากษา คอยกำากับดูแลสหกรณ์
คุ้มครองผลประโยชน์ของมวลสมาชิกซึ่งเป็นบุคคลส่วนใหญ่ไม่ให้ได้รับ
ความเดือดร้อนจากการกระทำาที่ไม่ดีของใครบางคน ด้วยอาศัยช่อง
โหว่ของกฎเกณฑ์ กติกา ระเบียบ ข้อบังคับและกฎหมาย แสวงหา
ประโยชน์ส่วนคน ในสหกรณ์ดำาเนินคดีหรือลงโทษตามประมวล
กฎหมายแพ่งพาณิชย์ และประมวลกฎหมายอาญาตามสมควรแก่กรณี
ความเด็ดขาดในการแก้ไขปัญหาและการนำาตัวผู้กระทำาผิดมาลงโทษ
เป็นมาตรการหนึ่งที่จะปกป้องให้ขบวนการสหกรณ์อยู่รอดได้สืบไป
(5) เป็นสัปเร่อ การส่งเสริมสหกรณ์เมื่อแก้ไขปัญหาถึงที่
สุดแล้วสหกรณ์ก็ยังไม่สามารถดำาเนินธุรกิจต่อไปได้ สมาชิกไม่ประสงค์
จะให้สหกรณ์ดำาเนินธุรกิจต่อ ก็เป็นหน้าที่ของนักส่งเสริมสหกรณ์ต้อง
ทำาหน้าที่เป็นสัปเร่อ ชำาระสะสาง จัดการปัญหาและทรัพย์สินของ
สหกรณ์ ก่อนที่จะขีดชือสหกรณ์ออกจากทะเบียน
่
บทบาทและภารกิจของนักสหกรณ์ยุคหม้อดินทำาหน้าที่ได้
เหมาะสม จนพัฒนาสหกรณ์มาสู่ยุคหม้อไฟฟ้า ที่เต็มไปด้วยปัจจัยเอื้อ
อำานวยต่อการปฏิบัติภารกิจ สะดวกสบาย จนทำาให้แนวคิดการส่งเสริม
สหกรณ์ของนักสหกรณ์ยุคหม้อไฟฟ้า พยายามจะกำาหนดทิศทางการ
ส่งเสริมสหกรณ์ไปสู่จุดทุนนิยมเต็มรูปแบบ ทุกคนมุ่งแสวงหาวัตถุนิยม
แต่จิตใจคนเสื่อมถอย คอยเอารัดเอาเปรียบกัน มือใครยาวสาวได้สาว
เอา ขาดความเอื้ออาทรต่อกัน สังคมเต็มไปด้วยการแก่งแย่งชิงดี โจร
ผู้ร้ายชุกชุม เพราะการกระจายรายได้ในสังคมไม่ดี อำานาจทาง
เศรษฐกิจตกอยู่กับคนเพียงไม่กี่เปอร์เซ็นต์ของจำานวนประชากรใน
ประเทศ แต่คนจนเต็มบ้านเต็มเมือง เมื่อคนจนไม่มีจะกินก็ต้องดิ้นรน

5. ทุกวิถีทางเพื่อความอยู่รอด อาจปล้นจี้ หรือค้ายาเสพติด คนรวยก็
ไม่มีโอกาสเป็นสุข เพราะคนจนรบกวน อุดมการณ์สหกรณ์ “การช่วย
เหลือตนเอง ช่วยเหลือซึ่งกันและกัน” เป็นการสอนให้คนในสังคมมี
จิตใจโอบอ้อมอารี เอืออาทรต่อชุมชน ช่วยเหลือซึ่งกันและกัน จะส่ง
้
ผลให้สังคมมีสันติสุข ฉะนั้น การส่งเสริมสหกรณ์ยุคใหม่ ยุคหม้อ
ไฟฟ้า สิ่งหนึ่งที่ไม่ควรละเลย คือ ต้องเน้นส่งเสริมให้สหกรณ์ดำาเนิน
ธุรกิจตอบสนองความต้องการของสมาชิก ให้สหกรณ์คอยสนับสนุน
ความเป็นอยู่ของสมาชิกทุกด้าน สร้างศรัทธาให้เกิดขึ้นในใจสมาชิก
ให้ได้ การพัฒนาสหกรณ์จึงเกิดขึ้นด้วยความยากลำาบาก ไม่ได้รับ
ความร่วมมือจากผู้บริหารสหกรณ์ ซึ่งเป็นสิ่งที่ไม่น่าจะเกิดขึ้น การ
พัฒนาถ้าตราบใดที่ผู้ใหญ่บ้าน ครูใหญ่ เจ้าอาวาส ทะเลาะกัน
หมู่บ้านนั้นพัฒนาไม่ได้ หรือไม่เกิดการพัฒนาอย่างแน่นอน ฉะนั้น
ต้องยึดพระบรมราโชวาทขององค์พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ที่ให้ไว้
ต้อง “เข้าใจ – เข้าถึง – พัฒนา” จึงขอฝากนักสหกรณ์ยุคหม้อดิน
ควรพัฒนางบประมาณให้เจริญก้าวหน้ามากกว่ากำาหนดทิศทางในการ
ส่งเสริมสหกรณ์ที่มีสมาชิกเป็นศูนย์กลาง ทำาความเจริญและสันติสุขมา
สู่สังคม โดยเฉพาะสังคมที่ด้อยโอกาสทางเศรษฐกิจให้ได้