1. 3.- EKOSISTEMEN EGITURA
2.- PIRAMIDE TROFIKOAK. MATERIA ETA ENERGIA
EKOSISTEMETAN
5.- PIRAMIDE
TROFIKOAK
Piramide trofikoen bidez grafikoki
adierazten da zer-nolako aldaketak
dauden ekosistema bateko maila
trofikoen artean, ezaugarri jakin
batekiko.
Maila trofikoak elkarren gainean
jarriz adierazten dira. Piramidearen
oinarria organismo ekoizleei
dagokie, eta haren gainean
gainerako mailak jartzen dira,
ordenan.Piramideko maila guztiek
altuera berbera dute, baina zabalera
desberdina: maila bakoitzerako
adierazi nahi den ezaugarriaren
balioarekiko proportzionala, hain
zuzen.
Hiru piramide mota daude:
Kopuruen piramideak
Ekosistema batean azalera- edo
bolumen-unitateko maila trofiko
bakoitzeko zenbat banako dauden
adierazten da horrelako piramideen
bidez.
Kopuruen piramideetan, ez da
kontuan hartzen organismoen
neurria. Horregatik, berdin hartzen
dira, esaterako, elefanteak eta
matxinsaltoak.
Batzuetan, piramide
alderantzikatuak agertzen dira, gerta
bailiteke maila bateko banakoen
kopuru ahandiagoa izatea beheko
mailako banakoena baino. Halakoa
izango dugu, adibidez, oinarrian
zuhaitz bat dugunean (ekoizlea),
zuhaitza zenbait kontsumitzaile-
populazioren elikagaia bada, bai eta
organismo baten eta haren
parasitoen piramidea
adierazitakoan ere.
Biomasaren piramideak
Horrelakoetan,piramide-mailek
maila trofiko bakoitzaren biomasa
adierazten dute. Biomasa deritzo
banako batek, maila trofiko batek
edo ekosistema batek osagai duen
materia organikoaren kantitateari,
eta honela neurtzen da: ekosistema
batean azalera- edo bolumen-
unitateko dagoen materia organiko
lehor guztia, gramotan edo
kilogramotan.
Piramidean zenbat eta gorago,
mailak orduan eta txikiagoak dira,
materia organikoa energia sortzeko
erabiltzen baita. Dena den,
piramide alderantzikatuak ere
agertzen dira; adibidez, uretako
ekosistema batzuetan: ekoizleak
fitoplanktona dira, eta haien masa
txikiagoa da goiko mailetakoena
baino. Ekosistema horietan,
fitoplanktona kontsumitu egiten
dute, baina azkar hazten eta
ugaltzen da.Horrelako egoerak aldi
baterakoak izaten dira; bestela,
izan ere, ekosistema desagertu
egingo zen, azkenean.
Energiaren piramideak
Piramide-maila bakoitzak
adierazten du zenbat energia pilatu
duen maila trofiko horrek,denbora
jakin batean. Horrelakoek ematen
dute informazio gehien, maila
trofikoen arteko energia-fluxua
adierazten baitute.
Energiaren piramideak inoiz ez
dira alderantzikatuak, ezinezkoa
baita maila trofiko batek bere
goikoak baino energia gutxiago
izatea, bestela ezingo luke-eta
mantendu. Eta bestalde, maila
trofiko batetik beste batera energia
igarotzen den orotan,apur bat galdu
egiten da, bero moduan.
6.- EKOIZLEEN ETA
DESKONPOSATZAILEEN
EGINKIZUNA
Animalia belarjaleak lehen mailako
kontsumitzaileak dira, eta
haragijaleak, bigarren eta hirugarren
mailako kontsumitzaileak.
Kontsumitzaileok beste izaki
bizidun batzuen materia organikoa
hartzen dugu, eta hura erabiliz,
geure materia sortzen dugu.
Adibidez, xerra bat jaten dugunean,
proteinak hartzen ditugu, eta
proteina horiez baliatuta, gure
ehunetako proteinak sortzen ditugu.
Horregatik, kontsumitzaileok
nutrizio heterotrofoa dugula esaten
da: beste izaki bizidun batzuk janez
elikatzen garela, alegia.
Ekoizleak
Ekoizleek ez dute materia
organikorik hartzen. Nutrizio
autotrofoa dute; hau da, zeinek bere
materia organikoa sortzen
du,substantzia ez-organikoak
erabiliz: karbono dioxidoa, gatz
mineralak eta ura hartuz, hain
zuzen.
Materia organikoa sortzeko, baina,
energia ugari behar dute.
Autotrofoak argi-energiaz baliatzen
2. dira, fotosintesiaren bidez.
Fotosintesiaren bidez, ekoizleek
materia organikoa sortzen dute, eta
materia organiko hori
kontsumitzaileek erabiltzen dute,
gero.
Behin materia organikoa sortuta
dagoenean, izaki bizidun
batzuetatik beste batzuetara
igarotzen da. Eta azkenean,
hondakin organikoak eratuko ditu:
gorotzak, mudako larruak, lumak,
adar lehorrak, orbela, etab.
Deskonposatzaileak
Hondakin horietan,gero,
deskonposatzaileek jarduten dute,
haiez elikatzen dira-eta. Haien
eraginez, hondakin organikoetako
proteinak, koipeak eta gluzidoak
substantzia ez-organiko bihurtzen
dira: karbono dioxido, ur, gatz
mineral… Eta horiek lurzoruan
geratzen direnez, edo bestela, uretan
disolbatuta, ekoizle autotrofo
fotosintetikoek berriro erabiltzen
dituzte.
Deskonposatzaileek materia
organikoa ez-organiko bihurtzen
dute, eta materia ez-organiko hori
ekoizleek berriro erabiltzen dute,
gero.
7.- MATERIA ETA
ENERGIA
EKOSISTEMETAN
Nola igarotzen dira materia eta
energia ekosistemetan? Bada,
organismoen arteko harreman
trofikoen bidez.
Ekosistema guztietan, bi prozesu
gertatzen dira aldi batera: energia
fluxua eta materiaren zikloa.
Lehena irekia da; bigarrena, itxia.
Energia-fluxua
Ekosisteman zeharreko energia-
fluxua fotosintesiak hasten du.
Energia argi-energia moduan
sartzen da ekosisteman; argi-energia
hori Eguzkitik dator, jakina, eta
organismo fotosintetikoek energia
kimiko bihurtzen dute. Energia
kimikoa ekoizleen materia
organikoan pilatzen da, eta modu
horrexetan igarotzen da maila
trofiko batzuetatik besteetara.
Mailaz maila igarotze horretan,
energiaren fluxua noranzko
bakarrekoa da. Energia lekuz
aldatzen den bakoitzean, maila
trofiko batetik beste batera
igarotzen den orotan, organismoek
energia osoaren zati bat soilik
baliatzen dute bizi-funtzioak
egiteko, arnasketan energia apur
bat galdu egiten baita, beti, bero
moduan. Bero hori ingurunera
igarotzen da, eta ez da berriro
erabiltzen.
Uretako ekosistemetan, igarotze
bakoitzean jasotako energiaren %
90 galtzen da; beraz,% 10 baino ez
zaio geratzen hurrengo mailari.
Lehorrekoetan, are ehuneko
txikiagoa iristen zaio maila
bakoitzari.
Materiaren zikloa
Energia ez bezala, materia
birziklatu egiten da, eta ez da
galtzen; horrenbestez, modu
ziklikoan ibiltzen da ekosisteman.
Organismo ekoizleek materia ez-
organikoa hartu eta materia
organiko bihurtzen dute, eta
ondoren,materia organiko hori
kontsumitzaileen maila batzuetatik
besteetara igarotzen da. Ekoizleak
nahiz kontsumitzaileak hiltzen
direnean, organismo
deskonposatzaileek materia ez-
organiko bihurtzen dituzte haien
gorpuzkiak.Gero, substantzia ez-
organiko horiek ingurunera
igarotzen dira (lurzorua edo ura),
eta handik, berriro ekoizleengana.
