1. utbolda ve satrançta amaç
ayn›d›r. fiah›, kaleci olarak
düflünürseniz, hücum
ederken amaç oyun alan›n›
kullanarak rakip flah› mat
etmek ve savunma yapar-
ken de amaç flah› koru-
makt›r. “Altm›fl dört” kare-
den oluflan satranç tahta-
s›nda ve çim sahada ka-
zanmak tek fleyi korumaya
ba¤l›d›r; satrançta flah, fut-
bolda kale.
Buna ra¤men önemli fark-
lardan biri futbolcular›n ve
tafllar›n diziliflleridir. Fut-
bolda forvetler, kanatlar
ve oyun kurucular rakibe
yak›n oyuna bafllar. Hâl-
buki satrançta kaleler, at-
lar, filler ve vezir - onlar›
hem koruyan hem de k›s›t-
layan - piyonlar›n arkas›n-
da oyuna bafllar. Karfl›lafl-
may› piyonlar flekillendi-
rir, fakat di¤er tafllar en gö-
ze batan ve en can al›c›
katk›y› sa¤lar.
Bu aç›dan de¤erlendirildi-
¤inde, Marcello Lippi’nin
oyun felsefesini benimse-
yerek 2006 Dünya Kupa-
s›’n› kazanan ‹talya Millî
Futbol Tak›m›, futbol tari-
hindeki en satrançvari ta-
k›md›r. O tak›mdaki hü-
cumcular asl›nda atak yap-
m›yordu; onlar piyonlard›.
As›l tehlike daha geriden
gelmiflti.
Turnuva boyunca Lippi kadro seçiminde dehâs›n›
konuflturdu. Kadrosunda yer alan 23 oyuncunun
21’inden (iki yedek kaleci hariç) faydaland› ve fla-
fl›rt›c› olan kadrodaki alt› forvetin - Francesco Tot-
ti, Luca Toni, Pippo Inzaghi, Alessandro Del Pie-
ro, Alberto Gilardino ve Vincenzo Iaquinta - hep-
sinin gol atmas›yd›. ‹talyanlar 12 gol atm›flt› ama
64 TamSaha
sadece Toni ve
Materazzi bir-
den fazla gol
kaydetmiflti.
‹kisinin de gol-
leri, maçlar›n
en kritik anla-
r›nda duran
toplardan gel-
miflti. Savun-
mada ise yedi
farkl› defans
oyuncusu maç-
lara ilk on bir-
de bafllad›. Bu-
na ra¤men, biri
ABD maç›nda
kendi kaleleri-
ne att›klar› garip gol ve finalde tart›flma-
l› bir penalt› sonucu yedikleri bir di¤eri
olmak üzere kalelerinde sadece iki gol
gördüler. Tak›m harika bir ifl ç›karm›flt›.
Piyonlar
Lippi 4-3-1-2 ve 4-2-3-1 dizilifllerini
kulland›. Geleneklerine ba¤l› biri ola-
rak bilinen Lippi, turnuvan›n ortas›na
dek bu dizilifllerden vazgeçmedi. Ama
as›l sorun Lippi dar alanda oynanan
4-3-1-2’ye uygun bir kadro seçmiflti ve
onun elinde 4-2-3-1’in
kanatlar›nda görev ya-
pabilecek oyuncular
yoktu.
‹talya’da altyap›lardan,
adam eksiltebilen kanat
oyuncusu çok nadiren
yetiflir, bu yüzden kad-
roda bu tipte bir futbol-
cunun olmamas›n› kim-
se yad›rgamad›. Oysa ki
Lippi’nin ilk aç›klad›¤›
27 kiflilik aday kadroda
iki kanat oyuncusu
Franco Semioli ve Mar-
co Marchionni yer al›-
yordu. Marco Marchi-
onni kadrodan ç›kart›l-
masa, dört y›l sonraki
turnuvada ‹s-
panyol Jesus
Navas’›n göste-
rece¤i perfor-
mans› sergile-
yebilirdi.
Kadrosunda ka-
nat oyuncusu
kalmayan Lip-
pi, 4-2-3-1’in
kanatlar›nda
Mauro Camo-
ranesi ve Simo-
ne Perrotta’y›
kulland›. ‹kisi
de al›flk›n oldu-
¤umuz kanat
oyuncular› de-
¤ildi. Camoranesi dörtlü orta sahan›n
sa¤›nda oynamaya al›flk›nd› ama Lippi
onu Juventus’ta 4-3-1-2 diziliflinde dü-
zenli olarak “shuttler” (Ç.N badminton
oyuncusu) rolünde oynatm›flt›. Di¤er
yandan Perrotta da asl›nda çal›flkan ve
disiplinli bir merkez orta sahayd›. Lippi
2008 y›l›nda Independent gazetesinden
Glenn Moore’a verdi¤i röportajda
“O güne kadar Almanya’ya en teknik
futbolcular› götürmedi¤imi biliyordum.
Fakat bir tak›m yaratabilece¤im futbol-
cular› ça¤›rd›¤›ma çok emindim”
demiflti.
Camoranesi ve Perrotta
mucizeler yaratmad›,
onun yerine kontrollü
oynad›lar. Yapt›klar›
ak›ll› alan savunmas› sa-
yesinde rakip hücum
beklerinin bindirmelerini
engellediler. Bu ikili di-
¤er yar› finalist tak›mla-
r›n kanatlar›ndan bariz
farkl›yd›: Fransa’dan
Franck Ribery ve Florent
Malouda, Portekiz’den
Luis Figo ve Cristiano
Ronaldo ile Alman-
ya’dan Bernd Schneider
ve Bastian Schweinstei-
ger’den (vasat bir kanat
TamSaha 65
F
Marcello Lippi
Michael Cox
Çeviri:
Toygar Çalapöver
Büyük UstaBüyük Usta
Futbolla satranç
aras›nda karfl›laflt›rma
yapmaya oldukça
al›flk›n›z. ‹ki oyun
aras›ndaki
benzerliklerden ilki
oyunlar›n içerisinde
kullan›lan stratejik
terimlerdir. ‹kinci
benzerlik ise savunma
yaparken dikkatli olmay›
amaçlayan taktikleri
yorumlamak ve
elefltirmektir. Fakat bir
futbol tak›m›n›n oyun
felsefesinin satrançla
k›yasland›¤›na nadiren
flahit oluruz. Marcelo
Lippi önderli¤indeki
‹talya’n›n, 2006 Dünya
Kupas›’n› satranç
taktikleri kullanarak
kazanmas› gibi...
Perrotta
Camoranesi

2. oyuncusuna devflirildi¤i ilk zamanlar) farkl›yd›lar.
Bu futbolcular›n hepsi h›zl› ve gole yak›n hücum
oyuncular›yd›. Finalde ‹talya ve Fransa asl›nda ayn›
diziliflle sahada olmas›na ra¤men iki tak›m aras›n-
daki fark kanat oyuncular›n›n sahip olduklar› özel-
liklerdi. Fransa maça 4-2-3-1 ile bafllad›; ‹talya ise
daha defansif 4-4-1-1 takti¤i ile sahaya ç›kt›. Bu
farkl›l›k etkisini gösterdi; Camoranesi ve Perrotta
tehlikeli hücumcular de¤ildi, onlar piyonlard›.
Lippi’nin çift forvet olarak ilk seçimi Totti ile To-
ni’ydi ve iflin garibi onlar kendilerini göstermek ye-
rine tak›m için oynamay› seçti. Avrupa Alt›n Ayak-
kab› Ödülü sahibi Toni’yi ve efsanevi oyun kurucu
Totti’yi, verilen görevi sonuna kadar yerine getiren
oyuncular olarak izlemek tuhaf gelebilir, fakat tur-
nuva boyunca gerçekleflen buydu. Toni iki golünü
de ayn› maçta kaydetti. Fransa 1998’deki Frans›z
forvet Stephane Guivarc’h gibi de¤ildi. Odakland›-
¤› fley tak›m› rakip kaleye yaklaflt›rmak için savafl-
makt›. Sadece topu ileride tutmakla kalmay›p ayn›
zamanda rakip defans› da orta sahadan uzaklaflt›r›-
yordu. Ayn› esnada Totti hiç durmadan rakip tak›ma
pres yap›yordu. Çeyrek finalde, kendisine markaj
yapan Ukraynal› orta saha Viacheslav Sviderskiy’yi
oyundan düflürmekle kalmam›fl, Sviderskiy’nin se-
bep oldu¤u bofl alandan tak›m arkadafllar›n›n fayda-
lanmas›n› da sa¤lam›flt›.
Bu ikilinin yapt›klar›n› bir futbol terimi ile aç›klar-
sak, Toni ve Totti tak›mlar›n›n iyili¤i için kendileri-
ni “feda” ettiler. Piyonlarla onlar› karfl›laflt›rmak ge-
rekirse, bu nas›l ifade edilebilir? “Feda” satrançta
anlam› en çok kavranabilen terimlerden biridir.
Oyunun bafllang›c›nda, piyonlar oyuna hâkim olma
konusunda çok önemlidir; fakat bir piyonun oyu-
nun içinde ne kadar süreyle kalaca¤›n› nadiren bi-
lirsiniz. Bazen bir piyonu kaybedece¤inizi bilerek
onu yem olarak rakibin önüne atars›n›z; çünkü pi-
yon rakibi tuza¤›n içine çeker ve daha güçlü taflla-
r›n›z›n hâkimiyeti ele geçirmesini sa¤lar. Sovyet bü-
yük usta Alexander Kotov “Merkezdeki piyonlar›n
yerleflimi, bir satranç oyununun topo¤rafisini belir-
ler” der. Bu, ‹talya’n›n ileri dörtlüsünün yapt›¤› fle-
yin ayn›s›yd›. Daha yak›ndan bakacak olursak, Lip-
pi’nin elinde sekiz piyonu vard›; ayr› ayr› feda edi-
lebilen alt› forvet ve ayr›ca Camoranesi ile Perrotta.
K›ymetli tafllar
Atlar ve fillere eflde¤er bulmak zordur ama futbolun
içeri¤ine göre kolayca tan›mlayabilece¤imiz dört
satranç tafl› flah, vezir ve iki kaledir. fiah, defanstaki
son adam›n›z olan kalecinizdir. En güçlü tafl vezir
ise uzun paslarla oyunu istedi¤i yöne çevirebilen,
defans›n önündeki oyun kurucudur. Son olarak ka-
leler, defans›n sa¤›nda ve solunda yer alan ama ka-
natlardan bindirmeler yaparak ileri ç›kan beklerdir.
Satranç tafllar› aras›ndaki s›ralamaya göre, vezir ve
iki kale hazine de¤erindeki en k›ymetli tafllard›r (fla-
h› tenzih ederek, çünkü flah paha biçilemezdir ve
mat olursan›z oyunu kaybedersiniz). Bu pozisyon-
lardaki seçimleri için, Lippi kendisi ile ne kadar
övünse azd›r. Turnuvan›n en güçlü flah› Gigi Buf-
fon, haflmetli vezir Andrea Pirlo ve hiç durmayan
kaleler Fabio Grosso ile Gianluca Zambrotta. ‹tal-
ya’n›n eleme turlar›ndaki en önemli üç sald›r› silah›
hücumcular de¤ildi, onlar geriden gelen Pirlo,
Grosso ve Zambrotta’yd›.
Hem yar› finalde hem de finalde
maç›n adam› seçilen Pirlo turnu-
van›n en iyi oyun kurucusuydu.
Defans›n önünde yer alarak maç-
lara a¤›rl›¤›n› koyuyordu. Çapraz
paslar atarak, topu durmaks›z›n
kanat bekleri ile buluflturdu. Fakat
satrançta ise vezirin yolu kaleler-
le nadiren kesiflir, oyunun sonlar›-
na do¤ru birbirlerine yaklafl›rlar.
Satrançtaki vezire nazire yaparca-
s›na, Pirlo önüne ç›kan rakipleri-
nin ve tak›m arkadafllar›n›n üze-
rinden pas atabilmek gibi özel bir
yetene¤e sahipti.
‹talya’n›n golle sonuçlanan atak-
lar›nda genellikle iki kalesinin,
Zambrotta ve Grosso’nun imzas›
vard›. 18. yüzy›l›n efsanevi sat-
ranç oyuncusu Frans›z François-
Andre Danican Philidor, “fiaha
yak›n duran filin önündeki piyon-
la flah›n önündeki piyonu de¤ifl-
tirmek her zaman avantajl›d›r”
der. “Bu merkezin hâkimiyetini
alman›za olanak sa¤lar ve ayr›ca
sald›rmas› için kalenizin önünü
açar.” Karfl›laflt›rma çok aç›k; ka-
nat oyuncular› rakiplerini bozup
orta sahan›n kontrolüne yard›mc›
olurken, kenar beklerinin bindir-
me yapabilmesi için alan açt›lar.
Perrotta, Grosso için alan yarat›r-
ken, Camoranesi ayn›s›n› Zam-
brotta için yap›yordu.
Ukrayna karfl›s›nda al›nan 3-0’l›k
çeyrek final zaferi her fleyi özetli-
yordu. Zambrotta gol perdesini
harika bir bindirmeyle açt›. Gros-
so’nun kazand›rd›¤› köfle vuru-
flundan Toni ilk golünü att›. Ve
üçüncü golde Zambrotta’n›n ge-
tirdi¤i topta Toni’ye sadece do-
kunmak kalm›flt›. Her ata¤›n bafl-
lang›c› Pirlo’nun ayaklar›na bak›-
yordu.
‹kinci turdaki Avustralya ve yar›
finaldeki Almanya’ya karfl› oyna-
nan gergin eleme maçlar›, Grosso
sayesinde kazan›ld›. Grosso,
Avustralya karfl›s›nda tart›flmal› ve
kritik bir penalt› kazan›lmas›na
neden oldu ve maç›n tek golü bu
penalt›y› gole çeviren Totti’den
geldi. Sonras›nda 2-0’l›k Almanya
zaferinde, Pirlo’nun harika ara
pas›yla - turnuvan›n en güzel ha-
reketlerinden biriydi - ilk golü
atan yine Grosso’ydu.
Bu hamleler oldukça geç yap›ld›;
Avustralya’ya karfl› 90+3’te ve
Almanya’ya karfl› ikinci uzatma
devresinin bitmesine iki dakika
kala. Satranca bafllayan her
oyuncuya ö¤retildi¤i gibi, kalele-
rin etkinli¤i oyunun sonlar›nda
en yüksek seviyeye ç›kar, çünkü
kaleler bofl alanlar› tümüyle de-
¤erlendirir.
‹talya’n›n Fransa’y› mat etti¤i fi-
nalde, kaleler pozisyonlar›n› ko-
ruyup ileriye ç›kmad›lar. Penalt›
at›fllar›nda topun bafl›na ilk ge-
çen Pirlo’ydu. Grosso’nun kul-
land›¤› beflinci ve son penalt›
sonras› ‹talya Dünya fiampiyonu
olmufltu. ‹talya’n›n satrançvari
zaferini, Palermo’nun sol beki
Grosso’nun taçland›rmas› hari-
kayd›. Sicilyal› defanstan daha
iyi kim olabilirdi ki?
(*): Daily Mail gazetesi taraf›ndan
“Premier Lig’de oynayan en kötü
oyuncu seçilen Frans›z forvet.
(**): Penalt› pozisyonun içinde
eski Galatasarayl› Lucas Neill
vard›.
TamSaha 6766 TamSaha
*
**
Boffin Pirlo Zambrotta ve Grosso