1. โรงจักรตนกําลัง
Power Plant Engineering

2. เศรษฐศาสตรของการผลิตไฟฟา
1. การเลือกประเภทของโรงไฟฟา
• การเลือกประเภทของโรงไฟฟาที่จะกอสรางเพิ่มเติมในระบบผลิต ไมอาจจะ
พิจารณาเพียงลักษณะของการใชไฟฟา หรือความตองการใชไฟฟาที่เพิ่มขึ้น
ในแตละปเทานั้น ยังจะพิจารณาทางดานอื่นๆอีก เชน
• คุณสมบัติของโรงไฟฟาแตละชนิด
• วัตถุประสงคหลักของการวางแผน คือใหไดระบบไฟฟาที่มีตนทุนผลิตถูกที่สุด
• ชนิดของเชื้อเพลิงที่จัดหามาได
• กําหนดระยะเวลาที่ใชในการดําเนินการตั้งแตตน จนโรงไฟฟาผลิตไฟฟาได

3. 2. คุณสมบัติของโรงไฟฟา
โรงไฟฟาที่ใชในลักษณะเปนโรงไฟฟาสํารองเมื่อมีโหลดสูง (Peaking Load Plant) จะตอง
เปนโรงไฟฟาที่สามารถเดินเครื่องขึ้นมาสนองความตองการ (รับโหลด) ไดรวดเร็ว สามารถ
เดินเครื่องและหยุดเครื่องไดตลอดเวลา
โรงไฟฟาที่ใชในลักษณะเปนโรงไฟฟาหลัก (Base Load Plant) หรือโรงไฟฟาขนาดกลาง
(Intermediate Load Plant) ซึ่งตองเดินเครื่องอยูในระบบตลอดเวลา จะตองมีคาใชจายในการ
เดินเครื่องมีคาเชื้อเพลิงต่ํา

4. โรงไฟฟาแบงตามคุณสมบัติที่สําคัญได 3 ประการคือ
• โรงไฟฟาพลังความรอน เหมาะในการใชเปนโรงไฟฟาสํารอง
• โรงไฟฟาพลังความรอนใชไอน้ํา เชน โรงไฟฟาใชน้ํามัน ถาน
หิน กาซ หรือพลังงานนิวเคลียร ไปตมน้ําหรือใชไอน้ําไปหมุน
กังหันซึ่งตอกับเครื่องกําเนิดไฟฟา โรงไฟฟาชนิดนี้เหมาะสําหรับ
เปนโรงไฟฟาหลัก และโรงไฟฟาขนาดกลาง
• โรงไฟฟาพลังน้ํา ใชแรงดันจากน้ําไปหมุนกังหันซึ่งตอกับเครื่อง
กําเนิดไฟฟา มีคาลงทุนสูง โรงไฟฟาชนิดนี้ไมมีขอยุงยากในการ
เดินเครื่อง หยุดเครื่องและเดินเครื่องไดรวดเร็ว จึงเหมาะเปน
โรงไฟฟาสํารอง หรือโรงไฟฟาขนาดกลาง

5. 3. การเลือกประเภทโรงไฟฟา พิจารณาจากตนทุนผลิตไฟฟา
คาใชจายในการผลิตไฟฟาประกอบดวยคาใชจาย 2 สวน คือ
1. คาใชจายประจํา (Fixed Cost) ขึ้นอยูกับคาลงทุนกอสราง
2. คาใชจายดําเนินการ (Operating Cost) ซึ่งเปนคาใชจายที่เปลี่ยนแปลงได
(Variable) ขึ้นอยูกับจํานวนพลังงานไฟฟาที่ผลิต เชน คาเชื้อเพลิง

6. 4. ชนิดของเชื้อเพลิงที่จะหามาได
• เชื้อเพลิงเปนตัวกําหนดประเภทของโรงไฟฟา
• หลักการเลือกชนิดของเชื้อเพลิงที่นํามาใชในการผลิตไฟฟาจะตองพิจารณา
– จะตองจัดหามาปอนโรงไฟฟาไดอยางสม่ําเสมอ (เพื่อความมั่นคงในการผลิตไฟฟา)
– ราคาถูก (เพื่อใหตนทุนผลิตไฟฟาต่ํา)
– ตามหลักควรจะใชจากแหลงพลังงานในประเทศ แตถาแหลงพลังงานในประเทศมี
ปริมาณจํากัดและมีปญหาในการพัฒนา เชน แหลงไฟฟาพลังน้ํา ก็จําเปนตองจัดหา
มาจากนอกประเทศ

7. 5. กําหนดระยะเวลากอสราง
• อาจเปนตัวกําหนดการเลือกประเภทของโรงไฟฟาไดโดยเฉพาะถาหากมีสถานการณ
เปลี่ยนแปลงเกิดขึ้นโดยไมไดคาดหมายไวกอนในการวางแผนลวงหนา
• เชน ถาความตองการใชไฟฟาเพิ่มสูงขึ้นมากโดยไมไดคาดไวกอน เนื่องจากการเกิด
อุตสาหกรรมขนาดใหญ หรือภาวะเศรษฐกิจของประเทศดีเกินคาด หรือกรณีกําลัง
ผลิตไฟฟาไมเพียงพอ เนื่องจากเกิดภาวะผิดปกติทางธรรมชาติ เชน น้ําแลงจัด
ติดตอกันหลายป ทําใหการผลิตจากโรงไฟฟาพลังน้ําทําไดไมเต็มที่ หรือแผนโครงการ
ที่วางไวแลวตองลาชาออกไป เหลานี้เปนความไมแนนอน (Uncertainty) อยางหนึ่งซึ่ง
เปนปญหาในการวางแผน
• กรณีความไมแนนอนเหลานี้ อาจบังคับใหตองแกปญหาเฉพาะหนา โดยการกอสราง
โรงไฟฟาชนิดที่ตองการเวลากอสรางเร็ว ซึ่งมักจะมีคาเชื้อเพลิงในการเดินเครื่องสูง

8. ประเภทและคุณสมบัติที่สําคัญของโรงไฟฟา
ชนิด ลักษณะ ใชงาน
· โรงไฟฟา - คาลงทุนต่ํา - ผลิตไฟฟาในชวงความตองการสูงสุด (Peak)
กาซเทอรไบน (1 -130 MW) - คาเชื้อเพลิงสูง - สํารองกรณีฉุกเฉิน (Emergency Reserve)
ดีเซล ( <1 – 25 MW) - ระยะเวลาดําเนินการสั้น (2 – 4 ป)
· โรงไฟฟาไอน้ําแบบทั่วไป - คาลงทุนสูง - โรงไฟฟาฐาน (Base)
(1 – 1,300 MW) - คาเชื้อเพลิงปานกลาง / สูง - ผลิตไฟฟาในระดับปานกลาง (Intermediate)
- ระยะเวลาดําเนินการปานกลาง (6 – 7 ป)
· โรงไฟฟาไอน้ําพลัง - โรงไฟฟาฐาน (Base)
- คาลงทุนสูงมาก
นิวเคลียร
(600 – 1,200 MW) - คาเชื้อเพลิงปานกลาง
- ระยะเวลาดําเนินการนาน (10 – 12 ป)
· โรงไฟฟาพลังน้ํา - ผลิตไฟฟาในชวงความตองการสูงสุด(Peak)
(<1 – 250 MW) - คาลงทุนสูง / สูงมาก - เดินเครื่องชวยกรณีฉุกเฉิน
- คาเชื้อเพลิงไมมี
- ระยะเวลาดําเนินการนาน (8 – 10 ป)

9. 7. การเลือกขนาดกําลังผลิตของโรงไฟฟา
• ประเภทของโรงไฟฟาจะเปนตัวกําหนดขนาดกําลังสูงสุดของเครื่อง
กําเนิดไฟฟาแตละเครื่อง นอกจากนั้นแลวหลักการทั่วไปของการ
พิจารณาเลือกขนาดของโรงไฟฟาคือ
– อัตราสวนทางดานเศรษฐกิจ
– ระดับความมั่นคงของระบบไฟฟา
– ที่ตั้งโรงไฟฟา
– ระบบสงไฟฟา

10. 8. อัตราสวนทางดานเศรษฐกิจ
• เปนหัวขอในการพิจารณาเลือกขนาดของโรงไฟฟา ตามหลักความเปนจริงที่วา
คากอสรางโรงไฟฟาไมไดเพิ่มขึ้นเปนอัตราสวนโดยตรงกับขนาดของโรงไฟฟาที่
เพิ่มขึ้น ซึ่งหมายความวาโรงไฟฟาที่มีขนาดใหญขึ้นคากอสรางเปน บาท/
กิโลวัตต จะลดลง
• สิ่งที่ควรพิจารณาเพิ่มเติมจากเรื่องของอัตราสวนทางดานเศรษฐกิจ คือ
โรงไฟฟาถามีขนาดใหญขึ้น จะมีประสิทธิภาพสูงกวาโรงไฟฟาขนาดเล็ก ดังนั้น
โรงไฟฟาพลังไอน้ําขนาดใหญจะสิ้นเปลืองคาเชื้อเพลิงนอยกวาในการผลิต
ไฟฟา 1 หนวยเทากัน

11. 9. ระดับความมั่นคงของระบบไฟฟา
10. ที่ตั้งของโรงไฟฟา
11. ระบบสงไฟฟา
12. การเลือกที่ตั้งของโรงไฟฟา

12. การจัดการดานการใชพลังงานไฟฟา
• จากการที่ประเทศไทยมีอัตราการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจที่สูงขึ้นเปน
ผลใหมีการใชไฟฟาเพิ่มขึ้นในอัตราที่สูงขึ้น
• การจัดหาพลังงานไฟฟามาเพื่อตอบสนองความเจริญเติบโตดังกลาว
ตองลงทุนเปนงบประมาณที่สูงมาก ประกอบกับการจัดหาแหลง
พลังงานผลิตไฟฟาในยุคปจจุบัน ไมวาจะเปนในรูปของแหลงพลังงาน
ถานหิน น้ํามัน พลังน้ํา หรือนิวเคลียร ก็ตามตางก็มีปญหาและอุปสรรค
ในการดําเนินการดวยสาเหตุจากแรงกดดันทางการเมือง สิ่งแวดลอม
ความปลอดภัย ความรอยหรอของทรัพยากรไม

13. การจัดการดานการใชพลังงานไฟฟา
• จึงมีความจําเปนที่จะตองหามาตรการบรรเทาหรือชะลออัตราการเพิ่ม
ความตองการใชไฟฟาและการลงทุนทางไฟฟาในระยะยาวใหบัง
เกิดผล วิธีที่เปนที่รูจักกันมานาน ไดแก
• การจัดการดานการผลิตพลังงานไฟฟา (supply management) และ
การจัดการดานไฟฟา (demand management)
• สําหรับประเทศไทยการดําเนินการที่ผานมาจะเนนวิธีการดําเนินการ
ตามหลักการจัดการขอแรกมากกวา และเริ่มจะใหความสําคัญกับการ
ดําเนินการตามหลักการขอหลัง
• โดยจะเห็นไดจากการเปลี่ยนโครงสรางอัตราคาไฟฟา

14. การจัดการดานการใชพลังงานไฟฟา
• คือ กิจกรรมที่เกี่ยวของกับการจัดการและควบคุมการใชเครื่องจักร
อุปกรณไฟฟาและแสงสวาง เพื่อใหคาใชจายดานพลังงานไฟฟานอย
ที่สุด และการใชพลังงานเปนไปอยางมีประสิทธิภาพมากที่สุด
– การจัดการและควบคุม
– การเลือกใชดัชนีชี้วัด

15. ความหมายของเทอมตางๆ
• กําลังไฟฟา
• ความตองการพลังไฟฟาสูงสุด
• อัตราความตองการพลังงานไฟฟา
• จํานวนหนวยหรือกิโลวัตต-ชั่วโมง
• เสนกราฟของโหลด (load curve)
• ฯลฯ

16. ประเภทของโหลด
• Essential Load : โหลดสําคัญและจําเปน เชน ระบบระบายความรอน
ในกรรมวิธีการผลิต
• Curtailable Load : โหลดจําเปนแตหยุดการใชไดเปนพักๆ เชน
เครื่องทําความเย็น เครื่องสูบน้ํา
• Deferrable Load : โหลดที่เลื่อนเวลาการใชไปในเวลาอื่นได เชน
เครื่องทําน้ํารอน เครื่องตัด เครื่องเลื่อย
• Reschedulable Load : โหลดที่สามารถกําหนดเวลาใชงานไดในชวง
ที่มีการใชไฟฟานอย เชน เตาอบ เครื่องอัดประจุแบตเตอรี่

17. คาตัวประกอบการใชไฟฟา
• หรือที่เรียกวา โหลดแฟกเตอร Load Factor
• เปนดัชนีบงชี้ความสม่ําเสมอในการใชไฟฟา
• คือ อัตราสวนของคาความตองการเฉลี่ย
ความตองการไฟฟาสูงสุดที่คิดในหนึ่งชวงเวลา
• โหลดแฟกเตอรรายวัน โหลดแฟกเตอรรายเดือน โหลดแฟกเตอรรายป

18. แนวทางในการปรับปรุงโหลดแฟกเตอร
• ดัชนีที่วัดประสิทธิผลของการควบคุมคาความตองการพลังไฟฟาสูงสุด
รายเดือนได คือ คาตัวประกอบการใชไฟฟา (Load Factor)
• ถาคาความตองการไฟฟาสูงสุดนอย จะชวยลดตนทุนคาไฟฟา

19. การผลิตไฟฟาในประเทศไทย
ในประเทศไทยมีหนวยงานที่รับผิดชอบเรื่องการผลิต การสง และการ
จําหนายไฟฟา 3 หนวยงาน
• การไฟฟาฝายผลิตแหงประเทศไทย (กฟผ. หรือ EGAT) ทําหนาที่
ผลิตพลังงานไฟฟาใหเพียงพอกับความตองการใชไฟฟาในประเทศ
• การไฟฟานครหลวง (กฟน. หรือ MEA) รับผิดชอบงานดานการรับ
พลังงานไฟฟาจาก กฟผ. เพื่อจําหนายใหแกผูใชไฟฟาในเขตกรุงเทพ
และปริมณฑล
• การไฟฟาสวนภูมิภาค (กฟภ. หรือ PEA) รับผิดชอบงานดานการรับ
พลังงานไฟฟาจาก กฟผ. เพื่อจําหนายใหแกผูใชไฟฟาในสวนภูมิภาค
ทั่วประเทศ

20. กฟผ. www.egat.co.th
กฟน. www.mea.or.th
กฟภ. www.pea.co.th

21. ระบบผลิต ระบบสงจายไฟฟา และระบบจําหนายไฟฟา
• ระบบผลิต (Power Generation System) หมายถึง
ระบบที่แปลงพลังงานที่อยูในรูปอื่นๆมาเปนพลังงานไฟฟา
• ระบบสง (Power Transmission System) หมายถึง
ระบบเสาและสายสงไฟฟาแรงสูง
• ระบบจําหนาย (Power Distribution System) หมายถึง
ระบบที่รับพลังงานไฟฟาจากระบบสงพลังงานไฟฟาเพื่อ
จําหนายใหแกผูใชไฟฟาที่กระจายอยูในบริเวณตางๆ

22. ระบบผลิตพลังงานไฟฟา
• คือเครื่องผลิตไฟฟา 1 เครื่องของโรงไฟฟา สามารถผลิตไฟฟาสงมา
สนองความตองการการใชไฟฟาไดระดับหนึ่ง เมื่อความตองการ
เพิ่มขึ้นก็จะตองมีเครื่องผลิตไฟฟาเพิ่มขึ้น
• ดังนั้นประเทศไทยจึงตองมีโรงไฟฟาหลายแหง แตละแหงมีเครื่องผลิต
ไฟฟาหลายเครื่องตามความเหมาะสม มีสายสงไฟฟาเชื่อมโยงไปยัง
แหลงใชไฟฟาทุกแหง และจะตองกอสรางแหลงผลิตและระบบสง
ไฟฟาเพิ่มขึ้นใหเพียงพอกับความตองการใชไฟฟาที่เพิ่มขึ้น
เนื่องมาจากการขยายตัวของประชากร และเศรษฐกิจ

23. ระบบสงจายไฟฟา
• สวนประกอบที่สําคัญของระบบสง
จายไฟฟา คือ
1. โรงไฟฟา หรือโรงตนกําลัง
2. หมอแปลง แรงดันไฟฟาสูง
(High Voltage Transformer)
3. สายสงแรงสูง
(Transmission Line)
4. ศูนยกลางระบบจายไฟ
(Transmission Substation)
5. สถานีจายไฟฟายอย
(Distribution Transformer)
6. หมอแปลงระบบจายไฟฟาแรงดันต่ํา
(Distribution Transformer)

24. การคาดคะเนความตองการไฟฟา (Load Forecast)
ความตองการไฟฟาและลักษณะการใชไฟฟา
- การใชไฟฟานั้นมีการเปลี่ยนแปลงทุกชั่วโมงตลอดเวลา
- ผูใชไฟฟาแตละประเภทแตละรายยังมีลักษณะการใชไฟฟาในแตละชั่วโมงของ
วันไมเหมือนกัน
- ผูใชไฟฟาประเภทที่อยูอาศัย ประเภทธุรกิจ และอุตสาหกรรม จะเห็นวาผูใช
ไฟฟาประเภทธุรกิจและอุตสาหกรรมมี ความตองการใชไฟฟามากในเวลา
กลางวัน เพราะสวนใหญดําเนินกิจการในเวลากลางวัน
- สวนผูใชไฟฟาประเภทที่อยูอาศัยนั้น จะมีการใชไฟฟาสูงสุดในตอนหัวค่ําแลว
จะคอยลดลงในตอนดึก และเมื่อตอนใกลรุงจะมีการใชไฟฟาสูงขึ้นอีกครั้งหนึ่ง
แลวจากนั้นจะคอยๆลดลงถึงต่ําสุดในเวลากลางวัน

26. วิธีการคาดคะเนความตองการไฟฟา
• แบบจําลองทางเศรษฐศาสตร
• การวิเคราะหแนวโนม
• การศึกษาวิเคราะหผูใชไฟฟา
• การใชขอมูลจากปจจัยการผลิต
• แบบจําลองเศรษฐกิจและพลังงาน

27. วิธีการคาดคะเนความตองการไฟฟา
• การคาดคะเนความตองการใชไฟฟาจะใชวิธีการใดนั้นขึ้นอยูกับขอมูลที่มี
อยู การคาดคะเนแตละวิธีการยังจําเปนตองอาศัยดุลยพินิจหรือ
ประสบการณของผูดําเนินการอยูมาก และมีขอที่จะตองยอมรับในการทํา
ประมาณการใชไฟฟาอยู 2 ขอ คือ
1. ไมมีวิธีการคาดคะเนวิธีไหนจะเปนวิธีที่ดีที่สุด หรือดีกวาอีกวิธีหนึ่ง
(No Single Forecasting Method is superior to all other)
2. ไมมีการคาดคะเนใดจะครอบคลุมไปหมดทุกเรื่อง หรือถือวาถูกตองที่สุด
(No Single Forecasting is Omniscient)