1. 1
TT ÜÜ RR KK İİ YY EE TT EE MM SS İİ LL CC İİ LL İİ ĞĞ İİ
İİ ŞŞ LL EE TT MM EE BB ÖÖ LL ÜÜ MM ÜÜ
İNOVASYON
LLİİSSAANNSS PPRROOGGRRAAMMII
SSUUNNAANN :: SSeerrddaall KKOOÇÇİİYYİİTT
SSUUNNAANN :: MMuurraatt AAYYAANN
İSTANBUL , AĞUSTOS 2014

2. 2
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ ................................................................................................................. 3
1. İNOVASYON TANIMI VE KAVRAMI .................................................................. 4
2. İNOVASYON BULUŞ MUDUR ? ........................................................................ 6
3. İNOVASYON NEDEN ÖNEMLİDİR ? ................................................................. 6
4. İNOVASYON ÖRNEKLERİ ............................................................................... 7
5. İNOVASYON TÜRLERİ NELERDİR ? ................................................................ 8
5.1. Ürün İnovasyonu .......................................................................................... 8
5.2. Hizmet İnovasyonu ....................................................................................... 9
5.3. Süreç İnovasyonu ......................................................................................... 9
5.4. Pazarlama İnovasyonu.................................................................................. 10
5.5. Organizasyonel İnovasyon ............................................................................ 10
6. İNOVASYON TÜRLERİNİ BİRBİRİNDEN AYIRT ETMEK ................................. 10
6.1 Ürün ve Süreç İnovasyonlarını Birbirinden Ayırt Etmek ...................................... 11
6.2 Ürün İnovasyonları İle Pazarlama İnovasyonlarını Birbirinden Ayırt Etmek............. 11
6.3 Hizmet İnovasyonları İle Pazarlama İnovasyonlarını Birbirinden Ayırt Etmek .......... 11
6.4 Süreç ve Pazarlama İnovasyonlarını Birbirinden Ayırt Etmek................................ 12
6.5 Süreç İnovasyonları İle Organizasyonel İnovasyonları Birbirinden Ayırt Etmek ....... 12
7. İNOVASYON NASIL YAPILIR ........................................................................ 13
7.1 Fırsatların Yakalanması ................................................................................. 14
7.2 Stratejik Seçimin Yapılması ............................................................................ 14
7.3 Gerekli Bilginin Edinilmesi .............................................................................. 14
7.4 Çözümün Geliştirilmesi Ve Ticarileştirme .......................................................... 14
7.5 Öğrenme ..................................................................................................... 15
8. İNOVASYON İÇİN GEREKEN KÜLTÜR VE ANLAYIŞ......................................... 15
8.1 Farklı Görmek .............................................................................................. 15
8.2 Risk Almak .................................................................................................. 15
8.3 Yaratıcılık ................................................................................................... 15
8.4 Müşterinin Değerini Bilmek ............................................................................ 15
8.5 Sorgulamak ................................................................................................ 15
8.6 Başarısızlığı Hoş Görmek................................................................................ 15
8.7 İletişim ....................................................................................................... 16
8.8 İşbirliği ....................................................................................................... 16
8.9 Ağlar ve İlişkiler ........................................................................................... 16
8.10 Öğrenme ve Bilgi Yönetimi ........................................................................... 16
9.İNOVASYON FİNANSMANI ............................................................................ 16
9.1 Bilimsel-Teknolojik İnovasyon......................................................................... 16
9.2 Endüstriyel İnovasyon ................................................................................... 16
9.3 Teknolojik Girişimcilik………………………………………......………………………………………............16
9.4 Teknolojik Yeni İş Geliştirme .......................................................................... 16
9.5 Zincirin Tamamlanması.................................................................................. 17
10. KAMUDA İNOVASYON ................................................................................ 17
11. TÜRKİYE'NİN İNOVASYON POLİTİKASINDA ANA GELİŞMELER................... 28
12. İNOVASYON ALANINDA HUKUKİ VE İDARİ ÇEVRESEL KOŞULLAR…………….30
13. YARATICI İNOVASYON ÖRNEKLERİ ........................................................... 31
KAYNAKÇA ....................................................................................................... 35
Senaryolar
Karar Verme Psikolojisi Örnekleri………...……………………………………………………………..........31

3. 3
GİRİŞ
Türkçede inovasyon/ yenilik çalışmalarına ilişkin temel kaynaklar ne yazık ki çok fazla
değil. Türkçe çevirisi yapılmış kaynaklardan bence en önemlisi ve tam anlamıyla bir
başucu kitabı diye tanımlanabilecek olan çalışma “Yenilik İktisadı” adıyla TÜBİTAK
yayınları tarafından basılmıştır.
Kitap yenilik iktisadına kısa bir girişle başlamaktadır. Bu bölümde yeniliğin tanımı, bu
konu ile ilgili yapılmış çalışmalar ve özellikle Schumpeter’in çalışmaları üzerinde
durulmakta, teknoloji ve ekonomik değişim arasındaki ilişki irdelenmektedir. Ayrıca, bu
bölümde Schumpeter tarafından vurgulanan “uzun dalgalar” (business cycles) teorileriyle
bağlantılı olarak sanayi devriminden bu yana ortaya çıkan teknolojik dönüşümleri beş
evre olarak ele alınmaktadır. Kitabın birinci bölümü, giriş bölümünde kısaca değinilen bu
beş evre çerçevesinde teknolojik dönüşümün detaylı bir incelemesine ayrılmıştır. Aslında
bu kısımlarda ele alınan sadece teknolojik dönüşüm değil; aynı zamanda teknolojik
dönüşüm ile birlikte değişen ekonomi ve olağanüstü derecede artan üretim verimliliğidir.
“Yeniliğin Mikroiktisadı: Firma Teorisi” başlığını taşıyan ikinci bölüm tek tek firmalarda
yeniliğin ya da inovasyonun nasıl yaratıldığına ilişkin farklı çalışmalara değinmektedir.
Burada özellikle firma içi araştırma-geliştirme (AR-GE) faaliyetlerinin önemi, yeniliğin
kaynağının ne olduğuna dair çalışmalar, firma büyüklüğünün yeniliğe etkisi, belirsizlik ve
belirsizliğin yenilik sürecini nasıl etkilediği, bilginin önemi ve öğrenme gibi bazı faktörlere
ilişkin yapılmış çalışmalara yer verilmektedir.
Daha sonraki bölüm ise yeniliğin ulusal ekonomiler ve büyüme üzerindeki etkisini ele
almaktadır. Burada özellikle ulusal yenilik (inovasyon) sistemleri üzerinde durmak
gerekir. Çünkü Chris Freeman “Ulusal yenilik sistemi” kavramını ilk kez kullanan
araştırmacıdır; dolayısıyla yenilik veya inovasyon sistemi kavramını da ilk kez ortaya
atmıştır. İnovasyon sistemi kavramı sonraki araştırmalarda çok fazla ele alınmış ve farklı
boyutlarıyla incelenmiştir (ör. bölgesel inovasyon sistemi, sektörel inovasyon sistemi
gibi). Yazarlar dördüncü ve son bölümde ise yeniliğin kamu politikaları yoluyla nasıl
desteklenebileceği üzerinde durmuşlardır.
Yenilik ekonomisi üzerine yapılmış çalışmaları kapsamlı bir şekilde sunan bu başucu
kitabı, inovasyon çalışmaları ve arkasındaki entellektüel birikimi anlama yolunda en temel
kaynaklardan biridir.

4. 4
1. İNOVASYON TANIMI VE KAVRAMI
İnovasyon, Latince bir sözcük olan “innovatus”tan türemiştir. “Toplumsal, kültürel ve
idari ortamda yeni yöntemlerin kullanılmaya başlanması” anlamındadır. Webster,
inovasyonu “yeni ve farklı bir sonuç” olarak tanımlar. Türkçe’de “yenilik”, “yenilikçilik”
“yenileşim” ve “yenileme” gibi sözcüklerle karşılanmaya çalışılsa da, anlamı tek bir
sözcükle ifade edilemeyecek kadar geniştir.1
İnovasyon bilim ve teknoloji dünyasının son yıllarında en güncel sözcüklerinden biri.
Anlamını karşılayacak tam bir Türkçe sözcük olmadığı için zaman zaman “yenilenme”
olarak adlandırılan, ancak bu durumda sadece eksik değil, yanlış da anlaşılabilen bir
terim.
İnovasyon, "yeni ve değişik birşey yapmak" anlamındaki Latince "innovare" kökünden
türetilmiştir . İnovasyon “bilim ve teknolojinin ekononomik ve toplumsal yarar sağlayacak
şekilde yenilenmesi” anlamına geliyor. Türkçe karşılığı olarak kullanılan “yenilenme”
sözcüğü inovasyonun ancak bir kısmını tanımlayabilmekte.
İnovasyon denilince, bilim ve teknolojiyi kullanırken, çıktılarında ekonomi ve topluma
yönelik yarar yaratması da özellikle vurgulanıyor. Tanımlamaya bakıldığnda bilim ve
teknoloji politikalarındaki kısa ve uzun vadeli hedeflerin de inovasyon ile aynı olduğu
düşünülebilir. Çünkü her ikisinde de toplumsal yarar amaçlamaktadır.
Türkçe'de daha çok yenilik olarak kullanılan, Latince innovatus'tan türetilen, İngilizcede
innovation sözcüğü karşılığında inovasyon kelimesi kullanılmıştır. Bu yaklaşımın
benimsenmesindeki temel neden, yenilik kelimesinin içinde inovasyonun içindeki
ticarileşme gereksinimini hatırlatacak vurgunun güçlü olmamasıdır. Yenilik dendiğinde
ticari başarıya sahip olsun veya olmasın, her türlü yeni eylem anlaşılmaktadır.
İnovasyon, toplumsal, kültürel ve idari ortamda yeni yöntemlerin kullanılmaya
başlanması anlamındadır. Webster, inovasyonu yeni ve farklı bir sonuç olarak tanımlar.
Türkçe'de yenilik, yenileme gibi sözcüklerle karşılanmaya çalışılsa da, anlamı tek bir
sözcükle ifade edilemeyecek kadar geniştir. Diğer yandan yenilik ve yenileme inovasyon
sözcüğü ile ifade edilmeye çalışılan kavramın dışında da çağrışımlara yol açmaktadır. Bu
nedenle, inovasyonun teknik bir sözcük olarak kabul edilip, tıpkı "teknoloji" sözcüğünde
olduğu gibi dilimize oturtulmasında yarar var.
OECD ve Avrupa Komisyonu tarafından hazırlanan ve TÜBİTAK tarafından Türkçe'ye
çevrilen Oslo Kılavuzu, inovasyon kelimesini şu şekilde betimlemektedir: "yenilik
(inovasyon), yeni veya önemli ölçüde değiştirilmiş ürün (mal ya da hizmet) veya sürecin;
yeni bir pazarlama yönteminin ya da iş uygulamalarında, işyeri organizasyonunda veya
dış ilişkilerde yeni bir organizasyonel yöntemin uygulanmasıdır”.
Kısaca İnovasyon; Bilim ve teknolojinin ekonomik ve toplumsal yarar sağlayacak şekilde
yenilenmesi sürecidir. Yani yaratıcılığın, ticari ustalıkla birleştirilmesidir. İnovasyon
geleceği yaratmakla ve sürdürülebilir kârlı büyüme sağlamakla ilgilidir.
Gerçek dünya faaliyetlerine bir yeniliğin katılması şeklinde anlaşılan inovasyonların
kaynakları; yeni icatlar, yeni teoriler, yeni kavramlar veya eskiden var olan ürün veya
yöntemlerin geliştirilerek yeniden uygulanmasıdır.2
İnovasyon, ekonomik ve toplumsal fayda sağlayacak yeni fikirler, yöntemler, ürünler
geliştirmek ve bunları uygulamaktır. Böylece, daha önce çözülmemiş sorunları çözmek
1
http://frmsinsi.net/showthread.php?t=80851427.08.2014
2
http://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0novasyon

5. 5
veya daha önce karşılanmayan ihtiyaçlara cevap vermek amacıyla geliştirilebilir ya da
zaten var olan pek çok ürün ve hizmeti daha güzel, daha kullanışlı, daha çok insana fayda
sağlayacak hale getirmeyi amaçlayabilir. Bu fikirlerin hayata geçirilmesi ve ortaya ürün,
hizmet veya yöntemlerin çıkarılmasıyla ve ardından bu ürün ve hizmetlerin satılmaya
veya yöntemlerinin uygulanmaya başlanmasıyla inovasyon yapılmış olur.
İnovasyon süreci, bilginin ekonomik ve toplumsal faydaya dönüştürülmesi olarak
tanımlanır. Bu nedenle de teknik, ekonomik ve sosyal süreçlerin oluşturduğu bir
bütündür. Bireylerde ve toplumda değişime olan istek, yeniliğe açıklık ve girişimcilik
ruhuyla özdeşleşen bir kültür gerektirir.
İnovasyon kendi başına ayrı bir etkinlik değil, bilim ve teknoloji etkinliğinin tüm
süreçlerini kapsıyor. Ancak inovasyondan beklenen, bilim ve teknoloji etkinliğinde bir
fikrin kuram, eylem ve sonuç bakımından yarara dönüşmesi ve belki de anlam
bakımından çok önemli olmak üzere bu yararın pazarlanabilir, somut bir çıktı ile birlikte
olması. Dolayısıyla, inovasyon basit anlamlı bir yenilenme değil, yenilenmenin kuramsal
aşamasından başlayarak yenilik ürününü de içine alan ve pazarlanabilme niteliğini kabul
eden bir süreç.
Bu kadar geniş bir kuram, eylem ve çıktı süreçlerini içine alan etkinliğin her ülkenin, her
bilimsel araştırma alanının, her sanayi ünitesinin kendi özelliklerine göre oluşturması
doğal bir beklenti. Yani inovasyon duruma göre, yerel ve ulusal özelikleri olan bir etkinlik.
Ülkeler ulusal öncelliklerine göre kendi inovasyon stratejilerini çizmek zorunda. Bu ise pek
kolay değil. İktidar, beyin gücü, üniversite, planlama, olanaklar, sanayi, teknoloji,
endüstri ve piyasa gibi tüm elemanlar inovasyonun içinde yer alan parçalar. Neredeyse
bir ülkenin bilim ve teknolojisinin tüm elemanlarını içine alması gereken inovasyon
etkinliğinin yürüyebilmesi öncelikle toplumun her kesiminin ve iktidar erkinin olayı
benimsemesi ve desteklemesi ile yürüyebiliyor.
Günümüzün hızla değişen rekabet ortamında ayakta kalabilmek için şirketlerimizin
ürünlerini, hizmetlerini ve üretim yöntemlerini sürekli olarak değiştirmeleri ve
yenilemeleri gerekmektedir. Bu değiştirme ve yenileme işlemi "inovasyon" olarak
adlandırılır.
İnovasyon, yeni veya iyileştirilmiş ürün, hizmet veya üretim yöntemi geliştirmek ve bunu
ticari gelir elde edecek hale getirmek için yürütülen tüm süreçleri kapsar. Yeni veya
iyileştirilmiş ürün, hizmet veya üretim yöntemi geliştirme, yeni düşüncelerden doğar.
İnovasyon sürekliliği olan bir faaliyettir. Bu nedenle, ortaya atılan, geliştirilerek işler hale
getirilen ve sonuçta firmaya rekabet gücü kazandıracak şekilde pazarlanan bu fikirlerin ve
sonuçlarının tekrar tekrar değerlendirilmesi ve yeni getiriler için yaygınlaştırılarak
kullanılması gerekir. Bu sayede doğacak yeni fikirlerse yeni inovasyon faaliyetlerini
doğurur.3
Araştırma-geliştirme (Ar-Ge), inovasyon için gereken en önemli faaliyetlerden biridir.
Ancak girişimsel inovasyon yoksa, diğer bir deyişle Ar-Ge'yi yapanların girişimcilik niteliği
yoksa, değer yaratılamaz; Ar-Ge sonuçları inovasyona dönüştürülemez. Dolayısıyla,
teknoloji-tabanlı firmalar dışında kalan tüm firmalarda yürütülen inovasyon çalışmaları
sadece "teknolojik inovasyon"u değil, "organizasyonel inovasyon" ve "sunumsal
inovasyon"u da kapsar. Kaldı ki, teknoloji tabanlı firmalarda her ne kadar ağırlık
teknolojik inovasyona veriliyorsa da, organizasyonel ve sunumsal inovasyona yeterli
kaynak ayrılmadan başarılı olunması beklenemez.
3
http://inovasyon.nedir.com/

6. 6
2. İNOVASYON BULUŞ MUDUR?
İnovasyon nasıl ki yenilenme sözcüğünü karşılayamayacağı bir anlam yükü taşıyorsa bir
buluş gibi anlaşılmaması da gerekli. İnovasyonu buluştan ayıran en iyi örneklerden birisi
Türk Teknoloji Vakfı tarafından verilmiştir;
"SINGER. Isaac SINGER, dikiş makinasını icat eden ve dolayısıyla adını veren kişi değildir.
Dikiş makinasını 1846 yılında, Bostonlu bir mucit Elias Howe icat etti. Ama icadını
inovasyona dönüştürmeyi beceremeyen Howe, hem icat ettiği makinaya adını verme hem
de bundan milyarlarca dolar kazanma şansını kaybetti. Bu işi başaran Singer, dünyanın
her tarafında dikiş makinası denince akla gelen marka ve isim oldu. Singer'in bunu nasıl
yaptığı da sanayicilerimiz için önemli bir ipucu: Howe'un dikiş makinesı için aldığı
patentten yararlanarak. İnovasyon için patentler büyük ipuçları içerir ve sürekli yeni ürün
ve üretim yöntemi geliştirerek rekabet gücünü korumak hedefindeki girişimcilerin kendi
alanlarındaki patentleri izlemeleri ve incelemeleri büyük yarar sağlar. İcatlar ve patentler
inovasyon için büyük fırsatlar içerir ama girişimciden beklenen icat yapması değil,
inovasyon yapmasıdır. Çünkü ancak o zaman pazar payını ve karlılığını artırıp rekabet
gücünü yükseltebilir” 4
3. İNOVASYON NEDEN ÖNEMLİDİR?
Firmalar, varlıklarını sürdürmek ve rekabet güçlerini artırmak için inovasyon yapmalıdır.
Bu amaçla;
 Maliyetlerin Yönetimi,
 Ürün ve hizmet kalitesinin azaltılması,
 Yeni ürün ve hizmetlerin geliştirilmesi ile çeşitliliğe gidilmesi.
Bu zorunluluklar, inovasyon fikirlerini ortaya çıkaran unsurlardır. Böylece yeni pazarlara
girmek ve var olan pazar payını artırmak mümkün olabilir.
İnovasyon, ekonomik büyümenin, artan istihdamın ve yaşam kalitesinin anahtarıdır. Tüm
sektörlerde faaliyet gösteren her türlü firmanın tüm iş alanlarında inovasyona gereksinimi
vardır. İnovasyonun, inovasyon olarak adlandırılabilmesi için "firma için yeni" olması
yeterlidir.
Örneğin, tekstil sektöründe faaliyet gösteren bir firma, yıkandığında buruşmayan bir
kumaş geliştirebilir, bir restoran bilgisayar kontrollü sipariş ve faturalama sistemine
geçebilir, bir seyahat acentası on-line rezervasyon ve bilgi servisi ile müşterilerine hizmet
vermeye başlayabilir, bir ürünün teslim süresini kısaltmak veya bir hizmetin sunuş
kalitesini artırmak için kalite standartları uygulanmaya başlanabilir, bir imalat firması tam
zamanında üretim tekniklerini kullanarak üretim sistemini yeniden yapılandırabilir.
Yukarıdaki örneklerde bahsettiğimiz gibi, hasta tahlil sonuçlarını İnternet'ten veren
hastane, buruşmayan kumaşı, verimli domates tohumlarını ve Omega 3'lü yumurtaları
üretip satan firmalar diğer hastanelere ve firmalara göre rekabet avantajı kazanırlar. Yani
bu tür hizmet ve ürünlerin alıcıları ve kullanıcıları, rakip konumdaki diğer hastanelerin ve
firmaların yerine bu hastaneyi ve firmaları tercih ederler. Dolayısıyla bu hastane ve
firmalar daha çok müşteri çeker; daha çok ürün satar ve daha büyük gelir elde ederler.
4
http://gelisenbeyin.net/inovasyon-cesitleri.html

7. 7
Böylece daha hızlı büyürler; daha çok insana iş imkânı sağlarlar. Ürünlerini iç pazarda
satmakla yetinmeyip ihraç da ederler. Bu da işlerini daha da büyütmeleri ve kendi
ülkelerinin kalkınmasına ve gelişmesine büyük katkı sağlamaları anlamına gelir.
Bu nedenle, inovasyon yapan firmaların, hastanelerin, restoranların, marketlerin,
otellerin, bankaların, vb. (yani işletmelerin) bulunduğu ülkelerde işsizlik azalır; kişilerin
kazançları artar; herkes daha iyi şartlarda yaşamaya başlar. Bir ülkede ne kadar çok
inovasyon yapan işletme varsa, o ülkenin insanlarının yaşam kalitesi ve refahı o kadar
artar. İnsanlar çok daha iyi şartlarda yaşar; çok daha iyi hizmetlerden yararlanır ve çok
daha yüksek gelirler elde ederler. Aynı zamanda ülkenin de rekabet gücü artar. Bunun
anlamı ise, o ülkenin diğer ülkelere göre daha güçlü bir konuma yükselmesidir. Hepimizin
arzusu ve isteği, herkesin daha iyi şartlarda yaşaması, ülkemizin ve toplumumuzun
kalkınıp gelişmesi olduğuna göre, bize bu kapıları açacak anahtar inovasyondur.5
4. İNOVASYON ÖRNEKLERİ
Bir firma, yıkandığında buruşmayan, dolayısıyla da ütü gerektirmeyen kumaş geliştirip,
üretir ve satarsa inovasyon yapmış olur. Başka bir firmanın daha iri, bol ürün veren,
hastalıklara dayanıklı domates üretmek için domates tohumlarını geliştirmesi de
inovasyondur. Diğer bir firmanın, insan sağlığı için yararlı bir yağ olan Omega 3 içeren
yumurtalar üretmesi ve bunları çocukların ilgisini çekecek ve onları yumurta yemeğe
özendirecek şekilde güzel paketler içinde satması da bir inovasyondur. Ya da bir hastane,
hastalarının tahlil sonuçlarını İnternet'ten görebilmelerini sağlıyorsa, o da inovasyon
yapmış olur. Ya da benim de içinde bulunduğum sektörde yani çimento ve beton
sektöründe kendi kendini temizleyen sıva, hafif beton, su geçirmeyen beton vs. gibi
beton tiplerinin üretilmesi de inovasyona girmektedir. 6
Finlandiya Ve İrlanda Başarılarını İnovasyona Borçlu
Dünya Ekonomik Forumu'nun yaptığı rekabetçilik araştırmalarına göre son yılların rekabet
gücü en yüksek ülkesi Finlandiya, inovasyona yaptığı yatırımla, güçlü bir ekonomi ve
yaşam seviyesi yüksek bir toplum yaratmayı başardı.
Fin hükümeti, yaklaşık 20 yıl önce inovasyona büyük kaynaklar ayırmaya ve inovasyonu
teşvik eden bir ortam yaratmaya başladı. Bu yatırımlar, ekonomik durgunluk
dönemlerinde bile azalmadı. 1990'ların başında yaşanan ve işsizliği yüzde 20'lere
tırmandıran krizin etkileri de bu sayede hızla atlatıldı. Krizden hemen sonra kapsamlı bir
ulusal eğitim ve araştırma programı başlatıldı. Bu programın bir gereği olarak
üniversiteler ve şirketler arasında güçlü bir ağ kuruldu. Böylelikle ormancılığa ve tarıma
dayanan ekonomi, yerini hızla sanayiye dayalı ekonomiye, ardından da inovasyon
ekonomisine bıraktı. 2000'li yıllarda, bilişim teknolojileri sektörü Finlandiya ekonomisinin
itici gücü haline geldi. Bunun yanında, metal ve mühendislik sektörleri ile orman ürünleri
sanayinde de inovasyona dayalı rekabetçilik devlet tarafından desteklenmeye devam etti.
Sonuçta, 1985'lerde 10.470 Dolar olan kişi başına düşen milli gelir, 2004'de 29.000
Dolar'a ulaştı.
5
http://gelisenbeyin.net/inovasyon-cesitleri.html
6
http://www.inploid.com/t/inovasyon-nedir-turleri-nelerdir-/31443/

8. 8
5. İNOVASYON TÜRLERİ 7
1. Ürün İnovasyonu
2. Hizmet İnovasyonu
3. Süreç İnovasyonu
4. Pazarlama İnovasyonu
5. Organizasyonel İnovasyon
7
http://www.inploid.com/t/inovasyon-nedir-turleri-nelerdir-/31443/
Ürün İnovasyonu
Hizmet
İnovasyonu
Süreç
İnovasyonu
Pazarlama
İnovasyonu
Organizasyonel
İnovasyon
İNOVASYON TÜRLERİ

9. 9
5.1. Ürün İnovasyonu:
Yeni veya özellikleri ya da kullanım amaçları açısından önemli ölçüde geliştirilmiş /
iyileştirilmiş bir mal veya hizmetin pazara sunulmasıdır. Bu teknik özelliklerde, parçalarda
ve malzemelerde, yerleşik yazılımda, kullanım kolaylığında veya diğer işlevsel özelliklerde
önemli iyileştirmeleri / geliştirmeleri içerir.
Bir işletme tarafından pazara sunulan, elle tutulup gözle görülen nesneler ürün olarak
adlandırılır. Bir işletmenin farklı, yeni, değişik bir ürün geliştirmesi ve bunu pazara
sunması ürün inovasyonu yapması anlamına gelir. Ancak işletmelerin ürün inovasyonu
yapmak için illa ki yeni bir ürün üretmeleri gerekmez. Zaten var olan ürünlerini daha iyi,
daha kaliteli, daha üstün özelliklerde yapmak için değiştirir ve farklılaştırırlarsa da ürün
inovasyonu yapmış olurlar.
Yukarıdaki örneklerde bahsettiğimiz, kumaş, domates tohumu ve yumurta birer üründür.
Bunların, pazardaki diğer kumaşlardan, domates tohumlarından ve yumurtalardan farklı
ve değişik olacak şekilde geliştirilip üretilmeleriyle yapılan da ürün inovasyonudur. Yani,
buruşmayan kumaş, daha verimli ve hastalıklara dayanıklı domates tohumu ve çekici
ambalajlarda satılan Omega 3'lü yumurtalar ayrı ayrı birer ürün inovasyonudur.8
5.2. Hizmet İnovasyonu:
Bir işletme tarafından pazara sunulan, alıcılara sağlanan faydalar hizmet olarak
adlandırılır. İşletmeler, hem ürün, hem de hizmet sunabildikleri gibi, sadece ürün veya
sadece hizmet sunabilirler. Örneğin, hastaneler ve oteller genellikle sadece hizmet
sunarlar. Ama restoranlar hem hizmet hem de ürün de sunarlar (yemekler onların
ürünleridir). Bir bilgisayar üreticisi ürün sunar; bilgisayar onun ürünüdür. Ama sattığı
bilgisayarı evimize kadar teslim ederse veya daha sonra bunun bakımını ve tamirini
yaparsa hizmet sunmuş olur.
Bir işletmenin yeni, farklı ve değişik bir hizmet geliştirip bunu müşterilerine sunması
hizmet inovasyonudur. Ürün inovasyonunda olduğu gibi, hizmet inovasyonunda da daha
önce sunulmayan bir hizmeti sunmak şart değildir. Zaten sunulmakta olan hizmetleri
daha çok müşteri çekecek şekilde değiştirmek ve farklılaştırmak da hizmet inovasyonu
yapmak anlamına gelir.
Bir hastanenin hastalarına elden vermekte olduğu tahlil sonuçlarını İnternet'ten veriyor
olması bir hizmet inovasyonudur. Böylece, hastalarının işini kolaylaştırmış; tahlil
sonuçlarını almak için hastaneye gitme zahmetinden kurtarmış olur. Böyle bir hizmet
sunduğu için de, uzak mesafelerde oturan ya da işleri çok yoğun olan hastalar, bu hizmeti
sunmayan diğer hastanelere gitmek yerine, o hastaneye gitmeyi tercih ederler.
5.3. Süreç İnovasyonu:
Yeni veya önemli ölçüde geliştirilmiş / iyileştirilmiş üretim ya da dağıtım yönteminin
uygulanmasıdır. Bu, tekniklerde, ekipmanda ve/veya yazılımda önemli değişiklikleri içerir.
Süreç inovasyonu, birim üretim veya teslimat maliyetlerini azaltmak, kaliteyi artırmak
veya yeni ya da önemli derecede iyileştirilmiş ürünler üretmek veya teslim etmek üzere
öngörülebilir.
Üretim yöntemleri, mal ve hizmet üretmek amacıyla kullanılan teknikleri, teçhizatı ve
yazılımları kapsamaktadır. Yeni üretim yöntemlerine örnekler; bir üretim hattında yeni
otomasyon teçhizatının uygulanması ya da ürün geliştirmek için bilgisayar destekli
tasarım gerçekleştirilmesidir.
Teslimat yöntemleri, firmanın lojistiği ile ilgili olup, girdilerin bulunması, araç gereçlerin
firma içinde tahsisi veya nihai ürünlerin teslimi amacına yönelik teçhizat, yazılım ve
teknikleri kapsamaktadır. Yeni bir teslimat yöntemine örnek, barkotlu veya aktif RDT
(Radyo Frekans Teşhisi) ile mal-izleme sisteminin tanıtımıdır.
Süreç inovasyonu, hizmet yaratılması ve tedarikine ilişkin yeni veya önemli derecede
iyileştirilmiş yöntemleri içermektedir. Bunlar, hizmet odaklı firmalarda kullanılan teçhizat
8
http://www.inploid.com/t/inovasyon-nedir-turleri-nelerdir-/31443/

10. 10
ve yazılımdaki veya hizmet sunmak üzere yararlanılan usul ve tekniklerdeki önemli
değişiklikleri kapsayabilir. Buna örnekler; ulaştırma hizmetlerinde GPS (küresel
konumlandırma sistemi) izleme cihazlarının kullanımı, bir seyahat acentesinde yeni bir
rezervasyon sisteminin uygulanması ve bir danışmanlık firmasında projelerin yönetimi
için yeni tekniklerin geliştirilmesidir.
Süreç inovasyonu, satınalma, muhasebe, hesaplama ve bakım gibi yardımcı destek
faaliyetlerindeki yeni veya önemli derecede iyileştirilmiş yazılım, teçhizat ve teknikleri de
kapsamaktadır. Yeni ya da önemli derecede iyileştirilmiş bilgi ve iletişim teknolojisi (BIT)
uygulanması da, bir yardımcı destek faaliyetinin verimliliğini ve/veya kalitesini
iyileştirmeyi öngörmesi durumunda bir süreç inovasyonudur.
5.4. Pazarlama İnovasyonu:
Ürün tasarımında veya paketinde, ürün yerleştirmede, ürün promosyonunda ya da
fiyatlandırmasında önemli değişiklikler içeren yeni bir pazarlama yönteminin
uygulanmasıdır.
Ürün ve hizmetler pazara sunulmak amacıyla geliştirilir ve üretilir. Ürün ve hizmetlerin
daha çok satılması için daha fazla sayıda müşteri çekebiliyor olması gerekir.
Daha fazla müşteri çekebilmek için, ürün ve hizmetlerde farklı, değişik ve yeni
tasarımların, ambalajların ve pazarlama yöntemlerinin geliştirilip kullanılması pazarlama
inovasyonu olarak adlandırılır. Önceki bölümlerde sözü edilen Omega 3'lü yumurtaları
çocukların ilgisini çekecek ve onları yumurta yemeğe özendirecek şekilde değişik
paketlerde pazara sunan firma pazarlama inovasyonu yapmış olur.
Pazarlama inovasyonuna başka bir örnek olarak İnternet üzerinden yemek siparişi alıp bu
siparişlerin müşterilere ulaştırılmasını verebiliriz. Bu hizmeti veren işletme, Türkiye'nin
çeşitli illerinde yaşayan kişilerin o ildeki restoranlardan getirtecekleri yemekleri İnternet
üzerinden sipariş etmelerine olanak sağlayabilir. Bu şekilde, örneğin Erzurum'da oturan
bir kişi, evine yemek siparişi verecekse bunu işletmenin web sitesi adresini girerek bunu
yapabilir. Böylece kendi şehrinde bulunan ve bu siteye kayıt yaptırmış olan
restoranlardan istediği yemeği seçip evine getirilmesini sağlayabilir. Yemeklerini bu
şekilde satmakta olan restoranlar pazarlama inovasyonu yapmış olurlar ve böylece
İnternet'te yer almayan restoranlara göre rekabet avantajı kazanırlar. Bu restoranların
yer aldığı İnternet sitesini işleten firma da hizmet inovasyonu yapmış olur. Daha önce
kimsenin sunmadığı bir hizmeti sunarak (İnternet'ten yemek sipariş etme hizmeti) gelir
elde eder ve işini büyütür.9
5.5. Organizasyonel İnovasyon:
Firmanın iş uygulamalarında, işyeri organizasyonunda veya dış ilişkilerinde yeni bir
organizasyonel yöntemin uygulanmasıdır.
İşletmeler sadece ürün ve hizmetlerini geliştirip farklılaştırarak inovasyon yapmazlar. Bir
işletmenin rekabet avantajı yakalayıp bunu koruyabilmesi için çalışma ve iş yapış
yöntemlerini geliştirmesi, farklılaştırması ve yenilemesi gerekir. Bu, geliştirme,
farklılaştırma ve yenileme faaliyeti organizasyonel inovasyon olarak adlandırılır.
Örneğin bir firmanın Japonlar tarafından 1990'larda geliştirilen "sürekli iyileştirme”
(kaizen) yöntemini kullanmaya başlaması bir organizasyonel inovasyondur. Bu yönteme
göre, işçiler de dahil olmak üzere bir firmadaki tüm çalışanlar yaptıkları işle ilgili süreçleri
iyileştirme konusunda söz sahibidir ve sürekli olarak bu iyileştirme fikirlerine kafa
yorarlar. Önerilen iyileştirme fikirleri yöneticiler tarafından değerlendirilir ve uygun
bulunanlar uygulamaya konulur. Bu yöntem sayesinde başta Japon firmaları olmak üzere,
dünya genelinde sektöründe lider pek çok firma en düşük maliyet ve en yüksek kaliteyle
üretim yapıp rakiplerinin önüne geçmeyi başarmıştır. Bunun bir sonucu olarak da sürekli
büyüyüp istihdam yaratarak ülke ekonomilerine ve toplumlarına büyük faydalar
sağlamaktadırlar.
9
http://www.inploid.com/t/inovasyon-nedir-turleri-nelerdir-/31443/

11. 11
6. İNOVASYON TÜRLERİNİ BİRBİRİNDEN AYIRT ETMEK
Belirsiz (sınırdaki) durumlarda inovasyon türleri arasında ayrım yapabilmek, tarama
amaçları açısından önemlidir. Ancak, birçok inovasyon, birden fazla inovasyon türüne
uzanan özelliklere sahip olabilir. Bu inovasyonları tek bir türde sınıflandırmak, firmalar
tarafından girişilen inovasyon faaliyetlerinin türleri anlamında, hem zor hem de yanıltıcı
olabilmektedir. Bu kısımda farklı inovasyon türlerinin birbirinden ayırt edilmesine yönelik
ilkeler sunulmaktadır.
Birden fazla inovasyon türüne uzanan bir inovasyonun farklı özellikleri hakkında veri
toplanması, nadiren yorumlama problemleri yaratacak olup, aslında, genelde sonuçların
kalitesini iyileştirecektir. Örneğin, aynı zamanda yeni bir süreç geliştirilmesini gerektiren
yeni bir ürünü tanıtan bir firma, açık şekilde hem bir ürün hem de bir süreç
inovasyoncusudur. Aynı durum, yeni bir ürünü pazarlamak amacıyla yeni bir pazarlama
yöntemi tanıtan bir firma ya da yeni bir süreç teknolojisi tanıtımı süreci içerisinde yeni bir
organizasyonel yöntemi ilk kez benimseyen bir firma için de geçerlidir.10
6.1. Ürün ve Süreç İnovasyonlarını Birbirinden Ayırt Etmek
Mallara ilişkin olarak, ürünler ve süreçler arasındaki farklılık nettir. Ancak, hizmetlere
ilişkin olarak, çoğu hizmetin üretimi, teslimi ve tüketiminin aynı anda meydana
gelebilmesinden ötürü, söz konusu farklılık daha az nettir. Ayırt edici ilkelerden bazıları
aşağıdaki gibidir:
 İnovasyon, müşterilere sunulan hizmetin yeni veya önemli derecede iyileştirilmiş
özelliklerini kapsıyor ise bu bir ürün inovasyonudur.
 İnovasyon, hizmeti gerçekleştirmek için kullanılan yeni veya önemli derecede
iyileştirilmiş yöntemleri, teçhizatı ve/veya becerileri kapsıyor ise bu bir süreç
inovasyonudur.
 İnovasyon, hem sunulan hizmetin özelliklerinde hem de hizmeti gerçekleştirmek
için kullanılan yöntemler, teçhizat ve/veya becerilerde önemli iyileştirmeleri
kapsıyor ise bu hem bir ürün hem de bir süreç inovasyonudur.
Birçok durumda, bir hizmet inovasyonu sadece bir türde olabilir. Örneğin, firmalar,
hizmetin sağlanma yöntemini önemli derecede değiştirmeksizin, bir hizmete ilişkin yeni
özellikler ya da yeni bir hizmet sunabilir. Benzer şekilde, örneğin, teslimat maliyetlerini
düşürmek gibi önemli süreç iyileştirmeleri, müşterilere satılan hizmetin özelliklerinde
hiçbir farklılık yaratmayabilir.
6.2. Ürün İnovasyonları İle Pazarlama İnovasyonlarını Birbirinden Ayırt
Etmek
Ürün ve pazarlama inovasyonlarına ilişkin ana ayırt edici faktör, ürünün işlevleri veya
kullanımlarındaki önemli derecede bir değişikliktir. Mevcut ürünlere kıyasla önemli
derecede iyileştirilmiş işlevsel özelliklere veya kullanıcı özelliklerine sahip mal veya
hizmetler ürün inovasyonlarıdır. Diğer yandan, mevcut bir ürünün tasarımında önemli bir
değişikliği kapsayan yeni bir pazarlama konseptinin benimsenmesi, bir pazarlama
inovasyonu olup, ürünün işlevsel özellikleri ya da kullanıcı özellikleri önemli derecede
değiştirilmediği müddetçe, bir ürün inovasyonu değildir.
Bir örnek olarak, iyileştirilmiş performanslı (nefes alabilir, su sızdırmaz, vb.) yeni
kumaşlar kullanılarak üretilen giysiler, ürün inovasyonları olmakla birlikte, yeni bir
müşteri grubuna yönelik olarak öngörülen giysiler için ya da ürüne daha yüksek derecede
kişiye özellik kazandırmak (dolayısıyla ürünün bir önceki versiyonuna kıyasla daha yüksek
kar marjı sağlamak) amacıyla yeni bir şeklin ilk kez piyasaya sürülmesi, bir pazarlama
inovasyonudur.
10
http://www.msxlabs.org/forum/soru-cevap/214224-inovasyon-nedir.html

12. 12
Bazı durumlarda, firmanın mevcut ürünlerde, hem ürünün işlevlerinde ve kullanımlarında
hem de ürünün yeni bir pazarlama konseptinin parçası olan biçimi ve görünüşü ya da
ambalajlamasında önemli derecede değişiklikleri kapsayan değişiklikler gerçekleştirmesi
durumunda, inovasyonlar hem ürün hem de pazarlama inovasyonları olarak
değerlendirilebilir.
6.3. Hizmet İnovasyonları İle Pazarlama İnovasyonlarını Birbirinden Ayırt
Etmek
Hizmet inovasyonları ile pazarlama inovasyonları arasındaki ana ayırt edici faktör,
inovasyonun bir pazarlama yöntemi ya da bir hizmet (yani, ürün) içerip içermediğidir.
Firmalar genellikle satış / pazarlama yöntemleri ile ürünleri arasında ayrım yapabilecektir.
Buradaki ayrım, firmanın iş konusunun yapısına göre değişebilir. Buna bir örnek, Internet
satışlarını kapsayan bir inovasyondur. Mal üreten ve satan bir firma için, elektronik
ticaretin ilk kez uygulamaya konulması, ürün konumlandırmasında bir pazarlama
inovasyonudur. Elektronik ticaret iş alanındaki firmalar (örnek, "müzayede” firmaları,
diğer firmaların kendi ürünlerini satmasına ve reklamını yapmasına olanak tanıyan web
sitesi sağlayıcı-ları, seyahat biletleri düzenleyen firmalar, vb.) "satış hizmetleri”
sunmaktadır. Bu firmalar için, sahip oldukları web sitesinin özellikleri veya kapasitelerinde
önemli bir değişiklik bir ürün (hizmet) inovasyonudur.11
Bazı inovasyonlar, hem ürün hem de pazarlama inovasyonudurlar; örneğin, bir firma,
hem ürünlerinin pazarlamasının yeni bir yolunu tanıtan (doğrudan satış) hem de
müşterilerine ilave hizmetler (örnek, onarım) ile ürün bilgilerini sunan yeni bir satış ve
müşteri hizmet operasyonu gerçekleştirebilir.
6.4. Süreç ve Pazarlama İnovasyonlarını Birbirinden Ayırt Etmek
Hem süreç hem de pazarlama inovasyonları, bilgi veya mal taşımanın yeni yöntemlerini
kapsayabilmekle birlikte, amaçları farklıdır. Süreç inovasyonları, birim maliyetleri
düşürmeyi ya da ürün kalitesini artırmayı amaçlayan üretim ve teslimat yöntemleri ile
diğer yardımcı destek faaliyetlerini kapsarken, pazarlama inovasyonları, ürün
konumlandırma veya itibar kazanmada değişiklikler yoluyla, satış hacmini veya pazar
payını artırmayı amaçlamaktadır.
Belirsiz durumlar, yeni satış kanallarının tanıtımını kapsayan pazarlama inovasyonlarında
ortaya çıkabilir. Örneğin, yeni bir satış kanalının (yani, mal ve ürünlerin müşterilere
satılmasının yeni bir yolu) tanıtımını kapsayan inovasyonlar aynı zamanda yeni lojistik
yöntemlerinin (yani, ürünlerin taşınması, depolanması ve idaresi) gerçekleştirilmesini de
içerebilir. Bu inovasyonların hem satışları artırması hem de birim dağıtım maliyetlerini
azaltması amaçlanıyorsa, bunlar hem süreç hem de pazarlama inovasyonları olarak
düşünülmelidir.
6.5. Süreç İnovasyonları İle Organizasyonel İnovasyonları Birbirinden Ayırt
Etmek
Süreç inovasyonları ile organizasyonel inovasyonları birbirinden ayırt etmek, her iki
inovasyon türünün de diğer hususların yanında yeni ve daha verimli üretim, teslimat ve
dâhili organizasyon konseptleri yoluyla maliyetleri düşürme girişiminde bulunmasından
ötürü, inovasyon taramaları için muhtemelen en sık karşılaşılan belirsizlik durumu
örneğidir. Bu sebeple birçok inovasyon her iki inovasyon türünden de boyutlar
içermektedir. Örneğin, yeni süreçlerin ortaya konması aynı zamanda, grup çalışması gibi
yeni organizasyonel yöntemlerin ilk defa kullanımını da kapsayabilir. Bir toplam kalite
yönetim sisteminin ilk kez uygulanması gibi organizasyonel inovasyonlar; belli türdeki
kusurlardan sakınmak amacıyla yeni üretim lojistik sistemleri gibi üretim yöntemlerinde
önemli iyileşmeleri ve yeni yazılım ile yeni BIT teçhizatına dayalı daha verimli bilgi
sistemleri de içerebilir.
11
http://www.msxlabs.org/forum/soru-cevap/214224-inovasyon-nedir.html

13. 13
Süreç ve/veya organizasyonel inovasyonların birbirinden ayırt edilmesine ilişkin bir
başlangıç noktası faaliyetin türüdür:
Süreç inovasyonları esas olarak yeni teçhizat, yazılım ve özel teknikler ya da usullerin
gerçekleştirilmesi ile ilgilenirken; organizasyonel inovasyonlar esas olarak insanlar ve işin
organizasyonu ile ilgilenmektedir. Belirsiz durumlarda bu iki inovasyonu birbirinden ayırt
etmeye yönelik ilkeler aşağıdaki gibidir:
 İnovasyonun, birim maliyetleri düşürmesi ya da ürün kalitesini artırması öngörülen
yeni ya da önemli derecede iyileştirilmiş üretim veya arz yöntemlerini kapsaması
durumunda, bu bir süreç inovasyonudur.
 İnovasyonun, firmanın ticari uygulamaları, işyeri organizasyonu ya da dış
ilişkilerinde yeni organizasyonel yöntemlerin ilk kez kullanımını kapsaması
durumunda, bu bir organizasyonel inovasyondur.
 İnovasyonun, hem yeni ya da önemli derecede iyileştirilmiş üretim veya tedarik
yöntemlerini hem de organizasyonel yöntemlerin ilk kez kullanımını kapsaması
durumunda, bu hem bir süreç inovasyonu hem de bir organizasyonel
inovasyondur
Pazarlama İnovasyonları İle Organizasyonel İnovasyonları Birbirinden Ayırt Etmek
Belirsiz durumlar, ilk kez hem pazarlama hem de organizasyonel yöntemlerin tanıtımını
kapsayan inovasyonlar durumunda ortaya çıkabilir. Yukarıda belirtildiği üzere, bir
inovasyon her iki inovasyon türünün de özelliklerine sahip ise, bu durumda söz konusu
inovasyon hem bir pazarlama inovasyonu hem de bir organizasyonel inovasyondur.
Ancak, satış faaliyetlerini (örneğin, satışların diğer departmanlarla entegrasyonunu)
kapsayan fakat yeni pazarlama yöntemlerinin ortaya konulmasını kapsamayan
organizasyonel inovasyon, pazarlama inovasyonları değildir.12
7. İNOVASYON NASIL YAPILIR?
İşletmelerin rekabet avantajlarını koruyabilmeleri için sürekli olarak inovasyon yapmaları
gerekir. Bunun için de ürettikleri ürünleri ve sundukları hizmetleri daha iyi, daha yararlı,
daha kaliteli ve daha çekici hale getirmenin; yaptıkları işleri daha iyi, daha etkin ve daha
verimli yapmanın yollarını ararlar. Müşterilerin değişen ihtiyaçları, yeni müşteri istekleri,
teknolojideki gelişmeler gibi pek çok fırsat onların inovasyon fikirleri geliştirmelerini
sağlar.
Örneğin, müşterilerin doğal besinlerle sağlıklı beslenmeye yönelik artan ilgilerini farkeden
bir firma "Organik Süt” üretmeye başlayabilir. Organik süt, tamamen doğal ve sağlıklı bir
ortamda yetişen ineklerden alınır ve yine doğal ve sağlıklı bir süreçten geçirilerek
nakledilip işlenir. Sağlıklı ve doğal beslenmek isteyen müşteriler diğer sütler yerine
organik süt üreten işletmenin sütlerini tercih ederler. Dolayısıyla bu işletme, müşterilerin
değişen ihtiyaçlarına (sağlıklı beslenme) ve yeni müşteri isteklerine (doğal ürünler
kullanma) cevap vermiş; bu fırsatları kullanarak inovasyon yapmış olur.
Teknolojideki gelişmelerle yakalanan inovasyon fırsatlarına güzel bir örnek, yukarıda sözü
edilen İnternet üzerinden yemek siparişi alan işletmenin faaliyetleri gösterilebilir. Bilişim
teknolojilerinde yaşanan gelişmeleri iyi takip eden ve insanların daha fazla İnternet
kullanıyor olmalarını fırsat bilen işletme, İnternet üzerinden sipariş verilmesini sağlayan
siteyi kurarak bu fırsatı daha önce yakalayıp değerlendirmeyi akıl edemeyenlerin önüne
geçer.13
Yine teknolojik gelişmelerle yapılan bir inovasyon örneği, nanoteknolojiyi kullanan
boyalardır. Günümüzde hızla gelişen ve gelecekte hayatımızda büyük farklar yaratacak
olan önemli bir teknoloji olan nanoteknoloji, pek çok alanda çok önemli inovasyonlar için
fırsat yaratmaktadır. Nanoteknoloji, tekstil, boya, taş, su arıtma, elektronik, sağlık,
otomotiv, bilgisayar teknolojisi ve sanayinin tüm kollarında devrim yaratacak nitelikte bir
12
http://www.msxlabs.org/forum/soru-cevap/214224-inovasyon-nedir.html
13
http://www.maviylepembe.com/inovasyon-nedir-cesitleri-nelerdir-ornekleri-hakkinda-bilgi-18990.Aspx

14. 14
teknolojidir. Nanoteknoloji sayesinde, Amerika ve Uzakdoğu ülkelerinde zor kirlenen
kumaşlar, kırılmayan dayanıklı camlar, kolay çizilmeyen otomobiller, buzdolabında
bozulmayan ürünler, bakteri üremesini engelleyen ürünler, sıcağı soğuğu geçirmeyen
yalıtım malzemeleri, havayı fotosentez yapan nano partikülleri geliştirilmiş ve hayata
geçirilmiştir. Ülkemizde de nanoteknolojinin kullanılmasıyla geliştirilen boyalar rakiplerine
göre önemli rekabet avantajı kazanmış durumdadır.
İnovasyon, sürekliliği olan ve her aşamasında geri beslemelerin olduğu bir süreçtir.
İnovasyon döngüsü olarak adlandırılan bu süreç, aşağıdaki adımlardan oluştur:14
7.1. Fırsatların Yakalanması
Bir işletmenin potansiyel inovasyon fikirleri için sürekli olarak fırsatları belirlemesi ve
değerlendirmesi gerekir. Bu fırsatlar, işletmedeki çalışanların inovasyon fikirlerinden,
müşterilerin değişen gereksinimlerinden, rakiplerin çalışmalarından, yeni geliştirilen
teknolojilerden veya tedarikçilerden kaynaklanıyor olabilir. Ya da yurtiçinde veya dışında
herhangi bir kuruluş veya kişi tarafından yapılan bir araştırma-geliştirme (Ar-Ge)
çalışmasının sonuçları veya yeni bir düzenlemeye, kanuna ya da standarda uyma
zorunluluğu inovasyon fırsatlarını doğurabilir. Rekabet gücünü kaybetmek istemeyen bir
işletmenin bu tür sinyalleri zaman kaybetmeden yakalayabiliyor olması gerekir.
7.2. Stratejik Seçimin Yapılması
İnovasyon faaliyetine başlamak amacıyla kaynak ayırmadan önce yakalanan fırsatlar
arasından stratejik açıdan en önemli olanın seçilmesi gerekir. Bu seçimde göz önünde
bulundurulacak etkenlerin başında müşterilerin gereksinimleri ve istekleri gelir.
İnovasyon için ayrılmış geniş kaynakları olan büyük şirketler bile tüm fırsatları
değerlendiremezler. Asıl başarı, en büyük rekabet avantajını sunan fırsatı seçip
inovasyona dönüştürebilmektir.
7.3. Gerekli Bilginin Edinilmesi
İşletmeye rekabet gücü kazandırmada en yüksek potansiyele sahip inovasyon fikrini
hayata geçirmeye başlamadan önce ihtiyaç duyulan kaynakların ayrılması gerekir. Bu
amaçla, öncelikle ürün, hizmet veya sürecin geliştirilebilmesi için gerekli bilgiler bir araya
14
http://www.maviylepembe.com/inovasyon-nedir-cesitleri-nelerdir-ornekleri-hakkinda-bilgi-18990.Aspx

15. 15
getirilmelidir. Yazılı olan bilginin yanında yazılı olmayan bilgiye erişmek de büyük önem
taşır. İnovasyon faaliyetinin yürütüleceği konuda yetkin, yerli veya yabancı bir uzmanı işe
almak veya danışman olarak çalıştırmak, yurtiçindeki veya yurtdışındaki üniversite veya
Ar-Ge kurumlarından hizmet almak, yazılı olmayan bilgiye ulaşmanın yolları arasındadır.
Hangi yol seçilirse seçilsin, edinilen bilgilerin işletme tarafından özümsenmesi ve mümkün
olduğunca yazılı hale getirilmesi işletmenin yetkinliğinin ve rekabet avantajının
sürdürülmesi açısından önemlidir.15
7.4. Çözümün Geliştirilmesi Ve Ticarileştirme
İnovasyon için gerekli bilgi ve bilgi kaynakları bir araya getirilip inovasyon projesi
tanımlandıktan sonra sıra uygulamaya gelir. Bu aşamada ürün, hizmet veya süreç son
halini alana kadar çalışmalar sürdürülür. Pazardan sürekli olarak alınan bilgilerle
desteklenen geliştirme çalışmaları, ürünün, hizmetin pazarlanması veya sürecin ticari
kullanımı ile devam eder.
7.5. Öğrenme
Bu aşama, diğer tüm aşamalardaki başarı ve başarısızlıkların değerlendirilmesine, gerekli
bilgilerin üretilmesine ve bunların inovasyon sürecini daha iyi yönetmede kullanılmasına
olanak sağlar. Öğrenmenin etkisi diğer tüm aşamalara yansıdığından inovasyonun
sürekliliği, dolayısıyla işletmenin rekabet gücünün sürekliliği açısından büyük önem taşır.
8. İNOVASYON İÇİN GEREKEN KÜLTÜR VE ANLAYIŞ
İnovasyon, farklı bir kültür ve anlayış gerektirir. Bu farklı kültür ve anlayış, geniş bir
vizyona sahip, değişime ve gelişmeye açık bireylerle oluşturabilir.
8.1. Farklı Görmek
İnovasyon, farklılaştırmaktır. Farklılaştırmak için farklı görmeyi öğrenmek gerekir. "Farklı
görmek” dünyaya, yapılana ve yapılacak işe bakışı sorgulamayı öğrenmektir. Önemli
inovasyon fırsatlarını yakalamak ve tehditleri fırsata dönüştürmek farklı görmekle
mümkündür.
8.2. Risk Almak
Tanımı gereği inovasyon, yeniliklere ve değişime açık olmayı, farklılıkları tercih etmeyi ve
doğal olarak risk almayı gerektirir. Başarılar kadar, belirsizliğin getirdiği başarısızlıklar da
inovasyon sürecinin bir parçasıdır. Bu nedenle, inovasyon yapacak bireylerin risk almaya
hazır olmaları ve öğrenmek ve gelişmek için başarısızlığı bir fırsat olarak görmeleri
gerekir. Ancak bunu yaparken, gereksiz risklerin alınmaması ve riskin yönetilmesi büyük
önem taşır. Belirsizliklerin, risk yönetimindeki yetersizliklerden kaynaklanmamasına
dikkat edilmelidir.
8.3. Yaratıcılık
İnovasyon fikirle başlar; bunun için mümkün olduğunca çok fikir üretilmesini sağlamak
gerekir. Yaratıcılık, fikir üretim becerisiyle desteklenmeli ve farklı kavramlar arasında
bağlantı kurulmasını sağlanmak için eğitim ve çalışmayla güçlendirilmelidir. Yaratıcılık ve
fikir üretme, her bireyin görevi olmalıdır. Yaratıcılığı teşvik etmek için hiçbir zaman hiçbir
fikir eleştirilmemeli, yüksek düzeyde yaratıcılığı destekleyen bir ortam oluşturulmalıdır.
8.4. Müşterinin Değerini Bilmek
Tüm inovasyonların asıl hedefi müşteri için değer yaratmak olmalıdır. Müşteri odaklılık,
yani müşterilerle sürekli etkileşim halinde olmak ve onların gereksinimlerini anlamak,
inovasyon fikirlerinin doğması ve gerçekleştirilmesi için en etkili yoldur.
8.5. Sorgulamak
İnovasyon fikirlerinin çoğu merakla doğar. Bu nedenle bireylerin sorgulama alışkanlığının
gelişmesi sağlanmalıdır. "Neden?”, "Nasıl?” "Neden olmasın?”, "Neyi daha iyi yapabiliriz?”
ve "Nasıl daha iyi yapabiliriz?” gibi sorular herkes tarafından ne kadar çok sorulursa bu
15
http://www.kisacanedir5.info/inovasyon-nedir-ve-cesitleri-nelerdir/

16. 16
sorulara verilen yanıtlarla organizasyon, ürünler ve hizmetler o oranda farklılaşır ve
değişir.
8.6. Başarısızlığı Hoş Görmek
İnovasyon, risk almayı da beraberinde getirdiği için bazı durumlarda başarısızlık
kaçınılmaz olabilir. İnovasyon sürecinde de hata yapmamak mümkün değildir. Tüm
bireylerin inovasyon fikirleri geliştirip inovasyon sürecine dahil olduğu bir ortam
yaratabilmek için hataları cezalandırmayan bir kurumsal kültür geliştirilmelidir.
8.7. İletişim
İnovasyonda başarılı olabilmek için açık bir iletişim, bilgi, deneyim ve fikir paylaşım
ortamının oluşturulması gerekir. İnovasyon sürecinde yaşanan başarısızlıkların çoğu
yetersiz iletişim sonucu ortaya çıkar. Bu nedenle, anlaşmazlıkların çözümünü, iletişimin
açıklığını ve sürekliliğini sağlayan mekanizmalar geliştirip uygulanmalıdır.
8.8. İşbirliği
İnovasyon fikirleri genelde tek bir kişiden çıkar ama değerlendirmek ve gerçekleştirmek
için pek çok kişiye gereksinim vardır. Dolayısıyla da inovasyon, ekip çalışması gerektirir.
Bireyler arasında etkileşimi kısıtlayıcı yaklaşımlar ve sadece kişisel çabaları ödüllendiren
teşvik sistemleri bu işbirliğini, dolayısıyla inovasyonu baltalar.
8.9. Ağlar ve İlişkiler
İnovasyon, güçlü ağların ve ilişkilerin varlığını gerektirir. Ne kadar çok kişi ve kuruluşla
temas halinde olunursa inovasyon fikirlerinin doğması ve gelişmesi o kadar yüksek bir
olasılıktır.
8.10. Öğrenme ve Bilgi Yönetimi
İnovasyon döngüsünün en önemli adımlarından biri olan öğrenmenin gerçekleşebilmesi
ve inovasyonun en değerli kaynağı olan bilginin başarıyla yönetilebilmesi çok önemlidir.
Bu nedenle, kişisel olarak öğrenilenleri kurumlara maletmeyi sağlayan bir süreç, yapı ve
kültür geliştirilmelidir. Ayrıca bilgi yönetimine önem vermeli ve bilgi yönetim tekniklerinin
öğrenilerek uygulanması sağlanmalıdır.16
9. İNOVASYON FİNANSMANI
Finansman açısından bakıldığında, inovasyon aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilir:17
9.1. Bilimsel-Teknolojik İnovasyon:
Daha çok bilimsel araştırmalar ile ulaşılabilen teknoloji platformu gibi evrensel inovasyon
içeren çalışmalar. Genel olarak bilimsel makale ve patent ile sonuçlanması beklenen
çalışmalar. Bu çalışmalar, genel olarak TÜBİTAK, DPT ve AB Çerçeve Programlarına
uygun olabilir.
9.2. Endüstriyel İnovasyon
Daha çok tasarım, ürün geliştirme, süreç geliştirme tipi işletme içi faaliyetler. Bu
çalışmaların sonunda, faydalı model, patent ve ilgili olabilecek diğer fikri mülkiyet
haklarını koruyucu belge(ler) alınması beklenebilir. Bu çalışmalar genel olarak TÜBİTAK,
TEYDEB, TTGV desteklerine uygun olabilir.
9.3. Teknolojik Girişimcilik
Daha çok yeni kurulacak teknoloji ağırlıklı işler için gerekli sermayenin bulunması
konusudur. Burada mikro sermaye, iş melekleri ve çekirdek sermaye gerekmektedir.
9.4. Teknolojik Yeni İş Geliştirme
Kurulu ve çalışır durumdaki teknoloji ağırlıklı bir şirketin yeni bir projeyi gerçekleştirerek
büyümesi için gerekli sermaye için daha çok Girişim Sermayesi gerekmektedir.
16
http://www.merakname.com/inovasyon-nedir-cesitleri-nelerdir/
17
http://gelisenbeyin.net/inovasyon-cesitleri.html

17. 17
Genel olarak firmalarımızda, teknoloji yönetim kültürünün olmadığı, inovasyonu
destekleyen mevcut mekanizmaların bir farkındalık yaratmada ciddi katkıları olduğu (eski
adıyla TIDEB 10 yılda 1594 firmayı 660 Milyon ABD doları ile desteklemiştir) ancak
mevcut araçların kapsamlarının genişletilerek zenginleştirilmelerinin gerekliliği
görülmektedir.
Girişimcilik sürecinin sonunda yüksek katma değerli mal ve hizmetlerin doğabilmesi ve bu
sürecin sürdürülebilirliği ancak teknolojik inovasyona dayalı rekabet edebilirlik ile olasıdır.
Ayrıca Türkiye'nin bilgi ve beceri birikimi olan alanlar göz önüne alınarak, küçük
desteklerle pazara taşınabilecek prototiplerin ortaya çıkartılabilmesi ve ticari bir katma
değer kazandırabilmesi de mümkündür. Bu nedenlerle inovatif girişimci tanımının finansör
tarafından kararlaştırılması yerinde olacaktır.18
9.5. Zincirin Tamamlanması
Araştırması tamamlanmış bir fikrin uygulamaya geçirilmesi aşamasını çok basamaklı bir
süreç olarak düşünmek gerekir. Farklı aşamalarda farklı tip desteklere gereksinim
duyulacaktır. Inovasyonu destekleyen özel finans kuruluşlarının başında risk sermaye
kuruluşları gelmektedir. Risk sermayesi aslında düşünüldüğü gibi rahatlıkla organize
edilen bir yapı değildir. Bu nedenledir ki her ülke risk sermayesi konusunda oldukça
dikkatli olmakta ve bu durum risk sermayelerinin gelişmesini oldukça uzun vadeye
yaymaktadır. Ancak, risk sermayesine gelmeden inovatif fikrin pilot çapta denenmesi ve
sanayi ölçeğinde uygulanabilirliğinin ispatı da finansman gerektirir. Bir projenin araştırma
aşamasının tamamlanmasının ardından ölçek büyütülerek sanayiye aktarılması sırasında
ise yatırımcı desteklerine gereksinim vardır.
Bunun için, üretilen projelerin öncelikle eksiksiz fizibilitesinin yapılması, iş planlarının
hazırlanması ve projenin yatırımcılara tanıtımı için iyi bir ortamın yaratılması gerekir.
Mevcut Düzenin İyileştirilmesi ve Yeni Mekanizmalar Geliştirilmesi Ülkemizde bugün
tekno-girişimciler için var olan finansman seçenekleri,
 KOSGEB (Teknoloji Geliştirme ve Inovasyon Destekleri),
 TÜBİTAK -TEYDEB Destekleri,
 TTGV Kredileri,
Diğer kamu fonları (DPT, TÜBİTAK Araştırma projeleri, DTM kaynakları v.b) ile sınırlıdır.
Kamu araştırma fonları hariç tüm bu desteklerden yararlanılabilmesi için tekno-
girişimcilerin şirketleşmiş olmaları gerekmektedir. Kamu araştırma fonları ise ürüne
dönüşme sürecini desteklemedikleri gibi fikri mülkiyet hakları açısından girişimciyi
koruyacak bir düzenleme yapmaktan uzaktır. Buna ek olarak sağlanan pek çok destek
için teminat istenmekte ve kurulan Kredi Garanti Fonu'nun daha yaygın çalışması için
tedbirler alınmalıdır.
10.KAMUDA İNOVASYON
Kamu kesimi izleyeceği politikalar ile özel kesimde, yeniliği özendirme ya da köreltme
etkisi yaratabilme gücüne sahiptir. Bir ekonomi kamu ve özel kesim olarak ikiye
ayrıldığında kamu kesimi kendi üretim faaliyetini yaparken toplumsal gereksinimleri daha
iyi karşılamak (yeni mal ve hizmetler sunmak, etkinliği artırmak, kamu hizmetlerinin
daha denkser (egalitarian-eşitlikçi) bir toplum oluşturma amacına yönelmesini sağlamak
için İnovasyon yapmaya açık olması,
Kamu çalışanlarının bu yetkinliğe sahip olmasına dikkat etmesi ve Kamu yönetiminde
inovasyonu özendirici bir yapının benimsemesi gerekir.
Kamu kesiminde inovasyon konusunun ne kadar yaygın bir alanı kapsadığına dikkati
çekmek için aşağıdaki iki farklı nitelikte örnek bir fikir verilebilir:19
18
http://gelisenbeyin.net/inovasyon-cesitleri.html
19
http://www.inomer.org/Inovasyon/Kamuda-Inovasyon

18. 18
İsveç Hava Kuvvetleri,
1967'de Arap-İsrail savaşındakine benzer bir baskınla uçaklarının işe yaramaz hale
gelmemesi için savaş uçaklarını şehirlerarası ana yollara dağıtma yoluna gitmiştir. Bunun
sonucu olarak ülkede çok sayıda askeri hava alanı yapılması gereği ortadan kalkmıştır.
Öte yandan da, şehirlerarası yollardan kalkabilecek biçimde uçakların tasarımı
gerektiğinden İsveç'in Saab firması kısa mesafede iniş-kalkış yapabilen savaş uçaklarını
geliştirme yoluna gitmiştir.20
ABD yönetimi,
vergi formlarını bilgisayarda işlenebilir hale getirmiş, mükelleften bazı temel bilgileri
doldurması durumunda kalan hesapları yapabilen formlar geliştirmiştir. Böylece pek çok
vergi mükellefini sıkıntıdan kurtarmış, bu formları da vergi beyanı kabul ederek, posta
masrafı, yığılma vs. gibi yükleri düşürmüştür.
Kamu kesiminin inovasyon bağlamında özel kesim üzerinde yapacağı etki iki başlık
altında incelenebilir: Bunlardan ilki özel kesimin inovasyon yapmasını teşvik edecek,
inovasyonla rekabet gücü kazanacaklarına dair gereksinimi anımsatacak koşulları
sağlamak; ikincisi ise özel kesimi inovasyon yapmaya özendirmektir. Bunlar sırasıyla
zorunlu ve yeterli koşullar olarak düşünülebilir. Bu koşulun sağlanması özel kesim için
olduğu kadar kamu kesimi için de önem taşımaktadır. Özel kesimde bu koşulun
sağlanmasına kamu kesimin katkısının ne olabileceği açısından bakıldığında temel nokta
ekonomide rekabet koşullarının yaratılması biçiminde ortaya çıkmaktadır. Özel kesimdeki
karar alıcıların yurt içinde ve/veya dışında kendileri ile etkin bir biçimde yarışan rakipleri
olduğunun bilinci ile hareket etmeleri sağlanmalıdır. Rekabeti engelleyici düzenlemelerin
(koruma, kamu desteği vs.) olmaması karar alıcıları, rakipleri ile yarışabilmek için
arayışlara yöneltecektir.
Türkiye'de rekabetçi ortamın oluşturulması için rekabet hukukunu çağdaşlaştıracak
düzenlemeler yapılmakla birlikte, devlet yardımları izleme ve denetleme otoritesinin bir
an önce kurulması, Türkiye'de uygulanan teşviklerin etkinlik değerlendirmesi için elzem
görülmektedir.
Kamu kesiminin önemli bir başka rolü de bir yeniliğin yayılmasının sağlanmasında ortaya
çıkmaktadır. İnovasyon yaratmanın temel güdüsü, bu yolla edinilen tekelci konumun
avantajından (tekelci rantı) yararlanmaktır. Ancak, toplumsal açıdan yararlı olan da, bu
yeniliğin diğer üreticiler tarafından benimsenmesi, böylece rekabetin tekelci rantının
ortadan kaldırılmasıdır. Dolayısıyla inovasyonun ortaya çıkarılması için tekelci rantın
yaratılması, toplumun inovasyondan azami ölçüde yararlanabilmesi için ise bu
inovasyonun yayılmasının sağlanması gerekmektedir. Bu iki amaç arasında bir ödünleşim
olduğu açıktır. Kamu kesiminin yapacağı düzenlemeler, dengenin toplumsal açıdan uygun
bir yerde kurulması için büyük önem taşımakta, dengenin sağlanabilmesi için ise bir
ulusal inovasyon politikasına duyulan ihtiyacı gündeme taşımaktadır.
Üniversite-Sanayi İşbirliğinin Bölgesel İnovasyon Sistemi Çerçevesi
Bir ekonominin inovasyon performansı firma, araştırma kurumu, üniversite gibi
kuruluşların bireysel performansları yanında, bunların bilgi yaratan ve kullanan kolektif
bir sistemin elemanları olarak karşılıklı etkileşmelerine ve değerler, normlar, yasal
düzenlemeler gibi sosyal kurumlarla olan ilgilerine bağlı olmaktadır. Bu nedenle,
üniversite-sanayi işbirliğinin başarılı ilişkileri etkin inovasyon sistemleri içinde
gömülüdürler.
Üretimin bütün yönleri ile giderek daha fazla bilim/bilgi-tabanlı olması sonucu gelişen
araştırma altyapısı, yüksek nitelikli işgücü ve inovasyon kültürü doğal kaynaklardan daha
önemli bir konuma geçmektedir. Bu durum yenilikçi firmalar için destekleyici bir çevrenin
oluşturulması gerektiğine işaret etmektedir. Firmalar için çekici olabilmek amacıyla
bölgeler firmaların inovasyon stratejilerini destekleyici yapılanmalara gitmektedirler. Bu
20
http://www.inomer.org/Inovasyon/Kamuda-Inovasyon

19. 19
bağlamda bölgelerin giderek daha fazla doğal ekonomik alanlara dönüştüğü
gözlenmektedir. Bölgelerin özellikle yenilikçi firmaları desteklemek için uygun yapılar
oluşturduğunda anlamlı ekonomik çıkar topluluklarını temsil edebildikleri, gerçek
ekonomik faaliyet akışlarını tanımlayabildikleri ve ekonomik aktörler arasındaki gerçek
bağ ve sinerji avantajından yararlanabildikleri görülmektedir.
İnovasyon Sistemi
İnovasyon sistemi etkileşimli inovasyon süreçlerinin ve ilişkilerinin sistemik doğasını
temsil eden bir çerçevedir. Bu çerçevenin ana teması ise, yörelerin (ulusal, bölgesel veya
yerel) ekonomik performansının ticari kesim aktörlerinin performansları yanında onların
hem kendi aralarındaki, hem de ilgili ve tamamlayıcı diğer aktörlerle olan etkileşmelerine
bağlı olduğudur. Burada, bilgi üretiminin, difüzyonunun ve öğrenilmesinin taşıyıcı
unsurları olan kuruluşlar arası ilişkiler, inovasyon yapanların yararlandığı kurumsal
düzenlemeler, paylaşılmış bir bilgi altyapısı, inovasyon faaliyetlerinin sistemleşmesine
katkıda bulunan önemli etmenlerdir. İzlenen yaklaşımda inovasyon faaliyeti ile bilgi
üretimi ve difüzyonu çerçevenin merkezinde yer alır. Bu nedenle, inovasyon faaliyeti, bilgi
üretimi, kurumsal yapıya bağlı olarak işleyen etkileşimli (sosyal) ve birikimli süreçler
üniversitenin inovasyon sistemi içindeki konumunu da önemli ölçüde belirlemektedir.
Üniversite bilgisini akademik ve profesyonel yetenekler/yeterlikler şeklinde taşıyıp yayan
üniversite çıktıları inovasyon faaliyetlerinin birincil girdileri arasında sayılırken,
barındırdığı bilgi süreçleri ve bunları paylaştığı üniversite-sanayi ilişkileri ile üniversite
inovasyon sisteminin asli unsurları arasına girmiştir.
İnovasyon sistemi, yeni ve ekonomik olarak yararlı bilginin üretimi ve difüzyonu sırasında
etkileşen firmalarla diğer organizasyonların ve enstitülerin yer aldığı bir aktör kümesini
içerir. Benzer özellikler ve ilişkileri yöneten kurumlar açısından dört ana grubu
tanımlamak mümkündür21
i. İmalat sektörü: İmalat firmaları ile bunların Ar-Ge birimlerinden oluşur.
ii. Bilim ve teknoloji sektörü: Eğitim ve araştırma bileşenlerinden oluşur.
iii. İnovasyon destek birimleri (hizmetler sektörü): Firmalara yeni ürün ve proses
geliştirmeleri için finansal destek, teknik danışmanlık, fiziksel destek (ekipman,
yazılım, ölçme-analiz tesisleri vb.), yeni teknoloji veya prosedürler için pazarlama
veya yetiştirme destekleri sağlayan kuruluşlardan oluşur.
iv. Kurumsal sektör: Sistem aktörleri arasındaki ilişkileri düzenleyen, onların
inovasyon kapasitelerini artıran, işbirliği ve çatışma süreçlerini yöneten formel
kurumlar (meslek kuruluşları, yasal ve düzenleyici çerçeveler vb.) ve enformel
kurumlar (davranışları yönlendiren ve beklentileri şekillendiren kurallar,
konvansiyonlar ve normlar) yer alır.
İlişkiler
İnovasyon değişik aktörlerin etkileştiği süreçleri içerdiğinden bir firmanın inovasyon
kapasitesi kurduğu işbirliği ve Ar-Ge ilişkilerine göre belirlenir. Bu nedenle, inovasyon
işbirliklerinin araştırılmasında tarafların karşılıklı taahhüdünü yansıtan ilişkiler temel
analiz birimi olarak ele alınabilir. Bu ilişkiler, maddi (malzemeler) ve maddi olmayan
(bilgi, yetenek) akımların sürekli etkileşimin yer aldığı mübadelelerden doğarlar. Bu tür
işlemler sonucunda, karşılıklı uyumun sağlanması, güven ve sosyal sermayenin
geliştirilmesi, işbirliği koşullarının yerleştirilmesi, ortak faaliyetin rutinleşmesi gibi
ekonomik performans açısından önemli süreçleri ortaya çıkar. İşbirliği üç katmanda ilişki
geliştirir:
i. Kaynaklar arasındaki bağlantılar: Taraflar birbirlerinin kaynakları hakkında
bilgi edinirler.
ii. Aktörler arasındaki bağlar: Taraflar etkileşim sonucu kimliklerini ve
taahhütlerini ortaya çıkarırlar. Kuruluşlar arasındaki bağlar, teknolojik bağlar
(teknoloji transferi), işbölümü koordinasyonuna ilişkin bağlar, bilgiye ilişkin bağlar
21
http://www.inomer.org/Inovasyon/Kamuda-Inovasyon

20. 20
(bilgi değişimi), sosyal bağlar (bireyler arasında sosyalleşme), ekonomik bağlar
(yatırım, kredi, risk paylaşımı vb.), yasal bağlar (formel sözleşmeler) olarak
sınıflandırılabilir.
iii. Faaliyetler arasındaki eklemlenmeler: Faaliyetlerin koordinasyonu sonucu
kaynakların verimli kullanımı sağlanır ve faaliyet kalıpları ortaya çıkar.
Eğitim verme, açık bilgi kaynakları oluşturma, problem çözme ve inovasyon sistemi
faaliyetleri gibi ana gruplarda toplanabilen üniversite-sanayi ilişkilerinin inovasyona
yaptıkları katkıların ölçülmesi, inovasyon yeteneklerinin kuruluş, ağyapı ve inovasyon
sistemi düzeyinde daha iyi anlaşılmasına yardımcı olacaktır. Bu bağlamda, kuruluş ve
ağyapı "ilişki portföyleri” stratejik kaynaklar olarak, iç organizasyonun dış ilişkilerin
başarısını doğrudan etkilediği göz önünde tutularak, kuruluş içi ve dışı işbirlikleri
tamamlayıcı öğeler olarak değerlendirilmelidir.
Üniversite-sanayi alış verişini taşıyan ilişki tabanı aşağıda olduğu gibi sınıflandırılabilir.
i. Bilginin yayınım süreçleri içinde etkileşim,
ii. Mesleki organizasyonlara ve ağyapılara katılım,
iii. Kuruluşlar arası uzman hareketliliği,
iv. Enformal ilişkiler ve ağyapılar,
v. Ar-Ge işbirlikleri,
vi. Ortak tesis kullanımı,
vii. Eğitim işbirlikleri,
viii. Sözleşmeli araştırma ve danışmanlık hizmeti,
ix. Fikri mülkiyet hakları,
x. Üniversite çıkışlı firmalar (spin-off) ve çift taraflı girişimcilik mekanizmaları.22
Üniversite-Sanayi İnovasyon Ağyapıları
Ağyapılar aktörlerin, kaynakların ve faaliyetlerin bir arada toplandığı sistemlerdir.
Ağyapıların varlığı ticari işlem maliyetlerinin azaltılmasından çok tarafların stratejik
çıkarlarına uygun teknolojik ve diğer tamamlayıcı unsurların (kaynakların ve
yeteneklerin) sağladığı sinerjik etkilerle açıklanır.
Kuruluşların planlı biçimde desteklendiği etkileşimli bir yönetişim modeli olan ağyapı
içinde, özellikle değer zincirinin aynı aşamasında yer alıp benzer yetenekleri ve becerileri
birleştiren kuruluşlar arasındaki "yatay işbirlikleri” önem kazanmaktadır. Aslında rakip
olabilen bu kuruluşlar, ağyapı dışındaki rakiplerine stratejik üstünlük sağlamak amacıyla
aralarındaki "esnek bağların gücü” sayesinde etkileşimin, öğrenmenin ve inovasyonun
uygun koşullarını sağlarlar. İnovasyon amacıyla işbirliğine giden aktörlerin olası bir
inovasyonu müzakere etmek, inovasyon faaliyetinin koşullarını belirlemek ve inovasyonu
gerçekleştirmek amacıyla geliştirdikleri inovasyon ağyapısı, kuruluşlar-arası öğrenmeyi
destekleyen önemli bir koordinasyon aracı, karmaşık yeni teknolojilere egemen olmak
için gerekli tamamlayıcı unsurları barındıran işbirliği çevresi, değişik yetenekleri
tümleştirerek sinerjilerin oluşmasını sağlayan bir ortam bağlamında etkin olmaktadır.
Kuruluşların planlı biçimde desteklendiği etkileşimli bir yönetişim modeli olan ağyapı
içinde, özellikle değer zincirinin aynı aşamasında yer alıp benzer yetenekleri ve becerileri
birleştiren kuruluşlar arasındaki "yatay işbirlikleri” önem kazanmaktadır. Aslında rakip
olabilen bu kuruluşlar, ağyapı dışındaki rakiplerine stratejik üstünlük sağlamak amacıyla
aralarındaki "esnek bağların gücü” sayesinde etkileşimin, öğrenmenin ve inovasyonun
uygun koşullarını sağlarlar. İnovasyon amacıyla işbirliğine giden aktörlerin olası bir
inovasyonu müzakere etmek, inovasyon faaliyetinin koşullarını belirlemek ve inovasyonu
gerçekleştirmek amacıyla geliştirdikleri inovasyon ağyapısı, kuruluşlar-arası öğrenmeyi
destekleyen önemli bir koordinasyon aracı, karmaşık yeni teknolojilere egemen olmak
için gerekli tamamlayıcı unsurları barındıran işbirliği çevresi, değişik yetenekleri
tümleştirerek sinerjilerin oluşmasını sağlayan bir ortam bağlamında etkin olmaktadır.
Üniversite ile kurulan ilişkiler, firmalara teknolojik değişiklikleri izleme ve inovasyon
yeteneklerini güçlendirme olanağını vererek rekabetçiliklerini geliştirmelerine yardımcı
22
http://www.inomer.org/Inovasyon/Kamuda-Inovasyon

21. 21
olur. Üniversiteler ise yeni kaynaklara, teknik bilgiye, sınai uygulama fırsatlarına erişerek
bilgi transferlerini düzenlerler. Üniversite-sanayi işbirliğinin önüne doğal olarak çıkan
engellerin aşılmasında taraflar bazı kurumsal adaptasyonlar geliştirmektedir.
Firmanın üniversite gibi davranması: Firma Ar-Ge faaliyeti yoğunluğu firmaların
üniversitelerle ilişki kurma eğilimlerini artırmaktadır. Böyle firmalar, ürettikleri veya
başkalarından sağladıkları bilgiyi içselleştirdikleri etkin soğurma kapasitelerine ve
organizasyonel öğrenme süreçlerine sahiptirler.
Üniversitenin firma gibi davranması: Sanayi ile ilişki, üniversitenin bir takım kaynaklarını
bu ilişkilere tahsis ettiği ve firmalarla arasında yeni köprüler kurduğu yapısal değişiklikleri
gerektirir. Köprü görevi gören üniversite kurumlarının önemli bir misyonu, firmalarla
üniversite arasındaki fiziksel, kültürel ve kurumsal yakınlığı sağlamaktır. Bu nedenle
geleneksel üniversite geleneğinin dışına taşan bir özerkliğe ve operasyon serbestliğine
sahip olmalıdırlar.
Üniversite-sanayi ortaklıkları: Taraflar, etkin ve sürdürülebilir bir işbirliği için değişik
ortaklık modelleri geliştirebilirler (araştırma merkezleri, stratejik araştırma ittifakları,
teknoloji merkezleri, teknoparklar, ağyapılar vb.).
Bölgesel siyasa yapıcıları, inovasyon ve bilgi üreten, üretilen bilgiyi kullanan kuruluşlar
arasındaki etkileşim yoğunluğunu artırmak ve inovasyon ağ yapılaşmasını desteklemek
amacıyla birçok yerel araç geliştirmiştir.
Emlak tabanlı projeler:
Ağ yapılaşmayı, teknoloji geliştirmeyi ve transferi kolaylamak amacıyla tasarlanan ortak
yerleşim alanları (ticari kuruluşların ve üniversitenin bilimsel araştırma yaptığı bilim
parkları (araştırma parkları, teknoparklar), teknoloji tabanlı araştırma ve ticaret
kuruluşlarının yoğunlaştığı teknopoller (teknoloji bölgeleri, teknoloji kentleri) ve diğer
sınai alanlar
Kümeleşme politikaları: Küme içi işbirliğini ve ortak girişimleri kurmak amacıyla firma
gruplarını kolektif servisler ve diğer önlemlerle destekleyen girişimler
Araştırma-sanayi eklemlenmesi:
Bilgi üreticilerinin kullanıcıya bağlanması; teknoloji ve inovasyon yayımı sistemleri; teknik
servisler, bilim ve teknoloji parkları, teknik eğitim kurumları vb. dâhil inovasyonun
ticarileştirilmesi.
Sosyal Ağyapılar 23
Firma sınai davranışının ve rekabetçiliğinin temelde inovasyon tarafından güdülenmesine
karşın firmalar kendiliklerinden yenilik yeteneklerine sahip olmazlar. Yenilik faaliyeti firma
ile çevresi arasında etkileşimli bir öğrenme süreci olarak evrilir. İnovasyon faaliyetinin bu
sosyal boyutu inovasyon sisteminin bir sosyal sistem olarak algılanmasını gerektirir.
Kısaca, inovasyonların ekonomik aktörler arasındaki etkileşmelerin bir sonucudur.
Sosyal ağyapı kuramı, geleneksel sosyoloji yaklaşımlarından farklı olarak bireylerin
özelliklerinden çok onların arasındaki ilişkilerin özelliklerine odaklanır, bireysel etkinliği
tek bireysel nitelikler yerine haklı olarak ilişkilerin oluşturduğu ağyapının niteliğinde arar.
Bu bağlamda, sosyal ağyapılar kuruluşların birbirleriyle etkileşmelerini, yöneticiler veya
çalışanlar arasındaki bağları, etkileşerek öğrenmeye neden olan ilişkileri incelemeye
aracılık ederek kuruluşların kolay gözlenemeyen durumlara ait önemli bilgilere
erişmelerini, rekabet veya işbirliği stratejileri geliştirmelerini, çevre ile uyumlu siyasa
kararlarını almalarını kolaylar. Bölgesel sistemler açısından sosyal ağyapılaşma, bireysel
ve güvene dayalı ilişkilerin bölgede yenilikçi kuruluşlarının bölgesel kalkınmaya yaptıkları
katkıdaki rolünü vurgulayan süreçtir. Bölge rekabetçiliğinin, yerel girişimcilik, özel ve
kamusal bölge aktörleri arasındaki etkileşim ve işbirliği, uzmanlaşmış işgücü gibi yerel
üretim sistemi öğeleri çerçevesinde ele alınmasına yardımcı olur. Her hangi iki bireyi
birbirine bağlamak için aralarında gereken sosyal tanışıklık zinciri, "dünya küçüktür”
deyişinden de anlaşılacağı gibi beklenenden çok daha kısadır. Bu olgunun açıklaması ile
ilgili önemli ipuçları "küçük dünyalar” modellerinde bulunmaktadır. (Öncü bir çalışmada,
23
http://www.inomer.org/Inovasyon/Kamuda-Inovasyon

22. 22
eğer iki ABD vatandaşı bağlantılı ise bu bağlantı için her hangi bir zamanda ortalama 6
sosyal tanış aracılığının yeterli olduğu gösterilmiştir. Başka bir küçük dünya olayı da
postacının eksik adres bilgisine rağmen alıcıyı beklenenden çok daha kısa zamanda
bulmasıdır. Deneylere göre, iki internet kullanıcısını bağlamak için yeterli ayrılık derecesi
ise 7'dir)
Bölge
Bölgelerin rekabet üstünlüğü sağlayabilmeleri için sahip oldukları kurumsal ve yönetsel
varlıklarının tamamını harekete geçirmeleri gerekmektedir. Bu amaçla bölgede yer alan
firmalar, piyasa, kamu otoriteleri, araştırma ve eğitim kurumları ve sosyal taraflarda
inovasyon sisteminin çerçevesini oluşturmak üzere değişim sürecinin nasıl olacağının
gösterilmesi gerekmektedir. Bölgesel inovasyon sistemini anlayabilmek için inovasyon
sistemi yanında bölge kavramının da analizi önemlidir. Bölgeyi tanımlamada,
i. Belirli bir boyut,
ii. Kendine özgü ölçütler özelinde homojenlik,
iii. Sınır olduğu alanlardan tanımlı özellikler bağlamında farklılık,
iv. İç bütünsellik
ölçütleri yaygın olarak kullanılmaktadır. Belli işlevler açısından bir bütünlüğü olan, kendi
başına zenginlik yaratan ve bölgesel siyasalara konu olan coğrafyalar bölgeler olarak
görülebilir. (İşlevsel bölge, sınırları coğrafya özelliklerine veya tarihsel olaylara bağlı
kalmadan ve sosyal ve ekonomik ilişkilerin organizasyonu sonucunda yörelerin işlevlere
göre bölünmesiyle ortaya çıkan yöresel birimdir. Birbirine sınırdaş işlevsel bölgeler ulusal
sınırlar içinde kalan ulusal yöreyi tanımlarlar.)24
Bölge ve İnovasyon
İnovasyon ilişkileri, bir bakıma yenilikçi faaliyetin ve yeteneğin organizasyonuna yönelik
yerel bir sistem niteliğine sahiptir. İnovasyon sistemlerinin bölgesel boyutunu araştıran
iki ilginç kuramsal yaklaşım bulunmaktadır;
i. Yakınlık ile bilgi türü arasındaki ilişkiyi esas alan ilk yaklaşımın çıkış noktası,
oldukça bireysel ve özgül nitelikteki örtük veya kısmen açık bilginin inovasyon gibi
karmaşık süreçleri içeren faaliyetlerde oynadığı temel roldür. Çevreleriyle etkileşen
kuruluşlar bazı işlevlerini dışsallaştırmak istediklerinde, eğer bu işlevler
inovasyonda olduğu gibi örtük bilgiye dayanıyorsa bu bilginin iletimindeki güçlük
yüzünden dış ilişkilerini ancak kısa mesafeler içinde gerçekleştirebilirler. Durağan
teknolojiler için açık nitelikte olan bilgi artımsal inovasyona gelindiğinde kısmen
örtük hale gelmekte, radikal inovasyon durumunda ise bu örtüklük bilgiye egemen
olmaktadır. İnovasyon, bilgiyi formüle eden kodların ve iletişimin esnekleşmesini
gerektiren bir değişiklik olduğundan standartlaşmayı bozmakta, yeni teknoloji
paradigmalarının yaratıldığı radikal inovasyonda üretici ile kullanıcı arasında
standart kriterlerin yerini karşılıklı güven veya ortak anlayış gibi sübjektif unsurlar
almaktadır. Özetle, teknolojik inovasyon süreci radikalleştikçe örtük bilgi ve
dolayısıyla bilgi iletişimi için mekânsal yakınlığın önemi artmaktadır.
ii. Yerel çevre ile inovasyon arasındaki ilişkiyi araştıran ikinci yaklaşıma göre,
inovasyon yapmayan veya artımsal inovasyon yapan kuruluşlar için önemi
azalabilen "yerel çevre”, radikal yenilik durumunda inovasyon sürecinin asli bir
parçası haline gelmektedir. Olgunluk fazındaki bir teknoloji yörüngesi kapsamında
inovasyon yapan kuruluş için yerel çevre, girdilerini sağladığı bir dış hareket
noktasından öte fazla bir anlam taşımaz. Ama teknoloji yaratan faaliyetler, yeni
bir yerel üretim organizasyonu oluşturmak üzere yerel çevredeki kaynakları yeni
kombinasyonlar içinde kullanarak inovasyon yapar. Bu açıdan bakıldığında çevre,
tüm bir üretim sistemini (teknoloji, üretim, sermaye ve pazar ilişkileri), bir
teknoloji kültürünü ve baş aktörleri bir araya toplamıştır. Çeşitli aktörler arasında
24
http://www.inomer.org/Inovasyon/Kamuda-Inovasyon

23. 23
durum, sorun ve fırsatlar için kavrayış birliği, girişimcilik ruhu, örgütlenme
alışkanlığı, ortak davranış kalıpları, teknolojiyi kullanabilme, pazarı ve nasıl
bilgisini kavrayabilme çevre içine gömülü özelliklerdir. İnovasyon,
enformasyonun/bilginin kaynaklar (sermaye, beceri, girişimcilik, yaratıcılık vb.) ile
teması sonucunda gerçekleşir. Çevre de değişik kaynakların tümleşmesinden
oluştuğuna göre inovasyon, gerekli enformasyon ile kaynakların çevre tarafından
birleştirilmesi olarak tanımlanabilir. "Yenilikçi çevre”, etkileşme ve kolektif
öğrenme aracılığıyla yeni kaynak ve teknoloji kültürü yaratarak yerel üretim
sistemini değiştiren "beyin” olarak iş görür. Yenilikçi çevrenin başka bir önemli
etkisi de çok işlevli inovasyon ağyapılarının kurulmasına destek olması ve onları
bölge ile uyumlu hale getirmesidir.
Yukarıdaki yaklaşımlardan birincisi inovasyon sistemi içindeki etkileşmeyi öne çıkarırken,
ikincisi mekân ile inovasyon arasında kaynaklar tabanında ilişki kurmaktadır. İnovasyon
sistemlerinin bölgesel boyutunu yansıtan bazı tanımlanmış faktörler ve araçlar
bulunmaktadır.
İş gücünün yeterliliği, eğitim ve araştırma kurumları, bilgi dışsallıkları (bilgi dolaşımı ve
yakınlık nedeniyle öğrenme) ve taşma etkisi gibi bölgesel yeniliğin ön koşulları
bakımından bölgelerin farklı olması onların yenilikçilik bakımından da farklı olmalarına
neden olmaktadır.
Katma değer yaratan üretim zinciri içinde birbirine bağımlı firmalar, bilgi üreten
kuruluşlar (üniversiteler, araştırma enstitüleri, teknoloji sağlayan firmalar vb.), aracı
kurumlar (teknik veya danışmanlık hizmeti sağlayanlar gibi) ve müşterilerden oluşan
endüstriyel kümeler çoğunlukla bölgesel ağyapılarına ve özgül inovasyon örneklerine yol
açmaktadırlar.
Aktörler arasında yüz yüze temas ve yerel emek pazarında kişilerin dolaşımına bağlı
olarak işlemeleri nedeniyle üniversite-sanayi bağlantılarında olduğu gibi bilgi sağlayıcılarla
firmalar arasındaki etkileşme, bilgi taşmaları ve "spin-off”lar genellikle yerel
karakterdedir. Belli koşullarda bunlar yüksek teknoloji bölgelerini başlatmaktadır.
Bölgeler, teknoloji siyasaları ve inovasyon planları yaparak teknoloji transferini ve
inovasyonu güçlü biçimde ve bölgesel inovasyon sistemi doğrultusunda desteklemeye
başlamışlardır.
Bir bölgede kolektif öğrenmeye yol açan ekonomik, politik ve kurumsal ilişkiler kümesini
temsil eden yenilikçi çevre oluşabilir.25
Bölgesel İnovasyon Sistemi
Bölgesel öğrenme, bölgesel inovasyon sistemine geçişin ilk adımını oluşturur. Bölgesel
aktörler arasında sistemik eklenmelerin, iletişimin ve etkileşerek öğrenmenin yer aldığı
bölgeler bölgesel inovasyon sistemi için uygun ortamı yakalamış bölgelerdir. Bölgesel
inovasyon sistemi, arz veya talep tarafından güdülenen inovasyon yeteneğinin etkileşimli
öğrenme ile birleştirilmesine bağlı olarak gelişir. Kullanıcılar ve üreticiler arasındaki
etkileşme ve işbirliği sonucu karşılıklı yarar sağlayan etkileşimli öğrenme, inovasyon
süreçlerinin etkileşimli doğasından inovasyon ağyapılarının çıkmasına yardımcı olur.
Kuruluşlar, dışarıdan sağlayacakları tamamlayıcı bilgi ve yetkinlik için güvenilir kaynaklar
sunan esnek yerel inovasyon ağyapıları içinde, belirsizlik ve risk taşıyan öğrenme ve
inovasyon süreçlerini daha iyi yönetme olanağını bulurlar. Son olarak, bölgesel inovasyon
sistemleri küresel bilgi akımlarından daha iyi yararlanmaya yardımcı olurlar.
Bölgesel rekabet üstünlükleri yaratma, kurumsal gelişme, inovasyon yeteneklerini
geliştirerek teknolojik değişimden yararlanma ve bölgesel işbirliğini yoğunlaştırma
eksenlerinde yürütülen bölgesel kalkınma çabalarının, bölgesel inovasyon sistemi ile
desteklenmesi gerekmektedir. Sistem, arz tarafı, talep tarafı ve aracı taraf olmak üzere
üç ana grup aktörü içerir.
i. Arz tarafı: İnovasyon için gerekli bilgiyi yaratanlar (araştırmacılar, üniversiteler
vb.).
25
http://www.inomer.org/Inovasyon/Kamuda-Inovasyon

24. 24
ii. Talep tarafı: Esas olarak bilimsel ve teknolojik çıktıyı kullananlar (firmalar,
inovasyondan yararlanan pazar, vb.).
iii. Aracı tarafı: Arz ve talep tarafları arasında köprü görevi gören aktörler (inovasyon
destek kuruluşları, düzenleyici kuruluşlar, finansman kurumları vb.).
Kamu otoritelerinin bölgesel inovasyon sistemlerinin geliştirilmesi yönünde siyasalar
geliştirmeye yönlendiren üç siyasa alanı aşağıda bulunmaktadır:
1. Bölgesel inovasyon sistemi kavramı, kamu otoritelerinin var olan sanayinin
güçlü yönlerine odaklanmalarını ve gelecek için bu güçlü yönler üzerinden
strateji geliştirmeleri konusunda yardımcı olur.
2. Firma yönüyle (örneğin; küresel rekabetçilik ve inovasyon gereksinimi) ve
arz yönüyle (örneğin; en geniş anlamı ile inovasyonun desteklenmesi)
yapılacak sistemik ve bütünleşik bir analiz tutarlı bir kamu inovasyon
stratejisinin tasarımına katkıda bulunur.
3. Sistem kavramı, hangi siyasa düzeyinde (yerel/bölgesel/ulusal/ulus ötesi)
ne tür desteklerin oluşturulacağının ve bölge içi işbirliği olasılıklarının
açıklığa kavuşturulmasına yardımcı olur.
Güçlü bir inovasyon sisteminde aranan aktör grubu ve bunların sistemik ilişkileri pek çok
bölgede tümüyle bulunmayabilir. Bazı ulusal inovasyon sistemlerinde de benzer zayıflıklar
görülmektedir. Genel olarak söylenecek olursa, bir bölgesel inovasyon sisteminin, eğitim
ve bilgi aktarımını destekleyen süreçler ve siyasalar, inovasyon yönetişimi, yatırım düzeyi
ve özellikle Ar-Ge'ye yatırım düzeyi, ağyapılaşma, alt yüklenilicilik, tedarik zincirinin
varlığı, müşteriler ve tedarikçiler bağlamında firmaların tipi ve aralarındaki bağlarının ve
iletişimin düzeyi boyutlarına sahip olması beklenir.26
Metropoliten İnovasyon Sistemleri
Ulusal ekonomilerdeki inovasyon ve büyümenin birincil motorunun metropoliten bölgeler
olduğu kanısı yaygınlaşmaktadır. Ulusal inovasyon sistemine atfedilen başarıların önemli
bir bölümünün metropoliten bölgelerden gelmektedir. Bu yöreler, özel kaynakları yanında
kuruluşlara mekansal, teknolojik ve kurumsal yakınlıklar sağlarlar. Metropoliten bölge
fırsatları başlıca iki başlıkta toplanabilir.
o Üretim ve altyapı faktörleri: Bu faktörler; bölgede yoğunlaşan ekonomik
faaliyete uygun becerilerin (uygun işgücünün varlığı ve niteliği),
sermayenin (ilgili yatırım kurumlarının varlığı), iletişim ve araştırma
altyapılarının (üniversiteler, araştırma enstitüleri vb.), ekonomik sistemin
sağlıklı işemesi için kritik olan sosyo-kültürel altyapıların bulunabilmesi
olarak özetlenebilir.
o Alt yükleniciler ve girdi tedarikçileri bağlamında bölgesel sınai dokunun
kalitesi: Teknolojik fırsatlardan gerektiği gibi yararlanabilmek için büyük ve
küçük işletmeler arasında yeterli bir işbölümünün bulunması, uzmanlaşmış
girdileri ve servisleri ihtiyaca göre zamanında ve esnek biçimde sağlayacak
değişik tipte üreticilerin varlığı önemlidir.
Metropoliten inovasyon sistemleri ile ilgili olarak sınırlı sayıda araştırma yapılmıştır. Bu
yörelerde, kuruluşların nasıl etkileştikleri ve işbirliği yaptıklarının anlaşılması kentin
ekonomik kalkınması ve izlenecek siyasalar açısından büyük önem taşımaktadır.
Kuruluşlar arası işbirliğinin kendiliğinden veya uygulanan siyasalara bağlı olarak
gerçekleşmesi, kurumsal yapının kuruluş inovasyonuna olan etkisi, değişik yakınlıkların
firmalar arası ilişkileri ve özelde inovasyon işbirliğini etkilemesi, ağyapılarının bilgi
sızmalarını ve bunların kuruluşlarca özümsenmesine yaptığı katkı gibi temel sorgulamalar
kent yönetimlerinin ve karar alıcılarının ihtiyaç duyduğu bilgi kaynaklarıdır.
26
http://www.inomer.org/Inovasyon/Kamuda-Inovasyon

25. 25
Bölgesel İnovasyon Stratejisi
Firmalar ve bölgeler düzeyinde rekabetçi yapılar oluşturulmasını sağlayan bir bölgesel
kalkınma anlayışı, yerel yönetimleri, kamu otoritelerini, özel kuruluşları, araştırma
kurumlarını, arayüz kurumlarını ve toplumun ilgili kesimlerinin bir araya getirilmesini
gerektirmektedir. Bu amaçla, bölgesel düzeyde yönetim, finans, üretim, ticaret, eğitim ve
yapılanma konularını kapsayan ve bölgesel inovasyon sisteminin optimizasyonunu
amaçlayan "bölgesel inovasyon stratejisi” çalışmaları yapılmaktadır. Bölgesel inovasyon
sisteminin geliştirilmesi yerel yönetimler, kamu ve özel kesim ve arayüz kurumlarının bir
araya getirilmesinin özendirilmesine bağlıdır. Ayrıca, yerel yenilikçilik ve teknoloji
gereksinimlerinin, yeteneklerinin, birikimlerinin, güçlü ve zayıf yönlerinin ortaya konduğu
bir stratejinin oluşturulmasını gerektirir. Strateji çalışmasından aşağıdaki çıktılar
beklenebilir:
o Stratejik çerçeve,
o Firma ve kurumların inovasyon yeteneklerini artırıcı ağyapılar ve kümeler,
o Bölge ekonomisinin bilgiye dayalı rekabet üstünlüğü,
o İşbirlikleri ve ortaklıklar,
o Bilgi üreticileri ile firmaların yakınlaşması,
o Ar-Ge-İnovasyon faaliyetlerinin bölgesel, ulusal ve uluslararası düzeylerde
koordinasyonu,
o Çeşitli inovasyon finansmanı olanakları,
o Teknoloji ve inovasyon yönetimi,
o Araştırma ve büyük firma faaliyetinden KOBİ'lerin yararlanması,
o İnovasyonun yaygınlaştırılması,
o Bölge firmalarının yenilikçi projeleri,
o Bölge ekonomisinin teknolojik değişimlere uyarlanması,
Üniversitenin Rolü
Üniversitenin geleneksel rolü, araştırma faaliyeti aracılığıyla sınai (imalat, tarım,
madencilik vb.) inovasyon için gerekli temel bilimsel bilgiyi sunmak olarak tanımlanır. Bu
tanım, üniversitenin bölgesel inovasyon sisteminin aşağıdaki ana elemanları bağlamındaki
rollerinin yeniden değerlendirilmeye başlanması sonucu genişlik ve derinlik
kazanmaktadır,
o Kuruluşların belli bir coğrafyada, bir sanayide veya sanayi kümesinde
yoğunlaşarak yarattığı bölgesel yığışma,
o Kuruluşlar arasındaki çeşitli yakınlıkların sonucu inovasyon için önemli
değişik sermaye türlerine erişim,
o Bölgesel inovasyon sistemi siyasalarının ve stratejilerinin geliştirilmesi,
inovasyon altyapısının güçlendirilmesi görevini üstlenen kurumların
oluşturduğu bölgesel yönetişim
o Etkileşmeyi ve öğrenmeyi kolaylayan kültürel normlar.
Bölgesel İnovasyon Sistemine Üniversite Katkısı
İnovasyon sistemleri, bilginin üretilmesi ve yaygınlaştırılması süreçleri ile ticari değer
yaratan faaliyetleri bir sistem dahilinde tümleştirerek sanayi, üniversite ve devlet
kurumlarının etkinlik alanları arasındaki sınırları daha geçirgen olmaya zorlamaktadır.
Üniversite-sanayi-devlet üçlüsünün bir dizi ağyapılar aracılığıyla işbirliğine gittiği "Üçlü
Sarmal” modelinde, tarafların gereğinde örtüşebilen rolleri (ve bu arada akademik
girişimcilik) değişik kaynak ve sermaye birikimi sağlayan projeler için kilit roldedir Üçlü
sarmal modelindeki "bilgi üreticisi üniversite”nin bölgesel inovasyon sisteminin elemanları
açısından oynadığı roller aşağıda özetlenmiştir.27
27
http://www.inomer.org/Inovasyon/Kamuda-Inovasyon

26. 26
i. Bölgesel yığışım: Yeni firma kurulması, yeni veya mevcut firmaların üniversite
çevresinde yerleşmesi sonucu bilginin kapitalizasyonu (sermayeye
dönüştürülmesi) ve sermaye birikimi projeleri.
ii. Beşeri sermaye birikimi:
 Eğitim ve bilgi kapitalizasyonu faaliyetlerinin tümleştirilmesi, özel olarak öğrenme
kuluçkalıkları aracılığıyla firma kurulması,
 Firma kurulmasını ve organizasyonların/bireylerin kurumlar-arası hareketliliğini
destekleyen yetiştirme programlarının geliştirilmesi.
iii. Yönetişim: Zayıf ve güçlü yanları inceleyerek, sanayiyi ve devleti inovasyon
stratejisi için bir araya getirerek bilginin kapitalizasyonu ve sermaye birikimi
projeleri çevresinde bölgesel inovasyon stratejisinin güdülenmesi,
iv. Kültürel normlar: Bilgi ile ilgili geleneksel üniversite-sanayi-devlet eklemlenmeleri.
Üniversitenin bölgesel kalkınmadaki rolünün daha da geliştirilmesi ise, bölge odaklı
akademik faaliyetin üniversiteyi yerel çevresine daha sıkı bağlamasıyla mümkün
olacaktır. Bölgesiyle yakınlaşmış olan üniversite, insan, beceri ve bilgi kaynakları ile
bölgesel ağyapılaşmaya ve kurumsal kapasite geliştirmeye giderek daha önemli katkılar
yapmaktadır. Bilimsel ve teknolojik rolleri yanında üniversite, bölgenin sosyal ve kültürel
tabanına katkı yaparak yönetişimin etkinliğini artırmaktadır. Bölgeye angaje olmuş
üniversitenin kalkınma katkısı için uygun bir çerçeve öğrenen ekonomi kavramıdır.
Ekonomik başarıyı yeni bilgi ve yetenekleri edinme kapasitesiyle ilişkilendiren bu
kavramda, öğrenme yüksek teknoloji sektörleriyle sınırlanmayıp toplumun bütün
kesimlerinde yer almaktadır. Öğrenen bölgede;
o Bireysel beceriler,
o Gruplar arası bilgi transferi sonucu öğrenme sistemleri ortaya çıkmaktadır.
Bölgesine angaje olmuş "kalkınmacı üniversite”, bölgesel inovasyon sisteminin elemanları
açısından aşağıdaki rollere sahiptir.
 Bölgesel yığışma: Bölgeye odaklı eğitim, araştırma ve girişimcilik
faaliyetleri.
 Beşeri sermaye birikimi:
 Bölgesel ihtiyacı karşılamak üzere geliştirilen eğitim programları
 Bölgeye odaklı öğrenci ve mezun alma siyasası
 Bölge ihtiyacını karşılama amacıyla geliştirilmiş eğitim programları
 Bölgeyi bilen öğrenme süreçleri.
iii. Yönetişim: İlgili yapılara kuruluş çalışanlarının katılımı ile bölgesel ağyapılaşmayı
ve kurumsal kapasiteyi şekillendirmek; karar almayı ve ulusal-uluslararası-
bölgesel aktörler arasındaki ağyapılaşmayı destekleyecek bilgi ve inceleme
hizmeti.
iv. Kültürel normlar: Bilgi ile ilgili geleneksel üniversite-sanayi-devlet eklemlenmeleri
ve diğer araştırma işbirlikleri.28
Üniversitenin Rolünü Etkileyen Faktörler
Üniversitenin bölgesel inovasyon sistemi içinde oynadığı rol, üniversite yönetiminin
bölgesel kalkınmaya olan bakışından büyük ölçüde etkilenmektedir. Üniversitenin
bölgesel inovasyon sistemine katkısını etkileyen bir dizi faktör bulunmaktadır.
28
http://www.inomer.org/Inovasyon/Kamuda-Inovasyon

27. 27
i. Bölgeye angaje olma eğilimi: Üst düzey üniversite yönetiminin bölgeye angaje
olma konusundaki adanmışlığı ve bunu gerçekleştirecek mekanizmaların varlığı.
Örneğin, üniversite çıktılarının ticarileşmesine ve sanayi ile ilişkiye önem veren
kalkınmacı üniversite, bilginin kapitalizasyonunu önemsemeyen üniversiteye
kıyasla bölgesel yığışmaya çok daha anlamlı katkı yapmaktadır.
ii. Üniversite-bölge ilişkilerinin geçmişi: Üniversite ile bölgesel aktörler arasındaki
tarihi ilişkiler. Örneğin, bölgeye uzun bir geçmişi olan ilişkilerle bağlı üniversiteler
bölge dokusuna daha çok "gömülü” olmaktadır.
iii. Bilgi ihtiyacı ile araştırmanın tamamlayıcılığı: Üniversitenin güçlü olduğu araştırma
ve uzmanlık alanları ile bölgenin bilgi ihtiyacı arasında gerekli uyumun varlığı.
Örneğin, firmalar bilgi için, bölge içinden veya dışından, kendilerine en uygun
uzmanlığa sahip üniversiteleri tercih etmektedirler.
iv. Şampiyonlar: Üniversite ve bölge içinden, üniversite-bölge ilişkilerini destekleyen
şampiyonların/liderlerin varlığı. Örneğin, gerek firmalardan gerekse üniversiteden
deneyimli ve becerikli şampiyonların bölgesel yönetişim çerçevesinde araştırma
işbirliğini ve diğer eklemlenmeleri kurup uygulamada önemli rol oynadıkları
bilinmektedir.
v. Bölgesel sanayi tabanı: Bölgedeki sanayilerin ve işletmelerin cinsi, bunların
üniversite ile bilgi eklenmesi talebi. Örneğin, sanayi tabanı dış bilgi kaynaklarını ve
bilgiye talebi etkileyerek üniversitenin yığışmaya ve beşeri sermaye oluşumuna
katkısında belirleyici olmaktadır.
vi. Siyasi ve ekonomik koşullar: Bölgeye yönelik idari siyasalarının ve uygulamaların
etkisi, yığışma ekonomilerine üniversitenin yaptığı etki. Örneğin, canlı bir bölge
ekonomisinde yeni girişimlere olan ilgi üniversite-sanayi işbirliğine olan talebi de
artırır.
Üniversite Sistemleri ve İnovasyon
Üniversite sistemleri üniversitelerin inovasyon potansiyelleri üzerinde doğrudan etki
yaparlar.
i. Bilginin mal edilmesi: Üniversite bilgisi üniversite veya çalışanları tarafından ticari
mala/yarara nasıl dönüştürülmekte, bilginin ve buluşların ekonomik değerleri nasıl
denetlenmektedir?
ii. Üniversitenin araştırma ve inovasyon siyasalarındaki rolü: Üniversite bir bölgesel
kalkınma aracı olarak algılanıp kamu yatırımları ve düzenlemeleri aracılığıyla
sanayi ile işbirliğine teşvik edilmekte midir?
iii. Araştırma kaynaklarının üniversiteler arasındaki dağıtımı: Üniversiteler arasında
araştırma faaliyeti düzeyi bakımından değişiklikler bulunuyor mu, bu farklar bölge
içine ve bölgelere göre nasıl bir resim oluşturuyor?
iv. Üniversite araştırmasının finansmanı: Üniversite destekleri ulusal ve bölgesel
düzeyde nasıl sağlanıyor, bu düzenlemeler araştırmanın ölçeğini ve yönelimini
nasıl etkiliyor?
v. Bilginin ticarileşmesi;
 Kurumsal özerklik ve özgürlük,
 Araştırmanın kamu yararı/malı niteliği ,
bağlamlarında temel bir mesele olmaktadır. Anglo-Amerikan modellerinde devlet kısmi
fon sağlayıcı ve düzenleyici rolünde olup üniversiteler gelir getiren faaliyetler, fikri
mülkiyet hakları dâhil kendi faaliyetlerini kendileri kontrol etmektedir. Devletin
kontrolünün arttığı modellerde ise, araştırma ve eğitim hedefleri üzerindeki kamu etkisi
artmakta, üniversitenin ticari faaliyetleri sınırlanmaktadır. Bununla birlikte genel gidiş
üniversite-sanayi ilişkilerini kolaylama ve üniversite ürünlerinin ticarileşme süreçlerinde
üniversiteyi daha çok yetkilendirme yöndedir.29
29
http://www.inomer.org/Inovasyon/Kamuda-Inovasyon

28. 28
Üniversite özerkliği ile ekonomik kalkınma arasındaki bağların daha çok sorgulanması,
üniversitenin inovasyon sistemleri içindeki konumlarını ve rollerini öne çıkarmıştır.
Devletin inovasyon konusundaki sorumluluğu genelde kabul gören bir husustur. Bu
nedenle, kamu inovasyon siyasaları üniversiteleri ve kamusal araştırma kurumlarını çoğu
zaman birlikte ele almakta ve aralarındaki işbölümünü düzenlemeye çalışmaktadır.
Üniversite Çıkışlı Firmalar ("spin off”lar)
Bölgesel inovasyon sistemine, bünyesindeki bölgesel "bilgi laboratuarları” açısından da
bakılabilir. Üniversiteden çıkan ve genellikle bilgi-tabanlı olan yeni firmalar, bu bilgi
laboratuarları ve bu arada üniversitelerle daha yoğun ilişkiler kurabilmekte ve bu ilişkileri
daha kolay sürdürebilmektedir. Bu firmalar sayesinde,
 Üniversite bilgisinin bölgede daha hızlı ve kolay yaygınlaşması,
 Üniversite-sanayi ilişkilerinin hem üniversite hem de sanayi açısından kaynak
paylaşımına uygun olarak teşvik mekanizmalarıyla birlikte kurumlaşması,
 Üniversitenin pazar talebini izleyebileceği yakın aracılara kavuşması ve bu sayede
etkin uzmanlaşma stratejileri geliştirmesi,
 İnovasyon sisteminin giderek üniversite çevresinde yoğunluk kazanması ve
üniversite rolünün çok yönlü ağyapılara uygun olarak şekillenmesi
 Bilginin ticarileşmesi süreçleri ile akademik kriterler arasındaki dengenin doğru
tesis edilmesini yardımcı deneyimlerin daha kolay kazanılması söz konusu
olmaktadır.
Bilgi Yoğun Ticari Servisler
Batı ekonomilerinde son yirmi yılda en hızlı gelişen iş alanı Bilgi Yoğun Ticari Servisler
(Knowledge Intensive Business Services- KIBS)'dir. Bilgi Yoğun Ticari Servislerin
sağladıkları uzmanlıkların önemi,
 Geniş bir müşteri kesimine sunulan bilgi esaslı servislerle bir firmaların kendi
içinden sağlayacağından daha fazla gelişme ve en iyi uygulamalar yaratılabilmesi
 Bu servislerin firmaların ve genel olarak ekonominin verimliliğine ve
rekabetçiliğine yaptığı önemli katkılar
 Sonucu artmaktadır. Bilgi yoğun servislerin, inovasyonu, yeni iş alanları yaratmayı
ve ekonomik büyümeyi kolaylaştırıcı rolü kamu sektörünce de fark edilmiştir.
Bilgi Yoğun Ticari Servisleri veren bazı firmalar doğrudan enformasyon ve bilginin kaynağı
olarak kendi ürünlerini sunarlar (ölçme-analiz, raporlama, eğitim ve danışmanlık gibi).
Bazıları ise müşterilerinin bilgi yaratma veya enformasyon işleme faaliyetleri için ara girdi
niteliğinde servis üretirler (iletişim ve bilgisayar servisleri gibi). NACE (Nomenclature
statisque des Activities Economiques dans la Communaute Europeene) tanımlamasında,
 Büro bilgi işlem servisleri
 Araştırma ve geliştirme
 Ekonomik servisler
 Teknik servisler
 Tanıtım
ana servis grupları bulunmaktadır.
 Bilgi Yoğun Ticari Servislerin inovasyon sistemindeki,
 Bilginin, teknolojik uzmanlık bilgisi ve yönetim nasıl-bilgisi olarak aktarımı
 Ampirik bilginin ve en iyi örneklerinin değişimi
 Var olan bilginin müşterinin özel gereksinimleri için uyarlanması
olarak özetlenebilecek önemli işlevleri, bilgi taşıyıcı-üretici-yayıcı rolleriyle değişime ve
inovasyona katkıları, bu tür servis firmalarını ve geliştirdikleri servis sektörlerini