07. Premtimet e rrejshme dhe premtimet e vërteta

2. EDITORIALI
Kryeredaktori
Premtimet e rrejshme dhe premtimet e vërteta ...................... 2
Dr.Muhamed ibën Abdulvehab el‐Akil
Domethënia e besimit në melaike
Tema e parë: Besimi i përgjithshëm në melaike ....................... 4
Adem Avdiu
Dashuria ndaj Pejgamberit dhe lartësimi i pozitës së tij
sal‐lAllahu alejhi ve sel‐lem ...................................................... 9
Xheladin Leka
Vlera e dhjetë ditëve të Dhul hixhes ...................................... 14
Husejn bin Avde El Avajsheh
Haxhi i të Dërguarit sipas transmetimit të Xhabirit ................ 17
Abdulmuhsin El Abbad el Bedër
Këshilla për haxhiun (mysafirin e Allahut) ............................... 20
Muhamed Nasiruddin Albani
Hutbeja Lamtumirëse e Pejgamberit
sal‐lAllahu alejhi ve sel‐lem ..................................................... 24
Xheladin Leka
Vlera e ditës së Arafatit dhe disa dispozita të saj .................... 26
Unejs Murati
Therja e kurbanit dhe dispozitat e tij ....................................... 32
Prof. Dr Hamud bin Ahmed Er‐Ruhejl
Shkaqet e devijimit të muslimanëve nga rruga e vërtetë ........ 34
Xheladin Leka & Zejd Haziri
Fetva të rëndësishme të haxhit ............................................... 38
Zejd Haziri
Shëmbëlltyra e Pejgamberit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem
në haxh me ummetin e tij ........................................................ 42
PËRMBAJTJA
Kryeredaktor:
Zejd Haziri
Anëtarët e revistës:
Unejs Murati
Fidan Xhelili
Xheladin Leka
Bashkëpunëtorët:
Adem Avdiu
Muhamed Abdullahi
Sabahudin Selimi
Bali Sadiku
Lirim Sadiku
Namik Vehapi
Redaktor gjuhësor:
Arian Koçi
Redaktor Teknik:
Avni G. Gashi
Ballina/Dizajni:
Avni G. Gashi
Boton:
Shtëpia botuese
Atik
Gjilan, Republika e Kosovës
Tirazhi: 1000
Adresa:
Rr. M. Idrizi p.n 60000 Gjilan
Republika e Kosovës
Tel: 044 988 400
e‐mail:
delirjedheedukim@gmail.com
Ndihmo Revistën:
Nr. i llog.: 1150‐138922‐0101‐09
ProCredit Bank of Kosovo
Swift Code: MBKORS22
Gjilan, Republika e Kosovës

3. Editorial
PREMTIMET E RREJSHME
DHE PREMTIMET
E VËRTETA
2 Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 0 9
N
uk do mend se që kur njerëzit
nuk i përfillën ligjet e Krijuesit
të tyre dhe i zëvendësuan ato
me ligje të vendosura nga tekat dhe ep-
shet e tyre, toka është mbushur me padre-
jtësi, zullum, diktatura, derdhje gjaku nga
luftërat e pandërprera, premtime të rre-
jshme dhe të kota, duke e zhytur atë në
një kaos të papërshkrueshëm e çoroditës.
Krijuesi ynë njeriun nuk e ka lënë pa
ndihmë në udhëheqjen e kësaj toke në
mënyrën më të mirë, përkundrazi, i ka
dërguar Pejgamberë dhe libra të shenjtë,
kushtetuta të përkryera, të cilat që nga fil-
limi e deri në mbarim janë vetëm në in-
teres të njeriut dhe assesi nuk sjellin dëm
për mirëqenien dhe jetën e tij shoqërore,
sociale, ekonomike, politike etj.
Ai e ka bërë këtë sepse as njeriu i parë
Ademi alejhi selam e as njerëzit e tjerë
nuk kanë ardhur në këtë botë me dije dhe
njohuri të vetën, por i kanë përfituar ato
nga Krijuesi i tyre, madje Allahu rrëfen
në Kur'an se si pasi e krijoi Ademin alejhi
selam, së pari ia mësoi emrat e çdo gjëje,
duke thënë: "Allahu ia mësoi Ademit
emrat e çdo gjëje." Bekare: 31
Ai gjithashtu dërgoi Pejgamberë me libra
sepse njeriu me kapacitetin e tij mendor
nuk mund ta dallojë të mirën nga e keqja.
Allahu nuk ka zbritur ndëshkim mbi
ndonjë popull të mëhershëm pa u dër-
guar atyre paraprakisht paralajmërues nga
radhët e Pejgamberëve, për t’i lajmëruar
ata për të mirën dhe të keqen. Allahu
thotë: "Ne nuk dënojmë asnjë popull pa-
ra se të çojmë të Dërguar." Isra: 15
Lexues të nderuar, nëse e kemi kuptuar
këtë koncept hyjnor, atëherë e pranojmë
shumë lehtë të vërtetën se sado që njeriu
do të mundohet të zbatojë ligje në interes
të bijve të Ademit, prapëseprapë ato ligje
janë të mangëta dhe plot kundërshtime,
duke pasur vazhdimisht nevojë për për-
mirësime dhe ndryshime.
Ky është një realitet shekullor te njerëz-
imi, të cilin asnjë njeri i mençur nuk e
mohon. Që kur njerëzit kanë marrë për
Atëherë pse gjithë këto premtime të rrejshme nga këta pretendentë, kur ata nuk kanë
asgjë në dorën e tyre? Ata nuk posedojnë as veten e tyre, as shpirtin e tyre, e lëre më
jetën e rehatshme ekonomike e sociale të njeriut!

4. 3
Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 0 9
bazë në shoqëritë e tyre ligjet e shpikura
nga vetë ata, vazhdimisht i ndryshojnë
kushtetutat e tyre sepse gjithmonë në to
hasin, siç thamë më lart, në kundërshtime
të ndryshme, të cilat në shumicën e
rasteve janë në dëm të njerëzimit dhe nuk
i shërbejnë progresit të vazhdueshëm.
E tërë kjo na e bën të qartë realitetin e
premtimeve aktuale në vendin tonë nga
ana e atyre që pretendojnë të ndryshojnë
jetën e individit dhe të shoqërisë. E kam
fjalën për pretendentët e zgjedhjeve lokale
të muajit të ardhshëm në vendin tonë, të
cilët me anë të premtimeve të tyre të llo-
jllojshme dhe absurde sikur dëshirojnë të
thonë se suksesi është në dorën e tyre e jo
në Dorën e Allahut, Krijuesit e Furnizue-
sit të vetëm. Çdo Pejgamber i dërguar
nga Allahu, kur ka arritur ndonjë sukses
në misionin e vet, ka deklaruar se suksesi
është vetëm prej Allahut. Allahu në
Kur'an në gjuhën e tyre thotë: "Dhe suk-
sesi im nuk mund të vijë përveçse nga Al-
lahu, tek Ai unë mbështetem." Hud: 88
Pastaj, askush nuk e di të ardhmen përveç
Allahut, askush nuk e di se çfarë furniz-
imi do të ketë të nesërmen e lëre më pas
disa muajsh.
Atëherë pse gjithë këto premtime të rre-
jshme nga këta pretendentë, kur ata nuk
kanë asgjë në dorën e tyre? Ata nuk pose-
dojnë as veten e tyre, as shpirtin e tyre, e
lëre më jetën e rehatshme ekonomike e
sociale të njeriut! A thua vallë nuk e dinë
se të gjitha këto janë vetëm në posedim
të Allahut, Poseduesit e Sunduesit absolut
dhe të askujt tjetër? Allahu thotë: "Atij i
përket gjithë ç'është në qiej e gjithë ç'është
në tokë." Bekare: 255
Dhe: "A nuk e di se vetëm Allahut i takon
sundimi i qiejve dhe i tokës?" Maide: 40
Këta pretendentë nuk posedojnë për
veten e tyre as afrimin e së mirës e as
largimin e së keqes, e lëre më për të tjerët.
Allahu thotë: "...dhe nuk zotërojnë për
veten as dëm e as dobi." Furkan: 3
Nëse kjo është e vërteta, atëherë prem-
timet e vërteta dhe të vetmet të realizu-
eshme janë ato të Krijuesit, Poseduesit
dhe Furnizuesit tonë, e jo të atyre që nuk
posedojnë as vetveten dhe nuk dinë asgjë
për të ardhmen e tyre.
Prandaj, secili musliman duhet të jetë
syçelë e të nxitojë në nënshtrimin ndaj
urdhrave të Allahut dhe t’u largohet nda-
lesave të Tij, të cilat janë ligj për çdo mus-
liman. Muslimani duhet ta ketë frikë
Allahun e të jetë i devotshëm, pasi vetëm
kjo i garanton një jetë të mirë në cilëndo
sferë.
Allahu i Madhërishëm thotë: "Dhe kush-
do që ka frikë Allahun dhe përmbush de-
tyrimet ndaj Tij, Ai do t'i gjejë rrugëdalje
nga çdo vështirësi dhe do t'i japë risk prej
nga nuk e pret." Talak: 2-3
Pra, dije o musliman se premtimet e
vetme të realizueshme janë ato të Krijue-
sit e Furnizuesit tënd të vetëm, prandaj
nxito e bindu urdhrave të Tij, pasi Ai do
ta realizojë atë që të ka premtuar!
E lutja jonë e fundit është se falënderimi
dhe lavdërimi i takon vetëm Allahut,
Zotit të botëve!
Kryeredaktori

5. TEMA E PARË:
BESIMI I PËRGJITHSHËM NË
MELAIKE
B
esiminëAllahun,melaiket,librat,Pejgam-
berët, Ditën e Gjykimit, caktimin në të
mirën dhe në të keqen është obligim, pra
duhettëbesohen nëmënyrëtëpërgjithshme.Nuk
vërtetohetbesimiinjeriutvetëmsemekëtë.Samë
shumët'ishtohetnjeriutditurianëdetajetekëtyre
gjërave,aqmëtepërishtohetobligimiqëtëbesojë
në to dhe me këtë i shtohet edhe besimi, siç thotë
Allahu:"Ekurzbretndonjëkaptinë,kaprejtyreqë
thonë: “Cilit prej jush ia shtoi kjo besimin?” Sa u
përket atyre që besuan, atyre u shtohet besimi dhe
gëzohen për të." Tevbe:124 Allahu thotë: "E
mbikëqyrëstëzjarritNenukbëjmëtjetërpërveçen-
gjëjvedhenumrinetyre(tëpërmendurnëKur’an)
nukebëmëpërtjetër,porvetëmsisprovëpërataqë
nukbesuan,eqëtëbindenataqëuështëdhënëlibri,
e atyre që besuan t’u shtohet edhe më besimi…"
Mud-deth-thir: 31
Këtu ekziston një çështje shumë me rëndësi, që
shumicaenjerëzveeanashkalojnë,eajoështëseky
besimobligativnukarrihetndryshevetëmseduke
mësuar,prandajmësimiikëtyregjërave nëmënyrë
tëpërgjithshme është obligimpërçdomusliman.
ImamIbënAbdulBerri,Allahuemëshiroftë,thotë:
"Dijetarëtkanërënënëujdisediçkangadijaështë
obligim të dihet për çdo person e diçka është
obligimkolektiv.Nësendokushekryen,bieoblig-
imingatëtjerët.Ajoqëështëobligativepërtëgjithë,
ku njeriut nuk i lejohet injoranca ndaj saj, janë
shtyllatobligativesipërshembulldëshmiamegojë
dhe bindja me zemër se Allahu është i vetëm dhe
nukkaortak,senukipërngjanaskushAtij,nukka
linduraskënddhenukështëilindurdheAtijaskush
nukiështëibarabartë,seAiështëKrijuesiçdogjëje,
se tek Ai kthehet çdo gjë, se Ai është Ngjallësi, se i
bëntëvdesinkrijesateAinukvdes,seështëicilësuar
me emrat dhe cilësitë e Tij, i pafillim dhe i pam-
barim,seAiqëndronmbiArsh".[1] Pastajkydijetar
përmendipjesëtëtjeratëbesimitdheshtyllatefesë.
Kjoçështjeështëerrezikshmeeshumëprejnjerëzve
e anashkalojnë dhe pajtohen me injorancën e tyre
dukemenduarsenjohjaekëtyregjëravenukështë
obligativepërta,dukekundërshtuarkështuKur'a-
nin,SunnetinePejgamberitsal-lAllahualejhivesel-
lemdhekonsensusinemuslimanëve.
Besimi i përgjithshëm në melaike përfshin këto
gjëra:
1.Miratimiiekzistimittëmelaikevedheseatojanë
krijesa nga krijesat e Allahut. Allahu i krijoi që ta
adhurojnë Atë dhe se ekzistenca e tyre është e
vërtetë,ndërsapamundësiajonëpërt'iparënukar-
gumenton se ato nuk ekzistojnë. Pejgamberi sal-
lAllahu alejhi ve sel-lem i ka parë disa prej tyre në
pamjen e tyre origjinale. Pejgamberët, njerëzit e
mirë dhe sahabët i kanë parë melaiket në pamjen
e njerëzve. Melaiket janë të dërguarit e Allahut te
DOMETHËNIA E BESIMIT NË
MELAIKE
______________
[1] "Xhami bejan el ilm" (110).
4 Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 0 9
"EmbikëqyrëstëzjarritNenukbëjmëtjetërpërveçengjëjvedhenumrinetyre(tëpërmendurnë
Kur’an)nukebëmëpërtjetër,porvetëmsisprovëpërataqënukbesuan,eqëtëbindenataqëu
ështëdhënëlibri,eatyreqëbesuant’ushtohetedhemëbesimi…"Mud-deth-thir: 31

6. krijesat e Tij me atë që do Allahu nga shpallja apo
edhe me diçka tjetër. Më vonë do të japim edhe
sqarimin e kësajpike.
2.DhëniaepozitësqëukadhënëAllahu,vërtetimi
se janë krijesa të Allahut, të urdhëruara dhe të
ngarkuarameobligime,senukposedojnëmundësi
që të kryejnë diçka përveç asaj që u ka mundësuar
Allahu.Allahuikanderuardheekangriturpozitën
e tyre, disa i ka bërë më të vlefshëm se disa të tjerë,
megjithëkëtë melaiket nuk zotërojnë për vete dhe
as për dikë tjetër asgjë përveç asaj që do Allahu.
Duke qenë kështu, është rreptësisht e ndaluar t'u
atribuohetdiçkaprejllojevetëadhurimeveejomë
tëcilësohenmecilësihyjnore,siçpretendojnëtëkr-
ishterët.
3. Besimi në atë që është thënë për to në Kur'an
dheSunnet.
4.BesimiimelaikeveqëAllahuikapërmendurme
emra,ipranojmëataemradhepohojmëseAllahu
ka melaike, në mesin e të cilëve janë Xhibrili, Mi-
kailidheIsrafili.PërçdonjërinqëAllahuekaemër-
tuar nga melaiket është obligim të besojmë në
emrinetij,kurseataqënukjanëemërtuaribesojmë
përgjithësisht.[2]
Ky është besimi i përgjithshëm në melaike ale-
jhimus-selam,iciliështëobligimpërçdomusliman
dhe muslimane që ta mësojnë. Hollësitë për këtë
dotëvijnë më pas, meemrineAllahut.
Tema e dytë:
Krijimi i tyre dhe urtësia e
këtij krijimi
Ç
ështja e parë: Lënda e krijimit të melai-
keve. Allahu i Madhërishëm i ka krijuar
melaiketngadrita,siçvërtetohetnëkole-
ksionin autentik të Imam Muslimit nga hadithi i
Aishes, Allahu qoftë i kënaqur prej saj, e cila thotë
se i Dërguari i Allahut sal-lAllahu alejhi ve sel-lem
ka thënë: "Janë krijuar melaiket nga drita dhe janë
krijuar xhinët nga zjarri, ndërsa Ademi u krijua nga
ajoqëuështëtreguarjuve." [3]
Kjodritëmetëcilënjanëkrijuarmelaiketështëkri-
jesë që nuk ka dyshim. Allahu e ka krijuar së pari
atë, pastaj nga ajo ka krijuar melaiket, sikurse e ka
krijuar së pari zjarrin e pastaj nga ai xhinët, gjitha-
shtu ka krijuar njëherë dheun e pastaj nga ai
Ademinalejhiselam.
Fraza"dheukrijuaAdemingaajoqëuështëtreguar
juve"dotëthotëajoqëAllahunakapërmendurnë
Kur'aninFisnik,siçështëfjalaeAllahut:"KurZoti
ytuthaengjëjve:“Unëpokrijojnjënjeringabalta
dhekurtakempërsosuratëdhet’ikemdhënënga
ana Ime shpirt, ju menjëherë përuljuni atij (në
sexhde).” Sad:71-72
Dhe fjala e Allahut: "Allahu ju krijoi prej dheu,
mandejprejnjëpikeuji,epastajjubëriçift…”
Fatir:11
DhefjalaeAllahut:"Vërtet,çështjaeIsait(tëlindur
pa baba) tek Allahu është sikurse çështja e Ademit.
AtëekrijoiAi ngadheu,epastajatijitha:“Bëhu!”,
aiubë."AluImran:11
Allahu bashkoi në mes krijimit të Ademit alejhi
selam dhe krijimit të shejtanit në shumë citate të
Kur'anit, si p.sh.: "(Allahu) Tha: “Çfarë të pengoi
tytëbëshsexhde,kurUnëtëurdhërova?”Ai(Iblisi)
tha:“Unëjammëivlefshëmseai,mëkrijovemua
ngazjarri,eatëekrijovengabalta!” Araf:12
EdheSunnetiashtuekacilësuarkrijimineAdemit
alejhi selam, lëndën dhe kohën e krijimit të tij, si
p.sh. hadithi i sapopërmendur, d.m.th. hadithi i
Aishes,Allahuqoftëikënaqurprejtij.
Gjithashtu,transmetohetngaEbuHurejra,Allahu
qoftë i kënaqur prej tij, se Pejgamberi sal-lAllahu
alejhi ve sel-lem ka thënë: "Allahu e krijoi Ademin,
gjatësiaetijishtegjashtëdhjetëkut."[4]
Transmetohet nga Enesi, Allahu qoftë i kënaqur
prejtij,seiDërguariiAllahutkathënë:"KurAllahu
ekakrijuarAdeminnëxhennet,ekalënësadeshiAl-
______________
[2] Shiko "Shuabul iman" e Imam Bejhekiut (1301), "El Hakaik fi ahbar el melaike", faqe 9.
[3] "Sahih Muslim" (42294), Kitabuz-zuhdi verr-rrekaik.
[4] Transmeton Buhariu (31210), Kitabul enbija, dhe Muslimi (42183).
Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 0 9 5

7. Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 0 9
6
lahu ta lërë, ndërkohë filloi Iblisi të sillej rreth tij dhe
shikonteseçfarëishte.Kurpaseishteizbrazët,[5] editi
se paskakrijuar krijesë që nukpërmbahet.” [6]
Transmetohet nga Ebu Musa El Eshariu, Allahu
qoftëikënaqurprejtij,sekathënë:"Ekamdëgjuar
tëDërguarineAllahutdukethënë:"Allahuekakri-
juar Ademin nga një grusht dhe, të cilin e mori nga e
gjithë toka. Për këtë arsye bijtë e Ademit kanë ardhur
sipasllojittëtokës:tëkuq,tëbardhë,tëzinjdhetëng-
jashëm,tëlehtëdhetëvështirë,tëkëqijdhetëmirë."[7]
Hadithet në këtë kontekstjanëtëshumta.
Ndërsa sa i përket krijimit të melaikeve, Kur'ani
nukkapërmendurnëmënyrëtëdetajuarsiçkapër-
mendurnëkrijiminexhinëvedhenjerëzve,mirëpo
kasqaruarsemelaiketjanëkrijesangakrijesateTij,
ikakrijuarpëradhurim,ikanderuardheikangri-
turnëpozitëtëlartëdhenukutakonasgjëmëtepër,
janë krijesa të ndershme dhe nuk i paraprijnë Al-
lahut me fjalë, kurse urdhrineTijezbatojnë.
Ky përgjithësim, Allahu e di më së miri, ka ardhur
për arsye se besimi në to është diçka që Allahu i
sprovoi robërit e Tij. Atëherë kush e vërteton Al-
lahun në atë që ka lajmëruar, ai është besimtar,
ndërsa kush e përgënjeshtron, ai është në të kun-
dërtën,Allahuna ruajttë!
EdheSunnetinukkadhënëndonjëdetajnëlidhje
melëndënekrijimittëmelaikeve,edhepseshpesh-
herë përmenden cilësitë e tyre, adhurimet, punët
dhe llojet e tyre, por nuk kam gjetur asnjë hadith
autentik që flet për lëndën e krijimit të melaikeve,
përveç hadithit të Aishes, Allahu qoftë i kënaqur
prejtij,tëcilin e cekëmmëlart.
Edhepseunëkamgjeturtransmetimetëkëputura,
gjithashtu edhe fjalë sahabësh (mevkufe), të cilat
flasinnëmënyrëtëdetajuarnëlidhjemelëndën e
krijimit të melaikeve. Këtu mund të përmendim
atë që transmeton Imam Abdullah ibën Imam
Ahmedi në librin e tij "Es-sunet" dhe Ebu Esh-
Shejhnë"ElAdhame"dheshumëtëtjerëngaAb-
dullah ibën Amr ibën Asi, Allahu qoftë i kënaqur
prej tij, se ka thënë: "Allahu i krijoi melaiket nga
dritaekrahutdheegjoksit."[8] Rrethkëtijtransme-
timikanëfolurdijetarëtdhekanëqartësuarsenuk
është i saktë dhe se argumentimi me të në çështje
tëakidesështëjoidrejtë.
Imam Bejhekiu, Allahu e mëshiroftë, thotë: "ky
transmetim është fjalë e Abdullah ibën Amr ibën
Asitdhetransmetuesingaaiështëpersonipaemër-
tuar, d.m.th se është i këputur transmetimi. Më
ështëthënëseSufjanibënUjejneetransmetonnga
Hisham ibën Urve e ai nga babai i tij, e ai nga Ab-
dullah ibën Amri. Nëse vërtetohet kjo, duhet të
dihetseAbdullahibënAmrishikontenëlibratetë
parëve(israilijate)dhekjonukengretekiDërguari
i Allahut. Mendohet se e ka marrë nga këta libra,
pastaj nuk është larg që "dy krahët" dhe "gjoksi"
janëngaemratedisakrijesavetëAllahut,sepseështë
përmendursedisayjejanëquajtur"dykrahët".Në
hadithin autentik, të cilin e transmeton Urve nga
Aishja, Allahu qoftë i kënaqur prej saj, i Dërguari i
Allahutkathënë:"Janëkrijuarmelaiketngadrita."
Kështukaardhur,nëmënyrëtëpërgjithësuar",për-
fundonfjalaeImamBejhekiut.[9]
Siç shihet, në hadithin e Abdullah ibën Amr ibën
Asit shprehja "nga drita e dy krahëve dhe gjoksit"
ështëshprehjeshtesëqëështëfuturnëhadithinetij
gabimisht.Ethemikëtëpërdisaarsye:
a) Kundërshtimi i kësaj shprehjeje me atë që është
vërtetuar nga i Dërguari i Allahut në hadithin e
Aishes,Allahuqoftëikënaqurprejsaj.
b) Shëmtimi i kësaj fjale, në disa transmetime
thuhet"ngadritaekraharorëvedhegjoksittëtij."[10]
______________
[5] Fjala"exhvef" d.m.th: pronar i zbrazëtirës, thuhet që brendësia e tij është e zbrazët. Ndërsa nuk përmbahet d.m.th. se nuk mund ta ndalë veten nga
epshet, se nuk mund t'u ikë cytjeve të shejtanit, gjithashtu thuhet se nuk e përmban veten në hidhërim. Qëllimi këtu është te lloji i birit të Ademit e jo për
çdo person në veçanti (Imam Neveviu).
[6] Muslimi (42016), "Kitab el birr ves-sile vel arab".
[7] Transmeton Tirmidhiu (4273) në librin e tefsirit, kapitulli nga kaptina Bekare dhe thotë "hadith hasen sahih"; Ebu Davudi (4222) në librin e Sun-
netit, kapitulli i kaderit dhe Ahmedi (4406), senedi i tij është sahih. Shiko "Sahihul xhami' (1109, nr. 1755).
[8] "Es-sunet" Abdullah ibën Ahmed (2375, nr.1084) thotë: "Më ka thënë babai im, se i ka thënë Ebu Umame, se atij i ka thënë Hishami ibën Urve e ai
nga babai i tij Urve, e ai nga Abdullah ibën Amr ibën Asi. Dhe transmeton Ebu Shejhu në "El Adhame" (2732, nr. 215) me zinxhir të tij nga Ebu
Umamja me të njëjtin zinxhir të Abdullah ibën Ahmedit.
[9] "El esma ves-sifat", faqe 432-433.
[10]"Po aty.

8. 7
Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 0 9
c) Është transmetuar nga vetë Abdullah ibën Amr
ibënAsipa shtesën: "dykraharorëtdhegjoksi".
Pra, u qartësua se kjo shtesë është e pasaktë sepse
kundërshtonatëqëështëvërtetuarngaiDërguarii
Allahut sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, d.m.th. ha-
dithin eAishesqë upërmendmëlart.
Përkëtëarsye,disadijetarëkanëthënësekjoshpre-
hjeështëngaisrailijatetqënukbëntëmerrensepse
nuk është përmendur nga i Dërguari i Allahut sal-
lAllahualejhive sel-lem.[11]
Nga lloji i këtyre transmetimeve është edhe ajo që
transmetohet nga Enesi, i cili thotë: "Hebrenjtë e
HajberiterdhëntekiDërguariiAllahutdheithanë:
"O Ebal Kasim, Allahu i ka krijuar melaiket nga
drita e mbulesës, Ademin nga balta e formuar, Ib-
lisin nga zjarri, qiellin nga tymi, ndërsa tokën nga
uji.NatregokushështëZotiyt?"Enesitha:"IDër-
guariiAllahutnukiupërgjigjderisaierdhiXhibrili
dhe i tha: "O Muhamed: "Thuaj: Ai, Allahu është
Një! All-llahu është Ai që çdo krijesë i drejtohet (i
mbështetet)përçdonevojë.Ass’kalindurkë,asnuk
është i lindur. Dhe Atij askush nuk i është i
barabartë." Ihlas: 1-4.[12]
KytransmetimngaEnesidhetëtjera,tëcilatjapin
të kuptojnë se melaiket janë të krijuara nga drita e
mbulesës, nuk janë të sakta, autentike. Nuk ka
dyshim se mbulesa e Allahut është nga drita, siç
vërtetohetnëhadithineEbuMusaEshariut,Allahu
qoftë i kënaqur prej tij, i cili thotë: "U ngrit në
mesintonëiDërguariiAllahutdhenakëshilloime
pesë fjalë, ndër to: "… perdja e Tij është dritë dhe
sikur ta zbulonte atë, Shkëlqesia e Fytyrës sëTij do të
digjte çdo gjë që arrin Shikimi i Tij (e Shikimi i Tij
arrinçdo gjë)."[13]
Kyhadith,edhepsetregonseperdjaeAllahutështë
nga drita, nuk tregon se melaiket janë të krijuara
ngadritaeperdessëAllahut,prandajpërgjithësimi
idritëstekmelaiketmbetetashtusiçështëdheassesi
nuk lejohet ta shtojmë këtë dritë dhe të themi se
ngadritaeperdessëAllahut,sepsenjëgjëetillënuk
vërtetohetngaiDërguariiAllahutsal-lAllahualejhi
vesel-lem.
Nga transmetimet të cilat përmendin krijimin e
melaikeve është edhe ai që e transmeton Abdullah
ibën Ahmedi me zinxhir të tij nga Ebu Salih nga
Ikrime,sekathënë:"Melaiketjanëkrijuarngadrita
ekrenarisë,ndërsaIblisiështëkrijuarngazjarriikre-
narisë.[14] "Poredhekytransmetim,sitëtjeratqëu
përmendën, është i dobët dhe nuk lejohet argu-
mentimi me të në akide. Në realitet nuk e dimë se
çfarë është kjo krenari me dritën e së cilës janë kri-
juar melaiket dhe nga zjarri i së cilës është krijuar
Iblisi.
Gjithashtu,ngakëtotransmetimeështëaiqëtrans-
metohetngaJezidibënMervani,seatijiështëtrans-
metuarsemelaiketjanëkrijuarngashpirtiiAllahut
të Madhëruar. Edhe ky transmetim është i dobët,
nuk argumentohet me të në çështje të besimit,
ndërsashpirtiiatribuuarAllahut,nësekytransme-
tim vërtetohet, ka për qëllim atribuimin e krijesës
teKrijuesi,siçështëfjalaeAllahut:"Ekurtapërsosë
atë(nëformënenjeriut)dhet’ijapëatijshpirtinqë
është krijesë Imja, atëherë ju bini atij në sexhde.”
Hixhër:29
Pra,shpirtiifryrëtekAdemiështëikrijuardhenuk
kadyshimnëtë.Rezymejaekësajçështjejeështëse
lënda e krijimit të melaikeve është drita. Drita me
të cilën janë krijuar është krijesë sikur ato, ndërsa
ajo që është përmendur jashtë kësaj është e tëra e
pasaktë dhe nuk bën të merret për argument, por
duhet të ndalemi te citatet autentike të vërtetuara
mirë,dukemosshtuardhedukemospakësuar.
______________
[11]Shiko "Es-silsiletus-sahiha" (1741, nr. 458).
[12]Transmeton Ebu Shejhu në "El adhame" (1370, nr. 86), e ka përmendur edhe hoxha i Islamit Ibën Tejmije në "Mexhmu’ul fetava" (17223), ndërsa
në librin e tij "Err-rred alel xhehmije" e cilësoi si fjalë të El Hakem ibën Meabedit. Në zinxhirin e tij gjendet Eban ibën Ebi Ajash "metrukul hadith",
thënie e rëndë për transmetuesin, nuk bën të transmetohen nga ai hadithe dhe nuk pranohet hadithi i tij assesi (sh.p). Shiko fjalët për të në "Et-tehadhib"
të Ibën Haxherit (1162).
[13]Muslimi (1162).
[14]"Es-sunet" Abdullah ibën Ahmed (2474, nr. 311), zinxhiri i tij është i dobët sepse është transmetim i Ebu Salih. Ibën Haxheri thotë: "Ebu Salih Bad-
ham, i thuhet Badhan, "mevla Umu Hani'i daifun mudel-lis" (Et-takrib 193). Shprehja "Daif" domethënë i dobët, pra ky transmetues është cilësuar me
cilësi të cilat e obligojnë mospranimin e hadithit të tij. Mudel-lis është ai transmetues i cili ka dëgjuar hadithe nga një transmetues tjetër, mirëpo një hadith
nga hadithet nuk e ka dëgjuar dhe ky në këtë rast përdor shprehje të cilat japin të kuptojnë se ky e ka dëgjuar nga ai lart, ndërsa në realitet nuk e ka
dëgjuar hadithin në fjalë, përdor p.sh. si shprehjet "nga" në vend të shprehjeve "e kam dëgjuar", "më ka transmetuar" etj (sh.p).

9. Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 0 9
8
Çështjaedytë:Kohaekrijimittëtyre
Sa i përket kohës kur u krijuan melaiket, Kur'ani
dhe Sunneti nuk japin ndonjë sqarim. Në Sunnet
është përmendur koha e krijimit të Ademit alejhi
selam dhe koha e krijimit të disa gjërave të tjera.
Nga Ebu Hurejra, Allahu qoftë i kënaqur me të,
transmetohet se ka thënë: "Më mori i Dërguari i
Allahut për dore dhe tha: "Allahu e krijoi dheun
ditëneshtunë,ngadheukrijoikodratditënediel,kri-
joi pemët ditën e hënë, të urryerën e krijoi të martën,
dritënekrijoitëmërkurën,ditëneenjteikrijoigjalle-
sat, ndërsa Ademin e krijoi në orën e fundit të ditës së
xhuma,mesikindisë dhe akshamit."[15]
Mirëpo Sunneti nuk e precizoi kohën e krijimit të
melaikeve,mirëponësedritatëcilënekrijoiAllahu
ditën e mërkurë është drita me të cilën i ka krijuar
melaiket,atëherëndoshtajanëkrijuartëmërkurën,
Allahu e di më së miri, mirëpo që melaiket janë
krijuarparaAdemitalejhiselamështëgjëediturnë
mënyrë të prerë, siç e cek edhe Kur'ani Fisnik, ku
Allahuthotë:"DhekurZotiytuthaengjëjve:“Unë
do të vendos një zëvendës të trashëgueshëm në
tokë…"Bekare: 30.
I urdhëroi t'i bien në sexhde pasi e krijoi atë: "Dhe
kur u thamë engjëjve: “Bëni sexhde për Ademin!”,
atamenjëherëranënësexhdemepërjashtimtëIb-
lisit,icilirefuzoi,bërimendjemadhësidheishteprej
mohuesve." Bekare: 34
Këtocitatedhetëngjashmemeto,edhepsetrego-
jnë se krijimi i melaikeve ishte para atij të Ademit,
nuk e përcaktojnë kohën e krijimit të melaikeve.
Ështëobligimtëbesohetkjodhetëndalemiatyku
tregojnë citatet e mos ta teprojmë në gjëra për të
cilat nuktregon Kur'anidheSunneti.
Çështjaetretë:Urtësiaekrijimittëtyre
Urtësiaekrijimittëmelaikeveështëadhurimindaj
AllahuttëMadhëruar.Pra,atojanënjësojsikrijesat
etjera,robprejrobërvetëAllahut.Allahuthotë:"E
atathanë:“IGjithëmëshirshmikafëmijë!”Largsaj
qoftëmadhëriaeTij!Ja,atajanërobërtëndershëm!
Që nuk flasin paraTij, ata veprojnë me urdhrin e
Tij.Ai(All-llahu)ediçkavepruanmëparëdheçka
dotëveprojnë,dheatanukpërpiqentëndihmojnë
pospëratëmetëcilinështëikënaqurAi,eatanga
frikaprejtijjanëtëkujdesshëm.Ndërsa,kushthotë
prej tyre se unë jam zot pos Tij, ndëshkimi për të
është xhehennemi. Kështu i ndëshkojmë Ne zul-
lumqarët." Enbija:26-29
Adhurimi i melaikeve është i larmishëm. Disa nga
adhurimetjanëkryekëputadhurime,sidhikri(për-
mendja e Allahut), tesbihi (madhërimi i Allahut),
sexhdeja, rukuja dhe të ngjashme, mirëpo ka nga
ato që janë vepra me të cilat ngarkohen qoftë në
qiellaponëtokë,ikryejnëatosiadhurimndajAl-
lahut.Kur'anidheSunnetinatregojnësemelaiket
janë të ngarkuara me adhurime të shumta që nuk
mundt'ikryejnënjerëzit,mirëpoatoadhurimejanë
në pajtim me fuqinë e madhe trupore që u është
dhënë melaikeve, prandaj adhurimet e tyre në
përgjithësi janë të ngjashme me ato që Allahu i ka
ngarkuar njerëzit dhe nuk gjejmë ndonjë citat të
pohojë se melaiket janë ngarkuar me ndonjë ad-
hurim të veçantë vetëm për to, adhurime që nuk
kanë ngjashmëri me adhurimet e njerëzve. Allahu
edimësëmiri!
Shkëputurngalibri“Bindjetefraksionevemuslimanedhefeve
tëtjerarrethmelaikevetëndershme”
Autor:Dr.MuhamedibënAbdulvehabel-Akil
MësimdhënësnëUniversitetinIslamiktëMedinës
Përshtati:FidanXhelili
______________
[15] "Muslimi" (42149).

10. 9
Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 0 9
DASHURIA NDAJ
PEJGAMBERIT
DHE LARTËSIMI I POZITËS SË TIJ
Ai sal-lallahu alejhi ve sel-lem është i lavdëruar tek Allahu, tek engjëjt e Tij, është i lavdëruar
te të gjithë Pejgamberët alejhimus-selatu ve sel-lem si dhe te banorët e globit tokësor, edhe
nëse disa nuk e besojnë.
SALLALLAHU ALEJHI VE SELLEM
A
llahu subhanehu ve tela e ka pajisur
Pejgamberin tonë sal-lAllahu alejhi ve
sel-lem me veçori të larta e madhësh-
tore, me atribute të fuqishme e të lartësuara
si dhe me moral të shkëlqyer, një burim i
pashtershëm nga i cili përsoset devotshmëria,
kalitet shpirti dhe fitohet lumturia në këtë
botë dhe në amshueshmëri. Ai që e reflekton
këtë dritë rrezatuese e kënaq syrin e të tjerëve,
kudo që këmba e tij shtegton sjell sigurinë
shpirtërore, paqen, rehatinë dhe harmoninë.
Këto gjëra të dhuruara nga Zoti i Plotfuqi-
shëm janë mesazh i fuqishëm për musli-
manët se i Dërguari sal-lAllahu alejhi ve
sel-lem e meriton lartësimin, nderimin dhe
dashurinë me zemër, gjuhë dhe me vepër
brenda kufijve të sheriatit, duke mos kaluar
në ekstremizëm.
Ehli Sunneti në shtegtimin e tij, që nga
zanafilla e deri sot, ka shfaqur dashuri, respe-
kt dhe pasim të drejtë dhe të balancuar ndaj
trashëgimisë fetare e shkencore që la person-
aliteti i ndritshëm, Resulullahu sal-lAllahu
sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, duke e realizuar
këtë qëndrim me dinamizëm të fuqishëm të
mbushur me dashuri e respekt. Këtë të
vërtetë e faktojnë librat që Ehli Sunneti ka
shkruar me zell e plot dashuri për thëniet e
arta të Pejgamberit sal-lAllahu sal-lAllahu
alejhi ve sel-lem dhe për jetëshkrimin, sjelljet
dhe personalitetin e tij madhështor.[1]
Allahu i Madhëruar për Pejgamberin sal-lAl-
lahu alejhi ve sel-lem zgjodhi emrin Muha-
mmed, emër që tregon në vetvete lavdërim.[2]
Ai sal-lAllahu alejhi ve sel-lem është i lavdë-
ruar tek Allahu, tek engjëjt e Tij, është i
lavdëruar te të gjithë Pejgamberët alejhimus-
selatu ve sel-lem si dhe te banorët e globit
tokësor, edhe nëse disa nuk e besojnë. Ai
është i lavdëruar sepse cilësitë e tij janë të
lavdëruara nga çdo person që ka logjikë të
shëndoshë dhe ndërgjegje humane, edhe
nëse ky person është mendjemadh dhe mo-
hues. Këtë realitet e vërteton vetë thënia e të
Dërguarit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem: "Unë
jam zotëria i birit të Ademit në Ditën e
______________
[1]Prej këtyre librave veçojmë: "Shemailun-Nebij sal-lallahu alejhi ve sel-lem" nga Tirmidhiu si dhe versionin e shkurtuar të këtij libri nga Imam Albani;
"Subulul Huda ver-Reshad" nga Salihi; "Gajetus-Sul fi Hasaisir-Rresul" nga Ibn Mulkin; "Bidajetus-Sul fi Tafdilir-Rresul" nga Iz ibn Abdus-selam, një
libërth i dobishëm, të cilin e ka recensuar muhadithi dhe fakihu Muhammed Nasirudin Albani dhe ka cituar se gjitha hadithet në të janë të sakta; "Hasaisul
Kubra" nga Sujutij. Po ashtu ia vlen për t'u theksuar libri vuliminoz "Nektari i vulosur i xhennetit" nga dijetari Safijurrahman el Mubarekfuri.
[2] Shiko për këtë librin "Xhelaul Efham fi Fadlis-Salati ves-Selam ala Hajril Enam" nga Ibn Kajjimi me recensim të dijetarit Mesh'hur Hasen Selman, faqe
277.

11. Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 0 9
10
Gjykimit dhe nuk ka mendjemadhësi. Unë jam
i pari që do të më hapet varri, i pari ndërm-
jetësues dhe i pari që do t’i pranohet ndërm-
jetësimi."[3]
Allahu i Plotfuqishëm me këtë të Dërguar e
ndihmoi njerëzimin e fundosur në errësirat
e idhujtarisë, injorancës e devijimeve. Duke
e larguar këtë errësirë, ai sal-lAllahu alejhi
ve sel-lem vendosi besimin e vërtetë, sigur-
inë shpirtërore dhe e përmirësoi
gjendjen e tërë ummetit dhe
me këtë u bë imami abso-
lut i udhëzimit prej
bijve të parë dhe të
fundit të Ademit sal-
lAllahu alejhi ve sel-
lem.[4] Pra, Allahu
me të i udhëzoi
njerëzit nga paudh-
ësia në rrugën e dre-
jtë, me të u përhap
dituria e vërtetë dhe u
largua injoranca, syve
dhe veshëve iu largua per-
dja e paditurisë,kurse zemrave
pakujdesia dhe kështu u realizua kre-
naria pas
poshtërimit.
Me ardhjen e Pejgamberit sal-lAllahu alejhi
ve sel-lem njerëzit e njohën Zotin dhe të ad-
huruarin e tyre në mënyrën më të përsosur,
duke mos pasur nevojë për njohuri e sqarime
nga askush tjetër. Ajo që tregoi dhe sqaroi ai
do të jetë e mjaftueshme, e përsosur dhe dhu-
ratë e artë për të gjitha gjeneratat që do të
shtegtojnë në këtë jetë deri në kiamet. Allahu
thotë: "Po a nuk u mjaftoi atyre që Ne ta sh-
pallëm ty librin, i cili u lexohet atyre, e s'ka
dyshim se kjo është mëshirë e përkujtim për
njerëz që duan të besojnë."[5] Ai sal-lAllahu
alejhi ve sel-lem na tregoi rrugën që na dër-
gon te Zoti ynë, në vendbanimin ku arrihet
lumturia e përsosur, vendi i përjetshëm dhe
magjepsës. Nuk pati të mirë që ai alejhi se-
latu ve sel-lem të mos na e tregonte e të mos
na urdhëronte për të dhe nuk pati të keqe
prej së cilës nuk na ndaloi.
Ajo që e bën Resulullahun sal-lAllahu alejhi
ve sel-lem të jetë i lavdëruar është
personaliteti i tij, i formuar
me një kulturë të lartë, të
cilën nuk e mohuan as
armiqtë e tij. Një kul-
turë e bazuar në
mesazhin hyjnor,
me moral të përso-
sur, me besnikëri
në të shprehur.
Fjalët e tij ishin të
qarta, të shprehura
me pak fjalë, por me
shumë dobi që
ngërthenin kuptime e ide
të shumta. Ai i mbante prem-
timet, ishte durimtar dhe me sjellje
të mrekullueshme, i mëshirshëm, falës, ko-
munikues, sentimental. Pra, e tërë vepra e tij
shfaqte udhëzimet rrezatuese që përmban
libri i Zotit të të gjitha krijesave, Kur'ani
Famëlartë.
Shkaqet që motivojnë për dashurinë dhe
lartësimin e pozitës së Pejgamberit sal-lAllahu
alejhi ve sel-lem
Prej shkaqeve që e motivojnë muslimanin që
ta dojë dhe lartësojë pozitën e Pejgamberit
sal-lAllahu alejhi ve sel-lem veçojmë:
______________
[3] Transmeton Muslimi në "Sahihun" e tij, nr. 2278.
[4] Mexhmu'ul fetava të Shejhul Islam Ibën Tejmijës 10/727.
[5] Ankebutë, 51.

12. 11
Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 0 9
1. Dashuria e Pejgamberit është edhe urdhër
i Allahut, i Cili e do dhe e lartëson pozitën e
Pejgamberit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem. Ajo
që e argumenton këtë është betimi i Allahut
të Lartmadhëruar: “Pasha jetën tënde (Mu-
hammed),[6] s'ka dyshim se ata (populli i
Lutit) ishin të humbur në dehjen e tyre."[7]
Gjithashtu i Plotfuqishmi e lavdëroi kur tha:
"Vërtet, ti (Muhammed) je në një shkallë të
lartë të moralit!"[8] si dhe: "Dhe Ne (o Muh-
ammed) ta ngritëm lart famën tënde.”[9]
Nuk është përmendur dhe lavdëruar asnjë
njeri ashtu siç është përmendur e lavdëruar
Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem dhe
Zoti ynë atë e ka bërë Halil,[10] paqja dhe
mëshira e Zotit qoftë mbi të.
Ibën Kajjimi rahimehullah thotë: "Çdo dash-
uri dhe lartësim i pozitës së ndonjë personi
lejohet nëse ajo pajtohet dhe pason dashurinë
dhe lartësimin e Allahut, si p.sh. dashuria
ndaj Pejgamberit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem
si dhe lartësimi i pozitës së tij. Kjo vërtet
është plotësim i dashurisë ndaj të Dërguarit
të Tij dhe lartësim i tij. Për këtë arsye, mus-
limanët e duan Pejgamberin sal-lAllahu alejhi
ve sel-lem për shkak se Allahu e do atë dhe
e lartësojnë dhe e nderojnë sepse Allahu e
lartëson dhe e nderon atë. E, kjo e bën
obligim dashurinë për Allahun. Gjithashtu
dashuria për dijetarët e fesë si dhe dashuria
për sahabët radijallahu anhum dhe nderimi
i tyre është pasuese e dashurisë për Allahun
dhe Resulullahun sal-lAllahu alejhi ve sel-
lem.[11]
2. Dashuria dhe lartësimi i pozitës së Resul-
ullahut sal-lAllahu alejhi ve sel-lem është prej
kushteve të besimit të njeriut, madje gjë e do-
mosdoshme, ashtu siç thotë Ibën Tejmije:
"Me të vërtetë realizimi i lavdërimit, lartë-
simit dhe respektimit ndaj tij është ndërtimi
i gjithë fesë dhe lëshimi i saj është lëshim i
tërë fesë.[12]
3. Allahu e veçoi atë me gjenealogji të nder-
shme e me atribute, morale e vepra të për-
sosura.
4. Dashuria dhe mëshira që kishte ai sal-lAl-
lahu alejhi ve sel-lem për ummetin e tij. Al-
lahu thotë: "Juve ju erdhi i Dërguari nga lloji
juaj, atij i vjen rëndë për vuajtjet tuaja sepse
është lakmues i rrugës së drejtë për ju, është i
ndjeshëm dhe i mëshirshëm për besimta-
rët."[13] Sa herë ka kërkuar i Dërguari sal-lAl-
lahu alejhi ve sel-lem nga Allahu i Lartësuar
hairin për ummetin e tij? Ai ishte i gëzuar
dhe i lumtur për të mirat e Allahut mbi um-
metin e tij. Sa herë mbajti mbi supet e veta
vështirësi për përhapjen e fesë dhe sa herë e
keqtrajtuan idhujtarët me fjalë e vepra, derisa
Allahu e plotësoi me të këtë fe dhe i përsosi
përmes tij begatitë?
Obligueshmëria e dashurisë ndaj Pejgamberit
sal-lAllahu alejhi ve sel-lem
Dashuria për Pejgamberin sal-lAllahu alejhi
ve sel-lem është bazë madhështore prej
bazave të fesë, prandaj nuk ka besim tek ai
person që nuk e ka Resulullahun sal-lAllahu
alejhi ve sel-lem më të dashur se fëmijët, se
prindërit e tij si dhe më të dashur se gjithë
njerëzit. Allahu i Lartmadhëruar thotë:
"Thuaj (o i Dërguar): Në qoftë se etërit tuaj,
djemtë tuaj, vëllezërit tuaj, bashkëshortet
tuaja, farefisi juaj, pasuria që e fituat, tregtia
______________
[6] Të betuarit në krijesa është prej veçorive të Allahut dhe nuk i lejohet njeriut të betohet në asnjë gjë përveç në Allahun. Pejgamberi sal-lallahu alejhi ve
sel-lem thotë: "Kush betohet në diçka tjetër përveç Allahut vetëm se ka bërë kufër apo shirk." Transmeton Tirmidhiu në "Sunenin" e tij 5/253 dhe thotë se
hadithi është hasen.
[7] Hixhër, 72.
[8] Kalem, 4.
[9] Inshirah, 4.
[10] I dashur dhe mik i veçantë.
[11] Xhelaul Efham, faqe 297.
[12] Es-Sarimul Meslul, faqe 211.
[13] Tevbe, 128.

13. Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 0 9
12
që frikësoheni se do të dështojë, vendbanimet
me të cilat jeni të kënaqur, (të gjitha këto)
janë më të dashura për ju se Allahu, se i Dër-
guari i Tij dhe se lufta për në rrugën e Tij,
atëherë, pritni derisa Allahu të sjellë
vendimin (dënimin) e Tij. Allahu nuk i ud-
hëzon njerëzit e prishur."[14]
"Pejgamberi është më i afërt për besimtarët
(dhe më i merituar) sesa vetë ata me vetve-
ten."[15] Resulullahu sal-lAllahu alejhi ve sel-
lem thotë: "Nuk ka besimtar veçse unë jam
më i afërt e më i merituar tek ai në këtë jetë
dhe në përjetësi. E, nëse dëshironi ta dini
këtë, atëherë lexoni: "Pejgamberi është më
afër besimtarëve (dhe më i merituar) sesa vetë
ata me vetveten..."[16] Pejgamberi alejhi selatu
ve sel-lem thotë: "Unë jam më i afërt e më
meritor për çdo besimtar sesa vetja e tyre."[17]
"Nuk ka besuar askush përderisa unë të jem
tek ai më i dashur sesa prindërit e fëmijët e
tij dhe sesa gjithë njerëzit."[18]
"Pasha Atë në dorën e të Cilit është shpirti
im, nuk ka besuar askush prej jush përderisa
unë të jem më i dashur tek ai sesa prindërit
dhe fëmijët e tij."[19] Transmetohet nga Ab-
dullah ibën Hishami se ka thënë: "Ishim me
Pejgamberin sal-lAllahu alejhi ve sel-lem dhe
ai kishte kapur për dore Umerin të birin e
Hatabit, i cili i tha: "O i Dërguari i Allahut,
ti je më i dashuri për mua, përveç vetes sime."
Atëherë Pejgamberi alejhi selatu ve sel-lem i
tha: "Jo (o Umer). Pasha Atë në dorën e të Cilit
është shpirti im, (assesi) derisa të jem unë më i
dashur për ty sesa vetja jote." Umeri i tha:
"Tani, pasha Allahun, ti je më i dashur për
mua sesa vetja ime." Pejgamberi salalllahu ale-
jhi ve sel-lem ia ktheu: "Tani po, o Umer."[20]
Në lidhje me këtë Ibën Haxheri rahimehul-
lah thotë: "Kjo ka kuptimin se tani o Umer
e ke kuptuar dhe deklaruar atë që është
obligim."[21]
Vërtetimi i dashurisë ndaj Pejgamberit salallau
alejhi ve sel-lem dhe lartësimi i pozitës së tij
Çështja e dashurisë dhe e lartësimit të pozitës
së Pejgamberit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem
do të thotë adhurim i Allahut të Plot-
fuqishëm dhe afrim tek Ai, qoftë i lartësuar
e i madhëruar.
Adhurimi të cilin e do Allahu i Lartësuar prej
robit dhe me të cilin Ai është i kënaqur është
ai adhurim që është realizuar duke pasur për
synim Fytyrën e Zotit dhe që është imple-
mentuar në formën e legjitimuar nga Allahu
në librin e Tij, Kur'anin, dhe përmes gjuhës
së Pejgamberit të Tij të ndershëm sal-lAllahu
alejhi ve sel-lem.
Sa i përket sinqeritetit në vepra duke pasur
synim Fytyrën e Allahut të Lartësuar, atë e
ngërthen dëshmia la ilahe il-lallah sepse
domethënia e saj është nuk ka të adhuruar
me të drejtë përveç Allahut të Madhëruar.
Pasimi i Pejgamberit sal-lAllahu alejhi ve sel-
lem është ajo që synon dëshmia se Muha-
mmedi është i Dërguari i Allahut dhe
kuptimi i drejtë i saj realizohet duke iu nën-
shtruar urdhrave të tij, duke besuar të gjitha
informatat dhe ngjarjet që tregoi ai, duke u
larguar nga ajo që ndaloi dhe duke e adhu-
ruar Allahun ashtu siç e legjitimoi ai sal-lAl-
lahu alejhi ve sel-lem.[22]
Kjo është përsosmëria e dashurisë dhe e
lartësimit të pozitës së Pejgamberit sal-lAl-
______________
[14] Tevbe, 24..
[15] Ahzabë, 6.
[16] Buhariu 4781.
[17] Muslimi 867.
[18] Buhariu 15, Muslimi 45.
[19] Buhariu 14.
[20] Buhariu 6632.
[21] El-Fet'hul Barij 11/536.
[22] Mexhmu’u Muelefat Esh-Shejh Muhammed bin Abdulvehab 1/190.

14. 13
Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 0 9
lahu alejhi ve sel-lem. E si mund ta quajmë
dashuri dhe lartësim të pozitës së Resulul-
lahut alejhi selatu ve sel-lem kur dikush
dyshon në atë që tregoi e informoi ai, nuk u
nënshtrohet urdhrave të tij dhe e kundërsh-
ton atë ose shpik në fenë e tij dhe e adhuron
Allahun jo sipas rrugës së tij sal-lAllahu alejhi
ve sel-lem?!
Allahu i Plotfuqishëm i ka qortuar skajsh-
mërisht ata të cilët i bëjnë adhurimet e tyre
nën metodologjinë e cila nuk është legjiti-
muar nga Ai, duke thënë: ”A kanë ata të adh-
uruar (që me ta i bëjnë rival Allahut) e të cilët
kanë themeluar e përcaktuar për ta ndonjë fe
të cilën nuk e ka lejuar e përcaktuar All-
ahu?”[23] Pejgamberi alejhi selatu ve sel-lem
thotë: “Kush bën ndonjë vepër që nuk është prej
fesë sonë, ajo është e refuzuar.”[24]
Dashuria dhe lartësimi i pozitës së Pejgam-
berit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem është ibadet
dhe vendi i ibadetit është në zemër, gjuhë
dhe në gjymtyrë. Realizimi i lartësimit të
pozitës së Pejgamberit alejhi selatu ve sel-lem
me zemër bëhet kur dashuria për të nxirret
para dashurisë për veten, prindërit, fëmijët
dhe gjithë njerëzit. Imani plotësohet vetëm
me këtë dhe nuk ka respekt, dëgjueshmëri
dhe lartësim të pozitës vetëm se me dashuri.
Përgatiti: Adem Avdiu
Kjo temë kryesisht është përgatitur nga libri "Hukukun
Nebij bejnel Ixhlali vel Ihlal", nga faqja 61-69, të cilën
e botoi revista El bejan me miratim nga dijetari i
madh, prof. dr. Salih ibën Fevzan el Fevzani,
Allahu e ruajttë.
______________
[23] Shura, 21.
[24] Transmeton Muslimi, numër 1718.

15. Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 0 9
14
VLERA E DHJETË DITËVE TË
DHUL HIXHES
Allahu i Lartësuar e ka veçuar përmendjen e Tij në këto ditë ndaj ditëve të tjera.
Allahu thotë: ”…ta përmendin Allahun në ato ditë të caktuara (në shenjë falënderimi).”
Haxh: 28 Ibën Abbasi thotë: "Ditët e caktuara në këtë ajet janë dhjetë ditët e Dhul hixhes."
F
alënderimi i takon Allahut, Atë e
falënderoj dhe vetëm prej Tij ndihmë
kërkoj. Përshëndetjet më të përzemërta
qofshin mbi Pejgamberin sal-lAllahu alejhi
ve sel-lem, mbi shokët e tij, mbi familjen e
tij dhe mbi të gjithë ata të cilët e pasojnë me
përpikëri udhëzimin e tij, derisa t'u vijë
meleku i vdekjes!
Pasi jemi në prag të dhjetë ditëve të Dhul
hixhes, ishte e rrugës që në këtë numër të
kësaj reviste të bereqetshme t'i bëj një përku-
jtim vetes së pari e pastaj edhe juve, të
nderuar lexues, për vlerën e këtyre ditëve dhe
për vlerën e adhurimit në këto ditë.
Shpresoj tek Allahu që kjo temë të jetë inku-
rajim për ne që t’i kthehemi Allahut më
shumë duke bërë vepra të mira, të çfarëdo
fushe qofshin ato. Lus Allahun që veprat to-
na t’i shumëfishojë çdo herë dhe të na
mundësojë që t’i veprojmë ato vepra ashtu
siç ka kërkuar Ai nga ne!
VLERA E KËTYRE DITËVE
Vlera e këtyre ditëve është shumë e madhe,
siç na tregojnë Kur’ani dhe fjalët e Pejgam-
berit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, por unë do
të përmend shkurtimisht disa vlera të tyre
duke u munduar që të jem sa më i qartë dhe
duke iu larguar zgjatjes së panevojshme. E lus
Allahun ta realizoj këtë qëllim!
E para: Allahu është betuar në këto ditë në
librin e Tij të shenjtë dhe dihet se i Lartësuari
betohet vetëm në diçka që ka vlerë të madhe
Allahu i Lartësuar thotë: ”Pasha agimin!
Pasha dhjetë netët!” Fexhër, 1-2. Dhjetë
netët e përmendura në këtë ajet janë dhjetë
ditët e Dhul hixhes, siç është transmetuar
nga Ibën Abbasi, Muxhahidi[1] etj.
E dyta: Allahu i Lartësuar e ka veçuar për-
mendjen e Tij në këto ditë ndaj ditëve të tjera
Allahu thotë: ”…ta përmendin Allahun në
ato ditë të caktuara (në shenjë falënderimi).”
Haxh: 28 Ibën Abbasi thotë: "Ditët e caktu-
ara në këtë ajet janë dhjetë ditët e Dhul hix-
hes."[2]
E treta: Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-
lem ka dëshmuar se këto ditë janë ditët më të
______________
[1] Shiko më gjerësisht “Xhamiul-Bejan” të Taberiut, “El xhamiu li ahkamil Kur’an” të Kurtubiut, “Tefsirul kur’anil-Adhim” të Ibën Kethirit. Këta libra e
kanë treguar gjerësisht këtë çështje gjatë komentimit të kaptinës Fexhër.
[2] E transmeton këtë ether Buhariu pa sened, te kapitulli: "Vlera e veprave të mira gjatë ditëve të Bajramit” (2/24 nga renditja e Fet’hul-Barit). Shiko po
ashtu në librat e tefsirit që përmendëm më lart, te komenti i këtij ajeti të kaptinës Haxh.

16. 15
Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 0 9
vlefshme të dynjasë
Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem
thotë: ”Nuk ka ditë që vepra e mirë të jetë më
e dashur tek Allahu se në këto ditë - dhjetë ditët
e Dhul hixhes." Shokët i thanë: "As xhihadi në
rrugën e Allahut, o i Dërguar i Allahut?"
Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem tha:
"As xhihadi në rrugën e Allahut, përveç një
njeriu i cili shkon në xhihad me veten dhe pa-
surinë e tij dhe nuk kthehet me asgjë.”[3]
Pra, çdo vepër e mirë që kryhet në këto ditë
të Dhul hixhes është më e dashur për Al-
lahun sesa çdo vepër tjetër që kryhet jashtë
këtyre ditëve të Dhul hixhes, qoftë kjo vepër
edhe xhihadi në rrugën e Allahut, me për-
jashtim të njeriut që ka sakrifikuar veten dhe
pasurinë e tij dhe nuk është kthyer me asgjë,
d.m.th. ka vdekur në këtë luftë dhe asgjë nga
pasuria e tij nuk është kthyer në shtëpinë e
tij.
E katërta: Në këto ditë gjendet edhe dita e
Arafatit
Sikur të mos kishte ekzistuar asnjë dobi për
këtë ditë përveç ditës së Arafatit, do të kishte
mjaftuar.[4]
E pesta: Në këto ditë është edhe dita e therjes
së kurbanit (Kurban Bajrami).
Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem
thotë: ”Dita më e madhe tek Allahu është dita
e therjes së kurbanit (Kurban Bajrami).”[5]
Dita e Kurban Bajramit e ka këtë vlerë të
madhe ngase në atë ditë bëhen shumë ad-
hurime. Në atë ditë bëhet gjuajtja e gu-
ralecëve në Mina, bëhet rruajtja apo prerja e
flokëve (për ata që janë në haxh), bëhet therja
e kurbanit si dhe sa’ji dhe tavafi rreth Qabes.
E gjashta: Në këto ditë janë ndërlidhur ad-
hurimet më kryesore të muslimanit
Ibën Haxheri, Allahu e mëshiroftë, thotë:
”Arsyeja e dallimit të dhjetë ditëve të Dhul
hixhes nga ditët e tjera është se në këto ditë
janë përputhur adhurimet kryesore të mus-
limanit, si: namazi, agjërimi, sadakaja, haxhi
dhe një gjë e tillë nuk ndodh në ditët tjera.”[6]
VEPRAT E PREFERUARA GJATË
KËTYRE DITËVE
1. Haxhi dhe umreja
Dobinë e haxhit dhe të umres në këto ditë e
arrijnë haxhitë, ngase dita e dhjetë e Dhul
hixhes është edhe dita e Kurban Bajramit,
prandaj ai që ka shkuar në haxh, përveç do-
bisë dhe shpërblimit të madh që ka për hax-
hin, në të njëjtën kohë ka shpërblim të madh
që haxhi kryhet vetëm në këto dhjetë ditë të
Dhul hixhes. Pra, haxhiu merr shpërblimin
e haxhit dhe shpërblimin e adhurimit që
bëhet në dhjetë ditët e këtij muaji.
2. Agjërimi
Në këto ditë preferohet më shumë agjërimi,
edhe pse duhet ditur që nuk ka ndonjë ha-
dith të veçantë për vlerën e agjërimit në këto
ditë, mirëpo Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve
sel-lem i ka agjëruar këto ditë, ashtu siç kanë
transmetuar disa gra të Pejgamberit sal-lAl-
lahu alejhi ve sel-lem: ”Pejgamberi sal-lAl-
lahu alejhi ve sel-lem agjëronte nëntë ditët e
Dhul hixhes, ditën e dhjetë të muajit Muhar-
rem, tri ditë nga çdo muaj dhe ditën e hënë
dhe të enjte.”[7]
Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem ka
______________
[3] Transmeton Ebu Davudi në "Sunenin" e tij (2440). Shejh Albani e ka konsideruar të saktë. Esenca e këtij hadithi gjendet në "Sahihul Buhari"
(969,nga renditja e Fethul-Barit).
[4] Për vlerën e ditës së Arafatit kthehu te tema “Vlera e ditës së Arafatit dhe disa dispozita të saj”, po në këtë numër.
[5] “Sahihul Xhami’is-sagir” (1944).
[6] “Fethul Bari” (2/460).
[7] Transmeton Ebu Davudi (2437). Shejh Albani e ka konsideruar të vërtetë.

17. Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 0 9
16
agjëruar nëntë ditët e Dhul hixhes ngase dita
e dhjetë është dita e Kurban Bajramit, në të
cilën nuk lejohet agjërimi, ngase “Pejgamberi
sal-lAllahu alejhi ve sel-lem ka ndaluar të
agjërohet dita e Fitër Bajramit dhe e Kurban
Bajramit.”[8]
3. Namazi
Namazi është vepra më e mirë, prandaj edhe
në këto ditë të dobishme preferohet të bëhet
namaz sa më tepër. Përveç namazeve farze –
që nuk lejohet të lihen në asnjë mënyrë- në
këto ditë muslimani duhet të mundohet të
bëjë sa më shumë namaze vullnetare,,sido-
mos 12 rekatet sunet, të cilat Pejgamberi sal-
lAllahu alejhi ve sel-lem pothuajse nuk i ka
lënë asnjëherë, përveç nëse ka qenë në udhë-
tim.
4. Dhikri, të thënët "Allahu ekber, La ilahe il-
la Allah"
Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem thotë:
”Shpeshtoni në këto ditë thënien "SubhanAllah,
Elhamdulil-lah, La ilahe il-la Allah, Allahu
ekber”.[9]
Imam Buhariu, Allahu e mëshiroftë, tregon
se Ibën Umeri dhe Ebu Hurejra gjatë këtyre
ditëve kanë dalë në treg dhe kanë bërë tekbir
"Allahu ekber" dhe se njerëzit kanë bërë tek-
bire pas tyre. Gjithashtu Imam Buhariu tre-
gon se sahabët këto tekbire i bënin edhe në
xhami, duke bërë kështu tekbire edhe gratë
së bashku me burrat.[10]
Mirëpo duhet të kemi kujdes që këto tekbire
të mos bëhen së bashku me një zë, pra t'ia
fillojnë të gjithë njëzëri dhe të mbarojnë të
gjithë njëzëri, ngase një vepër e tillë nuk ka
bazë në fe. Të gjithë duhet t'i bëjnë këto tek-
bire në veten e tyre, qoftë me zë të lartë apo
me zë të ulët, por jo që t’ia fillojnë së bashku
dhe të mbarojnë së bashku.
Përveç këtyre veprave që përmendëm në
formë të veçantë, në këto ditë duhet të sh-
peshtohet çdo vepër tjetër e mirë, ngase çdo
vepër gjatë këtyre ditëve ka shpërblim shtesë
nga shpërblimi që jepet ditëve të tjera.
Lus Allahun e Madhëruar t'i falë mëkatet
tona, t'i shumëfishojë shpërblimet tona dhe
të na mundësojë të shohim Fytyrën e Tij të
Ndritshme atë ditë kur do të dalim para Tij.
Falënderimi i takon Allahut në fillim dhe
mbarim.
Përgatiti: Xheladin Leka
______________
[8] Transmeton Imam Buhariu (1992) dhe Imam Muslimi (827).
[9] “Sahihut-tergibi ve terhib” (1248).
[10] Të dyja këto transmetime Imam Buhariu i ka përmendur në "Sahihun" e tij pa sened (pa zinxhir transmetuesish), mirëpo në formën e prerë të saktë-
sisë. Shiko kapitullin ”Vlera e veprave të mira gjatë ditëve të Bajramit” si dhe kapitullin "Tekbiri gjatë ditëve të Minasë dhe në Arafat” (2/24, nga renditja e
“Fet’hul Barit").

18. 17
Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 0 9
HAXHI I TË DËRGUARIT[1]
SIPAS TRANSMETIMIT TË XHABIRIT[2]
...nuk kishte mbetur pa ardhur asnjë njeri që kishte mundësi të vinte, qoftë hipur apo në
këmbë. Ata u bashkuan që të bënin haxh me të Dërguarin e Allahut. Çdonjëri dëshironte të
pasonte të Dërguarin dhe të vepronte si ai.
X
habiri, Allahu qoftë i kënaqur prej tij,
thotë: "I Dërguari sal-lAllahu alejhi ve sel-
lem qëndroi në Medinë nëntë vite dhe
ende s'e kishte bërë haxhin. Pastaj, në vitin e dhjetë,
njerëzit u lajmëruan se i Dërguari do të bënte haxh.
Atëherë Medinës ia mësynë shumë njerëz; nuk
kishte mbetur pa ardhur asnjë njeri që kishte
mundësi të vinte, qoftë hipur apo në këmbë. Ata
u bashkuan që të bënin haxh me të Dërguarin e
Allahut. Çdonjëri dëshironte të pasonte të Dër-
guarin dhe të vepronte si ai. I Dërguari sal-lAllahu
alejhi ve sel-lem tha: "Mikati (vendi ku bëhet nijeti
për haxh ose umre) i banorëve të Medinës është "Dhul
Hulejfe", i banorëve të Shamit "El Xhuhfe", i
banorëve të Irakut "Dhatu Irk", i banorëve të Nexhdit
"Karn Menazil", i banorëve të Jemenit "Jelemleme"."
Ka dalë nga Medina duke mbetur edhe pesë ditë
ose katër nga muaji Dhil Ka'de dhe me vete mori
edhe kurbanin.[3] Edhe ne ishim me të dhe me vete
morëm gratë dhe fëmijët. Kur arritëm tek "Dhul
Hulejfe", i Dërguari u fal në xhami, por nijetin për
haxh ende s'e kishte bërë. Pastaj hipi mbi devenë e
tij Kasva dhe kur u ngjit lart bëri telbijen për haxh
dhe kështu vepruan edhe shokët e tij. Xhabiri
thotë: "Shikova sa më shihte syri dhe para të Dër-
guarit kishte njerëz të hipur mbi deve dhe kishte
që ecnin në këmbë, edhe në të djathtë e të majtë,
gjithashtu edhe mbrapa, ndërsa i Dërguari ishte në
mesin tonë. I zbriste Kur'ani, e dinte kuptimin e
tij dhe çdo gjë që e praktikonte e praktikonim edhe
ne. Filloi haxhin dhe bëri telbijen duke e njësuar
Allahun: "Të përgjigjem o Zot, të përgjigjem,Ti je
i pashoq, vetëm Ty të përgjigjem, falënderimi të
takon vetëm Ty. Të gjitha begatitë dhe e tërë pa-
suria është e JotjaTi je i Pashoq", dhe kështu vazh-
doi duke e përsëritur, ndërsa njerëzit vepronin të
njëjtën gjë.”
Xhabiri thotë: "Ne bërtitnim shumë "Të përgjig-
jem Ty O Allah, të përgjigjem për haxh". Nuk
kemi bërë nijet diçka tjetër përveç haxhit, duke
mos e përzier me umren. Kështu vazhduam derisa
arritëm në Qabe, në ditën e katërt të muajit Dhul
Hixheh." Në një transmetim tjetër thuhet: "Kemi
arritur në Mekë në kohën e duhasë. Atëherë erdhi
i Dërguari sal-lAllahu alejhi ve sel-lem dhe hyri në
xhami, u afrua afër Qabes dhe preku me dorë
këndin jemenas." Në një transmetim thuhet se
preku Gurin e Zi. "Dhe vazhdoi tavafin në të
djathtë duke shpejtuar në të ecur dhe duke i afruar
hapat. Kështu vazhdoi tre rrotullime, ndërsa katër
rrotullimet e tjera i bëri duke ecur qetë. Më pas u
afrua te Mekami Ibrahim alejhi salatu ve selam dhe
lexoi fjalën e Allahut: "… (u thamë): Vendin ku
qëndroi Ibrahimi pranojeni për vendfaljeje…"
(Bekare: 125) E ngriti zërin që ta dëgjojnë njerëzit
dhe u fal mbrapa mekamit, d.m.th. mes Qabes dhe
të Dërguarit ishte Mekami Ibrahim. Aty fali dy
rekate: në të parin recitoi suren "Kafirun", ndërsa
në të dytin "Ihlas". Më pas shkoi tek uji Zemzem,
piu nga ai dhe e lagu kokën me të, pastaj u kthye
përsëri te këndi jemenas dhe e preku me dorë.
Kështu doli nga dera për t'u drejtuar nga kodra
Safa dhe kur u afrua tek Safa, lexoi fjalën e Allahut:
“Safa” dhe “Merve” janë nga shenjat (për adhurim)
______________
[1] Sal-lAllahu alejhi ve sel-lem.
[2] Allahu qoftë i kënaqur prej tij.
[3] Më e vlefshme për ne është lënia e kurbanit dhe bërja e haxhit në formën temetu, duke u bazuar në hadithin: "Sikur të isha vitin e ardhshëm, nuk do
ta merrja kurbanin…"

19. Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 0 9
18
e Allahut…" Bekare: 158 dhe tha: "Po filloj me atë
që ka filluar Allahu." Pra, ka filluar nga Safa derisa
është ngjitur mbi të derisa e ka parë Qaben, është
drejtuar nga kibla, e ka madhëruar Allahun, ka
marrë tekbir dhe ka thënë: "Nuk meriton të adhuro-
het askush përveç Allahut Një dhe të Pashoq. Atij i
takon sundimi dhe Lavdërimi, Ai është i Plot-
fuqishëm mbi çdo send; e përmbushi premtimin e Tij,
e ndihmoi robin e Tij dhe Vetë i mposhti grupacionet
(pa ndihmën e askujt).” Pastaj është lutur mes kësaj
dhe kështu ka vepruar tri herë. Më pas ka zbritur
dhe duke ecur u drejtua nga Merva gjersa arriti te
lugina "ku ka vrapuar Haxherja". Vrapoi derisa
është ngjitur lart dhe përsëri ka ecur derisa ka ar-
ritur te Merva, atje është ngjitur mbi të derisa e ka
parë Qaben dhe veproi të njëjtën gjë që veproi te
Safa. Kështu vazhdoi deri në tavafin e fundit te
Merva, ku iu drejtua njerëzve me këto fjalë: "O ju
njerëz! Sikur të më jepej mundësia prapë, nuk do ta
merrja kurbanin me vete dhe këtë do ta shndërroja
në umre. E nëse ndonjëri prej jush nuk e ka me vete
kurbanin, le të lirohet nga ihrami dhe le ta shndërrojë
këtë në umre." Në një transmetim tjetër: “Lirohuni
nga ihramet, bëni tavafin rreth Qabes dhe rreth
Safasë dhe Mervës, shkurtoni flokët dhe rrini të lirë
deri ditën e Tervijes (natën e Arafatit). Atëherë hyni
në haxh duke i veshur ihramet, ndërsa kjo që vepruat
deri tani le të jetë umre.”
Xhabiri rrëfen: “Na urdhëroi i Dërguari që nëse
lirohemi nga ihrami, atëherë të presim kurban, të
tuboheshim shtatë persona në një deve apo lopë,
ndërsa ai që s'kishte mundësi të priste kurban, të
agjëronte tri ditë në Mekë dhe shtatë kur të kthehej
në shtëpi. I thamë të Dërguarit: “Çfarë është e
lejuar për ne?” Na tha: “Është e lejuar çdo gjë.” Na
u duk shumë e rëndë kjo gjë dhe na u ngushtuan
gjokset. Dolëm në një luginë dhe thamë: “Kemi
dalë me të vetmin qëllim që të kryejmë haxhin dhe
deri në Arafat kishin mbetur edhe katër net (në një
transmetim pesë net), ndërsa neve na u lejua t’u
afrohemi grave tona. Disa prej tyre thanë: “Si ta
shndërrojmë në umre, kur e kemi quajtur haxh?!”
Ky dialog arriti deri tek i Dërguari sal-lAllahu alejhi
ve sel-lem. Atëherë ai u ngrit dhe i këshilloi njerëzit,
e falënderoi dhe e madhëroi Allahun, pastaj tha:
"A për Allahun po më mësoni mua?! Ju kam treguar
se unë jam më i devotshmi prej jush, më i drejti dhe
më vepërmiri. Veproni atë që ju kam urdhëruar, sepse
unë, sikur mos ta kisha me vete kurbanin, do të liro-
hesha nga ihrami siç jeni liruar ju, por mua nuk më
lejohet të lirohem derisa ta ther kurbanin (ditën e Ba-
jramit). Sikur të kem rastin herën tjetër, s'do ta marr
kurbanin me vete, prandaj lirohuni nga ihramet."
Atëherë tregon Xhabiri dhe thotë: "Iu afruam grave
tona, u parfumuam dhe i veshëm rrobat (d.m.th. i
kanë hequr ihramet). Të gjithë njerëzit u liruan, i
shkurtuan flokët, përveç të Dërguarit sal-lAllahu
alejhi ve sel-lem dhe atij që kishte kurban, mirëpo
kurban kishte vetëm i Dërguari dhe Talha. Ditën
e Tervijes (natën e Arafatit), Mekën e lamë pas sh-
pine dhe u drejtuam nga Mina duke bërë nijetin
për haxh nga vendi i quajtur Bat'ha'. I Dërguari
shkoi tek Aishja, e pa atë duke qarë dhe i tha:
“Çfarë ke që qan?” Ajo ia ktheu: “Mua më erdhën
menstruacionet. Të tjerët u liruan nga ihramet,
ndërsa unë jo. Nuk bëra tavaf rreth Qabes dhe tani
njerëzit po shkojnë për në haxh.” Atëherë i Dërguari
i tha: "Kjo është një çështje që e ka caktuar Allahu për
vajzat e Ademit alejhi selam, pastrohu dhe bëje nijetin
për haxh.” Në një transmetim: "Pastrohu, pastaj bëj
haxh dhe vepro ashtu siç veprojnë haxhitë, vetëm se
mos bëj tavaf rreth Qabes dhe mos u fal.” Më pas i
Dërguari e fali në Mina drekën, ikindinë, ak-
shamin, jacinë dhe namazin e sabahut, pastaj qën-
droi pak derisa lindi dielli dhe vazhdoi rrugën.
Kurejshët mekas nuk dyshuan se i Dërguari do të
ndalonte në Mesh'aril Haram (Muzdelife) dhe se
do ta merrte për vendqëndrim atë, ashtu siç ve-
pronin kurejshët në injorancë, mirëpo i Dërguari
e kaloi Muzdelifen derisa arriti afër Arafatit. Ai
pushoi aty derisa hyri koha e drekës, më pas u për-
gatit dhe u nis derisa arriti te "Batnil Vadij", aty u
ngrit dhe u ligjëroi njerëzve duke thënë: "O ju
njerëz! Gjaku dhe pasuria juaj janë të shenjta sikurse
shenjtëria e kësaj dite, e këtij muaji dhe e këtij
vendi…" Pastaj Bilali thirri një ezan, bëri ikametin
dhe Pejgamberi fali drekën. Bëri ikametin prapë
dhe fali ikindinë dhe në mes tyre nuk fali namaz.
Më pas erdhi në Arafat dhe u kthye nga kibla duke
qëndruar në këmbë. Ashtu qëndroi derisa perëndoi
dielli e në fund tha: "Kam qëndruar këtu, mirëpo
Arafati i tëri është vendqëndrim." Më pas u nis për

20. 19
Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 0 9
në Muzdelife duke bërë me shenjë me dorën e
djathtë që të ecnin në qetësi. Kështu i qetë vazhdoi
derisa arriti në Muzdelife, ku fali akshamin dhe jac-
inë me një ezan dhe dy ikamete, ndërsa mes tyre
nuk fali namaz. Pastaj u shtri të pushonte deri në
kohën e namazit të sabahut. E fali sabahun, më pas
u kthye nga kibla duke bërë dua. Vazhdoi kështu
derisa drita e diellit kishte kapluar tokën. Atëherë
tha: "Kam qëndruar këtu, por Muzdelife e tëra
është vendqëndrim", dhe u nis para lindjes së diel-
lit. Kur kaloi pranë "Batn Muhasir" shpejtoi pak
(sepse ishte vendi ku Allahu kishte dënuar ushtrinë
me elefantët. Ibën Kajimi thotë se kjo ishte tradita
e të Dërguarit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem në
vendet ku kishte zbritur dënimi i Allahut, pra të
shpejtonte) dhe mori rrugën që shpinte për tek
xhemreja e madhe. Kur arriti tek xhemreja e
madhe në kohën e duhasë, ai gjuajti shtatë gurë
dhe në çdo gur thoshte "Allahu ekber". Gurët i
gjuante duke qenë hipur në devenë e tij dhe tha:
"T'i merrni nga unë rregullat e haxhit sepse unë nuk
e di, ndoshta nuk do të bëj haxh pas këtij haxhi."
Ditët e tjera gurët i gjuante pas zevalit (pas ezanit
të drekës). Më pas shkoi te thertorja dhe preu
gjashtëdhjetë e tre kurbane, pastaj ato që kishin
mbetur i theri Aliu, Allahu qoftë i kënaqur prej tij.
Në fund morën nga një pjesë nga secili kurban, e
përgatitën mishin dhe hëngrën prej tij. Në një
transmetim qëndron se i Dërguari preu kurban për
gratë e veta një lopë. Xhabiri thotë se kemi ngrënë
nga kurbani tri ditë vetëm sa ishim në Mina,
mirëpo i Dërguari na lejoi që të merrnim edhe me
vete dhe kështu kemi marrë me vete edhe në Med-
inë. Në një transmetim: "Theri kurbanin dhe më
pas rroi flokët."Ai qëndroi në Mina ditën e Ba-
jramit. Atë ditë për çdo gjë për të cilën pyetej se
ishte vepruar më herët apo më vonë, thoshte se nuk
ka gjë të keqe. Erdhi një njeri e tha: "I kam rruar
flokët para se të ther kurbanin." I tha: "Nuk ka të
keqe." Pastaj i erdhi një tjetër dhe i tha: "I kam rruar
flokët para se të gjuaj gurët." I tha: "Nuk ka të keqe."
Pastaj i erdhi një tjetër dhe i tha: "Kam bërë tavafin
para se të gjuaj gurët." I tha: "Nuk prish punë." Një
tjetër i tha: "Kam bërë tavafin para se të pres
kubanin." I tha: "Nuk prish punë." Një tjetër i tha:
"Kam prerë kurbanin para se të gjuaj gurët." I Dër-
guari i tha: "Gjuaj gurët dhe nuk prish punë."
Më pas i Dërguari sal-lAllahu alejhi ve sel-lem ka
thënë: "E kam therur kurbanin këtu, mirëpo kurbani
bën të theret në tërë Minan dhe në çdo vend në Mekë,
prandaj therni në shtëpitë tuaja."
Xhabiri, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, thotë: "I
Dërguari sal-lAllahu alejhi ve sel-lem na ligjëroi
ditën e therjes (Bajramit) dhe na pyeti: "Cila është
dita më e shenjtë?" I thanë: "Dita jonë, kjo." Atëherë
tha: "Cili muaj ka shenjtëri më të madhe?" I thanë:
"Muaji në të cilin jemi." Pastaj u tha: "Cili vend është
më i shenjtë?" I thanë: "Vendi ynë, ky." Atëherë i Dër-
guari sal-lAllahu alejhi ve sel-lem u tha: "Me të vërtetë
gjaku dhe pasuria juaj janë të shenjta sikurse shen-
jtëria e kësaj dite, e këtij vendi dhe e këtij muaji. A e
kumtova?" I thanë se po. I Dërguari tha: "O Allahu
im, dëshmoje!"
Më pas i Dërguari hipi mbi deve dhe shkoi në
Qabe, ku bëri tavafin dhe fali namazin e drekës,
pastaj piu ujë Zemzemi.Xhabiri thotë: "Aishja, Al-
lahu qoftë i kënaqur prej saj, i kishte kryer të gjitha
rregullat e haxhit me përjashtim të tavafit, sepse ishte
me të përmuajshmet. Atëherë, kur u pastrua, bëri
tavafin rreth Qabes dhe në Safa dhe Merva. Atëherë
i Dërguari i tha: "Je liruar edhe nga haxhi edhe nga
umreja së bashku." Aishja i tha: "O i Dërguari i Al-
lahut! A do të ktheheni me haxh e umre e unë të kthe-
hem vetëm me haxh?!" I Dërguari i tha: "Ti ke
shpërblim sikurse ata." Aishja i tha: "Për shkakun që
s'kam bërë tavaf rreth Qabes derisa e kreva haxhin,
po e ndiej veten keq." I Dërguari ishte njeri i lehtë,
prandaj i tha Abdurrahman bin Aufit: "Merre dhe
shko e le të bëjë umre nga Ten'imi (vendi më i afërt
nga haremi i Mekës). Aishja bëri pastaj umren.
Xhabiri vazhdon e thotë: "I Dërguari sal-lAllahu
alejhi ve sel-lem në haxhin lamtumirës bëri tavaf
mbi devenë e tij, Gurin e Zi e përshëndeste me
shkopin e tij, që ta shihnin njerëzit dhe ta pyesnin."
Marrë nga libri "El mevsua el fikhije el mujesere", i autorit
Husejn bin Avde El Avajsheh, Allahu e ruajttë.
Përshtati dhe rregulloi: Fidan Xhelili
Vërejtje: Disa gjëra të cilat janë përmendur në hadithin e
Xhabirit, por nuk kanë lidhje direkte me rregullat e haxhit,
i kemi hequr.

21. Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 0 9
20
KËSHILLA PËR HAXHIUN
MYSAFIRIN E ALLAHUT
Nga gjërat më të rëndësishme që duhet të ketë njeriu në haxhin dhe umren e tij është sinqeriteti
në veprat që bën, domethënë që të jetë i sinqertë për Allahun, në mënyrë që të shpëtojë nga sye-
faqësia dhe nga lëvdatat e njerëzve dhe të fitojë shpërblim në haxhin dhe umren e tij.
V
ëlla musliman, ti ke vendosur të udhë-
tosh për në shtëpinë e Allahut, në
Qabe, duke iu përgjigjur thirrjes së
Ibrahimit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, duke i
marrë nga Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-
lem ritet në kryerjen e obligimin tënd, duke e
madhështuar Qaben dhe duke shfaqur dobës-
inë dhe robërimin tënd para Allahut, në zba-
tim të fjalës së Allahut: "Për hir të Allahut,
vizita e shtëpisë (Qabes) është obligim për atë
që ka mundësi udhëtimi tek ajo." Alu imran:
97
Por edhe të fjalës së Muhamedit sal-lAllahu
alejhi ve sel-lem: "O ju njerëz, Allahu e bëri
obligim haxhin, prandaj shkoni në haxh." Mus-
limi:3257.
O ti mysafir i Allahut, tregohu korrekt në këtë
mision që Allahu ta mundësoi, të cilin e bëri
nga shtyllat e Islamit, që të kthehesh me haxh
të pranuar, të shpërblehesh me xhennet, të pas-
trohesh nga gjynahet, të shpalosësh pendimin
tënd, të kthehesh i pastër nga mëkatet si atë
ditë që ke lindur, i pastër si petku i bardhë pa
asnjë njollë.
Në vazhdim do të paraqesim disa këshilla të
rëndësishme, me qëllim që të veprosh atë që
të zbukuron dhe të largohesh nga ajo që të
shëmton.
1Nga gjërat më të rëndësishme që duhet të
ketë njeriu në haxhin dhe umren e tij është
sinqeriteti në veprat që bën, domethënë që të
jetë i sinqertë për Allahun, në mënyrë që të sh-
pëtojë nga syefaqësia dhe nga lëvdatat e njerë-
zve dhe të fitojë shpërblim në haxhin dhe
umren e tij. Transmetohet nga Ebu Hurejra,
Allahu qoftë i kënaqur prej tij, se Resulullahu
sal-lAllahu alejhi ve sel-lem ka thënë: “Allahu
i Lartësuar thotë: "Unë jam më i pasuri që të më
shoqërohet Mua diçka, kush punon një vepër dhe
shoqëron dikë tjetër me Mua në të, do ta lë atë
dhe atë që më shoqëroi."[1]
Gjithashtu transmeton Enesi, Allahu qoftë i
kënaqur prej tij, se Pejgamberi sal-lAllahu ale-
jhi ve sel-lem ka thënë në haxhin e tij: "O
Allah, ky është haxhi në të cilin nuk ka syefaqësi
e as që kërkoj me të lëvdata prej njerëzve."[2]
2Largimi nga shirku, llojet dhe format e tij:
Shirku është nga mëkatet më të mëdha që
i bëhet Allahut, është zhvlerësim i veprave dhe
ai që e vepron është përgjithmonë në zjarr dhe
Allahu nuk pranon prej tij asnjë vepër.
Allahu thotë: "Pasha Allahun, ty të është sh-
pallur, e edhe atyre para teje: “Nëse i bën shok
(Allahut), veprat tua janë të asgjësuara dhe ti
do të jesh prej të humburve." Zumer: 65
"E sikur t’i përshkruajnë shok Zotit (edhe
ndonjë nga këta), kishte për t’iu shkuar huq
ajo që kanë vepruar." Ena'm: 88
"Është e vërtetë se Allahu nuk fal (mëkatin) t’i
bëhet Atij shok, e pos këtij (mëkati), të tjerat i
______________
[1] Transmeton Muslimi në “Sahihun” e tij (7475).
[2] Transmeton Ibën Maxhe në “Sunenin” e tij me sened të dobët (2890) dhe dijetari i madh Albani në “Silsile sahiha” (2617) ka cekur disa transmetime
që e përforcojnë këtë sened, me të cilat hadithi është hasen li gajrihi (i mirë).

22. 21
Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 0 9
fal atij që dëshiron." Nisa: 116
3Pasimi i Muhamedit sal-lAllahu alejhi ve
sel-lem: Sinqeriteti për Allahun pa pasimin
e Muhamedit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem nuk
mjafton dhe nuk shpërblehet. Allahu e pranon
një vepër që është për hir të Tij vetëm pasi të
pasohet Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-
lem, bazuar në fjalën e tij: "Kush refuzon Sun-
netin tim, ai nuk është prej meje."
Në mënyrë që ummeti ta pasojë Muhamedin
alejhhi selam në haxhin e tij e që kjo vepër të
jetë e pranuar, Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve
sel-lem thotë: "Merrni nga unë ritet tuaja."
Shokët e tij e kanë ruajtur dhe transmetuar
haxhin e Muhamedit sal-lAllahu alejhi ve sel-
lem prej momentit kur ka dalë nga Medina e
derisa është kthyer në të, duke mos shtuar e
pakësuar asgjë. Hadithi i Xhabirit është argu-
menti më adekuat për këtë.
4Pasimi i Sunnetit në praktikimin e haxhit
arrihet duke dhënë mundin maksimal në
njohjen e dispozitave të haxhit dhe umres, në
mënyrë që haxhiu t'i kryejë ato me dije, duke
poseduar libra të mirë për haxhin, që shpjego-
jnë rregullat e tij. Gjithashtu ai duhet t’i pyesë
dijetarët dhe hoxhallarët për çdo gjë para se ta
veprojë atë, në mënyrë që të mos gabojë.
5Kujdesi gjatë udhëtimit për në haxh duke
zgjedhur shoqëri të mirë, prej së cilës
mund të përfitojë dituri dhe edukatë. Trans-
metohet nga Ebu Musa el Eshariu, Allahu
qoftë i kënaqur prej tij, se Pejgamberi sal-lAl-
lahu alejhi ve sel-lem ka thënë: "Shembulli i
shokut të mirë dhe atij të keq është si shembulli i
pronarit të parfumit dhe farkëtarit. Pronari i
parfumit ose do të të dhurojë, ose do të blesh prej
tij apo do të marrësh prej tij erë të mirë, ndërsa
farkëtari ose do të të djegë rrobat ose do të mar-
rësh erë të keqe nga ai."[3]
6Pendimi dhe kthimi i hakut: Haxhiu
duhet të pendohet për mëkatet me pendim
të sinqertë, sepse vazhdimi në mëkate sjell për-
fundim të keq, Allahu na ruajttë prej tyre, dhe
shpëtimi është i lidhur me pendimin.
Allahu thotë: "Pendohuni të gjithë tek Allahu,
o besimtarë, në mënyrë që të gjeni shpëtim."
Nur: 31
Dënimi është rezultat i mëkateve. Shkatërrimi
i popujve është prodhim i kundërshtimit të ur-
dhrave të Allahut dhe i zhytjes në ndalesat e
Allahut.
Obligohesh, o ti që ke marrë rrugën për në
haxh, që t'ua kthesh hakun pronarëve të tyre,
t'ia paguash borxhin borxhliut dhe t'ua kthesh
amanetet pronarëve të tyre.
7Posedimi i pasurisë së nevojshme: Haxhiu
nuk duhet të ketë nevojë që të presë t'i
japin të tjerët. Transmetohet nga Ebu Seid el
Hudrij, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, se Pe-
jgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem ka thënë:
"Kush përmbahet (për të mos kërkuar), Allahu e
ndihmon në të dhe kujt i mjafton ajo që posedon,
do t'i mjaftojë atij Allahu."[4]
8Morali i lartë dhe sjelljet e mira me të
tjerët: Tregohet nga Ebu Dherri, Allahu
qoftë i kënaqur prej tij, se Pejgamberi sal-lAl-
lahu alejhi ve sel-lem ka thënë: "Frikësoju Al-
lahut kudo që të jesh dhe pas të keqes vepro mirë,
do ta shlyejë atë, si dhe sillu ndaj njerëzve me
moral të mirë."[5] Po ashtu transmetohet nga
Abdullah ibën Amër ibën A’asi, Allahu qoftë i
kënaqur prej tij, se Pejgamberi sal-lAllahu ale-
jhi ve sel-lem ka thënë: "Kush dëshiron të largo-
het nga zjarri e të hyjë në xhennet, le ta zërë
vdekja duke besuar Allahun dhe Ditën e
Gjykimit si dhe të sillet me njerëzit ashtu siç
dëshiron të sillen ata me të." [6] D.m.th. të sillet
dhe të bashkëpunojë me njerëzit ashtu siç
______________
[3] Transmeton Buhariu (5534) dhe Muslimi (6692).
[4] Transmeton Buhariu (1469) dhe Muslimi (2424).
[5] Transmeton Tirmidhiu në "Sunenin" e tij 1987 me sened të mirë.
[6] Transmeton Muslimi 4776.

23. Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 0 9
22
dëshiron të bashkëpunojnë ata me të.
9Bërja e dhikrit (përmendja e Allahut):
Haxhiu duhet të bëjë dhikër dhe lutje
duke kërkuar falje për mëkatet e tij dhe ta
ruajë gjuhën e tij duke e përdorur vetëm për
fjalë të mira. Ai duhet ta kalojë kohën me atë
që i sjell dobi në dynja dhe ahiret. Transmeton
Ebu Hurejra, Allahu qoftë i kënaqur prej tij,
se Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem ka
thënë: "Kush beson Allahun dhe Ditën e
Gjykimit, le të flasë mirë ose le të heshtë."[7]
Gjithashtu transmetohet nga Ibën Abbasi, Al-
lahu qoftë i kënaqur prej tij, se Pejgamberi sal-
lAllahu alejhi ve sel-lem ka thënë: "Shumica e
njerëzve nuk ua dinë vlerën dy mirësive: shënde-
tit dhe kohës së lirë."[8]
10Kujdesi që të mos i bëhet dëm dikujt
qoftë me fjalë apo me vepër: Transme-
ton Abdullah Ibën Amëri, Allahu qoftë i kë-
naqur prej tij, se Pejgamberi sal-lAllahu alejhi
ve sel-lem ka thënë: "Musliman është ai nga
dora dhe gjuha e të cilit shpëtojnë muslimanët".[9]
Po ashtu, ai duhet të ketë kujdes të mos u bëjë
dëm të tjerëve me erën e keqe të duhanit. Kush
është sprovuar me pirjen e tij, e ka për obligim
ta lërë dhe të pendohet tek Allahu i Gjithë-
fuqishëm sepse me pirjen e duhanit dëmtohet
shëndeti dhe humb pasuria.
11Shkuarja e gruas në haxh vetëm me
burrin e vet apo me dikë tjetër, me të
cilin i ndalohet martesa: Haxhi nuk është
obligim për atë grua e cila nuk ka mahrem,
pasi ajo është jashtë fjalës së Allahut: "Për hir
të Allahut, vizita e shtëpisë (Qabes) është
obligim për atë që ka mundësi udhëtimi tek
ajo." Alu Imran: 97
Pra, nëse ajo nuk gjen mahrem, kjo aludon se
nuk ka mundësi të shkojë në haxh, ngase rua-
jtja e moralit, e gjakut dhe e pasurisë kanë për-
parësi para kryerjes së haxhit.
Për shkak të mëshirës së Tij për këtë ummet,
Allahu e bëri haxhin obligim për atë që ka
mundësi, duke e ditur dobësinë dhe pamu-
ndësinë e njerëzve.
Muslimanët nuk duhet t'ua vënë veshin
shumë atyre që e lejojnë shkuarjen e gruas në
haxh me një grumbull grash të sinqerta, por
pa mahrem.
VËREJTJE PËR DISA GABIME TË
HAXHIVE
1. Mosfjetja ne Mina natën e nëntë të Dhil-
hixhes: Shumë haxhi flenë në Arafat ose nda-
len në vendbanimet e tyre në Mekë nga
neglizhenca e tyre.
U themi atyre se Muhamedi sal-lAllahu alejhi
ve sel-lem, kur ishte paraditja e ditës së Tervi-
jës, dita e nëntë, shkoi në Mina dhe qëndroi
atje, fali drekën, dhe ikindinë dhe fjeti aty.
2. Mosfjetja në Muzdelife, vetëm një pjesë të
natës, e për këtë nuk e falin sabahun në të: Ky
është gabim fatal, ngase fjetja në Muzdelife
është shtyllë për shumë nga dijetarët islamë.
3. Gjuajtja e guralecëve në ditët e teshrikut
para zevalit: Kjo është kundër udhëzimit të
Muhamedit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, ngase
Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem priste
zevalin dhe kur kalonte ai, ecte me kafshën e
vet duke mos hipur në të dhe gjuante në se-
cilën nga një veç e veç.
Në vijim janë disa këshilla për punë të mira
gjatë udhëtimit për në haxh:
1. Përqendrohu në pastërtinë e rrobave, të
çadrës tënde, të banimit tënd, të ushqimit
tënd, ngase pastërtia të ndihmon në ruajtjen e
shëndetit dhe të ndihmon të mos sëmuresh.
2. Kujdesu nga hedhja e mbeturinave në
______________
[7] Transmeton Buhariu 6475 dhe Muslimi 74.
[8] Transmeton Buhariu 6412.
[9] Transmeton Buhariu 10 dhe Muslimi 64.

24. 23
Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 0 9
rrugët e njerëzve, që të mos bëhesh shkaktar
për pengimin e tyre. Je i obliguar t'i largosh
pengesat nga rruga dhe t'i vendosësh në vendet
e posaçme.
3. Bëhu durimtar nga dëmet e fqinjëve, mos
akuzo asnjërin prej tyre, kundërvihu me atë që
është sa më e mirë dhe me fjalë të mira e me
edukatë.
4. Kujdes nga fjalët ofenduese, kacafytjet,
polemikat e kota, në mënyrë që haxhi yt të jetë
sa ma i pranuar. Lexo fjalën e Allahut: “Koha
e haxhit është në muaj të caktuar. Kush vendos
të kryejë haxhin, le të largohet nga marrëd-
hëniet (me gruan), grindjet dhe sharjet.”
Bekare:197
Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem ka
thënë: “Ai që e bën haxhin dhe nuk flet fjalë të
turpshme apo nuk bën keq, kthehet prej mëkateve
të tij si në ditën kur e ka lindur nëna e tij.”
5. Bëhu modest në shitblerjet e tua, që janë të
lejuara për haxhiun. Pasurohu me moral të
mirë dhe mos u ballafaqo me askënd me atë
që ai e urren.
6. Kujdes në pirjen e duhanit dhe në shfaqjen
e moralit të ulët, sharjeve e ofendimeve, ngase
sharja e muslimanit është vepër e lig dhe vrasja
e tij është kufër.
7. Mos e humb kohën në tregje, në shitje dhe
blerje e në thashetheme.
8. Sillu butësisht me ata që ke afër vetes gjatë
tavafit dhe gjatë puthjes së Gurit të Zi, gjatë
ecjes në Safa dhe Merva dhe gjatë gjuajtjes së
guralecëve. Gjithë kjo butësi është e kërkuar
ngase Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem
ka thënë: "Kujt nuk i jepet butësia, nuk i jepen
shumë sende."
9. Mos e ngre zërin e lutjeve gjatë tavafit, ngase
pengon të tjerët.
10. Mos i shtyj njerëzit, posaçërisht gjatë puth-
jes së Gurit të Zi, të mjafton përshëndetja me
dorë në rast se ka kallaballëk.
Ki kujdes të mos gjuash me sandale apo gjëra
të ngjashme, ashtu siç bëjnë shumica e injo-
rantëve, ngase kjo është nga veprimet e urry-
era.
Kujdes se mos prekësh dritaren e varrit të
Muhamedit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem ose
murin e Qabes, me përjashtim të asaj që është
e lejuar, si prekja e Gurit të Zi ose puthja e tij
dhe prekja e "Rukun Jemani".
11. Ke obligim rruajtjen ose shkurtimin e
flokëve, ngase Allahu thotë: “Me siguri ju do
të hyni në xhaminë e shenjtë, dashtë Allahu, të
sigurt, kokërruar dhe flokëshkurtuar." Fet’h:
27 Ki kujdes se mos rruash mjekrën, gjë e cila
është haram, sipas konsensusit të dijetarëve.
Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem thotë:
"Shkurtoni mustaqet, lëshoni mjekrën dhe
kundërshtoni zjarrputistët."
12. Lexo sa më shumë Kuran dhe puno me të,
bëj tavaf, dërgo salavate mbi Muhamedin sal-
lAllahu alejhi ve sel-lem, bëj sa më shumë dua
e posaçërisht gjatë natës, Muhamedi sal-lAl-
lahu alejhi ve sel-lem thotë: "Kush zgjohet
natën dhe thotë "La ilahe ila Allahvahdehu la
sherike leh,lehul-mulku ve lehul hamdu ve huve
ala kuli shejin kadir, subhanallah velhamdulilah
ve la ilahe ila Allah, vAllahu ekber la havle ve
la kuvvete ila bil-lah", pastaj thotë "o Allah më
fal mua", apo lutje tjetër, i pranohet. Nëse merr
abdest dhe falet, i pranohet namazi."
Muslimani duhet t'u përmbahet këtyre sjell-
jeve dhe moraleve të larta përherë, në veçanti
gjatë udhëtimit të tij në haxh dhe umre.
Shkëputur nga libri: "Tebsirul Nasik bi Ahkamil
Menasik", i autorit Abdulmuhsin El Abbad el Bedër
Nesaih lil-Huxhaxh, Merkez Imam Albani, Jordani.
Pëmblodhën dhe përshtatën:
Namik Vehapi dhe Unejs Murati

25. "... O ju njerëz! Gjaku, pasuria dhe nderi juaj
janë të shenjta sikurse shenjtëria e kësaj dite, e
këtij muaji dhe e këtij vendi.
Pa dyshim se të gjitha gjakmarrjet që keni
pasur para xhahilijetit anulohen. E para prej
tyre është ajo e Ibën Rrebi ibën el Harithit
(djali i AbdulMutalibit), për të cilin në fëmi-
jërinë e tij kujdesej fisi Beni Sead dhe e vrau
Hudhejli.
Fajdja, kamata, është e gjitha e ndaluar dhe e
anuluar dhe kamata e parë që i nënshtrohet
këtij vendimi është kamata e Abbas ibën Abdul-
Mutalibit. Ajo është e tretur tërësisht.
Kini frikë Allahun për gratë tuaja, ngase ato
janë dorëzuar në besë të Zotit mbi supet tuaja.
Hutbeja Lamtumirëse e
Pejgamberit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem

26. U është lejuar jeta me to me fjalë të Allahut,
prandaj atyre nuk u lejohet të ftojnë dhe të
pranojnë askënd në shtëpi pa lejen tuaj. E,
nëse e bëjnë këtë, atëherë goditini ato me
goditje të lehtë e pa lëndime. Ato tek ju kanë
mbështetje financiare, ushqim dhe veshmbathje.
Unë në mesin tuaj kam lënë diçka. Nëse
kapeni për të, nuk do të devijoni asnjëherë:
Librin e Allahut. Ju gjithashtu do të pyeteni
për mua. Si do të përgjigjeni?” Thanë: “Do të
dëshmojmë se i ke kumtuar mesazhet e Zotit
tënd, duke e këshilluar ummetin tënd, duke e
realizuar misionin me të cilin ishe
ngarkuar.” Pastaj, duke e ngritur gishtin
tregues nga qielli dhe duke e drejtuar nga
njerëzit, thoshte: "O Allah, dëshmo! O Allah,
dëshmo!"
Shkëputur nga libri “Haxh-xhetu en-Nebijji”
të Muhamed Nasiruddin Albanit Allahu e mëshiroftë

27. Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 0 9
26
VLERA E DITËS SË
ARAFATIT
DHE DISA DISPOZITA TË SAJ
Në këtë ditë Allahu fal mëkatet, liron njerëzit nga xhehennemi dhe mburret para melaikeve
me njerëzit që qëndrojnë në Arafat. Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem thotë: "Nuk ka
ditë që Allahu liron më shumë robër nga zjarri i xhhennemit sesa dita e Arafatit. Atë ditë
Allahu afrohet afër tyre, pastaj mburret me ta para melaikeve duke u thënë: "Çfarë dëshi-
rojnë këta?”
F
alënderimi i takon Allahut për çdo
dhunti dhe mirësi që na dhuroi. E
falënderoj Atë për çdo shans për shly-
erjen e mëkateve që na mundësoi. E falën-
deroj Atë për Arafatin, ditën më të vlefshme
të vitit, që Ai e caktoi. E falënderoj në çdo
moment për këtë fe të pastër në të cilën na
udhëzoi, posaçërisht me pasimin e Sunnetit
të Pejgamberit alejhi selam, me të cilin na
ngriti dhe na begatoi.
Fjala më e mirë është fjala e Allahut, ndërsa
udhëzimi më i mirë është udhëzimi i Pejgam-
berit alejhi selam. Veprat më të këqija janë
bidatet, çdo bidat të çon në humbje dhe çdo
humbje të çon në zjarr të xhehennemit.
S'ka dyshim që Allahu i Lartësuar dëshiron
që robërit e Tij t’i drejtohen vetëm Atij dhe
të kërkojnë ndihmë dhe falje vetëm prej Tij.
Madje për ta ngulitur këtë çështje në zemrën
e çdo muslimani, Allahu caktoi disa muaj,
disa net dhe disa ditë për t’iu kthyer Atij më
shumë, për të kërkuar nga Ai me më seri-

28. 27
Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 0 9
ozitet dhe për të fituar sa më shumë mirësi
dhe shpërblime në botën tjetër.
Nga këto mundësi të arta është edhe dhuntia
e ditës së Arafatit, e cila është e veçantë,
vetëm një herë në vit, madje vetëm për një
pjesë të njerëzve, të cilët janë musafirë të Al-
lahut dhe i janë përgjigjur thirrjes së Allahut.
Arafati është vetëm një ditë, por për nga vlera
dhe dobia që ka llogaritet me vite, llogaritet
me gjithë jetën e njeriut. Duke pasur para-
sysh këtë dhunti të madhe të kësaj dite dhe
duke ditur që kjo ditë është afruar shumë,
desha që përmes disa këshillave t’i drejtohem
vetes së pari, pastaj atyre të cilët dëshirojnë
të bëjnë haxhin sivjet dhe atyre të cilët do ta
bëjnë në të ardhmen.
E lus Allahun të ma mundësojë realizimin e
këtij qëllimi dhe ky shkrim të jetë këshillë për
mua së pari e pastaj për të gjithë ata që e lex-
ojnë!
ÇFARË DO TË THOTË ARAFAT?
Fjala Arafat, që në gjuhën arabe shqiptohet
Arefete apo Arafat, rrjedh nga fjala “arefe”,
që do të thotë ka ditur, ka njohur. Dijetarët
islamë kanë dhënë disa mendime në lidhje
me arsyen e emërtimit të Arafatit me këtë
emër. Nga këto mendime të shumta do të
cekim tre mendimet më kryesore:
1. Është quajtur “arafete” ngase Xhibrili ale-
jhi selam kur ia ka treguar Ibrahimit alejhi
selam vendet e shenjta në Mekë, e ka pyetur:
"A i dite, a i njohe?" Ibrahimi alejhi selam
është përgjigjur: "Po, i dita, i dita."
2. Quhet “arafete” ngase njerëzit njihen njëri
me tjetrin në atë ditë.
3. Quhet ”arafete” ngase Ademi alejhi selam
është njohur me gruan e tij, Havanë, në këtë
vend, pasi kanë zbritur nga xhenneti.[1]
VLERA E KËSAJ DITE
1. Në këtë ditë Allahu ka plotësuar fenë e Tij
Në "Sahihun" e Buhariut dhe të Muslimit
tregohet se një çifut e ka pyetur Umerin, Al-
lahu qoftë i kënaqur prej tij: "O prijës i bes-
______________
[1] Shiko më gjerësisht “Sherhu Sahihil Buhari”(4/353); Iben Bettal, “Umdetul Kaari sherhu sahihil buhari” (4/259); ”Bedrud-din el Ajni el hanefi “Ik-
malul mu’lim sherhu sahihil muslim”(4/149); Kadi Ijad.
Vërejtje: Siç e pe edhe ti lexues i dashur, nuk dihet saktësisht se për çfarë arsyeje është emërtuar Arafati me këtë emër, mirëpo kështu thuhet në librat e dije-
tarëve. Sidoqoftë, dëshiroj ta informoj lexuesin që kjo çështje nuk është diçka me rëndësi, pasi njohja e saj nuk të ofron tek Allahu ashtu sikur mosnjohja e
saj nuk e dëmton aspak fenë e një muslimani, mirëpo për të qenë tema më e kompletuar, e pashë të rrugës t'i përmendja edhe këto informata, që ndoshta
për lexuesin nuk kanë qenë të njohura.

29. Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 0 9
28
imtarëve, keni një ajet në librin tuaj
(Kur’anin), që e lexoni. Sikur të na kishte
zbritur neve çifutëve një ajet i tillë, do ta
kishim bërë atë ditë feste." Umeri tha: "Cili
ajet është ai?" Çifuti i tha: "Sot përsosa për
ju fenë tuaj, plotësova ndaj jush dhuntinë
Time, zgjodha për ju Islamin fe.” Maide: 3
Atëherë Umeri i thotë: "E dimë këtë ditë dhe
e dimë vendin ku i ka zbritur ky ajet Pejgam-
berit alejhi selam, derisa ishte në Arafat, ditën
e xhuma."[2]
2. Kjo ditë është festë për muslimanët
Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem thotë:
"Dita e Arafatit, dita e prerjes së kurbanit
(Kurban Bajrami) dhe ditët e tjera të Ba-
jramit janë festë për ne pasuesit e Islamit dhe
ato ditë janë ditët e ngrënies dhe të pirjes.”[3]
3. Allahu i Lartësuar është betuar në këtë ditë
dhe i Madhërishmi nuk betohet vetëm se për
një gjë të madhërishme
Allahu i Lartësuar thotë: "Pasha atë që dësh-
mon dhe atë që dëshmohet.” (Buruxh: 3).
Dita e Arafatit është dita që dëshmohet.
Transmeton Ebu Hurejra, Allahu qoftë i kë-
naqur prej tij, se Pejgamberi sal-lAllahu alejhi
ve sel-lem ka thënë: "Dita e premtuar është
Dita e Kiametit, dita që dëshmohet është dita
e Arafatit dhe dita që dëshmon është dita e
xhuma...”[4]
4. Agjërimi i kësaj dite shlyen mëkatet e dy
viteve
Transmeton Ebu Katade, Allahu qoftë i kë-
naqur prej tij, se Pejgamberi sal-lAllahu alejhi
ve sel-lem është pyetur për agjërimin në ditën
e Arafatit dhe ka thënë: "Agjërimi i kësaj dite
i shlyen mëkatet e vitit të kaluar dhe të vitit që
vjen.”[5]
5. Në këtë ditë Allahu fal mëkatet, liron
njerëzit nga xhehennemi dhe mburret para
melaikeve me njerëzit që qëndrojnë në Arafat
Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem thotë:
"Nuk ka ditë që Allahu liron më shumë robër
nga zjarri i xhhennemit sesa dita e Arafatit. Atë
ditë Allahu afrohet afër tyre, pastaj mburret me
ta para melaikeve duke u thënë: "Çfarë dëshi-
rojnë këta?”[6]
6. Në këtë ditë ka shpresë të pranohen duatë
Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem thotë:
"Duaja më e mirë është duaja në ditën e
Arafatit.”[7]
DISA DISPOZITA TË KËSAJ DITE
Koha e qëndrimit në Arafat
Dijetarët islamë kanë mospajtime për fil-
limin e kohës së Arafatit. Disa mendojnë që
koha e qëndrimit në Arafat fillon që nga dalja
e agimit në ditën e nëntë deri në daljen e
agimit në ditën e dhjetë dhe ky është men-
dimi i medhhebit hanbeli.[8]
Disa të tjerë mendojnë që fillimi i qëndrimit
në Arafat është që prej hyrjes së drekës në
ditën e nëntë deri në agim të ditës së dhjetë
dhe ky është mendimi i hanefive dhe i
shafive.[9]
Që të gjithë janë të mendimit që dita e qën-
drimit në Arafat përfundon me daljen e
______________
[2] Transmeton Buhariu (45, sipas renditjes së Fethul barit), transmeton edhe Muslimi (7711) me disa ndryshime të vogla.
[3] Transmeton Nesaiu (3004), Ebu Davudi (2419) dhe Tirmidhiu ( 773). Shejh Albani e ka konsideruar të saktë.
[4] Transmeton Tirmidhiu (3339). Shejh Albani e ka konsideruar të mirë.
[5] Transmeton Muslimi (2804).
[6] Transmeton Muslimi (3354).
[7] Transmeton Tirmidhiu (3585). Shejh Albani e ka konsideruar të mirë.
[8] “El-Mugnij” (3/432), Ibën Kudame el Makdisi.
[9] Shiko “Bedaius-Sanai’”(2/125-127) Kasanij el hanefi, “Nihajetul Muhtaxh”(2/422-423) Shemsud-din Erremli.

30. 29
Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 0 9
agimit në ditën e dhjetë, pra në ditën e Ba-
jramit.
Kurse sa i përket fillimit të qëndrimit, si
duket mendimi më i saktë është mendimi i
dytë, pasi një gjë të tillë e ka vepruar edhe
Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem dhe
ka thënë: ”Merrini nga unë dispozitat e hax-
hit.”[10]
Qëndrimi në Arafat
Qëndrimi në Arafat është ndër shtyllat e hax-
hit, ashtu siç thotë Pejgamberi sal-lAllahu
alejhi ve sel-lem: "Haxhi është qëndrimi në
Arafat.”[11]
Për atë person që nuk qëndron në Arafat
ditën apo natën, qoftë edhe një çast, nuk ka
haxh. Për këtë çështje ka konsensus mes di-
jetarëve islamë.[12]
Mirëpo nëse ai nuk arrin të qëndrojë ditën e
Arafatit në Arafat (ditën e nëntë), e ka të
lejuar të qëndrojë natën e dhjetë deri në
agim, ngase Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve
sel-lem ka thënë: "Kush e zë Arafatin para se
të dalë agimi (ditën e Bajramit), e ka zënë hax-
hin.”[13]
Personi që qëndron në Arafat ditën obligohet
të qëndrojë deri në perëndimin e diellit dhe
nëse largohet nga Arafati dhe nuk kthehet
më derisa të perëndojë dielli, sipas shumicës
së dijetarëve ky person obligohet të shpaguajë
ngase ka lënë një obligim, bazuar në fjalën e
Ibën Abbasit, Allahu qoftë i kënaqur prej tij:
"Kush ka lënë apo ka harruar diçka nga dis-
pozitat e haxhit, le të derdhë gjak.”[14] Kjo do
të thotë se ai duhet të therë një dele.
Kushtet e qëndrimit në Arafat
Për të qenë qëndrimi në Arafat i pranuar, di-
jetarët kanë përmendur disa kushte:
- të qenët musliman (ky kusht është paraprak
për çdo vepër të fesë);
- të qenët i mençur, ngase i çmenduri nuk ka
qëllim;
- të jetë bërë nijeti për haxh.
Përveç këtyre kushteve për të cilat nuk ka
mospajtim mes dijetarëve,[15] ekzistojnë edhe
disa çështje të tjera për të cilat dijetarët kanë
rënë në mospajtim mes tyre, si p.sh. qën-
drimi në Arafat tërë kohën duke fjetur apo
qëndrimi gjatë tërë ditës i alivanosur. Pra, ai
person që ka njërën nga këto dy gjendje a
konsiderohet që ka ndenjur në Arafat dhe
kështu haxhi i tij është i saktë apo jo? E sakta
për këto dy gjendje është se personit në fjalë
i llogaritet që e ka zënë Arafatin, domethënë
haxhin, ngase Pejgamberi sal-lAllahu alejhi
ve sel-lem ka thënë: "Kush qëndron në
Arafat…” Një person i tillë ka qëndruar në
Arafat, prandaj edhe haxhi i tij është i plotë
inshallah.[16]
Namazi në Arafat
Haxhiu duhet të falë gjatë qëndrimit në
Arafat vetëm farzet e drekës dhe të ikindisë
të shkurtuara dhe të bashkuara. Pra, ai fal dy
rekate farz të drekës dhe dy rekate farz të
ikindisë me një ezan dhe dy ikamete, ngase
kështu ka vepruar Pejgamberi sal-lAllahu ale-
jhi ve sel-lem, ashtu siç është transmetuar në
hadithin e Xhabirit, Allahu qoftë i kënaqur
prej tij.[17]
______________
[10] “Sahihu Xhami’is-sagir we zijadetuhu” (9192).
[11] Transmeton Nesaiu (3016), Tirmidhiu(889), Ibën Maxheh (3015). Shejh Albani e ka konsideruar të vërtetë.
[12] Shiko “Et-temhid”(10/20) Ibën Abdul-Berr, “Bidajetul Muxhtehid”(1/335) Ibën Rushd.
[13] Transmeton Tirmidhiu (2975). Shejh Albani e ka konsideruar të vërtetë.
[14] Transmeton Imam Maliku “El Muvetta” (890).
[15] Shiko “Silsiletud-davabitil Fikhije”, Velid ibën Nasir Essuajdan.
[16] Shiko më gjerësisht këtë çështje dhe mospajtimin e dijetarëve në të si dhe argumentet e tyre në "El-Mugnij” i Ibën Kudames (7/155), “El-Mexhmu’ul
Muhedh-dheb” i Imam Neveviut (8/118), “El-Mebsut”(5/62) i Serahsiut.
[17] Hadithin e Xhabirit e transmeton Imam Muslimi (3009).

31. Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 0 9
30
Abdesti gjatë qëndrimit në Arafat
Nuk është obligim që haxhiu gjatë qëndrimit
në Arafat të ketë abdest, ngase për një gjë të
tillë nuk kemi argument. Mirëpo s'ka dysh-
im që qëndrimi me abdest është më i prefer-
uar, ngase kështu ka qenë udhëzimi i
Pejgamberit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem gjatë
gjithë jetës së tij.[18]
Agjërimi i kësaj dite
Përmendëm në fillim vlerën e madhe që ka
agjërimi i kësaj dite, mirëpo kjo nuk është në
formë të përgjithshme, për arsye se sipas Sun-
netit të Pejgamberit sal-lAllahu alejhi ve sel-
lem është më e preferuar për haxhiun të mos
e agjërojë këtë ditë, në mënyrë që të jetë sa
më i fortë dhe të ketë energji më shumë që
të bëjë dua. Ashtu ka vepruar edhe Pejgam-
beri sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, i cili në
prezencë të haxhive piu një gotë me qumësht
derisa kishte hipur mbi deve.[19] Por vlera e
madhe e agjërimit të kësaj dite vlen për atë
person i cili nuk gjendet në haxh.
Drejtimi nga kibla gjatë duasë
Është sunnet që haxhiu gjatë bërjes së duasë
ditën e Arafatit të drejtohet nga kibla, ashtu
siç ka vepruar Pejgamberi sal-lAllahu alejhi
ve sel-lem, sipas transmetimit të Xhabirit, Al-
lahu qoftë i kënaqur prej tij.[20]
Disa gabime që bëhen në këtë ditë
1. Disa haxhi nuk kanë kujdes gjatë qën-
drimit në Arafat, prandaj edhe ka mundësi
të qëndrojnë jashtë kufijve të Arafatit duke
mos e hetuar dhe kështu u humb haxhi pa e
vënë re. Ata duhet të jenë të kujdesshëm që
të mos i kalojnë shenjat e kufijve të Arafatit.
Për këtë arsye janë vendosur shenja të mëdha
që tregojnë kufijtë e Arafatit, shenja të cilat
shihen shumë qartë.
2. Disa haxhi në vend që të drejtohen nga
kibla kur bëjnë dua, drejtohen nga Kodra e
Arafatit ngase kanë dëgjuar që Pejgamberi
sal-lAllahu alejhi ve sel-lem është drejtuar
ashtu. Është e vërtetë që Pejgamberi sal-lAl-
lahu alejhi ve sel-lem është drejtuar nga
kodra, por i tillë ka qenë drejtimi i kiblës së
tij, ngase ai ishte mbrapa kodrës dhe në drej-
tim të kiblës kishte edhe kodrën.
3. Disa haxhi mundohen të gjejnë vendin ku
ka qëndruar Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve
sel-lem dhe kështu lodhen dhe humbin
kohën duke e kërkuar. Kjo vepër është
teprim, ngase Pejgamberi sal-lAllahu alejhi
ve sel-lem, kur është ndalur në Arafat, ka
thënë: ”U ndala këtu, edhe pse i gjithë Arafati
është vend për qëndrim.”[21]
4. Disa haxhi mendojnë që kodra në të cilën
është ndalur Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve
sel-lem ka një shenjtëri të veçantë, edhe më
keq kur disa shkojnë tek ajo kodër dhe mar-
rin guralecë apo pjesë të drurëve nga bindja
se ato kanë një vlerë të veçantë. E gjithë kjo
është e ndaluar rreptësisht, pasi çdo musli-
man duhet të ketë bindjen që asgjë nuk
mund t’i bëjë dobi e as dëm, përveç nëse do
Allahu. Prandaj kjo kodër është si çdo kodër
tjetër dhe nuk ka ndonjë shenjtëri apo vlerë
të veçantë.
5. Disa haxhi nga nxitimi dalin nga Arafati
para perëndimit të diellit. Kjo vepër është e
ndaluar dhe është përngjasim me politeistët,
të cilët largoheshin nga Arafati para perën-
dimit të diellit, kurse Pejgamberi sal-lAllahu
alejhi ve sel-lem e kundërshtoi veprën e tyre
duke ndenjur në Arafat deri në perëndimin
e diellit.
6. Disa haxhi e kalojnë këtë ditë si çdo ditë
tjetër, duke biseduar ose duke dalë për të
blerë gjëra ushqimore, a thua se do të rrinë
______________
[18] Shiko “El-Mugnij” (7/155).
[19] Transmeton Imam Buhariu (1661) dhe Imam Muslimi (2688).
[20] Transmeton Imam Muslimi (3009).
[21] “Sahihu Xhami’is-sagir” (11694).