τουρκία

1. Γεώργιος
Χ.
Μπάλτος
Ιωάννης
Γ.
Βιδάκης
Ο
εχθρός
στην
πόρτα
μας
Γεώργιος Χ. Μπάλτος - Ιωάννης Γ. Βιδάκης
Ο ΕΧΘΡΟΣ
ΣΤΗΝ ΠΟΡΤΑ ΜΑΣ
Νεοοθωμανισμός διαχρονικά
σημαίνει Εκτουρκισμός
Δρ. Γεώργιος Μπάλτος
Ο Γεώργιος Μπάλτος του
Χρήστου είναι Διδάκτωρ του
Τμήματος Ναυτιλίας και Επιχει-
ρηματικών Υπηρεσιών του Πα-
νεπιστημίου Αιγαίου, καθώς
και ερευνητής του Ευρωπαϊκού
Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου
Φλωρεντίας. Επίσης, είναι πτυ-
χιούχος του Τμήματος Νομικής
του Δημοκρίτειου Πανεπιστη-
μίου Θράκης, ενώ έλαβε MBA
στη Χρηματοοικονομική Δια-
χείριση (Ναυτική Σχολή Μετα-
πτυχιακών Σπουδών, Καλιφόρ-
νια, ΗΠΑ) και ΜΑ σε ειδικές
μεταφράσεις (Πανεπιστήμιο
Roehampton, Λονδίνο).
Υπηρέτησε ως Οικονομι-
κός Αξιωματικός σε πολεμικά
πλοία και ναυτικές υπηρεσί-
ες, καθώς και ως επικεφαλής
επιθεωρήσεων ποιότητας και
προγραμμάτων πιστοποίησης
σε εγκαταστάσεις υποστήρι-
ξης. Δίδαξε Διαχείριση Ποι-
ότητας σε διάφορες Σχολές
σχετικής εξειδίκευσης. Είναι
πιστοποιημένος Σύμβουλος
Εσωτερικού Ελέγχου και Δια-
χείρισης Κινδύνου Επιχειρή-
σεων (CIA, CRMA, CCSA). Έχει
πλούσια συγγραφική και αρ-
θρογραφική δραστηριότητα σε
ελληνικά και διεθνή περιοδικά
για θέματα διεθνών σχέσεων,
γεωπολιτικής και ενεργειακής
ασφάλειας.
Η ανά χείρας μελέτη αναζητεί την απάντηση σε ένα από
τα πιο καυτά ερωτήματα που χαρακτηρίζουν τις σύγχρονες,
και όχι μόνον, ελληνοτουρκικές σχέσεις, δηλαδή ποια από
τις «δύο Τουρκίες» είναι πιο «ασφαλής», ή και λιγότερο
απειλητική, ως γείτονας, η Τουρκία της κεμαλικής παράδο-
σης και του βαθέος στρατο-κράτους ή η κυβερνώσα μετα-
μοντέρνα αναβίωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με το
περιούσιο στρατηγικό βάθος που «καπνίζει στις στέγες των
σπιτιών από τις υπερκαυκάσιες στέπες ως τα έγκατα της
Ανατολίας στις παρυφές του ματωμένου Ευφράτη», οριο-
θετώντας τα κατά τον Ρ.Τ. Ερντογάν «σύνορα της καρδιάς»,
τα οποία ωστόσο δεν σέβονται ιστορικά δικαιώματα και δι-
εθνή δίκαια άλλων λαών;
Η πρώτη είναι «γνωστή και προβλέψιμη», εριστική και
διεκδικητική. Η δεύτερη μοιάζει με μωσαϊκό από αντιφά-
σεις, που ζυγοσταθμίζει ισλαμισμό και λαϊκισμό, καπιτα-
λισμό και ευρωπαϊσμό, πατριωτισμό και παντουρκισμό,
άγνωστη, ακόμη και «απρόβλεπτη», όχι όσον αφορά τις
ούτως ή άλλως διατυμπανιζόμενες και ευλαβικά τηρούμε-
νες επεκτατικές και αναθεωρητικές υποσχέσεις, απειλές και
προθέσεις της, αλλά αναφορικά με τις διαστάσεις του ρί-
σκου που αναλαμβάνει, και την ευελιξία στη διαμόρφωση
και διαχείριση συμμαχιών.
Δεδομένης της σχετικότητας και των εκπλήξεων που
επιφυλάσσει η ιστορία, η πρόβλεψη είναι σχεδόν αδύνα-
τη. Έχει, εντούτοις, εξαιρετική σημασία να γνωρίζουμε τα
γεγονότα, τα αίτια και τα κίνητρα που εξέθρεψαν είτε τον
κεμαλισμό είτε τον οθωμανισμό και τη νεότερη ερντογανι-
κή εκδοχή του, καθώς και τις δυνατότητες ή τις αδυναμίες
τους, χάριν όχι της πρόβλεψης, αλλά της πρόληψης ιστορι-
κών καταστροφών και περαιτέρω διασάλευσης της ειρήνης
και της ευημερίας στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση
Ανατολή.
Ιωάννης Βιδάκης, Αρχι-
πλοίαρχος (Ο) ΠΝ ε.α.
Ο Ιωάννης Βιδάκης του Γε-
ωργίου γεννήθηκε στον Πει-
ραιά το 1962. Πτυχιούχος του
Οικονομικού Τμήματος του Πα-
νεπιστημίου Αθηνών, εισήλθε
στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων
το 1985 ως Δόκιμος Σημαιοφό-
ρος του Οικονομικού Σώματος,
αποφοιτώντας στα τέλη του
1986. Υπηρέτησε σε πολεμικά
πλοία και ναυτικές υπηρεσίες,
σε επιμελητειακές, εφοδιαστι-
κές και επιτελικές θέσεις.
Παράλληλα, κατά τη διάρ-
κεια της σταδιοδρομίας του,
έλαβε Πτυχίο Διεθνών και Ευ-
ρωπαϊκών Σπουδών και ΜΑ
στα Οικονομικά, στα Logistics
και στην Εκπαίδευση.
Είναι Διδάκτορας του Τμή-
ματος Ναυτιλίας και Επιχειρη-
ματικών Υπηρεσιών, της Σχο-
λής Επιστημών της Διοίκησης
του Πανεπιστημίου Αιγαίου.

2. Αξιότιμες κυρίες, Αξιότιμοι κύριοι,
είμαστε στην ευχάριστη θέση να σας ενημερώσουμε
για την κυκλοφορία από τις εκδόσεις Ινφογνώμων του
βιβλίου μας με τίτλο:
«Ο εχθρός στην πόρτα μας.
Νεοοθωμανισμός διαχρονικά σημαίνει Εκτουρκισμός»
Πρόκειται για μία εργασία η οποία αναζητεί την
απάντηση σ΄ ένα από τα πιο καυτά ερωτήματα που
χαρακτηρίζουν τις σύγχρονες, και όχι μόνον,
ελληνοτουρκικές σχέσεις, δηλαδή ποια από τις «δύο
Τουρκίες» είναι πιο «ασφαλής», ή και λιγότερο απειλητική,
ως γείτονας, η Τουρκία της κεμαλικής παράδοσης και του
βαθέος στρατο-κράτους ή η κυβερνώσα μεταμοντέρνα
αναβίωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με το περιούσιο
στρατηγικό βάθος που «καπνίζει στις στέγες των σπιτιών
από τις υπερκαυκάσιες στέπες ως τα έγκατα της Ανατολίας
στις παρυφές του ματωμένου Ευφράτη», οριοθετώντας τα
κατά τον Ρ.Τ. Ερντογάν «σύνορα της καρδιάς», τα οποία
ωστόσο δεν σέβονται ιστορικά δικαιώματα και διεθνή
δίκαια άλλων λαών;
Η μελέτη προσεγγίζει συστηματικά τη σπουδαιότητα
αλλά και την περιοδικότητα του πολιτικού ρεφορμισμού
που διατρέχει την τουρκική πολιτεία κατά τις τελευταίες
δεκαετίες, προσδιορίζοντας το γεωπολιτικό τοπίο της
Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής σε σχέση
με τις κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις στην Τουρκία, αλλά και
την ασύγκριτα μεγαλεπήβολη δυναμική που έλαβε ο
πολιτικός βίος του ηγέτη Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, καθώς
και το ισλαμικό κόμμα του.
Τα συμπεράσματα τα οποία προέκυψαν ευελπιστούμε ότι
θα συνδράμουν και το δικό σας αξιόλογο έργο στον οικείο
χώρο, αναμένεται δε ότι θα συνεισφέρουν στην διεύρυνση
και στη βελτίωση του τρόπου «ανάγνωσης» και ερμηνείας
των γεγονότων στο εσωτερικό της Τουρκίας, στην
Ανατολική Μεσόγειο και στη Μέση Ανατολή.
Με εκτίμηση,
Οι συγγραφείς
Γεώργιος Μπάλτος - g.baltos@yahoo.gr
Ιωάννης Βιδάκης – johnvidos2000@yahoo.gr
Αθήνα, Φεβρουάριος 2021
Τίτλος:
«Ο εχθρός στην πόρτα μας.
Νεοοθωμανισμός διαχρονικά
σημαίνει Εκτουρκισμός»
Συγγραφείς:
Γεώργιος Χ. Μπάλτος
Ιωάννης Γ. Βιδάκης
Εκδότης: ΙΝΦΟΓΝΩΜΩΝ
Φιλελλήνων 14, 10557 Αθήνα
Τ 2103316036, Φ 2103250421
info@infognomon.gr,
www.infognomon.com
Κατηγορία: Πολιτική
σελ.: 333
Μέγεθος: 15,8 Χ 24
ISBN: 978-618-5219-93-2
Κωδ.: 86979Π38

3. Σταχυολογούμε από πρόσφατη βιβλιοκριτική του Δρ. Ι. Γαλαριώτη στο Foreign Affairs –
The Hellenic edition Αρ. Τεύχ. 68:
«Αναζητούσα εδώ και καιρό ένα τέτοιο βιβλίο σχετικό με τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, που
είναι πιο διεισδυτικό στην ερμηνεία των σχέσεων των δύο κρατών, Ελλάδας και Τουρκίας, και
πιο τεκμηριωμένο από άποψη στρατηγικής και ερευνητικής ανάλυσης…
Ο εχθρός στην πόρτα μας» αποδείχθηκε αυτό που αναζητούσα: μια σπουδή «εχθρογνωσίας»
και ακόμη περισσότερο «αυτογνωσίας», η οποία ξεκλειδώνει τους κύκλους που εκτελεί η ιστορία
και τη συνάρτηση που διαμορφώνει την ισχύ και την αντοχή των λαών στο χρόνο…
Παρόμοια εκτίμησα τον βήμα-βήμα παραλληλισμό Ερντογάν-Οζάλ-Μεντερές-Αμπντούλ Χαμίτ
Β΄. Τα στελέχη και οι υποστηρικτές του AKP διευκρινίζονται ως νεο-οθωμανοί του 21ου αιώνα
σε αντιδιαστολή προς νεότουρκους και νεο-οθωμανούς του 19ου
αιώνα. Στην ίδια λογική,
παρόμοια «ιστορική ανακύκλωση» εξετάζεται για τις κυβερνήσεις Ερμπακάν, Οζάλ και
Μεντερές εντός του 20ου αιώνα με γνώμονα τις επαναλήψεις οθωμανικών, φιλο-οθωμανικών
ή απλούστερα νοσταλγικών προς την Οθωμανική Αυτοκρατορία πολιτικών και πρακτικών στο
δημόσιο βίο της Τουρκίας…
Σε όρους διαχρονικότητας, είναι βέβαιο ότι το βιβλίο αυτό ο αναγνώστης θα το διαβάσει
αποκομίζοντας πλούτο ιδεών και γνώσεων για πολιτικές και πρακτικές, αλλά θα επανέλθει και
για άντληση ειδικών πληροφοριών, και κάθε φορά εντρυφώντας θα ανακαλύπτει νέες
ενδιαφέρουσες οπτικές. Η πολιτική χρησιμότητα εν ολίγοις της μελέτης είναι ενδιαφέρον να
ανιχνευθεί σε σύγκριση με άλλες μελέτες, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι η ελληνική
στρατηγική αποτροπής πρέπει να χαραχθεί σε μακροπρόθεσμο και ολιστικό επίπεδο εξωτερικής
πολιτικής».
Ο Γεώργιος Μπάλτος του Χρήστου είναι Διδάκτωρ του
Τμήματος Ναυτιλίας και Επιχειρηματικών Υπηρεσιών
του Πανεπιστημίου Αιγαίου, καθώς και ερευνητής του
Ευρωπαϊκού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου
Φλωρεντίας. Επίσης, είναι πτυχιούχος του Τμήματος
Νομικής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, ενώ
έλαβε MBA στη Χρηματοοικονομική Διαχείριση
(Ναυτική Σχολή Μεταπτυχιακών Σπουδών, Καλιφόρνια,
ΗΠΑ) και ΜΑ σε ειδικές μεταφράσεις (Πανεπιστήμιο
Roehampton, Λονδίνο).
Υπηρέτησε ως Οικονομικός Αξιωματικός σε πολεμικά
πλοία και ναυτικές υπηρεσίες, καθώς και ως
επικεφαλής επιθεωρήσεων ποιότητας και
προγραμμάτων πιστοποίησης σε εγκαταστάσεις
υποστήριξης. Δίδαξε Διαχείριση Ποιότητας σε διάφορες
Σχολές σχετικής εξειδίκευσης. Είναι πιστοποιημένος
Σύμβουλος Εσωτερικού Ελέγχου και Διαχείρισης
Κινδύνου Επιχειρήσεων (CIA, CRMA, CCSA). Έχει
πλούσια συγγραφική και αρθρογραφική δραστηριότητα
σε ελληνικά και διεθνή περιοδικά για θέματα διεθνών
σχέσεων, γεωπολιτικής και ενεργειακής ασφάλειας.
Ιωάννης Βιδάκης, Αρχιπλοίαρχος (Ο) ΠΝ ε.α.
Ο Ιωάννης Βιδάκης του Γεωργίου γεννήθηκε στον Πειραιά
το 1962. Πτυχιούχος του Οικονομικού Τμήματος του
Πανεπιστημίου Αθηνών, εισήλθε στη Σχολή Ναυτικών
Δοκίμων το 1985 ως Δόκιμος Σημαιοφόρος του
Οικονομικού Σώματος, αποφοιτώντας στα τέλη του 1986.
Υπηρέτησε σε πολεμικά πλοία και ναυτικές υπηρεσίες, σε
επιμελητείες, εφοδιαστικές και επιτελικές θέσεις.
Παράλληλα, κατά τη διάρκεια της σταδιοδρομίας του,
έλαβε Πτυχίο Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών και ΜΑ
στα Οικονομικά, στα Logistics και στην Εκπαίδευση. Είναι
Διδάκτορας του Τμήματος Ναυτιλίας και
Επιχειρηματικών Υπηρεσιών, της Σχολής Επιστημών της
Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αιγαίου.
Έχει πλούσια συγγραφική και αρθρογραφική
δραστηριότητα σε ελληνικά και διεθνή περιοδικά για
θέματα διεθνών σχέσεων, γεωπολιτικής και ενεργειακής
ασφάλειας.

4. Το βιβλίο των Δρ. Γεωργίου Μπάλτου και Ιωάννη Βιδάκη, Αρχιπλοιάρχου (Ο) ΠΝ ε.α.
από τις Εκδόσεις Ινφογνώμων: «Ο εχθρός στην πόρτα μας. Νεοοθωμανισμός διαχρονικά
σημαίνει Εκτουρκισμός» αναζητεί την απάντηση σε ένα από τα πιο καυτά ερωτήματα
που χαρακτηρίζουν τις σύγχρονες, και όχι μόνον, ελληνοτουρκικές σχέσεις, δηλαδή
ποια από τις «δύο Τουρκίες» είναι πιο «ασφαλής», ή και λιγότερο απειλητική, ως
γείτονας, η Τουρκία της κεμαλικής παράδοσης και του βαθέος στρατο-κράτους ή η
κυβερνώσα μεταμοντέρνα αναβίωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με το περιούσιο
στρατηγικό βάθος που «καπνίζει στις στέγες των σπιτιών από τις υπερκαυκάσιες
στέπες ως τα έγκατα της Ανατολίας στις παρυφές του ματωμένου Ευφράτη …»
Γράφει ο Δρ. Ιωάννης Γαλαριώτης, Ερευνητής Ευρωπαϊκού Πανεπιστημιακού
Ινστιτούτου της Φλωρεντίας.
Την τελευταία δεκαετία, η σύγχρονη ελληνική βιβλιογραφία περί τις διεθνείς
σχέσεις έχει εμπλουτιστεί ποσοτικά και ποιοτικά. Το σχετικό αναγνωστικό κοινό έχει
διευρυνθεί ως συλλογική έκφραση μιας κοινωνίας που πρόσφατα ζυμώθηκε από
απανωτές πολιτικο-οικονομικές αλλά και ηθικές κρίσεις και διαψεύσεις. Μία από
αυτές που απασχολεί διαχρονικά τη χώρα μας αφορά τις σχέσεις με τη γειτονική
Τουρκία. Οι εντάσεις που έχουν προκληθεί και συνεχίζουν με αμείωτο ρυθμό να
απασχολούν τις σχέσεις των δύο κρατών, Ελλάδας και Τουρκίας, είναι
πολυδιάστατες: γεωπολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές, πολιτισμικές και
γενικότερα κάθε πολιτικής χροιάς. Αυτή η ανεξίτηλη σταθερά, δηλαδή τα
προβλήματα στις σχέσεις Ελλάδας και Τουρκίας, έχει αποτελέσει αντικείμενο
ανάλυσης, σχολιασμού και αντιπαράθεσης μεταξύ των ακαδημαϊκών
διεθνολόγων, των χαρακτών πολιτικής αλλά και της ίδιας της κοινωνίας στην
Ελλάδα. Είναι λογικό μια κρίση που ταλανίζει τη χώρα μας εδώ και δεκαετίες και
που συνεχίζει να αποτελεί το μέγιστο ζήτημα της ελληνικής εξωτερικής
πολιτικής να επιζητά νέες προσεγγίσεις. Σε αυτή την κατεύθυνση είναι πολύτιμη
η συνδρομή του βιβλίου «Ο εχθρός στην πόρτα μας – Νεοθωμανισμός διαχρονικά
σημαίνει Εκτουρκισμός», που μέσα από μια νηφάλια ανάλυση προσπαθεί να
χαράξει νέους δρόμους στη μελέτη των ελληνοτουρκικών σχέσεων και τη θέση
της γειτονικής Τουρκίας στο παγκόσμιο και περιφερειακό γεωπολιτικό
οικοδόμημα.
Αναζητούσα εδώ και καιρό ένα τέτοιο βιβλίο σχετικό με τις
ελληνοτουρκικές σχέσεις, που είναι πιο διεισδυτικό στην ερμηνεία των σχέσεων
των δύο κρατών, Ελλάδας και Τουρκίας, και πιο τεκμηριωμένο από άποψη
στρατηγικής και ερευνητικής ανάλυσης. Είναι μεν αξιόλογα τα επίκαιρα άρθρα
που συχνά συναθροίζονται είτε σε βιβλία είτε στον τύπο και ενημερώνουν τον
αναγνώστη, εξασκώντας την κρίση και την κριτική του, αλλά είναι επίσης ανάγκη
να αντιμετωπίζονται τα εθνικά θέματα και μέσα από πιο συγκροτημένες
αναλύσεις, με ορισμούς, ερευνητικά ερωτήματα και προσεγγίσεις με αρχή, μέση
και τέλος, αξιοποιώντας ολιστικά και οργανικά μια τομή ιστορικής, οικονομικής,
πολιτισμικής και γεωπολιτικής συγχρόνως συναλήθευσης. Οι συγγραφείς του εν

5. λόγω βιβλίου, μέσα από την εμπειρία τους στους εργασιακούς και ακαδημαϊκούς
κύκλους τους, επιτυχημένα συνθέτουν γνώση και συμβουλευτική με αξιόπιστη
μεθοδολογία έρευνας τόσο θεωρητικής όσο και εμπειρικής.
«Ο εχθρός στην πόρτα μας» αποδείχθηκε αυτό που αναζητούσα: μια
σπουδή «εχθρογνωσίας» και ακόμη περισσότερο «αυτογνωσίας», η οποία
ξεκλειδώνει τους κύκλους που εκτελεί η ιστορία και τη συνάρτηση που
διαμορφώνει την ισχύ και την αντοχή των λαών στο χρόνο. Η εμβάθυνση στο
θέμα διαφαίνεται από συστημικές προσεγγίσεις που συζητούν το Ανατολικό
Ζήτημα ως πλαίσιο αναφοράς, όπου ποικίλα καθεστώτα της Μέσης Ανατολής
αμφισβητούν κατά πόσο οι πολίτες δύνανται να εκτιμήσουν και να προστατέψουν
τα αγαθά της δημοκρατίας. Το επιχείρημα της χειραγώγησης των πολιτικά
«ανώριμων» μαζών συχνά αποτελεί το πρώτο επινόημα στο ιδεολογικό
οπλοστάσιο αυτο-νομιμοποίησης των δικτατοριών, και πράγματι συχνά
επικρατεί στην Τουρκία.
Σπάνια σε προηγούμενα πονήματα συνάντησα τη διαχρονική τουρκική
πολιτική «κακοδαιμονία» ως προϊόν αποτυχημένου εκδυτικισμού. Οι συγγραφείς
πράγματι αναλύουν το εγγενές παράδοξο της διαδικασίας εκδυτικισμού από τον
18ο αιώνα και εφεξής, όταν η Οθωμανική Αυτοκρατορία επιζητούσε με
«δυτικόφερτα ή δυτικότροπα» μέσα (βλέπε πακτωλούς οικονομικών ενισχύσεων
και επενδυτικών διομολογήσεων) να ενισχύσει ιδιαίτερα τη δημόσια διοίκηση, το
στρατό και το φορολογικό σύστημα, για να ισχυροποιηθεί και να αντισταθεί,
όπως δήθεν και σήμερα, πιο σθεναρά στην «κανονιστική» δυναμική των δυτικο-
ευρωπαϊκών εθνών.
Παρόμοια εκτίμησα τον βήμα-βήμα παραλληλισμό Ερντογάν-Οζάλ-
Μεντερές-Αμπντούλ Χαμίτ Β΄. Τα στελέχη και οι υποστηρικτές του AKP
διευκρινίζονται ως νεο-οθωμανοί του 21ου αιώνα σε αντιδιαστολή προς
νεότουρκους και νεο-οθωμανούς του 19ου
αιώνα. Στην ίδια λογική, παρόμοια
«ιστορική ανακύκλωση» εξετάζεται για τις κυβερνήσεις Ερμπακάν, Οζάλ και
Μεντερές εντός του 20ου αιώνα με γνώμονα τις επαναλήψεις οθωμανικών, φιλο-
οθωμανικών ή απλούστερα νοσταλγικών προς την Οθωμανική Αυτοκρατορία
πολιτικών και πρακτικών στο δημόσιο βίο της Τουρκίας: Από το ιδεολογικό και
ιστορικό πλαίσιο προ της ίδρυσης του τουρκικού κράτους στα κεμαλικά χρονικά,
τη νέα πολιτική-ισλαμική τάξη πραγμάτων, την Τουρκία ως παράδειγμα και
αντιπαράδειγμα πολιτικού εκσυγχρονισμού, τη μετατόπιση του γεωστρατηγικού
και γεωπολιτισμικού άξονά της, το ρόλο της ηγεσίας της ως και τη μεθοδολογία
για τη μέτρηση της γεωπολιτικής περιφερειακής ισχύος και τον αντίκτυπό της
στα ελληνικά συμφέροντα. Η ανάλυση του ρόλου της αυταρχικής ηγετικής
προσωπικότητας σε συνδυασμό με την οθωμανική και τουρκική πολιτική
ιδιοσυγκρασία είναι ευφυής, ιδιαίτερα που τοποθετείται σε αναφορά με τις
κονστρουκτιβιστικές ερμηνείες των κοινωνικο-πολιτικών εξελίξεων.
Η εμφάνιση και η ποιότητα της έκδοσης είναι υψηλού επιπέδου. Ο τίτλος
είναι βέβαια προκλητικός όσο και ρεαλιστικός. Η γειτόνισσα χώρα, σύμφωνα με
τους συγγραφείς, πληροί όλα τα κριτήρια μιας διαρκούς και συστηματικής σε

6. βάρος της Ελλάδας απειλής. Αυτή η προσέγγιση ερευνάται σε βάθος, διαχρονικά
και πολυδιάστατα, σε αναζήτηση όχι θυμού και πόνου αλλά διεξόδου,
στρατηγικής ευφυίας και τεχνοκρατικής εξουδετέρωσης της απειλής.
Καταδεικνύεται με τρόπο αριστοτεχνικό μια σταθερή και περιοδική τροχιά
πολιτικού ρεφορμισμού που διατρέχει την τουρκική πολιτεία επί δεκαετίες,
προσδιορίζοντας το γεωπολιτικό τοπίο στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση
Ανατολή. Το συγκεκριμένο πλαίσιο αποδεικνύεται και γενεσιουργός αιτία για τη
μεγαλεπήβολη δυναμική στον πολιτικό βίο του ηγέτη Ρ.Τ. Ερντογάν, καθώς και
του ισλαμικού κόμματός του. Στο μέλλον, ο εν λόγω ηγέτης, άσχετα από την
κατάληξή του, θα διδάσκεται ως ένας από λίγους λαϊκιστές ηγέτες που με την
εργαλειοποίηση της θρησκείας κι όχι μόνον, άλωσε ένα σύστημα εκ των έσω …
Επ΄ αυτού η μελέτη είναι αποκαλυπτική …
Το βιβλίο επικεντρώνει συστηματικά στην μελέτη περίπτωσης, δηλαδή την
Τουρκία, αλλά παράλληλα λειτουργεί και σαν απλουστευτικό εγχειρίδιο
πολιτικής φιλοσοφίας. Αντίστοιχα ο γραπτός λόγος συχνά πυκνώνει, πράγμα
που μπορεί να θεωρηθεί μια σημαντική αδυναμία, αλλά σε μια αντίστροφη
ανάγνωση, ο συγκεκριμένος λόγος ισορροπεί και εξυπηρετεί σύνθετο κοινό, από
τον/την καθηγητή/-τρια που θα εκτιμήσει την έκφραση ιδεών ως τον/την
ερευνητή/-τρια που σκαλίζει για πηγές και παρασκηνιακές πληροφορίες, τον/την
φοιτητή/-τρια που επισκέπτεται πρωτόγνωρα τις πτυχές του εθνικού μας
πεπρωμένου όσο και τον μέσο πολίτη που «ξεφυσάει» κι αναρωτιέται «γιατί ξανά
εντάσεις» μεταξύ των δύο κρατών, όταν παρακολουθεί στην τηλεόραση ειδήσεις
και για χιλιοστή φορά μαθαίνει για τουρκικές παραβάσεις και παραβιάσεις.
Μέσα από κομβικά και διαχρονικά γεγονότα πολιτικού τυχοδιωκτισμού και
αυταρχικής εξουσιολαγνείας το βιβλίο περιδιαβαίνει αιώνες και καταλήγει ως
την τρέχουσα διαφοροποίηση που εξελίσσεται εντός του ίδιου του
κοινωνικοπολιτικού στρατοπέδου που συναποτελούν οι οπαδοί του κόμματος του
Ρ.Τ. Ερντογάν, καθώς και στη ροπή της τουρκικής διακυβέρνησης προς
απολυταρχικές κατευθύνσεις στον απόηχο της απόπειρας πραξικοπήματος του
θέρους του 2016. Τα δραματικά δρώμενα συσχετίζονται με τις θεωρίες των
διεθνών σχέσεων για τη διάγνωση απολυταρχικών τάσεων στη διαμόρφωση της
λεγόμενης νεο-οθωμανικής προοπτικής.
Η κορυφαία, λοιπόν, προστιθέμενη αξία του πονήματος εστιάζει στη
διαλειτουργική συνεργασία διαφορετικών επιστημονικών κλάδων για την
προαγωγή της γνώσης, με επίκεντρο τη ρήξη μεταξύ της τρέχουσας ισλαμικής
διακυβέρνησης και της αντιπολίτευσης στην Τουρκία. Το χάσμα περιγράφεται
από τους συγγραφείς όχι μόνο στα συνήθη στενά πλαίσια της κομματικής
αντιπαράθεσης, αλλά ερμηνεύεται στα όρια εμφυλίου πολέμου, καθώς η έρευνα
αναδράμει το καλεντάρι από πολιτικές ανακατατάξεις με πρωταγωνιστές τους
βασικότερους εκ των θεσμών, τα κόμματα, τις ένοπλες δυνάμεις, τη δικαιοσύνη,
τα πανεπιστήμια, τον τύπο, τους οικονομικούς και θρησκευτικούς παράγοντες
κ.λπ., οι οποίοι ευρίσκονται σε σύγκρουση μεταξύ τους, όντες στρατευμένοι είτε
στην πλευρά του νεο-οθωμανισμού είτε στην πλευρά του κεμαλισμού.

7. Ούτως ή άλλως το εν λόγω ερευνητικό αντικείμενο έχει υψηλή αξία, αφού
είναι γενικά επίκαιρες και επείγουσες οι εξελίξεις στο πολιτικό σκηνικό της
Τουρκίας και των σχέσεων της σε παγκόσμιο επίπεδο και στην περιφέρειά μας,
με σοβαρό ενδεχόμενο να ανοίξουν πολεμικά μέτωπα προς κάθε κατεύθυνση. Οι
συγγραφείς ουσιαστικά προσφέρουν μία αξιόπιστη ερμηνεία πραγμάτων και
καταστάσεων στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, αξιοποιώντας
ταυτόχρονα την ιδεολογικοπολιτική διαπάλη στο εσωτερικό της Τουρκίας και την
αβέβαιη γεωπολιτική περιφέρεια, ενώ συγχρόνως ενισχύουν το στοιχείο της
πρωτοτυπίας με συστηματική έρευνα των διασυνδέσεων της εσωτερικής
πολιτικής ανατροπής με τη γεωπολιτική, την ενεργειακή ασφάλεια, την πρόοδο
της κοινωνίας, την ανάπτυξη της οικονομίας και τις διεθνείς σχέσεις.
Παρατίθενται καινοτόμες προσεγγίσεις, όπως η σύνθεση κεμαλικών με
οθωμανικά χαρακτηριστικά, η όσμωση πανισλαμισμού και παντουρκισμού, η
κυκλικότητα στις εκδηλώσεις οθωμανισμού και νεο-οθωμανισμού, η ανάλυση
ρίσκου με γνώμονα τη ροπή προς αναθεωρητικές πρωτοβουλίες, η μετατόπιση
θεσμικών βαρύκεντρων εξουσίας στο εσωτερικό της Τουρκίας υπό την προοπτική
μιας αξονικής μετατόπισης στη φυσιογνωμία και το μέλλον του συγκεκριμένου
έθνους κράτους, και τέλος η μέτρηση ισχύος διά μέσου κριτηρίων τόσο της χώρας
αλλά και ως σύγκριση/σύγκρουση ανάμεσα σε κεμαλισμό και «ερντογανισμό».
Τα συμπεράσματα που προκύπτουν συνεισφέρουν στη διεύρυνση και στη
βελτίωση του τρόπου «ανάγνωσης» και ερμηνείας των γεγονότων στο εσωτερικό
της Τουρκίας, στην Ανατολική Μεσόγειο και στη Μέση Ανατολή. Κι αφού ο
αναγνώστης έχει αναβαπτιστεί στα θεωρητικά θεμέλια και το υπόβαθρο των
οθωμανικών και τουρκικών εξελίξεων, σύντομα επανέρχεται να επανεκτιμήσει
τα τρέχοντα γεγονότα και προβλήματα.
Η ανάλυση τηρεί τις υποσχέσεις της να απαντήσει πόσο πιο επικίνδυνη είναι
η νεο-οθωμανική πραγματικότητα σε σχέση με την προηγηθείσα κεμαλική
περίοδο, αλλά παρόμοια διαβλέπει κι έναν κοινό παρονομαστή για σχεδόν
ολόκληρη την οθωμανική και τουρκική ιστορία, αυτόν της μακραίωνης
σουλτανικής υπεροψίας και εθνικιστικής επεκτατικότητας που υφήρπε ακόμη και
πίσω από το φαινομενικά φιλοδυτικό προσωπείο στη διάρκεια του ολίγων
δεκαετιών κεμαλικού διαλείμματος. Εκ τούτου και ο υπότιτλος «Νεοθωμανισμός
διαχρονικά σημαίνει Εκτουρκισμός».
Σε όρους διαχρονικότητας, είναι βέβαιο ότι το βιβλίο αυτό ο αναγνώστης θα
το διαβάσει αποκομίζοντας πλούτο ιδεών και γνώσεων για πολιτικές και
πρακτικές, αλλά θα επανέλθει και για άντληση ειδικών πληροφοριών, και κάθε
φορά εντρυφώντας θα ανακαλύπτει νέες ενδιαφέρουσες οπτικές. Η πολιτική
χρησιμότητα εν ολίγοις της μελέτης είναι ενδιαφέρον να ανιχνευθεί σε σύγκριση
με άλλες μελέτες, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι η ελληνική στρατηγική
αποτροπής πρέπει να χαραχθεί σε μακροπρόθεσμο και ολιστικό επίπεδο
εξωτερικής πολιτικής, όχι μόνο στα στενά στρατιωτικά-επιχειρησιακά όρια αλλά
προβλέποντας, διαψεύδοντας και ακυρώνοντας, για παράδειγμα, το συνολικό
πλαίσιο μιας τουρκικής de facto θαλάσσιας κυριαρχίας που θα διαπερνά τα

8. αντίστοιχα ελληνικά de jure δικαιώματα. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πρόκειται
για αξιόλογο πόνημα που πρέπει να διαβαστεί από πολλούς Έλληνες που
ενδιαφέρονται για τη στρατηγική της Ελλάδας έναντι της Τουρκίας, καθώς και
αυτούς που αναλύουν και μελετούν την ελληνική εξωτερική πολιτική ως προς
όλες τις εκφάνσεις της.