1. Λήμνος, 19ος
αι.: Ιδιοκτησία γης
• Μεγάλα κτήματα νοικιάζονταν σε κεχαγιάδες.
• Κεχαγιάς (τουρκική λέξη): Οικονόμος, επιστάτης γης. Μισακάρικο
σύστημα εκμετάλλευσης. Ο ιδιοκτήτης έβαζε τη γη και τα μισά
πρόβατα, ο κεχαγιάς τα άλλα μισά και την εργασία. Υποχρεώσεις
προς ιδιοκτήτη: ετήσια σοδειά, εβδομαδιαίος εφοδιασμός (γάλα,
αυγά, λαχανικά) και χειρωνακτικές εργασίες.
Μεγαλοκτηματίες
(κυρίως
μουσουλμάνοι)
μικροκτηματίες
(χριστιανοί)
μονές Αγίου
Όρους,
Μητρόπολ
η Λήμνου

2. Οικονομία, α΄μισό 20ου αι.
• 1922: Παραχώρηση γης σε πρόσφυγες
•  Μοναστικά μετόχια περιορίστηκαν (απαλλοτριώσεις).
• Αιγυπτιώτες αγόρασαν γη μουσουλμάνων.
• Αρκετοί πρόσφυγες ασχολήθηκαν με το εμπόριο.

3. Οικονομία, α΄μισό 20ου αι.
• Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος: Χιλιάδες στρατιωτικοί 
Εμπορικά καταστήματα στο Μούδρο.
• Τεχνίτες, αλιείς, λίγοι βιοτέχνες κι έμποροι,
λίγοι δημόσιοι υπάλληλοι
• Μετανάστευση στην Αίγυπτο, στις ΗΠΑ

4. Λημνιοί μετανάστες στην Αίγυπτο
• Κρίση στη βρετανική αγορά βάμβακος
 Αρκετοί Λημνιοί ασχολήθηκαν με καλλιέργεια-
επεξεργασία-εμπόριο βάμβακος σε Αίγυπτο και Λήμνο.
• Εργάστηκαν σε έργα διώρυγας Σουέζ (1859-69).

5. Καλλιεργήσιμη γη μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο
• 1946: Το 80-85% του πληθυσμού ήταν αγρότες.
• Μόνο το 10% διέθετε γη άνω των 100 στρεμμάτων.
Οι περισσότεροι: ιδιοκτήτες διασκορπισμένων
αγροτεμαχίων συνολικής έκτασης 15-25 στρεμμάτων.
• Αποξήρανση Χορταρόλιμνης  αύξηση καλλιεργήσιμης
γης

6. Ίδρυση συνεταιρισμών, Μεσοπόλεμος
• Δεκαετία 1920: Πρώτοι συνεταιρισμοί, διανομή μοναστηριακών
μετοχιών και αποκατάσταση ακτημόνων
• Δεκαετία 1930: Γεωργικός συνεταιρισμός σε κάθε χωριό (σε αρκετά
χωριά και κτηνοτροφικός). 1939: γαλακτοκομικός συνεταιρισμός στο
Μούδρο.
• Τέλη δεκαετίας ’30: Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Λήμνου
(ΕΑΣΛ). Συντόνιζε παραγωγή και εξαγωγή.

7. Οι συνεταιρισμοί μετά το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο
• αρχές δεκαετίας ‘50: Εκκοκιστήριο Μύρινας (η μεγάλη
επένδυσή της ΕΑΣΛ). Και μικρά ιδιόκτητα εκκοκκιστήρια
στα μεγάλα χωριά.
• Υπερδραστηριότητα ΕΑΣΛ (δάνεια από ΑΤΕ):
Αποθήκες, απολυμαντήρια σιτηρών, πρατήριο με
γεωργικά φάρμακα κι εργαλεία. 1957: Ανέγερση κτηρίου
Ένωσης στη Μύρινα.
• Παραγωγή βαμβακιού διοχετευόταν σε εσωτερικό κι
εξωτερικό (ΒΕΛΚΑ, Ι.Γ. ΓΑΒΡΙΗΛ, εργοστάσια
Μασσαλίας).
• 1960: 37 συνεταιρισμοί στο νησί

8. Δεκαετία ’50: μαζική εκμηχάνιση
• Δάνεια ΑΤΕ για: αρδευτικές βελτιώσεις, προμήθεια
πτηνών κι εργαλείων, κατασκευή ποιμνιοστασίων.
Μεγάλη ανταπόκριση αγροτικού κόσμου.
• ΕΑΣΛ διέθετε δύο αλωνιστικά συγκροτήματα, δύο
τρακτέρ, δύο φορτηγά αυτοκίνητα, ένα τζιπ. Κάποιοι
ιδιώτες αγόρασαν δικά τους.

12. Καλλιέργειες 20ου αι.: Ίδιες με
19ου, αλλά κάποιες ενισχύθηκαν
• σιτηρά, ζωοτροφές, αμπέλια, σουσάμι
• βαμβάκι, καπνός (Μεγάλη αύξηση καπνοκαλλιέργειας με
έλευση προσφύγων)
• Μελισσοκομία. Αρκετά αναπτυγμένη κτηνοτροφία,
πτηνοτροφία.

13. Βαμβακοκαλλιέργεια
• Δεκαετία ’30: αυξημένη παραγωγή σε πεδινά χωριά κεντρικής κι
ανατολικής Λήμνου
• Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο: Πολλά αρδευτικά έργα για
μετατροπή ξηρικών σε ποτιστικές καλλιέργειες.
• Ασθένειες που πρόσβαλαν το βαμβάκι: 1953 αράχνη τετράνυχος,
1954 ρόδινος σκώληκας
• Πηγάδια, μηχανές, δάνεια, χρεωκοπία.

15. Μύλοι
• Ανεμόμυλοι, νερόμυλοι, σουσαμόμυλοι
• Οικογενειακές ή συνεταιριστικές επιχειρήσεις
• Αρχές του ’50 σταμάτησαν. Νερόμυλοι ως ’60.
• 1920: Καθιερώθηκαν οι αλευρομηχανές με πετρέλαιο.
• Οι παλιοί μύλοι χρησιμοποιήθηκαν στην Κατοχή (έλλειψη
πετρελαίου).

16. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Μπακάλης, Χ. Β., 2007. Λήμνος: Οργάνωση του
αστικού χώρου (19ος-20ος αιώνας). Κοινωνικός
μετασχηματισμός, μεταναστευτικά δίκτυα και αστικοί
«αντικατοπτρισμοί». Διδακτορική διατριβή στο Τμήμα
Κοινωνιολογίας, Σχολή Κοινωνικών Επιστημών,
Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Μυτιλήνη (δημοσίευση στο
Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης,
http://thesis.ekt.gr/thesisBookReader/id/14483#page/1/m
ode/2up).