Diagnostyka stanu skóry

1. 1
Kurs: Zasady wykonywania zabiegów na ciało.
Źródło: http://pl.fotolia.com/
KURS
Zasady wykonywania zabiegów na
ciało
MODUŁ
Diagnostyka stanu skóry
w zabiegach pielęgnacyjnych ciała

2. 2
Kurs: Zasady wykonywania zabiegów na ciało.
1 Diagnostyka stanu skóry w zabiegach pielęgnacyjnych ciała
Cel ogólny: wyrabianie umiejętności przeprowadzenia diagnozy kosmetycznej
na potrzeby zabiegu pielęgnacyjnego ciała.
1.1 Charakterystyka podstawowych problemów na ciele
1.1.1 Otyłość
Epidemiczny charakter otyłości, zwłaszcza w krajach uprzemysłowionych,
stanowi poważny problem zdrowotny i społeczny. Cierpi na nią ok. 20% populacji
ludzkiej, dlatego zaliczono ją do chorób cywilizacyjnych. W ciągu ostatnich 20 lat
częstość jej występowania wzrosła o 50%. Otyłość w okresie dzieciństwa i dojrzewania
prowadzi do otyłości u dorosłych. Rosnące koszty opieki medycznej oraz wysoka
śmiertelność w grupie pacjentów cierpiących na otyłość były przyczyną sfinansowania
badań epidemiologicznych nad skutkami zdrowotnymi tego schorzenia przez
towarzystwa ubezpieczeniowe oraz Światową Organizację Zdrowia. Stwierdzono
wówczas, że zwiększa ono zachorowalność i śmiertelność, a szczególny typ otyłości, tzw.
otyłość trzewna (lub brzuszna), stanowi niezależny czynnik ryzyka rozwoju choroby
niedokrwiennej serca, nadciśnienia tętniczego, udaru mózgu, cukrzycy typu 2,
dyslipidemii, niektórych nowotworów oraz zaburzeń czynności nerek, a w związku
z tym wybitnie zwiększa ryzyko przedwczesnego zgonu1.
Aby stwierdzić, czy na pewno mamy do czynienia z otyłością, porównujemy wagę
rzeczywistą z należną (idealną – Twoja Idealna Waga).
Oceny dokonujemy w oparciu o wskaźnik Queteleta inaczej wskaźnik masy ciała
(po angielsku Body Mass Index, czyli BMI).
BMI = waga (kg) / wzrost 2(m)
Optymalny BMI dla kobiet wynosi od 18 do 24, dla mężczyzn 20 do 25.
Niższe wartości wskaźnika odnoszą się do kośćca lekkiego, a wyższe do kośćca
mocnego.
Aby określić typ kośćca, wykonujemy poniższy test: kciukiem i palcem
wskazującym prawej ręki próbujemy otoczyć nadgarstek lewej ręki na poziomie stawu:
jeśli palce zachodzą na siebie – kościec określamy jako „lekki”;
jeśli palce stykają się – jest „średni”;
jeśli nie stykają się – jest „mocny”.
TIW = BMI optymalny × wzrost 2
Odchylenie wagi rzeczywistej od idealnej:
1 http://biuletynfarmacji.wum.edu.pl/0301Suchocka.pdf

3. 3
Kurs: Zasady wykonywania zabiegów na ciało.
− powyżej 10 % = nadwaga,
− poniżej 10 % = niedowaga,
− powyżej 25% = otyłość.
Utrata kilogramów to długotrwały proces. Istnieje wiele metod na odchudzanie –
ale nie wszystkie są skuteczne. Dlatego też decyzja o odchudzaniu powinna być
przemyślana, a sam proces dokładnie zaplanowany. Myśląc o rozmiarach, powinniśmy
również spojrzeć na nasze zdrowie, ocenić, w jakim jest stanie, czy potrzebuje naszej
pomocy. Trzeba pamiętać, że każdy organizm inaczej reaguje na odchudzanie i różnego
rodzaju diety, które są męczące, w szczególności u osób z większą nadwagą.
Przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych badania wykazały, że bez względu na
przyjętą dietę – wskaźnik sukcesu (czyli utrzymania spadku wagi ciała przez okres 5 lat)
nie przekracza 10%.
Otyłość jest stanem zwiększenia ilości tkanki tłuszczowej. Stan ten prowadzi
zawsze do zaburzeń biochemicznych i patofizjologicznych, które mogą być przyczyną
zmian narządowych. Otyłość jest związana z dodatnim bilansem energetycznym.
Rysunek 1.1 Otyłość
Źródło: http://pl.fotolia.com/id/22324763

4. 4
Kurs: Zasady wykonywania zabiegów na ciało.
Przyczyny otyłości są różne:
niska podstawowa przemiana materii – podstawowa przemiana materii to
porcja energii, która w warunkach spoczynku jest niezbędna do utrzymania
niezbędnych czynności życiowych. U osób szczupłych pochłania ona 50-70%
dziennego wydatku energetycznego, natomiast u otyłych znacznie mniej – dlatego
większa ilość energii może być zmagazynowana w tkance tłuszczowej;
otyłość nerwowa – występuje głównie u kobiet i dzieci w warunkach stresowych.
W podwzgórzu powstają zaburzenia odczuwania sytości i łaknienia;
otyłość hormonalna – wywołana niedoczynnością tarczycy, zaburzeniem
wydzielania hormonów płciowych, w okresie klimakterium, w nadczynności kory
nadnerczy, jako skutek uboczny leczenia sterydami, przy np. chorobach
astmatycznych, przewlekłych bronchitach;
otyłość dziedziczna – zależy od czynników genetycznych – tzw. oszczędne geny
sprzyjają lepszemu przyswojeniu i wykorzystaniu energii obecnej w pokarmach,
a więc korzystniejszemu jej magazynowaniu i pożytkowaniu dopiero w okresach
niedostatku żywności. Osobnicy posiadający takie geny są często potomkami osób,
które przeżyły klęski głodu. Otyłości sprzyja u nich także nawyk spożywania
zwiększonej ilości tłuszczu, którego podaży organizm nie jest w stanie
kontrolować;
zaburzenia regulacji neurohormonalnej - nieodczuwanie sytości nawet po
obfitym posiłku. Otyłość na ogół rozwija się na tle braku pobudzenia ośrodka
sytości w podwzgórzu przez tzw. czynniki sytości;
preferencyjne utlenianie węglowodanów – osoby, których organizm sprawniej
utlenia węglowodany niż lipidy, mają średnio dwuipółkrotnie większą skłonność
do tycia niż te, u których utleniane są przede wszystkim tłuszcze;
ograniczenie termogenezy poposiłkowej – szczupli osobnicy reagują na
przyjęcie posiłku wzmożonym rozproszeniem w postaci ciepła nawet do 10%
dostarczonej energii. Efekt ten nazwano termogenezą indukowaną przez dietę.
U osobników otyłych termogeneza poposiłkowa jest bardzo ograniczona lub wcale
nie występuje – przyczyną jest brak brunatnej tkanki tłuszczowej lub upośledzenie
jej funkcji;
nieodpowiedni skład diety, mała liczebność i częstość spożywania posiłków
– przekarmianie i sztuczne żywienie w wieku niemowlęcym (zwłaszcza
w pierwszym półroczu) może sprzyjać wystąpieniu otyłości w późnym
dzieciństwie. Osoby spożywające 1-2 posiłki dziennie wykazują większą tendencję
do tycia, mają wyższe stężenie cholesterolu i częściej zaburzoną tolerancję
węglowodanów niż te, które spożywają 5 posiłków dziennie. Posiłki bogate
w tłuszcze i węglowodany oraz mała aktywność fizyczna sprzyjają odkładaniu
tkanki tłuszczowej. Otyłość występuje częściej u ludzi z niższych warstw
społeczno-ekonomicznych i źle zarabiających niż wśród wykształconych
i zamożnych, ponieważ o sposobie żywienia decydują często uwarunkowania
psychospołeczne i ekonomiczne;

5. 5
Kurs: Zasady wykonywania zabiegów na ciało.
ograniczenie ruchu i wysiłku fizycznego – zastój mięśniowy, wynikający z braku
aktywności fizycznej, prowadzi do zbijania się kropelek tłuszczu w adipocytach,
a w taki sposób zbita tkanka tłuszczowa trudniej podlega rozpadowi.
Z ograniczeniem wysiłku fizycznego oraz długotrwałym unieruchomieniem (np.
podczas oglądania telewizji lub pracy przy komputerze) wiąże się także mniejsze
zużycie energii. Często unieruchomieniu towarzyszy dodatkowo spożywanie
bogatokalorycznej żywności, np. chipsów, słonych paluszków, prażonej kukurydzy
– co sprzyja odkładaniu tłuszczu;
otyłość nawykowa – nawyk jedzenia, szczególnie „zajadanie” stresu;
otyłość polekowa – przyjmowanie leków sterydowych.
Kobiety mają o około 10 % więcej tłuszczu niż mężczyźni, z wiekiem udział
procentowy tkanki tłuszczowej w ustroju jest większy i tak, np. u kobiety o wadze 60 kg
w wieku:
− 25 lat jest 26% tłuszczu,
− 40 lat jest 32 % tłuszczu,
− 55 lat jest 38% tłuszczu.
Rozkład tkanki tłuszczowej w organizmie jest bardzo istotny przy przybieraniu
na wadze.
W młodszym wieku tkanka tłuszczowa rozkłada się bardziej równomiernie,
u kobiet starszych tkanka tłuszczowa zajmuje biodra, brzuch i uda.
Od 18 roku życia u kobiet obserwuje się obniżenie przemiany metabolicznej.
Spadek wynosi 2% przez każde 10 lat. Dlatego kobieta pomiędzy czterdziestym
a pięćdziesiątym rokiem życia narażona jest na wystąpienie otyłości, jeśli spożywa
niezrównoważone posiłki w pośpiechu, nie kontroluje ilości przyjmowanych pokarmów
i nie uprawia ćwiczeń fizycznych2.
Stopień otłuszczenia ciała i rozmieszczenie tkanki tłuszczowej można wyznaczyć
także na podstawie pomiaru fałdów skórno-tłuszczowych w standardowo określonych
rejonach ciała. Dla zobrazowania otłuszczenia podaje się najczęściej sumę 10 fałdów
mierzonych za pomocą fałdomierza. Pomiarów dokonuje się w okolicy uda ponad
rzepką, ponad mięśniem szerokim uda-bocznym, ponad mięśniem trójgłowym ramienia,
w okolicy pępkowej, w okolicy bocznej klatki piersiowej na poziomie X żebra, nad kością
biodrową pomiędzy żebrem XII a grzebieniem biodrowym, wzdłuż pachowej krawędzi
mięśnia piersiowego większego, w okolicy bródkowej, w okolicy podłopatkowej i na
policzku. Grubość fałdu tkanki podskórnej mierzona nad grzebieniem łopatki
w otyłości u kobiet przekracza 25 mm, a u mężczyzn 15 mm. Sumę fałdów skórno-
tłuszczowych osób badanych porównuje się z wartościami uzyskanymi dla analogicznej
populacji osób szczupłych zależnie od płci i wieku.
Na podstawie dystrybucji tkanki tłuszczowej w poszczególnych rejonach ciała
można ocenić zagrożenie zdrowotne. Wyróżnia się otyłość androidalną i gynoidalną.
Pierwsza z nich – androidalna (inaczej: wisceralna, centralna, brzuszna, trzewna, typu
2 http://zdrowa-kobieta.blogspot.com/2013/09/byc-moze-virumin-fix-herbata.html

6. 6
Kurs: Zasady wykonywania zabiegów na ciało.
„jabłko”) jest charakterystyczna dla mężczyzn – u kobiet z reguły pojawia się ona
w okresie menopauzy, może także stanowić przejaw otyłości występującej rodzinnie.
Otyłość androidalna charakteryzuje się nagromadzeniem tkanki tłuszczowej w górnej
połowie ciała, głównie wewnątrz jamy brzusznej w sieci krezki i w przestrzeni
zaotrzewnowej. Otyłość gynoidalna (pośladkowo-udowa, typu „gruszka”) jest typowa
dla kobiet i charakteryzuje się występowaniem nadmiaru tkanki tłuszczowej w obrębie
dolnej połowy ciała. Obydwa typy otyłości można w prosty sposób zróżnicować,
obliczając stosunek obwodu talii do obwodu bioder, tzw. wskaźnik talia/biodra lub
WHR (ang. waist to hip circumference ratio).
WHR = obwód talii / obwód bioder
Jeżeli wskaźnik WHR dla kobiet wynosi 0,8, a dla mężczyzn 1,0 – mamy do czynienia
z otyłością trzewną.
1.1.2 Cellulit
Cellulit, czyli lipodystrofia, to powszechnie występujący defekt kosmetyczny
(dotyczy 80% kobiet), polegający na nieprawidłowym odkładaniu tkanki tłuszczowej
i specyficznym pofałdowaniu skóry oraz pojawieniu się bolesnych i nieregularnych
guzków. Zmiany te występują na udach, pośladkach i biodrach, a także na ramionach
i piersiach. Inne nazwy tego schorzenia to: skórka pomarańczowa, liposkleroza lub
obrzękowo-fibrosklerotyczna patologia tkanki podskórnej.
Lipodystrofia jest efektem niedostatecznego wydalania końcowych produktów
przemiany materii, a więc wadliwego funkcjonowania układu limfatycznego.
Główną przyczyną występowania cellulitu są hormony żeńskie. Dlatego też
problem ten dotyczy głównie kobiet. Ponadto związany jest on z zaburzeniami układów:
pokarmowego, nerwowego, krążenia, hormonalnego, a także związany jest
z uwarunkowaniami genetycznymi.
Rysunek 1.2 Cellulit
Źródło: http://pl.fotolia.com/id/45945775

7. 7
Kurs: Zasady wykonywania zabiegów na ciało.
Powstawaniu lipodystrofii sprzyjają:
nieprawidłowa dieta, bogata w tłuszcze zwierzęce i węglowodany, uboga
w witaminy i mikroelementy oraz błonnik;
otyłość, chociaż schorzenie to występuje także u kobiet szczupłych;
siedzący tryb życia, brak ruchu;
budowa ciała, tzw. typ śródziemnomorski o wąskich ramionach i szerokich
biodrach;
noszenie obcisłych ubrań i butów na wysokich obcasach;
spożywanie używek (kawa, alkohol), palenie papierosów.
Na podstawie najnowszych badań tkanek wyodrębniono dwa rodzaje cellulitu:
wodny (miękki);
lipidowy (twardy).
Lipodystrofia wodna – w każdym miesiącu życia, począwszy od okresu
dojrzewania, w ciele kobiety odkłada się rezerwa wody i tłuszczów w tkankach tak, aby
przygotować się do ewentualnej ciąży. Następuje wówczas przesunięcie tych rezerw
w kierunku zewnętrznej warstwy skóry i tkanki tłuszczowej. Pod koniec cyklu organizm
pozbywa się tej nadwyżki bardziej lub mniej skutecznie. Jeżeli rytm hormonalny ulegnie
zakłóceniu wówczas powstaje cellulit wodny3.
Lipodystrofia lipidowa zaczyna się w głębszych warstwach skóry właściwej
oraz tkance podskórnej i jest wynikiem braku rozpadu cukrów i tłuszczów
gromadzonych w komórkach tłuszczowych. Komórki zaczynają się powiększać na
powierzchni, tworząc skupiska mające wygląd kiści winogron skóry i guzki - tzw. skórkę
pomarańczową.
Opierając się na obserwacji skóry, teście szczypania oraz na badaniach
termograficznych, można wyróżnić następujące stadia cellulitu:
stadium 1. – obrzękowe – podczas leżenia i stania skóra gładka, jednak po
ściśnięciu fałdu skóry pojawia się efekt skórki pomarańczowej. Między komórkami
tłuszczowymi pojawia się płyn obrzękowy;
stadium 2. – włóknienia – powierzchnia skóry podczas leżenia wydaje się gładka,
jednak podczas stania jest wybrzuszona. Widoczny efekt skórki pomarańczowej.
Zastój w krążeniu, niedotlenienie tkanek. Skupiska patologicznych adypocytów
(komórek tłuszczowych);
stadium 3. – stwardnienia (sklerozy) – w tym przypadku mają miejsce początki
powstawania mikroguzków, początki stwardnienia tkanki łącznej, postępujące
zaburzenia w mikrokrążeniu i wymianie krew – komórki, masowe mikrowylewy.
Bolesność przy ucisku;
3 http://www.sfd.pl/Cellulit-t243909-s3.html

8. 8
Kurs: Zasady wykonywania zabiegów na ciało.
stadium 4. – makroguzki – pogłębienie stadium 3., zanik budowy typowej tkanki,
sylwetka zdeformowana – powierzchnia skóry objęta cellulitem przypomina
kalafior, obniżona temperatura, guzki bolesne.
Diagnoza kosmetyczna konieczna do ustalenia programu terapeutycznego
obejmuje:
− ocenę wzrokową fałdu skórnego;
− badania termograficzne, wykorzystujące zmianę ocieplenia powierzchni
skóry na skutek zaburzeń krążenia. Do badania wykorzystuje się folię,
w której znajdują się płynne kryształy, które po przyłożeniu do skóry świecą
różnymi kolorami. Możemy ocenić rozległość cellulitu i stopień zmian;
− badania USG tkanki podskórnej (w celu stwierdzenia stadium);
− wideokapilarosopia, która pokazuje na ekranie komputera stan
mikrokrążenia.
1.1.3 Rozstępy
Zjawisko rozstępów zostało opisane przez Roderera w 1773 roku, jednak dopiero
blisko 100 lat później w 1867 roku Koestner wyjaśnił ich patogenezę.
Rozstępy prezentują się jako linijne, równoległe pasemka, rozdzielone zdrową skórą. Ich
pojawienie wiąże się z delikatnym uczuciem świądu, rzadziej pieczenia i bólu.
Kiedy rozstępy stają się widoczne, przechodzą przez kolejne fazy różnicowania.
Pierwsza – do 3. miesiąca od powstania mają kolor czerwony;
Druga – 4 - 5. miesiąc są sinoczerwone;
Trzecia – po 6. miesiącu przybierają barwę białą lub perłowobiałą;
Czwarta – po 8. miesiącu mają barwę kości słoniowej, żółtawą – co odpowiada
zmianom bliznowatym skorelowanym z utrwaloną reorganizacją i degeneracją
skóry właściwej i tkanki podskórnej.
Rozstępy skórne bardzo często pojawiają się u kobiet w ciąży (striae gravidarum). Ich
przyczyną jest gwałtowne rozciąganie skóry, które towarzyszy zbyt szybkiemu
wzrostowi wagi ciała w czasie ciąży, predyspozycje genetyczne, zmiany hormonalne
oraz inne niepoznane jeszcze czynniki.
Z kolei rozstępy w zespole Cushinga (nadczynność kory nadnerczy) mają
charakterystyczne sinoczerwone zabarwienie utrzymujące się przez cały czas.
Rozstępy są z reguły obustronne, tzn. pojawiają się po obu stronach ciała, w każdej jego
okolicy z wyjątkiem twarzy, dłoni i stóp.

9. 9
Kurs: Zasady wykonywania zabiegów na ciało.
Rysunek 1.3 Rozstępy
Źródło: http://pl.fotolia.com/id/44166344
Na brzuchu mogą mieć wygląd promienisty lub wachlarzowaty, na biodrach poprzeczny,
na piersiach promienisty, od brodawki piersiowej, zaś w okolicy lędźwiowo-krzyżowej
są horyzontalne.
Charakterystyczne cechy rozstępów to:
ścieńczały naskórek, bez rysunku brodawkowatego;
cieńsza nawet o połowę skóra właściwa;
włókna kolagenowe ułożone w grube pęczki równolegle do poziomu skóry;
włókna elastylowe w warstwie brodawkowej całkowicie zaniknęły, natomiast
w warstwie siateczkowej są nieliczne, delikatne i splątane;
przydatki włosowo-łojowe nieobecne.
U kobiet to schorzenie występuje dwa razy częściej niż u mężczyzn, może się
pojawiać w każdym wieku – choć najczęściej występuje w okresie dojrzewania i podczas
ciąży.
Najczęstsze miejsca występowania rozstępów to w przypadku:
dojrzewania – u dziewcząt biodra, uda i piersi, u chłopców natomiast okolica
krzyżowo-lędźwiowa;
ciąży – boczne części brzucha, biodra, uda i piersi;
zespołu endokrynologicznego Cushinga i sterydoterapii – brzuch, pośladki,
biodra i pachy.
Istnieją dwie teorie ich powstania:

10. 10
Kurs: Zasady wykonywania zabiegów na ciało.
endokrynologiczna (hormonalna) wiąże się z nadmiernym wydzielaniem
glikokortykoidów zarówno podczas ciąży, jak i w zespole endokrynologicznym
Cushinga, a także podczas stosowania sterydoterapii;
mechaniczna wiąże się z gwałtownym wydłużaniem i skracaniem mięśni, które
powoduje wyciąganie naczyń i włókien skóry, doprowadzając do lokalnego
niedokrwienia oraz do przerwania włókien kolagenowych i elastynowych. Zmiana
ta związana jest z otyłością i ciążą.
W zasadzie oba powyższe mechanizmy odgrywają pewną rolę w powstawaniu
rozstępów, a sprzyja im predyspozycja genetyczna.
Rozstępy raz powstałe pozostają na czas nieokreślony. Aktualnie nie istnieje
terapia lekarska będąca w stanie spowodować ich zanik.
Ponieważ leczenie daje mierne efekty, dlatego dużą rolę odgrywa profilaktyka.
Zasady związane z profilaktyką rozstępów:
kontrola ciężaru ciała, unikanie drastycznych terapii dietetycznych, ograniczanie
nadmiernych zwyżek ciężaru ciała w ciąży;
zrównoważona dieta;
umiarkowana regularna aktywność fizyczna połączona z masażem;
ochrona skóry przed promieniowaniem UV;
kontrola gospodarki hormonalnej, stosowanie hormonalnej terapii zastępczej
(HTZ);
wczesne reagowanie na zmiany skórne poprzez wprowadzanie odpowiednich
kuracji kosmetycznych;
stosowanie prewencji kosmetologicznej polegającej na stosowaniu kremów, żeli
i olejków, a także preparatów na bazie roślinnej – elastyny, witamin, preparatów
łożyskowych, kolagenowych.
1.2 Rozpoznawanie zmian na skórze wywołanych czynnikami zewnętrznymi
i wewnętrznymi
Wygląd skóry zależy od wielu czynników zarówno zewnętrznych, jak
i wewnętrznych.
1.2.1 Wpływ czynników wewnętrznych na wygląd skóry ciała
Czynniki wewnętrzne stanowiące podłoże otyłości:
dziedziczność – badania wykazały, że w niektórych rodzinach występuje
skłonność do otyłości;
zaburzenia hormonalne – szczególnie w:
− okresie klimakterium,

11. 11
Kurs: Zasady wykonywania zabiegów na ciało.
− terapii lekami hormonalnymi,
− schorzeniach reumatycznych,
− leczeniu niepłodności,
− okresie impotencji u mężczyzn,
− przy chorobach astmatycznych,
− przewlekłych bronchitach.
nerwowe – w ośrodku kory mózgowej powstają zaburzenia odczuwania sytości
i łaknienia.
1.2.2 Wpływ czynników zewnętrznych na wygląd skóry ciała
Na podstawie badań ustalono zależność między otyłością a:
spożywaniem nadmiernej ilości kalorii;
technizacją życia codziennego;
patologią łaknienia;
okresem rzucenia palenia.
1.3 Budowa i fazy rozwoju piersi
1.3.1 Budowa i proporcje piersi
Anatomowie nie poświęcają piersiom zbyt wiele uwagi. Dzieje się tak dlatego, że
z punktu widzenia anatomii gruczoły sutkowe są przydatkami skóry (wytworami
naskórka tak jak gruczoły zewnątrzwydzielnicze – potowe, łojowe).
Gruczoły piersiowe stanowią też uzupełnienie głównych narządów rozrodczych:
macicy, jajników i pochwy.
Piersi składają się z dwóch głównych elementów: tkanki gruczołowej,
zawierającej płaty i przewody mleczne, oraz tkanki łącznej, stanowiącej konstrukcję
podtrzymującą. Tkanki te zanurzone są w tkance tłuszczowej, która stanowi większą
część objętościową piersi.
Produkcja mleka odbywa się w płatach zawierających 15-25 przewodów
mlecznych. Przewody prowadzą do brodawki sutkowej. Każdy przewód rozszerza się,
tworząc tuż przed ujściem na powierzchni brodawki „magazyn” – zatokę mleczną.
Sutek leży bezpośrednio na mięśniach piersiowych. Piersi sięgają w pionie od 2.
do 6. żebra, a w poziomie od mostka do bocznej krawędzi klatki piersiowej.
Płaty gruczołów sutkowych są umocowane do skóry za pomocą pasm tkanki
łącznej zwanych więzadłami wieszadłowymi. Mają one konkretną długość i są
nieelastyczne. Oznacza to, że jeśli się je naciągnie, to staną się obwisłe (dlatego ważne
jest noszenie odpowiedniego biustonosza).

12. 12
Kurs: Zasady wykonywania zabiegów na ciało.
Nieco poniżej środka sutka wznosi się cylindryczna lub stożkowata, ciemniej
zabarwiona brodawka sutkowa (u kobiet, które rodziły, pigmentacja brodawki jest
silniejsza). Brodawka leży na środku okrągłego, silniej zabarwionego pola zwanego
otoczką brodawki.
Proporcje piersi
Piękne piersi mają kształt kropli, są tych samych rozmiarów, osadzone na tej
samej wysokości, a brodawki oddalone są od siebie o 20-21cm. Linia brodawek powinna
być oddalona od pępka o 20-26 cm. Odległość od obojczyka do sutka wynosi 18-22 cm.
Kształt piersi determinują następujące powierzchnie przylegania gruczołu do
ściany klatki piersiowej:
szeroka powierzchnia przylegania;
pośrednia powierzchnia przylegania;
wąska powierzchnia przylegania.
1.3.2 Fazy rozwoju piersi
Rozwój piersi i zachodzące w nich zmiany wiążą się kolejnymi fazami
rozwojowymi w życiu kobiety. Rozwój piersi rozpoczyna się u dziewcząt wraz
z dojrzewaniem płciowym.
Wyróżniamy sześć okresów rozwojowych w życiu kobiety:
okres starszego dzieciństwa – jest okresem dojrzewania płciowego u dziewcząt
11-16 lat:
− 11.-13. rok życia – nabrzmienie i ciemniejsze zabarwienie brodawek.
Uwypuklenie otoczki – stadium „pączka”,
− 13.-16. rok życia – nagromadzenie tkanki tłuszczowej w okolicach piersi,
rozrost gruczołów piersiowych. Najczęściej otoczki uwypuklają się wyraźnie,
natomiast brodawki niewiele wystają spoza otoczki. Pierś przybiera
charakterystyczny kształt „piersi dziewiczej”;
okres młodzieńczy – u dziewcząt 16.-20. rok życia. Trwa od uzyskania dojrzałości
płciowej do zakończenia dorastania (ustalenia wysokości ciała). Pierś uzyskuje
swój indywidualny kształt i wielkość. Otoczki spłaszczają się, brodawki
uwypuklają;
okres wieku dorosłego – od 20. do 40. roku życia. Największa wydolność
organizmu. W czasie ciąży następuje powiększenie gruczołów sutkowych,
obrzmienie i przebarwienie brodawek i otoczek. Zmiany pociążowe to zazwyczaj
niewielkie zwiotczenie i opadanie piersi;
okres wieku dojrzałego - od 40 do 55 lat – do zakończenia funkcji gruczołów
płciowych (climax). Zmniejsza się ilość tkanki gruczołowej, zwiększa się natomiast
ilość tkanki tłuszczowej w obrębie piersi. Niekiedy piersi powiększają się;

13. 13
Kurs: Zasady wykonywania zabiegów na ciało.
okres starzenia – od 55. roku życia. Może występować zwiotczenie, opuszczenie
piersi. Brodawki i otoczki mogą tracić ciemniejsze zabarwienie. Intensywna
pielęgnacja i terapia hormonalna mogą zachować piękne piersi do 80 roku życia;
okres zaawansowanej starości – po 80. roku życia zwykle następuje
wychudzenie ciała, zanikanie różnic płciowych, piersi mogą przyjmować wygląd
pustych woreczków.
1.4 Defekty piersi
Do najważniejszych defektów piersi należą:
przerost w okresie dojrzewania;
przerost ciążowy;
opadanie;
niedorozwój;
zanik;
trwałe zmiany w obrębie piersi – rozstępy, piegi, ostuda, owłosienie, bielactwo,
znamiona barwnikowe, włókniaki, torbiele.
1.5 Przeciwwskazania do zabiegów na ciało i piersi
1.5.1 Przeciwskazania do zabiegów na ciało:
stany zapalne, zakaźne i alergiczne skóry;
świeże rany;
uczulenie i alergia na składnik czynny zawarty w preparatach;
znamiona o ciemnym zabarwieniu, dużej spoistości i gładkie;
stany alergiczne;
daleko posunięta miażdżyca naczyń;
świeże zakrzepy;
niewyrównane wady serca;
występowanie tętniaków;
nadczynność tarczycy;
ciąża;
miażdżyca naczyń.

14. 14
Kurs: Zasady wykonywania zabiegów na ciało.
1.5.2 Przeciwwskazania do zabiegów na piersi:
stany zakaźne i zapalne gruczołu sutkowego;
zgrubienie i guzki w gruczole piersiowym;
stany zapalne, owrzodzenia, skóry sutków;
nieprawidłowości w obrębie brodawki sutkowej (znaczne wciągnięcie, wydzielina,
chropowata powierzchnia);
zabiegi operacyjne usunięcia guzków lub innych zmian w obrębie gruczołu
piersiowego;
karmienie piersią.
1.6 Hirsutyzm4
Ciało człowieka praktycznie w całości pokryte jest przez włosy, z wyjątkiem
podeszwy stóp i wnętrz dłoni. Wyróżnić możemy:
włosy długie – głowy, pach, wzgórka łonowego i narządów płciowych, brody
i wąsów u mężczyzn;
włosy szczotkowe – rzęsy i brwi;
meszek włosowy – krótkie, cienkie i delikatne włosy.
Zdarza się jednak tak, że niekiedy tam, gdzie powinny wyrastać włosy cienkie,
słabe i delikatne, pojawiają się włosy twarde, grube, sztywne, zwykle dłuższe
i ciemniejsze. Wyróżniamy następujące rodzaje nadmiernego owłosienia:
hirsutyzm;
hypertrychoza.
1.6.1 Nadmiar owłosienia
Hirsutyzm jest to owłosienie typu męskiego. Choroba ta dotyka kobiety na skutek
zaburzeń hormonalnych. Kobiety cierpiące na hirsutyzm skarżą się jeszcze na obniżenie
głosu oraz wzrost masy mięśniowej ciała. Owłosienie to występuje przeważnie na
podbrzuszu, linii białej, pachach, wewnętrznej powierzchni ud, klatce piersiowej, nad
górną i pod dolną wargą, na brodzie i policzkach.
Powód zwiększenia się poziomu androgenów (męskich hormonów) może leżeć
w genetyce, bądź chorobach endokrynologicznych (wywołane przez liczne choroby
nadnerczy, jajników, przysadki, podwzgórza, w których dochodzi do zwiększonego
wytwarzania androgenów). Zdarza się jednak też, że poziom androgenów jest w normie,
a mimo wszystko owłosienie występuje. Przyczyną tego jest nadwrażliwość mieszków
włosowych na działanie męskich hormonów. Zaburzenia te mają tendencje do
4 Drygas B., Mrozowska M., Szpindor R., Kosmetyka pielęgnacyjna i upiększająca- dłonie, stopy, ciało,
Wydawnictwo Nowa Era, Warszawa 2013

15. 15
Kurs: Zasady wykonywania zabiegów na ciało.
współwystępowania wraz z innymi dolegliwościami ze strony układu hormonalnego, jak
np. łojotok, trądzik, problemy z miesiączkowaniem, otyłość. Kobiety dotknięte tą
chorobą mają problem z usuwaniem włosów, gdyż szybko one odrastają jeszcze
silniejsze i grubsze – pomóc może jedynie zniszczenie mieszków włosowych.
Wyróżnić możemy:
hirsutyzm idiopatyczny – występuje u kobiet o prawidłowym miesiączkowaniu
z normalnym stężeniem androgenów;
hirsutyzm wtórny:
− pochodzenia jajnikowego (zespół policystycznych jajników),
− pochodzenia nadnerczowego (choroby nadnercza),
− spowodowany innymi zaburzeniami endokrynnymi (np. niedoczynność
tarczycy),
− polekowy (reakcja na przyjmowanie testosteronu, anabolików).
Hypertrychoza jest to przekształcenie istniejących, jasnych włosów mieszkowych
w ciemne, grube włosy terminalne występujące w dowolnej okolicy ciała, niezależnie od
płci i nadwrażliwości na androgeny. Występuje rodzinnie zarówno u kobiet, jak
i mężczyzn bez obecności zaburzeń hormonalnych.
Aby podsumować informacje dotyczące powyższych wiadomości, zapoznaj
się z prezentacją pt. „Podsumowanie”.
1.7 Literatura
1.7.1 Literatura obowiązkowa
Drygas B., Mrozowska M., Szpindor R., Kosmetyka pielęgnacyjna i upiększająca –
dłonie, stopy, ciało, Nowa Era, Warszawa 2013;
Konopacja-Brud I., Brud W., Aromaterapia w gabinecie kosmetycznym odnowy
biologicznej wellness i Spa, WWSZKiPZ, Warszawa 2010;
Jurkowska S., Surowce kosmetyczne, Wydawnictwo Ekoprzem, Dąbrowa Górnicza
2002;
Malinka W., Zarys chemii kosmetycznej, Wydawnictwo Volymed, Wrocław 1999;
Mrukot M., Kosmetologia Receptariusz, Wydawnictwo MWSZ, Kraków 2006;
Schroeder G., Kosmetyki – chemia dla ciała, Wydawnictwo Cursiva, Poznań 2011.
1.7.2 Literatura uzupełniająca
Dylewska-Grzelakowska J., Kosmetyka stosowana, WSiP, Warszawa 2002, wyd.2;
Dylewska-Grzelakowska J., Zabiegi pielęgnacyjne ciała, WSiP, Warszawa 2013.

16. 16
Kurs: Zasady wykonywania zabiegów na ciało.
1.7.3 Netografia
http://biuletynfarmacji.wum.edu.pl/0301Suchocka.pdf;
http://zdrowa-kobieta.blogspot.com/2013/09/byc-moze-virumin-fix-
herbata.html;
http://www.sfd.pl/Cellulit-t243909-s3.html.
1.8 Spis rysunków
Rysunek 1.1 Otyłość .......................................................................................................................................3
Rysunek 1.2 Cellulit........................................................................................................................................6
Rysunek 1.3 Rozstępy....................................................................................................................................9
1.9 Spis treści
1 Diagnostyka stanu skóry w zabiegach pielęgnacyjnych ciała ..............................................2
1.1 Charakterystyka podstawowych problemów na ciele......................................................................2
1.1.1 Otyłość....................................................................................................................................................................................2
1.1.2 Cellulit ....................................................................................................................................................................................6
1.1.3 Rozstępy................................................................................................................................................................................8
1.2 Rozpoznawanie zmian na skórze wywołanych czynnikami zewnętrznymi
i wewnętrznymi ...........................................................................................................................................................10
1.2.1 Wpływ czynników wewnętrznych na wygląd skóry ciała...........................................................................10
1.2.2 Wpływ czynników zewnętrznych na wygląd skóry ciała.............................................................................11
1.3 Budowa i fazy rozwoju piersi...................................................................................................................11
1.3.1 Budowa i proporcje piersi..........................................................................................................................................11
1.3.2 Fazy rozwoju piersi.......................................................................................................................................................12
1.4 Defekty piersi..................................................................................................................................................13
1.5 Przeciwwskazania do zabiegów na ciało i piersi..............................................................................13
1.5.1 Przeciwskazania do zabiegów na ciało.................................................................................................................13
1.5.2 Przeciwwskazania do zabiegów na piersi...........................................................................................................14
1.6 Hirsutyzm.........................................................................................................................................................14
1.6.1 Nadmiar owłosienia......................................................................................................................................................14
1.7 Literatura..........................................................................................................................................................15
1.7.1 Literatura obowiązkowa.............................................................................................................................................15
1.7.2 Literatura uzupełniająca.............................................................................................................................................15
1.7.3 Netografia..........................................................................................................................................................................16
1.8 Spis rysunków.................................................................................................................................................16