Sieci komputerowe cz.1

1. Moduł 5
Okablowanie sieciowe - normy
1. Normy dotyczące zasięgu różnego okablowania
2. Elementy sieci lokalnej, czyli łączymy kable

2. 2
1. Normy dotyczące zasięgu różnego okablowania
Pierwsze sieci komputerowe budowane w oparciu o kable koncentryczne po-
wstawały w czasie, gdy komputer był dobrem luksusowym. Firmy używały pojedyn-
czych maszyn rozlokowanych w różnych miejscach firmy. Wymiana informacji między
nimi była znacznym ułatwieniem, ale barierą dla pierwszych sieci często była odległość.
Twórcy pierwszych zestandaryzowanych sieci sięgnęli po gruby kabel koncentryczny.
Zgodnie z wytycznymi opisującymi standard 10Base5, dopuszczalna długość segmentu
sieci wynosiła aż 500m.
Rys. 5.1 Transceiver z "wampirkiem" zaciśnięty na grubym kablu koncentrycznym
Źródło: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/ThicknetTrans
ceiver.jpg/628px-ThicknetTransceiver.jpg
To rozwiązanie pozwoliło łączyć komputery rozrzucone po całym budynku. Nie-
stety gruby kabel to również wady. Duża sztywność utrudniała instalację, a ilość zużytej
miedzi do produkcji przekładała się na cenę zakupu tego „drogocennego” medium. Wraz
z pojawianiem się większej ilości komputerów, twórcy rozwiązań sieciowych szukali
metod na ograniczenie kosztów budowy sieci. Zastosowanie cieńszego kabla koncen-
trycznego w sieci 10Base2 zmniejszyło jego cenę, ale również ograniczyło zasięg. W tym
standardzie maksymalna długość pojedynczego odcinka to 185m. Jest to nadal duża od-
ległość pozwalająca budować rozległe sieci. Maksymalna długości magistrali wynosząca
925 m jest podyktowana czasem propagacji sygnału elektrycznego. Zamiana typu kabli
z koncentrycznych na skrętkę spowodowała dalsze skrócenie dopuszczalnego odcinka
między urządzeniami. Standard 10BaseT, który jako pierwszy Ethernet sięgnął po nowy
kabel, przewidywał maksymalną długość odcinka 100m. Kolejne standardy, czyli Fast
Ethernet i Gigabit Ethernet zachowały ten parametr. Czy 100m to dużo? Przy dzisiej-

3. 3
szym dużym zagęszczeniu sieci odcinek okablowania poziomego o takiej długości wyda-
je się wystarczający. Przy większych powierzchniach budynków ze względów eksploata-
cyjnych tworzy się kilka punktów dystrybucyjnych na tym samym poziomie. W ten spo-
sób porządkując sieć tworzymy obszary, w których ograniczenie pojedynczego odcinka
kablowego jest możliwe do spełnienia. A jak wygląda kwestia odległości w sieciach świa-
tłowodowych? Tu nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Sieci lokalne korzystające ze świa-
tłowodów wielomodowych posiadają ograniczenie zasięgu do 2000m. Niespotykana
odległość w sieciach miedzianych rośnie dodatkowo, kiedy sięgamy po światłowody
jednomodowe. Tu ograniczenia najczęściej wynikają z klasy zastosowanego osprzętu. I
tak, najtańsze moduły optyczne SFP dysponują zasięgiem ok. 3km. Płacąc nieco wyższą
cenę można zakupić transceivery optyczne pracujące z 20 km odcinkami światłowodu.
Zasięg ten można dalej polepszyć inwestując w mocniejsze nadajniki optyczne.
Rys. 5.2 Wkładka SFP LC dual fiber SM 1550nm - 160km
Źródło: http://www.ingellen.com/images/INSP-OC12-LR2.jpg
Tego typu nadajniki podłączone np. do switcha pozwalają osiągnąć zasięg do
160km. Jak widać, zasięg połączenia światłowodowego jest zdecydowanie wyższy od
kabli miedzianych. Wynika to z różnicy w podstawowym parametrze, jakim jest tłumie-
nia. W budowie sieci lokalnych możemy praktycznie pominąć kwestię ograniczeń zasię-
gu sieci optycznych skupiając się tylko na odpowiednich nadajnikach i odbiornikach.
Jeżeli to tylko możliwe, stosujemy światłowody w okablowaniu pionowym, a ostatnio
coraz częściej newralgiczne punkty okablowania poziomego również zyskują charakter
łączy optycznych.
2. Elementy sieci lokalnej, czyli łączymy kable
Niezmiernie ważnym elementem okablowania są punkty jego łączenia. Od jakości
połączeń zależy w dużej mierze bezproblemowa eksploatacja sieci. W okablowaniu mie-
dzianym staramy się, aby odcinki kablowe kończyły się odpowiednimi złączami. Dla sie-
ci koncentrycznych 10Base2 standardowym jest złącze typu BNC. Zaciskane lub zakrę-
cane na kablu koncentrycznym pozwala w prosty sposób zestawiać niezbędne połącze-
nia.

4. 4
Rys. 5.3 Wtyk BNC zaciskany
Źródło: http://files.cablewholesale.com/hires/200- 141jpg
Prezentowana na rysunku końcówka, przy pomocy odpowiednich narzędzi jest
zaciskana na kablu koncentrycznym. Prawidłowo wykonane połączenie zapewnia styk
elektryczny oraz zachowaną impedancję falową. W przypadku uszkodzenia złącza nale-
ży je usunąć (obciąć) i wykonać prawidłowo nowe. Odcinki kabli koncentrycznych łą-
czone są za pomocą trójników.
Rys. 5.4 Trójnik BNC do sieci 10Base2
Źródło: http://www.eurofocus.pl/upload/1740_1.jpg
Wolne złącze wykorzystywane jest do przyłączenia karty sieciowej ze stykiem
BNC. Jak pamiętamy, zakończenie tego typu sieci musi być dopasowane impedancyjnie.
Do spełnienia tego warunku służą terminatory, które też są wyposażone w ten typ złą-
cza.

5. 5
Rys. 5.5 Terminator 50om do sieci 10Base2 ze złączem BNC
Źródło: http://hyperline.com/img/sharedimg/jacks/ter-75-chain.jpg
Inaczej zakańczane są kable typu skrętka. Konstrukcja tego nośnika oraz ilość żył
niosących informacje sprawia, że najczęściej stosowanym zakończeniem będzie gniazdo
RJ45. Metoda łączenia kabla z konkretnym gniazdem zależy od jego budowy.
Rys. 5.6 Gniazdo RJ45 natynkowe
Źródło: http://sklep.delta.poznan.pl/obrazki/rj- 45-g_nt_obrazek1_duzy.jpg
Najczęściej wykorzystywaną metodą jest łączenie przy pomocy styków grzebie-
niowych. Wykorzystując specjalny nóż krosowy (rysunek 5.7) wciskamy pojedyncze
żyły w odpowiednie pola. W wyniku wsunięcia przewodu w pole stykowe następuje na-
cięcie izolacji oraz zaciśnięcie blaszek stykowych na przewodzie. Nóż krosowy dodat-
kowo obcina nadmiar przewodu wystający poza złącze. Taki typ mocowania umożliwia
łatwą instalację kabla zapewniając dobre parametry elektryczne. Dla zapewnienia wy-
trzymałości mechanicznej należy zastosować dodatkowe elementy mocujące np. w po-
staci opasek plastikowych.

6. 6
Rys. 5.7 Nóż krosowy LSA-KRONE
Źródło: http://obrazki.elektroda.pl/1064733300_1369384214.jpg
Podobna metoda mocowania przewodu wykorzystywana jest w gniazdach zbior-
czych instalowanych w szafach teleinformatycznych. Rozwiązanie takie, określane mia-
nem patch panel, pozwala na zakończenie na niewielkiej przestrzeni większej ilości ka-
bli.
Rys. 5.8 Patch panel RJ45 48 portowy
Źródło: http://www.network- cabling.co.uk/_borders/100-302.jpg

7. 7
Przy doborze patch paneli, oprócz parametrów związanych z kategorią okablo-
wania, warto zwrócić uwagę na obecność metalowych elementów wsporczych. Charak-
terystyczny grzebień w tylnej części prezentowanego na rysunku 5.8 patch panelu służy
do mocowania kabli krosowanych do poszczególnych gniazd. Brak elementów wspor-
czych może przyczynić się do przypadkowego wyrwania przewodów z pola stykowego
podczas jakichkolwiek prac.
Rys. 5.9 Patch panel RJ45 - 10 cali bez elementów mocujących do kabli
Źródło: http://www.hyperline.com/img/sharedimg/patch -panels/pp-10-12.jpg)
Tak zakończone okablowanie stałe zamontowane w szafach i przy stanowiskach
komputerowych wymaga podłączenia do urządzeń pośredniczących i końcowych.
W tym celu stosuje się odcinki skrętki zakończone wtykiem modularnym 8P8C.
Rys. 5.10 Wtyk modularny 8P8C wykorzystywany w sieciach komputerowych
Źródło: http://www.computercablestore.com/images/products/Sentinel%20Connector
%20Systems%20Inc/1-T1RJ45.jpg

8. 8
Do zaciśnięcia wtyku na przygotowanym przewodzie wykorzystywana jest specjalna
zaciskarka.
Rys. 5.11 Zaciskarka do wtyków modularnych 8P8C
Źródło: http://www.wisp.p1/galerie/z/zaciskarka-zlaczy-rj-45_450.jpg
Raz zaciśnięty wtyk, w przypadku błędnego wykonania, nie nadaje się do ponow-
nego wykorzystania. W sieciach komputerowych spotykane są dwie metody rozszywa-
nia i zakańczania kabli. Pierwsza zgodna z normą TIA/EIA-568-A, druga ze zmodyfiko-
waną wersją, czyli TIA/EIA-568-B. Różnica polega na zamianie kolorów par na stykach
1,2 i 3,6. Cały układ kolorystyczny prezentuje rysunek 5.12
Rys. 5.12 Kolorystyka zakończenia sieci komputerowych zgodnie ze standardem T568A
i T568B
Źródło: http://www.icon-networks.co.uk/cat6diagram.jpg
Jak wspominaliśmy, pierwsze sieci budowane w oparciu o skrętkę komputerową
wykorzystywały tylko 2 pary. Były to przewody podłączone do styków 1,2 i 3,6. Mimo
pozostawienia niewykorzystanych par przyjęło się montować sieć zakańczając wszyst-
kie pary. Zwróć szczególną uwagę przy montażu, że pary nie są po kolei. Para zakończo-

9. 9
na na stykach 3 i 6 oplata parę na stykach 4,5. Jakie znaczenie mają kolory poszczegól-
nych par? Typowo umowne. Przyjęto pewną regułę i dzięki stosowaniu się do niej ła-
twiej nam przewidzieć jak wygląda drugi koniec kabla. Wykonując kable połączeniowe
tzw. patchcordy możemy zostać poproszeni o wykonanie kabla prostego lub skrosowa-
nego. Jakie to ma znaczenie i czym różnią się takie kable? W najnowszych urządzeniach
nie ma to znaczenia, ponieważ dzisiejszy sprzęt sieciowy potrafi się dopasowywać do
okablowania, ale historycznie sprawa wygląda następująco. Do łączenia dwóch urządzeń
różnego typu, np. komputera i hub'a, stosuje się kable proste. Znaczy to, że jeden i drugi
koniec kabla jest wykonany zgodnie z tym samym standardem. Informacje nadawane
przez komputer na parze podłączonej do styków 1,2 trafiają do hub'a na tych samych
stykach. W tym urządzeniu służą one do odbioru informacji. Styki 3,6 w komputerze
odbierają informacje przesyłane przez hub, który na tej parze je wysyła.
Rys. 5.13 Połączenie 2 urządzeń różnego typu
Źródło: materiały własne
Inaczej wygląda połączenie dwóch urządzeń tego samego typu. Jeżeli chcemy
szybko przegrać dane pomiędzy komputerami, a nie dysponujemy wolnym switch'em,
możemy skorzystać z tzw. kabla skrosowanego.
Rys. 5.14 Kabel crossover do połączenia dwóch komputerów
Źródło:http://www.fiber-optic-cables-plus.com/images/ethernet-cable-wiring-diagram-
crossover lggif

10. 10
Na rysunku 5.14 widać różnicę w wykonaniu takiego kabla. Na obu jego końcach
spotkamy się z kolorystyką w dwóch różnych standardach. Ideą takiego połączenia jest
przekazywanie danych, które w każdym komputerze są wysyłane na stykach 1,2, a od-
bierane na 3,6. Skierowanie naprzemienne pary zielonej i pomarańczowej sprawia, że to,
co zostaje wysłane przez komputer A dociera do odbioru komputera B i odwrotnie. Inne
metody zaciskania kabli typu skrętka nie są związane bezpośrednio z transmisją danych,
dlatego nie omawiamy ich w tym kursie. Najnowsze sieci oparte są na kablach światło-
wodowych. Czy możemy posługując się prymitywnymi narzędziami wykonywać połą-
czenia światłowodowe? Wszystko zależy od tego, jakimi światłowodami dysponujemy.
Jeżeli nie masz możliwości pospawać światłowodu, poszukaj producenta, który wykona
to za Ciebie. Jeśli twoje połączenie będzie miało kilkadziesiąt metrów może wystarczy
zamówić gotowy dłuższy patchcord, czyli światłowód z odpowiednimi końcówkami.
Najczęściej stosowane dwie metody łączenia światłowodów to:
• spawanie przy pomocy specjalnej spawarki z łukiem elektrycznym,
• stosowanie złączy samocentrujących, tzw. spawów mechanicznych.
W obu tych przypadkach potrzebowali będziemy specjalistycznego osprzętu, który nie-
stety nie jest tani. Zestaw niezbędnych narzędzi do wykonania spawu mechanicznego to
wydatek rzędu 6 - 8 tysięcy złotych. Spawarka światłowodowa to co najmniej 20 tysięcy
złotych. Czy w takim razie warto zawracać sobie tym głowę? Oczywiście! To technologia
przyszłości, a zakup spawarki to tylko wydatek na narzędzie, które przy wykonaniu kil-
kuset spawów łatwo się amortyzuje. Wykonanie połączenia światłowodowego rozpo-
czynamy od wydzielenia pojedynczego włókna i zdjęcia z niego lakierowanej powłoki
przy pomocy tzw. strippera.
Rys. 5.15 Stripper do światłowodów
Źródło: http://ultimode.com.pl/wp- content/uploads/2013/04/a100.gif

11. 11
Następnie przy pomocy specjalnej gilotyny wykonywane jest precyzyjne obcięcie
światłowodu idealnie pod kątem prostym. Od jakości tego cięcia będzie zależała jakość
połączenia spawanego czy też mechanicznego. Jeżeli czynność ta nie zostanie wykonana
prawidłowo, w przyszłości połączenie będzie miało duże tłumienie, czego efektem mogą
być zaniki w transmisji.
Rys. 5.16 Gilotyna do światłowodów
Źródło: http://www.spawarkiswiatlowodowe.pl/images/325aset.gif
Gdy już włókno zostało przygotowane do połączenia, wykonywany jest spaw
w łuku elektrycznym lub instalujemy złączkę mechaniczną samocentrującą.
Rys. 5.17 Spawanie światłowodów
Źródło: http://www.spawanieswiatlowodow.com.pl/cms/uploads/fsm60s.jpg

12. 12
Rys. 5.18 Światłowodowy spaw mechaniczny
Źródło: http://www.sklep.e- system.com.pl/photo/3896-1.jpg
Tak wykonane połączenie należy chronić przed uszkodzeniami mechanicznymi
umieszczając je w tzw. tackach spawów. Jest to najczęściej plastikowy zasobnik, w któ-
rym umieszczamy spawy. Tacki są najczęściej elementem przełącznic lub muf światło-
wodowych.
Rys. 5.19 Tacka spawów z zamocowanymi spawami w koszulkach termokurczliwych
Źródło: http://fibnet.com.pl/sites/default/files/P1060147.JPG

13. 13
Rys. 5.20 Spaw mechaniczny zamocowany na tacce
Źródło: http://images.dipol.com.pl/images/info/a08+.jpg
Zabezpieczone miejsca łączenia światłowodów są miejscem szczególnie chronio-
nym w sieci. Należy dbać, aby bez potrzeby nie otwierać i nie wyjmować łączonych włó-
kien. Zbyt częste ich przekładanie grozi przypadkowym uszkodzeniem. Tak poznaliśmy
najważniejsze metody łączenia lokalnych sieci komputerowych. Od zastosowanego oka-
blowania i wymogów stawianych dla budowanej sieci zależą metody i stosowany
osprzęt do łączenia. Sieci miedziane pozwalają na użycie prostszego osprzętu, ale po-
dobnie jak światłowodowe wymagają dużej kultury technicznej montażu. W czasach,
gdy sieć Gigabit Ethernet staje się standardem, wykonanie okablowania ze skrętki wy-
maga większej precyzji.
a. Typy kabli typu skrętka
Skrętka komputerowa, która jest używana do budowy sieci występuje w kilku
odmianach. Oznaczenia literowe będące angielskimi skrótami określają sposób dodat-
kowej ochrony przed szkodliwymi polami elektromagnetycznymi. Najpopularniejsza
skrętka pozbawiona jest dodatkowej ochrony, a jej oznaczenie to UTP czyli Unshielded
Twisted Pair (skrętka nieekranowana).

14. 14
Rys. 5.21 Skrętka nieekranowana UTP
Źródło:
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/co
mmons/c/cb/UTP_cable.jpg
Podstawową ochronę zapewnia ekranowanie przy pomocy foli aluminiowej. Tak
powstaje skrętka FTP z ang. Foiled Twisted Pair.
Rys. 5.22 Skrętka foliowana FTP
Źródło: http://www.ctr.pl/sys/prod/232.jpg
Jeszcze wyższą ochronę zapewnia ekranowanie w postaci oplotu z siateczki dru-
cików. W ten sposób wytwarzane są skrętki STP z ang. Shielded Twisted Pair.

15. 15
Rys. 5.23 Skrętka ekranowana STP - dolna
Źródło: http://livesound.pl/images/stories/Jnc9NzQyJmg9Mzk5/323:cyfrowe_sieci_audio.jpg
Istnieją również kable, gdzie stosowane są mieszane techniki ochronne i np. foliu-
je się pary, a cały przewód ekranuje. W takim wypadku pojawia się dodatkowa litera,
która opisuje zastosowaną dodatkową technikę. Czy ta dodatkowa ochrona jest napraw-
dę potrzebna? Wokół nas istnieje wiele źródeł emisji zakłóceń. Każdy kabel nie zakopa-
ny w ziemi zachowuje się jak antena i absorbuje oraz emituje zakłócenia. O ile emisja
jest mało szkodliwa, bo prądy płynące w sieciach LAN są niewielkie, to pochłanianie za-
leży od siły źródła zakłóceń. Szczególnie w środowiskach przemysłowych, gdzie pracują
duże silniki i transformatory, występuje dużo silnych pól elektromagnetycznych. W celu
ochrony sieci przed wpływem zakłóceń należy stosować przewody dodatkowo ekrano-
wane.
b. Kategorie kabli typu skrętka
Od momentu pojawienia się w sprzedaży pierwszych kabli typu skrętka, co jakiś
czas pojawiają się nowe odmiany, które potrafią pracować z wyższymi częstotliwościa-
mi. Historia użycia skrętki w sieciach komputerowych rozpoczyna się od kabli kategorii
3, które były wykorzystywane w sieciach 10BaseT. Prędkość transmisji 10Mb/s była
osiągalna dopiero dla tego typu okablowania. Z czasem pojawiają się szybsze rozwiąza-
nia, które wymagają szerszego pasma częstotliwości. Kategoria 4 została stworzona
w momencie pojawienia się sieci Token Ring 16Mb/s. Wymagane pasmo częstotliwości
do 20MHz wymusiło stworzenie nowego rodzaju kabla. Kolejna odmiana kabla typu
skrętka związana jest z pojawieniem się szybszej wersji Ethernetu, czyli 100BaseTX. Ta
bardzo popularna odmiana sieci pozwala na transmisję do 100Mb/s i wymaga okablo-
wania w kategorii co najmniej 5. Dalszy wzrost wymagań odnośnie szybkości transmisji
w sieciach Gigabit Ethernet wymusił modyfikację okablowania kategorii 5. Ponieważ
zmiana nie wiązała się z podniesieniem pasma częstotliwości, a tylko z poprawą niektó-
rych parametrów m.in. FEXT,NEXT, tłumienie i Return Loss, dlatego nowe okablowanie
zyskało oznaczenie Kategoria 5e. Sugeruje ono, że jest to tylko modyfikacja okablowania

16. 16
5 kategorii, a nie zupełnie nowy typ kabli. Rozszerzenie pasma częstotliwości do
250MHz i podniesienie dopuszczalnej prędkości do 10Gb/s to domena okablowania ka-
tegorii 6. Jest to ostatni rodzaj okablowania, który może występować w wersji bez ekra-
nowania. Od kategorii 7 wprowadzono obligatoryjne ekranowanie kabli. Po raz kolejny
modyfikacja kabla pozwala na rozszerzenie pasma przenoszonych częstotliwości aż do
600MHz. Specyfikacja tego typu okablowania została zawarta w normie ISO/IEC 11801.
Wśród wymienionych typów okablowania widać wyraźne różnice dotyczące dopusz-
czalnych częstotliwości i dopuszczalnych prędkości sieci. Projektując budowę okablo-
wania należy mieć na uwadze implementowaną technologię sieciową. Warto przy tym
pamiętać, że proces inwestycyjny często wiąże się z dużymi nakładami pracy. Należy
rozważyć, czy nasza sieć w niedługim czasie nie będzie migrować do wyższej prędkości.
Może warto zainwestować w okablowanie o wyższej prędkości, żeby nie było potrzeby
szybkiego budowania nowej sieci.
c. Typy zakończeń światłowodowych
W jednym z wcześniejszych rozdziałów poznaliśmy metodę trwałego łączenia
sieci światłowodowej. Oprócz możliwości łączenia włókien na stałe, istnieją metody za-
kańczania sieci optycznej stykami wielokrotnie rozłącznymi. W sieciach lokalnych wy-
korzystuje się najczęściej 2 rodzaje styków (złącz) optycznych chociaż ich gama jest tro-
chę większa. Najchętniej stosowanym złączem jest styk typu LC. Niewielki gabaryt złą-
cza pozwala na małej powierzchni zamontować dwa zakończenia optyczne, co odpowia-
da kierunkom transmisji danych. Wkładki optyczne SFP stosowane powszechnie w prze-
łącznikach często są wyposażane w ten typ złącza.
Rys. 5.24 Złącze światłowodowe LC
Źródło: http://images.dipol.com.pl/pict/l3556+++.jpg
Nieco inna konstrukcja i zdecydowanie większy gabaryt to cecha charaktery-
styczna złącza SC. Kwadratowa konstrukcja z charakterystycznym wycięciem pozwala
precyzyjnie łączyć pojedyncze włókna światłowodowe.

17. 17
Rys. 5.25 Złącze typu SC
Źródło: http://images.dipol.com.pl/pict/l3616+++.jpg
Rys. 5.26 Porównanie złącz z lewej SC z prawej LC
Źródło: http://sklep.delta.poznan.pl/obrazki/pc-lc_sc_obrazek1.jpg
Rys. 5.27 Media konwerter ze złączami optycznymi typu SC
Źródło: http://www.media-konwertery.pl/content/files/image/AHied-Telesis-AT-
MC1004.jpg
Niestety tego typu złącza nie nadają się do podwójnego montaży we wkładkach
SFP i występują tylko w przypadku stosowania techniki WDM (zwielokrotnienie w dzie-
dzinie długości fali). Niektóre media konwertery wykorzystują ten typ złącza do podłą-
czania włókien optycznych.

18. 18
................Inne typy złącz optycznych stosowanych w transmisji danych to FC, E2000. Ich
wykorzystanie w sieciach LAN jest znikome ze względu na produkowany osprzęt
w większości ze złączami LC lub SC. Jeżeli spotkacie w sieci wybudowany odcinek kabla
światłowodowego zakończony na przełącznicy np. w standardzie E2000, konieczne bę-
dzie wykorzystanie patchcordów o różnych zakończeniach do podłączenia np. media
konwertera ze stykami S.C.
Rys. 5.28 Patchcord E2000 - SC
Źródło: http://www.fcnet.pl/_var/gfx/28f263ccabe49bf0e5baca3ddd22b4b4.jpg
Tak poznaliśmy techniki łączenia torów optycznych, które coraz częściej spoty-
kamy nawet w sieciach lokalnych. Pamiętaj! Włókno światłowodowe jest wrażliwe na
nadmierne zginanie. Nie zachowanie należytej ostrożności przy układaniu i podłączaniu
może skutkować nieodwracalnym jego uszkodzeniem.
Bibliografia:
1. B. Halska, P. Bensel (2013) Kwalifikacja E.13. Projektowanie lokalnych sieci kom-
puterowych i administrowanie sieciami. Podręcznik do nauki zawodu technik in-
formatyk. Część 1. Gliwice:Helion.
2. Mark A. Dye, Rick McDonald, Antoon „Tony” W. Ruf (2011) Akademia sieci Cisco.
CCNA Exploration. Semestr 1 Podstawy sieci. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe
PWN.
Netografia:
1. Dipol Sp.J. Poradnik Instalatora WLAN
http://www.dipol.com.pl/poradnik_instalatora_wlan_bib86.htm