9. ENERGIA MOTAK
Mekanikoa hiru zatitan bana daiteke…
Potenziala Lurrak bero itxuran gordetzen duen energia da.
Gizakiak antzinatik erabiltzen du. Hori lortzeko, ura zorupean
jartzen da, barnealdeko berotasuna oso handia den tokietan. Ur
hori berotzean, ur-lurrun bihurtu, eta ur-lurruna elektrizitatea
sortzeko erabiliko da.
Zinetikoa Lurrak bero itxuran gordetzen duen energia da.
Gizakiak antzinatik erabiltzen du. Hori lortzeko, ura zorupean
jartzen da, barnealdeko berotasuna oso handia den tokietan. Ur
hori berotzean, ur-lurrun bihurtu, eta ur-lurruna elektrizitatea
sortzeko erabiliko da.
10. Hidraulikoa Ibaietako ura da energia honen sortzailea. Ura
urtegi batean bilduko da, eta gero, altuera handi batetik erortzen
utziko da turbina baten gainera, eta turbina horrek, jiratzean,
elektrizitatea sortuko du. Zentral hidraulikoak jartzeko lekurik
aproposenak presetako ur-jauziak dira
Itsas-energia Energia lortzeko balio duten hiru itsas fenomeno
daude: olatuak, mareak eta sakontasunaren araberako
tenperatura-aldaketak eta horiek aprobetxatzen dira elektrizitatea
lortzeko… Itsas-zentralak soilik mareak asko mugitzen diren
tokietan daude.
Geotermikoa Lurrak bero itxuran gordetzen duen energia da.
Gizakiak antzinatik erabiltzen du. Hori lortzeko, ura zorupean
jartzen da, barnealdeko berotasuna oso handia den tokietan. Ur
hori berotzean, ur-lurrun bihurtu, eta ur-lurruna elektrizitatea
sortzeko erabiliko da.
11. Kimikoa naturako konposatu guztiek dutena da, barneko loturen
energiaren kausaz. Bai materia bizigabean eta bai materia
bizidunean gertatzen diren erreakzio kimikoetan agertzen da,
hau da, naturako substantzia guztiek duten energia mota hau
atomoak biltzeko indarraren ondorioz.
Erradiazio-energia erradiazio elektromagnetikoak duena da,
adibide argiena argiak duena, beraz, eguzki-energia da
garrantzitsuena, izan ere azpimarratzekoa da, Lurrean dugun
energia gehiena Eguzkitik datorrela.
15. Herri ez-garatuetan energia gutxiago
gastatzenda beraz beraiek gutxiago
erabiltzen dute energia
Herri garatuetan energia askoz gehiago
gastatzen da beraz beraiek energia askoz
gehiago erabiltzen dute
17. ENERGIA
BERRIZTAGARRIAK
BERRIZTAGARRIAK:
Berriztagarriak[Ingurumenaren degradazioa, garapen-bidean dauden herrialdeen eta herrialde
garatuen arteko desoreka energetikoa, eta baliabide erregaien ahitzea, energia berriztagarrien
garapena bultzatu duten faktoreak dira.
Energia berriztagarriek komunean dituzte hainbat ezaugarri:
Energia tradizionalek ingurumenari egiten diotena baino kalte txikiagoa edo batere kalterik ez
dute eragiten.
Inbertsio handiak eskatzen dituzte normalean.
Agortezinak edo oso ugariak dira.
Baliabide naturalen aprobetxamendua suposatzen dute.
Erabili ahala inoiz agortuko ez diren energiak dira.Ingurumenarekin errespetutsuak dira eta
inguruan eskuratu daitezke.
18. ENERGIA
BERRIZTAGARRIA
Eguzki energia Honako hau, eguzkitik Lurrera erradiazio
elektromagnetiko itxuran iristen den energia mota da. Eguzkia
iturri agortezina da, eta energia termikoa edo elektrizitatea
sortzeko erabiltzen dugu.
Biomasa Prozesu naturalek eraturiko konposatu organikoetatik
lortzen da. Esate baterako, hondakinen hartziduraren ondorioz
sortutako biogasa edo azukreen eraldaketa bidez lortutako
alkohola energia-iturri biomasikoak dira. Naturatik zeharka edo
zuzenean ateratzen den energia-erregaia da biomasa.
Eolikoa Haizeak eragiten edo sortzen duen energia da. Gizakiak
erabili zuen lehenengoetarikoa izan zen errotak eta abar
mugitzeko, eta gaur egun ere erabiltzen da errota industrialei,
bonbei…energia eman edo eta mugiarazteko.
22. ENERGIA EZ-
BERRIZTAGARRIA
Erabili ahala agortzen diren energia-iturrietako energiak dira.
Ikatza errekuntzatik sortutakoa. Substantzia erregai gaseosoen
nahastea da: metanoa, etanoa, propanoa, butano nitrogenoa,
karbono dioxidoa, hidrogeno sulfuroa, helioa eta argona.
Gas naturala errekuntzatik sortutakoa. Ikatza erregai fosila da, Aro
primarioaren aldi Karboniferoan metatutako landare hondarrek
jasandako eraldaketen azken emaitza. Lau ikatz-mota daude:
antrazita, harrikatz, lignito eta zohikatza.
Petroleoa errekuntzatik sortutakoa. Petrolioa erregai fosila da,
kolore ilunekoa eta likidoa. Bere osagaiak hidrokarburo-nahasketa
bat sufrea, oxigenoa eta nitrogenoa dira, neurri aldakorretan.
28. GAINONTZEKO ENERGIA PRIMARIOAK
HORRELA ERABILTZEN DIRA:
-Petrolioa: kopururik handiena garraioan
kontsumitzen da eta beste kopurua industrian eta etxe
bizitzan.
-Gas naturala: industrian eta etxe bizitzetan erabilia.
--Ikatza, nuklearra, eolikoa eta eguzkitikoa ia erabat
elektrizitatea sortzeko.
