ბორჯომის 1-ლი საჯარო სკოლის ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებელი ოლღა გოგოლაძე

1. სსიპ ბორჯომის N1 საჯარო სკოლის VIII კლასი
06.05.2014
ტოპონიმთა პოეზია მე-2 გვერდი
პპპპპოეზიაშოთა ნიშნიანიძის „აფხაზური
კანტატა“
შოთა ნიშნიანიძის ლექსში „აფხაზური
კანტატა“ ვხვდებით რამდენიმე
გეოგრაფიულ სახელწოდებას. აფხაზეთი,
ისევე როგორც სამეგრელო,
საქართველოს ისტორიულ-
გეოგრაფიული მხარეა. იგი მდებარეობს
ქვეყნის ჩრდილო-დასავლეთ ნაწილში,
შავი ზღვის აღმოსავლეთ სანაპიროზე.
აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის
საზღვრები მოიცავდა რამდენიმე
ისტორიულ ოლქს: საძენი ანუ ჯიქეთი,
ბზიფი, გუმა, შუასოფელი, სამურზაყანო,
წაგელდა, იგივე დალის ხეობა.
აფხაზეთი, როგორც პოლიტიკური
ერთეული, სხვადასხვა ეპოქაში
სხვადასხვა ტერიტორიას მოიცავდა და
არასოდეს ემთხვეოდა ეთნიკურ
აფხაზეთს, ე. ი. აფხაზური ტომებით
დასახლებულ ტერიტორიას. ყველაზე
ახლო ურთიერთობა აფხაზებს
სამეგრელოსთან ჰქონდათ, ეს კუთხე მდ.
რიონს, ცხენისწყალს, ენგურსა და შავ
ზღვას შორის მოქცეული ტერიტორიაა,
მისი ნაწილი იყო სამურზაყანოც.
სახელწოდება „სამეგრელო“
მომდინარეობს “ეგრისიდან“ (ეგრისის
სამეფო). თავდაპირველად გაიგივებული
იყო მთლიანად დასავლეთ
საქართველოსათან, მსგავსად აფხაზეთის
„იმერეთისა“ (აფხაზთა სამეფო). XIII-XV
სს-ში ამ გეოგრაფიულ სახელწოდებას
უკვე ვიწრო მნიშვნელობა აქვს -
აღნიშნავს ქართველების
ეთნოგრაფიული ჯგუფით,
მეგრელებით, დასახლებულ მხარეს
მდინარეებს ფსიცხასა და ცხენისწყალს
შორის. გვიანდელ შუასაუკუნეებში ამ
ტერიტორიაზე ოდიშის სამთავრო
შეიქმნა. ამ დროიდან ეს ახალი
სახელწოდებაც გვხვდება და ძველიც.
XIX ს-ის I ნახევარში აფხაზ ფეოდალთა
მოძალების შედეგად სამთავროს
საზღვარმა ჯერ მდ. კელასურზე,
შემდეგ მდ. ღალიძგაზე და ბოლოს მდ.
ენგურზე გადმოინაცვლა. ჩემი აზრით,
ამ ტოპონიმებით ავტორი შეგვახსენებს
ორი იტორიული ქართული მხარის
ტრადიციულ მეგობრულ
ურთიერთობას, რითაც ხაზს უსვამს
დღევანდელი ვითარების, რუსეთის
მიერ აფხაზეთის ოკუპაციის,
დედასამშობლოსგან ჩამოშორების
უსამართლობას.
ნათია ჭყონია

2. გვერდი 2 გაზეთის სახელი
ლექსი „მამული“ სამშობლოს სიყვარულზეა
შექმნილი. ლექსი პატარაა (იგი ოთხი
სამტაეპედისგან შედგება), ამიტომ კიდევ უფრო
დიდი მნიშვნელობა აქვს მასში გამოყენებულ
გეოგრაფიულ სახელთა დანიშნულების გააზრებას.
პირველი სტროფის მესამე ტაეპში პოეტი ახსენებს
მტკვარს. მტკვარი საქართველოს (ასევე
ამიერკავკასიის) უდიდესი მდინარეა, მას მიხეილ
ჯავახიშვილი დედამდინარედ მოიხსენიებდა. ეს
მდინარე სათავეს იღებს თურქეთის ტერიტორიდან
და კასპიის ზღვაში ჩაედინება. ჩემი აზრით, ავტორს
უნდა, შეგვახსენოს, თუ რა მნიშვნელობა ჰქონდა
მტკვარს ქართული სამეურნეო-სამიწათმოქმედო
კულტურის, ზოგადად, ქართული ცივილიზაციის,
ასევე, თბილისის დაარსებისა და
განვითარებისთვის. მრავალი საუკუნის
განმავლობაში მტკვარი იყო თბილისის ყოფისა და
კულტურის ნაწილი, მისი საციცოხლო ძარღვი.
მტკვრის მნიშვნელობაზე მიანიშნებს ლექსში მისი
მოხსენიება მთაწმინდის გვერდით. მთაწმინდა
არაერთხელ ქცეულა ქართველ პოეტთა შთაგონების
წყაროდ. სახელწოდება მან მიიღო ერთ-ერთი
მნიშვნელოვანი ქრისტიანული სავანის, ათონის
მთის, მიხედვით. მთაწმინდას სხვაგვარად
მამადავითსაც უწოდებენ, რადგან VI საუკუნეში აქ
დამკვიდრებულა ცამეტ ასურელ მამათაგან ერთ-
ერთი, დავითი. აქედან გამომდინარე, ქართული
სულიერი ცხოვრების განვითარებაში მთაწმინდას
დიდი მნიშვნელობა აქვს. ლექსის მესამე სტროფში
მოიხსენიება არაგვი და ჯვარი. ჯვარი არის VI
საუკუნის ტაძარი და მონასტერი, რომელიც
მცხეთის აღმოსავლეთით, მდინარე არაგვისა და
არჩილ სულაკაური -
„მამული“
სათაური
მტკვრის შესართავთან, კლდოვანი მთის წვერზე
მდებარეობს. IV საუკუნის 30-იან წლებში მირიან
მეფის ბრძანებით ამ ადგილას ხის ჯვარი
აღმართეს, რომელსაც მოგვიანებით თაყვანს
სცემდნენ არა მარტო ქართველი, არამედ მთელი
კავკასიის ქრისტიანები. ჩემი აზრით, ამ
სახელწოდებების ხსენებით ავტორი გვეუბნება,
რომ მამულის, სამშობლოს სიყვარული,
უპირველეს ყოვლისა, ჩვენი წინაპრების
სულიერი მონაპოვრის დაცვაა.
გიორგი მძინარიშვილი