4. ცხოვრების ჯანსაღი წესი – ხშირად
გვესმის და ალბათ არაერთხელ
დავფიქრებულვართ კიდეც ამ
ფორმულირებაზე. მაინც რა არის ეს
ჯანსაღი წესი, რას გულისხმობს, რას
მოიცავს? თუმცა მთავარი დეტალები
ბევრს სათანადოდ არც კი აქვს
გაცნობიერებული, მაინც ყველამ იცის,
რომ ცხოვრების ჯანსაღი წესი
ორგანიზმის ჯანმრთელობის,
დღეგრძელობის, სოციალურ
ფუნქციათა სრულფასოვნად
განხორციელების საწინდარია. სხვა
საკითხია, ვინ როგორ მისდევს ამ წესს.
ან კი როგორ უნდა მისდიოს
ზოგიერთმა, თუ მისი არსიც კი არ აქვს
გათავისებული?! ამიტომაც
გადავწყვიტე, შეძლებისდაგვარად
განმემარტა ცხოვრების ჯანსაღი წესის
არსი, მისი მთავარი პრინციპები, მათი
დანერგვისა და დაცვის აუცილებლობა.
5. ფორმულირებას “ცხოვრების ჯანსაღი წესი” არცთუ დიდი ხნის ისტორია აქვს. ის გასული საუკუნის 70-იან წლებში
დამკვიდრდა. ისმის კითხვა: რატომ დადგა დღის წესრიგში ამ ფორმულირების ჩამოყალიბების საკითხი, მით უმეტეს, რატომ
გახდა ის ასე აქტუალური და მნიშვნელოვანი? უნდა მოგახსენოთ, რომ ამ თემისადმი ინტერესი უშუალო კავშირშია
ადამიანის სიცოცხლის გახანგრძლივებასთან, ადამიანის საარსებო გარემოსა და, რაც მთავარია, საკუთრივ ადამიანის
შეცვლასთან. ისიც საყურადღებოა, რომ დღეს აშკარად არის გამოკვეთილი თანამედროვე ადამიანის სამი მთავარი მტერი –
დეპრესია, ჰიპოდინამია და დაცემული ზნეობა. თანამედროვე ადამიანს სიცოცხლე გაუხანგრძლივდა, თუმცა დღეს ის
გაცილებით ნაკლებად მოძრაობს, ბევრს ჭამს, აქვს მავნე ჩვევები, დაკარგა სულიერება. ყოველივე ამის გამო თანამედროვე
ადამიანი მოდუნდა, დაავადმყოფდა და დადარდიანდა. მართალია, ეპიდემიებთან ბრძოლა ისწავლა, მაგრამ სანაცვლოდ სხვა,
“ცივილიზაციის დაავადებები” დაემართა. ეს არის გულ-სისხლძარღვთა და საყრდენ-მამოძრავებელი სისტემის პათოლოგიები,
ონკოლოგიური დაავადებები. აღნიშნულ დაავადებათა აღმოცენება, განვითარება და შედეგი დამოკიდებულია არა მხოლოდ
გარეგან ფაქტორებზე, არამედ საკუთრივ ადამიანის ცხოვრების წესზე. მედიცინამ და ჯანდაცვამ მიაღწიეს იმ დონეს,
რომლითაც მაქსიმალურად არის შესაძლებელი ადამიანის ჯანმრთელობის გაუმჯობესება, სიცოცხლის გახანგრძლივება,
თუმცა ეს არ კმარა, საჭიროა მოსახლეობის გაჯანსაღების სხვა გზების ძიება. სწორედ ეს გზაა ცხოვრების ჯანსაღი წესი,
რომელიც ადამიანმა თავად უნდა დაიცვას და რომლის არსიც არის სულისა და სხეულის (ანუ ფსიქიკისა და სომის)
ჯანმრთელობის შენარჩუნება თვითშეზღუდვისა და საგანგებო ვარჯიშების მეშვეობით.
6. ცნობილია, რომ ადამიანის
ფიზიოლოგიურ მდგომარეობაზე
დიდ გავლენას ახდენს მისი
ფსიქოემოციური მდგომარეობა,
რომელიც, თავის მხრივ,
დამოკიდებულია პიროვნების
მენტალურ თავისებურებებზე,
ამიტომ ზოგიერთი ავტორი
ცხოვრების ჯანსაღი წესის
განხილვისას შემდეგ ასპექტებსაც
გამოყოფს:
1.ემოციური თვითშეგრძნება –
ფსიქოჰიგიენა, საკუთარ ემოციებსა და
პრობლემებთან გამკლავების
შესაძლებლობა და ცოდნა;
2.ინტელექტუალური თვითშეგრძნება
– ადამიანის უნარი შეიტყოს და
გამოიყენოს ახალი ინფორმაცია ახალ
გარემოში ოპტიმალური
მოქმედებისთვის;
3.სულიერი თვითშეგრძნება –
ადამიანის უნარი დაადგინოს
ნამდვილად ღირებული, ფასეული და
მნიშვნელოვანი, კონსტრუქციული
ცხოვრებისეული მიზნები,
7. •ჯანსაღი უნარ-ჩვევების დაუფლება,
ჯანსაღად აღზრდა ადრეული ასაკიდანვე;
•გარესამყაროს უსაფრთხოების
უზრუნველყოფა, ჯანმრთელობაზე მისი
ზემოქმედების შესწავლა;
•მავნე ჩვევებზე (თამბაქოს, ალკოჰოლისა
და ნარკოტიკულ საშუალებათა
მოხმარებაზე) უარის თქმა;
•კვება – ზომიერი, ინდივიდუალური
ფიზიოლოგიური თავისებურებების
შესაბამისი, აგრეთვე –
ინფორმირებულობა გამოყენებული
პროდუქტების ხარისხიანობის შესახებ;
•მოძრაობა – ფიზიკურად აქტიური
ცხოვრება, დღის რეჟიმში სპეციალური
ფიზიკური ვარჯიშების ჩართვა
ასაკობრივი და ფიზიოლოგიური
თავისებურებების გათვალისწინებით;
•ჰიგიენა – პირადი და საზოგადოებრივი
ჰიგიენის დაცვა, პირველი დახმარების
ძირითადი ჩვევების ცოდნა;
•გაკაჟება.
8. ცხოვრების დონის გაუმჯობესებისთვის მთავარია გმოვაგვაროთ ორი უმთავრესი პრობლემა:
1.არასწორი კვება
2.ფიზიკური აქტივობის ნაკლებობა
დღეს მსოფლიო ჯანდაცვის ერთ-ერთ უმთავრეს პრობლემას არაჯანსაღი კვება წარმოადგენს: შაქრის,
მარილის ჭარბი ოდენობა, ნახევარფაბრიკატები, ტკბილეული გაზიანი სასმელები მოსახლეობის დიდი
ნაწილის ყოველდღიურ საკვებს წარმოადგენს, რაც დროთა განმავლობაში ადამიანებში ჯანმრთელობის
სერიოზულ პრობლემებს იწვევს. იფიტება ორგანიზმი და ქვეითდება იმუნიტეტი, რასაც დღეს არსებულ
ვითარებაში დამპუპვველი შეიძლება აღმოჩნდეს.
9. არასაკმარისი ფიზიკური აქტივობა მსოფლიოში
სიკვდილის გამომწვევ მიზეზთა შორის ერთ-ერთ
წამყვან ადგილზეა, თუმცა, იმავე წყაროს მიხედვით,
მსოფლიო ახალგაზრდობის 80% ფიზიკურად
არასაკმარისად არის დატვირთული. სწორედ ამიტომ,
ჯანსაღი ცხოვრების წესის მეორე მნიშვნელოვან
შემადგენელს, სწორ კვებასთან ერთად, ზომიერი
ფიზიკური დატვირთვაც შეადგენს. აღნიშნულში არა
მხოლოდ სპორტის რომელიმე სახეობით დაკავება,
არამედ ნებისმიერი ფიზიკური ძალისხმევა
იგულისხმება - ფეხით, ველოსიპედით სიარული, ბაღში,
ბოსტანში მუშაობა და ა.შ.
რეგულარული ფიზიკური დატვირთვა აუმჯობესებს
შინაგანი ორგანოების მდგომარეობას, ამცირებს
მრავალი დაავადების, მათ შორის, ავთვისებიანი
სიმსივნის ზოგიერთი ფორმის განვითარების
ალბათობას, ამცირებს მოტეხილობების და ხერხემლის
დაზიანების რისკს.
ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის
რეკომენდაციაა, რომ 5-17 წლის ბავშვები და
ახალგაზრდები დღეში მინიმუმ ერთსაათიანი, ხოლო 18
წელს ზევით - სულ მცირე 150 წუთიანი
ყოველკვირეული საშუალო ან ინტენსიური ფიზიკური
აქტივობით უნდა დაკავდნენ.
10. არსებობს ექიმთა, დიეტოლოგთა და ფსიქოლოგთა
საერთაშორისო ჯგუფის მიერ შემუშავებული ათი რჩევა,
რომელიც ქმნის ცხოვრების ჯანსაღი წესის მთავარ საფუძველს:
რჩევები და ისტორიული რაკურსი
1. აქტიური გონებრივი შრომა;
2. სასიამოვნო სამუშაო;
3. რაციონალური კვება;
4. ასაკის შესაბამისი კვება;
5. საკუთარი აზრის ქონა;
6. სიყვარული და სიფაქიზე;
7. ძილი 17-18 გრადუსი ტემპერატურის პირობებში;
8. მუდმივი ფიზიკური დატვირთვა;
9. პერიოდულად ტკბილეულის მიღება;
10. ემოციური განტვირთვა.
11. სწორ კვებაზე არანაკლებ მნიშვნელოვანია ფიზიკური აქტივობა. ფიზიკურ აქტივობაში არ იგულისხმება მხოლოდ
ვარჯისი ან რომელიმე სპორტის სახეობით დაკავება, არამედ ნებისმიერი ფიზიკური დტვირთვა იგულისხმება -
ფეხით, ველოსიპედით სიარული, ბაღში, ბოსტანში მუშაობა და და სხვა. ფიზიკურ აქტივობას შეუძლია თვიდან
აგარიდოთ დეპრესია, გააუმჯობესოს შინაგანი ორგანოების მდგომარეობა და დააჩქაროს ფსიქოლოგიური
დაავადებებისგან გამოჯანმრთელებაც კი
12.
13. ვალეოლოგია – მეცნიერება ჯანმრელობის შესახებ
ჯანმრთელობის, ცხოვრების ჯანსაღი წესისა და დღეგრძელობის
შესახებ დღეს ცალკე მეცნიერებაც კი არსებობს. ამ მეცნიერებას
ვალეოლოგია ეწოდება. როგორც უკვე აღვნიშნეთ, ჯანმრთელობა
სულისა და სხეულის სიჯანსაღეს, ჰარმონიასა და ერთიანობას
გულისხმობს. შესაბამისად, დაავადებისა თუ ფიზიკური დეფექტის
არარსებობა ჯერ კიდევ არ ნიშნავს ჯანმრთელობას. ორგანიზმის
სიჯანსაღე (ანუ სულისა და სხეულის ჰარმონია)
მრავალგანზომილებიანი, საკმაოდ რთული მდგომარეობაა,
რომელიც მრავალი პარამეტრის თანაარსებობაზეა დამოკიდებული.
ორგანიზმის შინაგანი გარემოს მუდმივობის (მთლიანობის)
დარღვევა დასაბამს აძლევს ისეთ ცვლილებებს, რომლებიც
თანდათანობით ორგანულ ცვლილება-დაზიანებებში გადაიზრდება,
მათი შედეგი კი ესა თუ ის დაავადებაა. ვალეოლოგია ოთხ მთავარ
პრინციპს ეფუძნება: სუნთქვას, მოძრაობას, აზროვნებას და კვებას.
გახსოვდეთ, ჩვენ განუწყვეტლივ ვხარჯავთ სასიცოცხლო ენერგიას.
არა მხოლოდ მაშინ, როცა ვაზროვნებთ, ვფიქრობთ, ვმუშაობთ,
ფიზიკურად ვაქტიურობთ, არამედ მაშინაც, როცა ვისვენებთ ან
გვძინავს. გული, ფილტვები, თირკმელები და სხვა ორგანოები
არასოდეს ისვენებენ. მათი ცხოველმყოფელობა უწყვეტია. ამის
კვალობაზე, მათ განუწყვეტლივ სჭირდებათ ენერგია. ენერგიის
წარმოქმნა-ხარჯვის სათანადო ბალანსს მხოლოდ ჯანმრთელი
ორგანიზმი ინარჩუნებს. ყოველივე ამის გათვალისწინებით, ეცადეთ
დაიცვათ ჯანმრთელობის ოთხი მთავარი პრინციპი. ამით
ორგანიზმსაც გაიჯანსაღებთ და სიცოცხლესაც გაიხანგრძლივებთ.
