1. 2013
December
No.25
Content
GREEN Research
Journal
www
deqp.go.th/website/20/
Editor’s Talk [บรรณาธิการ ชวนคุย]
Green Research กับการปรับโฉมใหม่
สวัสดีคะ่ กลับมาพบกันอีกครังฉบับนียงคงมีประเด็นงานวิจยด้านสิงแวดล้อมทีนา่ สนใจมาฝากเช่นเดิม
้
้ั
ั
่
่
โดยฉบับนี้ประเด็นเรื่องสารพิษจากหมอกควันถูกหยิบยกขึ้นมาอีกครั้งในแง่สถานการณ์ที่เราอาจได้รับผลกระทบ
ในอีกไม่กี่เดือนข้างหน้า
หากจะพูดถึงมลพิษในหมอกควันทีกอให้เกิดผลกระทบต่อร่างกายอาจแบ่งเป็น 2 กลุม คือ ฝุนขนาด
่่
่
่
เล็ก และแก๊สพิษ โดยผลจากการตรวจวัดระดับฝุนในอากาศในหลายทีใ่ นปีผา่ นมา พบว่ามีจ�ำนวนมากขึนอย่างน่าเป็น
่
้
ห่วง ซึ่งสารที่ปนเเปื้อนในหมอกควันทั้งสองนี้ก่อให้เกิดผลกระทบกับระบบต่างๆ ของร่างกาย คือ ระบบทางเดิน
หายใจ ระบบหัวใจ รวมไปถึงระบบสมอง ก่อให้เกิดโรคเฉียบพลัน อาทิ หลอดลมอักเสบ ไอ หายใจล�ำบาก อาจจะ
ท�ำให้โรคที่เป็นอยู่ เช่น หอบหืดหรือถุงลมโป่งพองก�ำเริบหนักกว่าเดิม
“เมือร่างกายดูดซึมสารพิษและฝุนละอองเข้าไปสะสม จะส่งผลท�ำให้กล้ามเนือหัวใจตาย และเส้นเลือดในสมองตีบ
่
่
้
บางรายถึงขันเป็นอัมพาธเพราะเลือดไม่สามารถไปเลียงทีสมอง และโรคอืนๆ นอกจากนียงเกิดโรคทีเ่ กิดจาก
้
้ ่
่
้ั
การสะสมก่อให้เกิดโรคถุงลมโป่งพอง ทีนากลัวทีสดและได้รบการยืนยันแล้วคือในหมอกควันมีสารก่อมะเร็ง
่่
ุ่
ั
รวมอยู่ด้วย จึงท�ำให้ผู้ที่หายใจเอาหมอกควันเข้าไปเสี่ยงต่อการเป็นโรคมะเร็ง ซึ่งภาคเหนือเรามีจำ� นวนผู้
ป่วยมะเร็งปอดสูงสุดในประเทศ เป็นอันดับที่ 1 คือ จังหวัดล�ำปาง อันดับ 2 จังหวัดล�ำพูน และอันดับ 3
คือจังหวัดเชียงใหม่ โดยบางคนจะเห็นว่าไม่ได้สบบุหรีแต่กเ็ สียชีวตด้วยโรคมะเร็งปอดจากสาเหตุหมอกควัน
ู
่
ิ
ได้เช่นกัน”
ทังหมดนีเ้ ป็นเพียงข้อมูลเบืองต้นทีบรรณาธิการสรุปจากหลายๆ บทความ Green Reseach ฉบับ
้
้
่
นี้ จึงอยากน�ำทุกท่านมาท�ำความรู้จักกับหมอกควัน สารพิษ และฝุ่นละอองจากบทความที่น่าสนใจภายในเล่มที่ทาง
ทีมงานได้รวบรวมไว้ และบทความอื่นๆ ที่น่าสนใจ แล้วพบกันใหม่กับการเกาะติดประเด็นที่น่าสนใจอีกครั้งค่ะ
เรื่องเด่นประจ�ำฉบับ
• สารพิษจากการเผา ในที่โล่ง
• ปัญหาหมอกควัน จ.เชียงใหม่ แก้ไม่ง่ายอย่างที่คิด
1
5
ติดตามเฝ้าระวัง
• ท�ำไมต้องสนใจปรอทในอากาศ
• เปิดแผนที่ปนเปื้อนสารพิษในประเทศไทย ผลลัพธ์จากการพัฒนา
• ผลพวงจากทีวีอนาลอกเป็นทีวีดิจิตอล
8
13
16
ก้าวหน้าพัฒนา
• แนะน�ำห้องสมุดกรมส่งเสริมคุณภาพสิ่งแวดล้อม
• การบริการที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม (Eco-services : ES)
18
22
พึ่งพาธรรมชาติ
• การต่อสู้เพื่อต่อลมหายใจให้ผืนดินเกิด
• พุทธศาสนากับทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม
26
30
ERTC Management Update
• งานวันสิ่งแวดล้อมไทย และวันอาสาสมัครพิทักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ
และสิ่งแวดล้อมหมู่บ้านแห่งชาติ (ทสม.) ประจ�ำปี 2556
• การประชุมเสนอผลการด�ำเนินงาน โครงการ “การประเมินความเสี่ยงนิเวศ
แหล่งน�้ำในพื้นที่เขตควบคุมมลพิษจังหวัดระยอง”
• การสัมนาวิชาการ เรื่องการก้าวสู่สังคมคาร์บอนต�่ำ
คณะผู้จัดท�ำ
34
ศูนย์วิจัยและฝึกอบรมด้านสิ่งแวดล้อม กรมส่งเสริมคุณภาพสิ่งแวดล้อม กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม เทคโนธานี ต�ำบลคลองห้า
อ�ำเภอคลองหลวง จังหวัดปทุมธานี 12120 โทรศัพท์ 02-577-4182-9 โทรสาร 0-2577-1138
ที่ปรึกษา จตุพร บุรุษพัฒน์, เสริมยศ สมมั่น, สากล ฐินะกุล บรรณาธิการบริหาร สุวรรณา เตียรถ์สุวรรณ บรรณาธิการ ณัฐพล ติยชิรวงศ์
กองบรรณาธิการ โสฬส ขันธ์เครือ, นิตยา นักระนาด มิลน์, ศิรนภา ศรีทองทิม, หทัยรัตน์ การีเวทย์, รุจยา บุณยทุมานนท์, ปัญจา ใยถาวร, จินดารัตน์ เรืองโชติวทย์, อาทิตยา พามี
ิ
ิ

2. เรื่องเด่นประจ�ำฉบับ
สารพิษจากการเผาในที่โล่ง
วรรณา เลาวกุล
นักวิชาการสิ่งแวดล้อมช�ำนาญการพิเศษ
ศูนย์วิจัยและฝึกอบรมด้านสิ่งแวดล้อม
ปัญหาการเผาในที่โล่ง
การเผาในทีโล่ง (Open Burning) เกิดจาก 3 กิจกรรมหลัก ได้แก่ การเผาเศษพืช เศษวัสดุเหลือใช้ภาคเกษตร การเผาขยะมูลฝอย
่
จากชุมชน การเผาป่าเพื่อบุกรุก ยึดถือ ครอบครองพื้นที่ป่า ล่าสัตว์ ท�ำไม้ เก็บ/หาของป่า เช่น ผักหวาน และเห็ดเผาะ เป็นต้น ซึ่งการ
เผาในที่โล่งจากกิจกรรมดังกล่าว ก่อให้เกิดสารมลพิษทางอากาศต่างๆ เช่น ฝุ่นละออง สารอินทรีย์ระเหยง่าย (VOCs) สารประกอบ
โพลีไซคลิกอะโรมาติก (PAHs) สารไดออกซิน ก๊าซต่างๆ เช่น ก๊าซคาร์บอนมอนอกไซด์ ไนโตรเจนไดออกไซด์ นอกจากนี้ยังมี เขม่า ควัน
ก่อให้เกิดปัญหามลพิษทางอากาศและปัญหาหมอกควัน แล้วส่งผลกระทบต่อสุขภาพอนามัยของประชาชน ดังจะเห็นได้จากช่วงเกิดวิกฤติ
หมอกควัน 8 จังหวัดภาคเหนือตอนบน ตั้งแต่เดือนมกราคมถึงเมษายน 2555 ผู้ป่วยจ�ำนวนมากมีอาการแสบตา น�้ำตาไหล แสบคอ แสบ
จมูก ไอ จาม และโรคระบบทางเดินหายใจเพิ่มขึ้น ดังรูปที่ 1
เผานาข้าว
เผาไร่อ้อย
No.25 December 2013 Green Research 1

3. เรื่องเด่นประจ�ำฉบับ
รูปที่ 1 สถิติผู้ป่วยโรคที่เกี่ยวข้องกับมลพิษหมอกควันจ�ำนวน 4 โรค ช่วงเดือนมกราคมถึงเมษายน 2555 เปรียบ
เทียบกับปริมาณฝุ่นละอองขนาดเล็ก PM10 สูงสุดในแต่ละสัปดาห์ (ที่มา: ส�ำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 10 จังหวัด
เชียงใหม่ กรมควบคุมโรค)
สารพิษจากปัญหาการเผาในที่โล่ง
ชนิดและปริมาณของสารพิษขึ้นอยู่กับองค์ประกอบทางเคมีเชื้อเพลิงแต่ละประเภท
(Fuel Composition) ค่าความร้อนของเชื้อเพลิง (Fuel Heating Value) ค่าความจุความหนา
แน่นของเชื้อเพลิง (Bulk Density) ความถี่ของการเผา และปัจจัยที่มีผลต่อสภาวะของการ
เผาไหม้ เช่น อุณหภูมิของการเผา ความชื้นของเชื้อเพลิง สัดส่วนของอากาศต่อเชื้อเพลิง
สภาวะที่ไฟไหม้ช้าๆ หรือไฟครุกรุ่น (Smoldering flaming) สภาวะที่ไฟลุกโชติช่วง (Flaming)
หรืออีกนัยหนึงคือสภาวะทีมการเผาไหม้สมบูรณ์ และสภาวะทีเ่ ผาไหม้ไม่สมบูรณ์ ชนิดและ
่
่ ี
ปริมาณสารพิษที่ปลดปล่อยออกมาก็แตกต่างกัน ยกตัวอย่างการศึกษาปริมาณการปลด
ปล่อยสารมลพิษ (Emission Factor) ของการเผาเศษวัสดุเหลือใช้ทางการเกษตรและ
ไฟป่าในประเทศสหรัฐอเมริกา จะเห็นได้ว่าชนิดและปริมาณของสารพิษแตกต่างกัน เมื่อ
ชนิดของเชือเพลิงแตกต่างกัน ดังตารางที่ 1 นอกจากนียงพบว่าการเผาขยะมูลฝอยจากครัว
้
้ั
เรือนในประเทศสหรัฐอเมริกา เป็นแหล่งก�ำเนิดทีใหญ่ทสดทีมการปลดปล่อยสารพิษในกลุม
่
ี่ ุ ่ ี
่
ของสารไดออกซิน เช่น สารโพลีคลอริเนตเตต ไดเบนโซ พาราไดออกซิน (polychlorinated
dibenzo-para-dioxins และฟิวแรน (PCDDs/Fs)
ตารางที่ 1 แสดงปริมาณการปลดปล่อยสารพิษ (Emission Factor) จากการเผาเศษวัสดุเหลือ
ใช้ทางการเกษตรและไฟป่า หน่วย: มิลลิกรัมต่อกิโลกรัมของเชื้อเพลิง
กลุ่มของสารพิษ ชนิดของสารพิษ
สารอินทรียระเหย เบนซีน (Benzene)
์
ง่าย (VOCs)
โทลูอีน (Toluene)
เผาตอซังข้าวโพด
-
เผาแกลบ
-
ไฟป่าในเขตร้อน
400
22
-
250
สไตรีน (Styrene)
26
35
130
ฟีนอล (Phenol)
ไซลีน
ฟีนอล
-
45
60
6
สารไดออกซิน
Toxic Equivalence
Quantities PCDDs/FS
-
5.37 x 107
-
แหล่งที่มา : Paul M. Lemieux และคณะ, 2004
2 Green Research No.25 December 2013
องค์ประกอบทางเคมีเชื้อเพลิง
แต่ ล ะประเภทค่ าความร้ อ นของ
เชือเพลิง ค่าความจุความหนาแน่น
้
ของเชือเพลิง ความถีของการเผา
้
่
และปัจจัยที่มีผลต่อสภาวะของ
การเผาไหม้ เช่น อุณหภูมิของ
การเผา ความชื้นของเชื้อเพลิง
สัดส่วนของอากาศต่อเชื้อเพลิง
สภาวะที่ ไ ฟไหม้ ช้ า ๆ หรื อ ไฟ
ครุกรุ่น สภาวะที่ไฟลุกโชติช่วง
หรืออีกนัยหนึงคือสภาวะทีมการ
่
่ ี
เผาไหม้สมบูรณ์และสภาวะที่เผา
ไหม้ไม่สมบูรณ์

4. อันตรายของสารพิษ
ช่องทางทีสารพิษจากการเผาในทีโล่งจะเข้าสูรางกาย มีความเป็นไปได้ 2 ช่องทาง
่
่
่่
คือ ช่องทางการหายใจ และช่องทางการสัมผัสกับผิวหนังหรือดวงตา
ช่องทางการหายใจ
สารพิษที่เข้าสู่ร่างกายโดยผ่านระบบทางเดินหายใจ สามารถท�ำให้เกิดความเป็น
พิษได้ โดยการดูดซับผ่านเยื่อบุและเมือกในบริเวณ ปาก คอ และ ปอด ท�ำให้เนื้อเยื่อถูก
ท�ำลายอย่างรุนแรง นอกจากนี้สารพิษยังอาจผ่านเข้าไปยังระบบหลอดลม และถุงลมย่อย
ในปอดและซึมต่อไปเข้าสูระบบหมุนเวียนของโลหิตได้ การดูดซับทีบริเวณปอดมักจะเกิดขึน
่
่
้
อย่างรวดเร็วเนืองมาจากผนังปอดจะมีพนทีผวค่อนข้างสูงถึงประมาณ 75 – 100 ตารางเมตร
่
ื้ ่ ิ
อย่างไรก็ตามอันตรายของสารพิษทีจะส่งผลกระทบต่อสุขภาพของผูทได้รบ หรือสัมผัส ขึนอยู่
่
้ ี่ ั
้
กับความเป็นพิษของสารพิษแต่ละชนิด ความถี่และปริมาณที่ได้รับสัมผัส เป็นต้น สารพิษ
บางชนิดหากได้รับหรือสัมผัสเป็นระยะเวลานานๆ มีโอกาสเสี่ยงต่อการเกิดโรคมะเร็งได้
ดังตัวอย่างความเป็นพิษของสารพิษที่มีผลกระทบต่อสุขภาพ แสดงดังตารางที่ 2
ตารางที่ 2 แสดงตัวอย่างความเป็นพิษของสารพิษที่มีผลต่อสุขภาพ
กลุ่มของสารพิษ
ชนิดของสารพิษ
ความเป็นพิษ
เบนซิน
โลหิตจาง กดประสาทส่วนกลาง ตาพร่า ชัก
กระตุก และเป็นสารก่อมะเร็งในเม็ดเลือดขาว
(Leukemia)
สไตรีน
กดประสาทส่วนกลาง ตับอักเสบ และเป็น
สารก่อมะเร็ง
โทลูอีน
กดประสาทส่วนกลาง ตับอักเสบ โรคไต
เม็ดโลหิตขาวน้อย
ไซลีน
ระคายเคือง ระบบอาหาร ปอดอักเสบ เลือด
ไหลไม่หยุด ตับอักเสบ
สารอินทรีย์ระเหยง่าย
สารไดออกซิน
สารประกอบโพลีไซคลิก
อะโรมาติก (PAHs)
น้ำ�หนักตัวลดลง เกิดความผิดปกติที่ตับ
ไดออกซิน/ฟิวแรน เซลล์ตับตาย เกิดความผิดปกติของระบบ
สืบพันธุ์ และเป็นสารก่อมะเร็ง
เบนโซเอไพริน
มีความสามารถในการก่อมะเร็งต่ออวัยวะ
หลายชนิด
ช่องทางการสัมผัสกับผิวหนังหรือดวงตา
ช่องทางการสัมผัสกับผิวหนังหรือดวงตาพบได้อยู่เสมอในอัตราที่ค่อนข้างสูง การ
เข้าสู่ร่างกายจากการสัมผัส อาจเกิดผ่านช่องทางต่าง ๆ เช่น รูขุมขน ต่อมไขมัน ต่อมเหงื่อ
และผิวหนังชั้นนอก เป็นต้น ปัจจัยต่าง ๆ ที่จะท�ำให้การเข้าสู่ร่างกายได้มากหรือน้อย ขึ้น
อยู่กับ ความเข้มข้นของสารพิษ ความว่องไวหรือความรุนแรงในการท�ำปฏิกิริยาเคมี
การเผาขยะมู ล ฝอยจากครั ว
เรือนเป็นแหล่งกำ�เนิดทีใหญ่ทสด
่
ี่ ุ
ที่ มี ก ารปลดปล่ อ ยสารพิ ษ ใน
กลุ่ ม ของสารไดออกซิ น เช่ น
สารโพลีคลอริเนตเตต ไดเบนโซ
พาราไดออกซิน / ฟิวแรน
No.25 December 2013 Green Research 3

5. เรื่องเด่นประจ�ำฉบับ
ของสารพิษ ความสามารถในการละลายน�้ำ สภาพและลักษณะความหนาบางของผิวหนัง
บริเวณที่ได้รับการสัมผัส และระยะเวลาที่สัมผัส ยกตัวอย่างสารไดออกซิน/ฟิวแรน อาการ
เฉียบพลันทีปรากฏ คือ ท�ำให้เกิดโรคผิวหนังที่เรียกว่า “Chloracne” คือ มีผวหนังขึนเป็นสิว
่
ิ
้
หัวด�ำ มีถุงสีน�้ำตาลอมเหลืองของผิวหนังบริเวณหลังใบหู ขอบตา หลัง ไหล่ และบริเวณ
อวัยวะสืบพันธุ์ อาจมีขนขึ้นในบริเวณที่ปกติจะไม่มีขึ้น ผิวหนังมีสีเข้มขึ้น สีของเล็บเปลี่ยน
เป็นสีน�้ำตาล มีรายงานการเกิดอาการ “Chloracne” นี้ในคนที่อยู่ในบริเวณที่ได้รับการปน
เปื้อนไดออกซิน/ฟิวแรนที่ อิตาลี ไต้หวัน และญี่ปุ่น (S.J. Harrad,1992, Lin-Chi Wang และ
คณะ,2003) นอกจากนี้ยังเกิดอาการโรคผิวหนังอักเสบ
ส�ำหรับช่องทางการสัมผัสบริเวณดวงตา ก็เป็นช่องทางหนึ่งที่อันตรายรุนแรงที่สุด
เนื่องจากดวงตาเป็นส่วนหนึ่งของร่างกายที่ละเอียดอ่อนมากที่สุด ดวงตาเป็นส่วนที่มีเส้น
ประสาทและเส้นโลหิตฝอยมาหล่อเลี้ยงมากมายจึงเป็นแหล่งที่จะดูดซับสารพิษต่าง ๆ ได้
อย่างรวดเร็ว สารพิษบางชนิดเป็นอันตรายต่อดวงตาตั้งแต่ท� ำให้เกิดการระคายเคือง
แสบตา สร้างความเจ็บปวด และมีโอกาสสูญเสียความสามารถในการมองเห็น ไปจนถึง
ท�ำให้ตาบอดอย่างถาวรได้ ยกตัวอย่าง สารไดออกซิน เป็นสารทีทำให้เยือบุตาอักเสบและมี
่ �
่
ขี้ตา เป็นต้น
ช่องทางการสัมผัสของสารพิษ
ทางผิวหนังขึ้นอยู่กับความเข้ม
ข้นของสารพิษ ความว่องไวหรือ
ความรุนแรงในการทำ�ปฏิกิริยา
เคมีของสารพิษ
เอกสารอ้างอิง
Paul M. Lemieux, Christopher C. Lutes, Dawan A. Santoanni. (2004). Emissions of Organic Air Toxics from Open Burning: A Comprehensive Review.
Progress in Energy and Combustion Science. 30, pp. 1-32
J. Harrad and K.C. Jones. (1992). A Source Inventory and Budget for Chlorinated Dioxins and Furans in the United Kingdom Environment. Science of The
Total Environment. Volume 126, Issues 1–2, 11 September, pp 89–107.
Lin-Chi Wang , Wen-Jhy Lee , Wei-Shan Lee , Guo-Ping Chang-Chien , and Perng-Jy. (2003). Characterizing the Emissions of Polychlorinated Dibenzo-pdioxins and Dibenzofurans from Crematories and Their Impacts to the Surrounding Environment, Tsai. Environ. Sci. Technol, 37 (1), pp 62–67.
4 Green Research No.25 December 2013

6. ปัญหาหมอกควัน จ.เชียงใหม่ แก้ไม่ง่ายอย่างที่คิด
ผศ.สุพจน์ เอี้ยงกุญชร
จากทัศนวิสัยทั่วไปที่เลวลงเป็น
ลำ � ดั บ เช่ น ผู้ โ ดยสารเครื่ อ ง
บิ น มาลงสนามบิ น เชี ย งใหม่
ไม่ ส ามารถมองเห็ น ตั ว เมื อ ง
เชียงใหม่ได้ จนกว่าเครื่องบิน
จะลดเพดานบินลงมาใกล้พื้นดิน
หรือไม่อาจมองเห็นดอยสุเทพ
จากในตัวเมืองเชียงใหม่ได้เช่น
ปกติ เป็นต้น
หมอกควัน (Smog) หมายถึง สภาพอากาศทีประกอบไปด้วยหมอก (Fog) และควัน
่
(Smoke) ผสมปนกันอยู่ (Smoke + Fog = Smog) สามารถมองเห็นได้จากทัศนวิสัยที่เลวลง
และกลิ่นของควันไฟจากอากาศ ซึ่งจัดเป็นมลภาวะทางอากาศประเภทหนึ่ง โดยทั่วไปส่วน
ของหมอก จะเกิดจากอุณหภูมอากาศลดต�ำลงจนไอน�ำในอากาศเกิดการควบแน่นเป็นละออง
ิ
่
้
น�้ำ โดยจะเห็นเป็นควันสีขาวไม่มีกลิ่นซึ่งมักจะเกิดขึ้นตามปกติในช่วงเช้าของฤดู หนาว
แต่ควันนั้นจะเกิดจากการเผาไหม้ในลักษณะต่างๆ โดยส่วนใหญ่จะเห็นเป็นสีเทา
หรือด�ำ และมีกลิ่นไหม้ต่างๆกันตามชนิดของเชื้อเพลิง ควันจึงประกอบด้วยก๊าซชนิดต่างๆ
จากการเผาไหม้ ซึ่งส่วนใหญ่จะเป็นคาร์บอนไดออกไซด์ (CO2) คาร์บอนมอนอกไซด์ (CO)
ซัลเฟอร์ไดออกไซด์ (SO2) และไนโตรเจนไดออกไซด์ (NO2) เป็นส�ำคัญ แต่ที่ยิ่งไปกว่านั้นก็
คือ ควันยังประกอบด้วยเขม่า ซึ่งเป็นฝุ่นละอองหรืออนุภาคขนาดเล็กมากต่างๆ กัน โดย
เฉพาะอย่างยิ่งฝุ่นละอองที่มีขนาดเล็กกว่า 10 ไมครอน (PM10)นั้น สามารถเข้าสู่ระบบทาง
เดินหายใจของคนและสัตว์ ซึ่งเป็นอันตรายต่อสุขภาพเป็นอย่างยิ่งแม้ว่าปีนี้จะมีฝนตก
ประปรายทั่วภาคเหนือตอนบนเป็นระยะๆ ก็ตาม (นับตั้งแต่เดือนมกราคมจนถึงต้นเดือน
มีนาคม) จนหลายคนคาดการณ์ว่า ปีนี้หมอกควันในภาคเหนือตอนบนจะไม่รุนแรงเข้าขั้น
วิกฤติเหมือนทุกๆ ปีที่ผ่านมา แต่พอฝนทิ้งช่วงได้ไม่นาน จังหวัดเชียงใหม่ก็ต้องตกอยู่ใน
สถานการณ์หมอกควันในขั้นวิกฤติ (นับตั้งแต่ปลายเดือนมีนาคมเป็นต้นมา)
ทั้งนี้สามารถรับรู้ได้โดยตรงจากทัศนวิสัยทั่วไปที่เลวลงเป็นล�ำดับ เช่น ผู้โดยสาร
เครืองบินมาลงสนามบินเชียงใหม่ไม่สามารถมองเห็นตัวเมืองเชียงใหม่ ได้ จนกว่าเครืองบิน
่
่
จะลดเพดานบินลงมาใกล้พื้นดิน หรือไม่อาจมองเห็นดอยสุเทพจากในตัวเมืองเชียงใหม่ได้
เช่นปกติ เป็นต้น และจากการตรวจวัดคุณภาพอากาศพบว่า ค่า PM10 สูงกว่าค่ามาตรฐาน
ความปลอดภัย (120 ไมโครกรัมต่อลูกบาศก์เมตร) เช่นเดียวกับจังหวัดต่างๆ ในภาคเหนือ
ตอนบนทั้ง 9 จังหวัด
No.25 December 2013 Green Research 5

7. เรื่องเด่นประจ�ำฉบับ
จั ง หวั ด แม่ ฮ่ อ งสอนทางด้ า นตะวั น ตก
จังหวัดเชียงราย ทางด้านตะวันออกเฉียงเหนือ
จังหวัดลำ�ปางทางตะวันออกและจังหวัด
ลำ�พูนทางด้านใต้ และในกรณีของจังหวัด
ลำ�พูนนั้น แม้สถิติหมอกควันอาจจะไม่สูง
เท่าจังหวัดเชียงรายและแม่ฮ่องสอน แต่
จั ง หวั ด ลำ � พู น นั้ น มี ที่ ตั้ ง อยู่ ใ นแอ่ ง ที่ ร าบ
เดียวกันกับจังหวัดเชียงใหม่
6 Green Research No.25 December 2013
ปัญหานี้ทั้งทางจังหวัดเชียงใหม่ และกรมควบคุมมลพิษ ซึ่งเป็นผู้รับ
ผิดชอบโดยตรงต่างก็เตรียมการรับมือไว้ตั้งแต่ปลายปีที่แล้ว แต่สุดท้ายก็ยังไม่
อาจหลีกเลียงปัญหาได้ทงนีเ้ พราะปัญหาหมอกควันแก้ ยากกว่าทีคดด้วยสาเหตุ
่
ั้
่ ิ
ดังนี้
ประการแรก หมอกควันจากจังหวัดข้างเคียง เป็นที่ทราบกันดีจาก
สถิติหมอกควันของทุกๆ ปีว่า จังหวัดที่เกิดหมอกควันสูงในอันดับต้นๆ คือ
จังหวัดที่อยู่รายล้อมจังหวัดเชียงใหม่ อันได้แก่ จังหวัดแม่ฮ่องสอนทางด้าน
ตะวันตก จังหวัดเชียงราย ทางด้านตะวันออกเฉียงเหนือ จังหวัดล�ำปางทาง
ตะวันออกและจังหวัดล�ำพูนทางด้านใต้ และในกรณีของจังหวัดล�ำพูนนั้น แม้
สถิติหมอกควันอาจจะไม่สูงเท่าจังหวัดเชียงรายและแม่ฮ่องสอน แต่จังหวัด
ล�ำพูนนั้นมีที่ตั้งอยู่ในแอ่งที่ราบเดียวกันกับจังหวัดเชียงใหม่ หมอกควันใน
จังหวัดล�ำพูน จึงแผ่ขยายเข้ามายังจังหวัดเชียงใหม่ได้ง่ายที่สุด โดยเฉพาะใน
ช่วงที่มีมวลอากาศเย็น (ความกดอากาศสูง) แผ่เข้ามาปกคลุมตอนบนของ
ประเทศไทย ดังนั้น การป้องกันการเผาในที่โล่งแจ้งเฉพาะพื้นที่ภายในจังหวัด
เชียงใหม่จึงไม่ เพียงพอต่อการป้องกันสถานการณ์หมอกควันที่จะเกิดขึ้นได้
ทั้งหมด
ประการที่สอง ยังไม่อาจหยุดยั้งการเผาของเกษตรกรรอบนอก
ปัญหานีทกฝ่ายทราบกันดีอยูแล้วว่า ยังไม่สามารถแก้ปญหาได้ โดยเฉพาะการ
้ ุ
่
ั
เผาตอซังข้าวโพดในพืนทีหางไกลซึงมีการเผาสองถึงสามครังใน แต่ละรอบของ
้ ่ ่
่
้
การปลูก เริ่มจากการเผาเปิดพื้นที่ปลูก เผาตอซังหลังเก็บเกี่ยวฝัก และเผาซัง
ข้าวโพดหลังจากกะเทาะเมล็ดแล้ว ยิงไปกว่านันยังพบว่า มีการขยายพืนทีเ่ พาะ
่
้
้
ปลูกข้าวโพดเพิ่มขึ้นทุกปีจาก การส่งเสริมของภาคธุรกิจอาหารสัตว์ของบริษัท
เอกชน

8. นอกจากนี้ การเผาป่าเผาหญ้าก็ยงคงมีอยูเ่ สมอๆในพืนทีหางไกลรอบนอก ด้วย
ั
้ ่ ่
เหล่าคนที่รู้เท่าไม่ถึงการณ์ ทั้งนี้เพราะคนเหล่านี้ได้รับผลประโยชน์จากการเผาโดยตรง
แต่พวกเขาแทบจะไม่ได้รับอะไรตอบแทนโดยตรงเลยจากการงดการเผา อีกทั้งคนเหล่า
นีแม้มจำนวนน้อยแต่กลับสร้างหมอกควันได้มาก ดังนัน จึงเป็นเรืองยากทีจะชักจูงให้คน
้ ี�
้
่
่
เหล่านี้เห็นแก่ประโยชน์ส่วนรวมและยอมให้ ความร่วมมืออย่างจริงจัง
ประการที่สาม การบริหารการเผายังท�ำไม่ได้อย่างจริงจัง จากความเข้าใจต่อ
วิถีชีวิตของเกษตรกรในพื้นที่กันดารและห่างไกลที่ยากจะขจัด การเผาได้อย่างเด็ดขาด
ทางกรมควบคุมมลพิษ จึงคิดวิธีแก้ปัญหา โดยการยอมให้มีการเผาตามความจ�ำเป็น
หรือการบริหารการเผานั่นเอง ด้วยการก�ำหนดวัน เวลา พื้นที่ และปริมาณการเผาตาม
โควตา เพื่อให้สามารถควบคุมหมอกควันให้อยู่ในเกณฑ์ที่ไม่สูงเกินค่ามาตรฐานความ
ปลอดภัยได้ ซึ่งแม้วิธีการนี้จะไม่ใช่วิธีแก้ปัญหาที่ดีที่สุด แต่วิธีนี้ก็น่าจะช่วยลดปัญหา
ต่างๆ ในเบืองต้นลงได้มาก ทังปัญหาด้านกายภาพและปัญหาด้านสังคม แต่นาเสียดาย
้
้
่
ที่ในปีนี้ยังไม่มีความชัดเจนในทางปฏิบัติ วิธีนี้จึงยังไม่เห็นผลอย่างจริงจัง
ประการสุดท้าย คนที่ได้รับผลกระทบจากหมอกควันไม่ใช่ผู้ก่อเหตุ ทั้งนี้จะ
เห็นได้ว่า ในพื้นที่ที่มีคนอยู่หนาแน่นทั้งในเขตตัวจังหวัด ตัวอ�ำเภอ และในเขตเทศบาล
จะมีการรณรงค์ให้งดการเผาในช่วง 80 วันอันตราย (ปลายเดือนมกราคมถึงต้นเดือน
เมษายน) อย่างเข้มงวด และประชาชนส่วนใหญ่กให้ความร่วมมือด้วยดี เพราะต่างเข้าใจ
็
ดีว่า ประโยชน์จากการเผาขยะมูลฝอยในชุมชนไม่คุ้มกับผลกระทบจากหมอกควันที่เกิด
ขึ้น อีกทั้งชาวเชียงใหม่เคยได้รับบทเรียนอย่างแสนสาหัสมาแล้วในปี พ.ศ. 2550 เพราะ
ในปีนั้นมีการตรวจวัดค่า PM10 กลางเมืองเชียงใหม่ได้สูงสุดถึง 383 ไมโครกรัมต่อ
ลูกบาศก์เมตร
นับตั้งแต่นั้นมาการรณรงค์ให้งดการเผาในเขตชุมชนทั้งในระดับเทศบาลและ
อบต. นับว่าได้ผลเป็นอย่างดี และยังไม่เคยปรากฏปัญหาหมอกควันรุนแรงในขั้นวิกฤติ
ได้เท่าปีนั้นอีก แต่ถึงกระนั้นก็ยังไม่สามารถท�ำให้ปราศจากปัญหาหมอกควันลงได้อย่าง
สมบูรณ์ เช่นเดียวกับปีนี้ แม้สถานการณ์หลายอย่างจะเป็นใจจนสามารถผ่านช่วง 80
วันอันตรายมาได้กว่าครึงทางแล้ว แต่สุดท้ายปัญหาหมอกควันก็ยังยกระดับขึ้นจนถึงขั้น
่
วิกฤติอีกจนได้ แม้ประชาชนชาวเชียงใหม่ส่วนใหญ่ (กว่าร้อยละ 80-90) ไม่ได้เป็นผู้ก่อ
ขึ้นก็ตาม
จังหวัดเชียงใหม่ได้ชื่อว่า เป็นเมืองที่น่าอยู่ติดอันดับต้นๆ ของโลก อากาศดี
เป็นปัจจัยหนึ่งที่ท�ำให้เมืองเชียงใหม่น่าอยู่ แต่ถ้าใครได้มาเชียงใหม่ ในช่วงที่มีวิกฤติ
หมอกควัน คงไม่มีใครคิดเช่นนั้นอย่างแน่นอน เพราะหมอกควันไม่เพียงแค่ท�ำลาย
ทัศนียภาพและบรรยากาศของการท่องเที่ยวเท่า นั้น แต่ก�ำลังท�ำลายสุขภาพของทุกคน
ที่ต้องเผชิญโดยไม่อาจหลีกเลี่ยงได้
ปัญหาหมอกควันก�ำลังบั่นทอนความน่าอยู่ของเมืองเชียงใหม่ลงไปอย่างน่า
เสียดาย (ขนาดคนที่เคยอยู่เชียงใหม่มานานนับสิบปียังอยากย้ายหนีไปที่อื่นเลย) แม้
ปัญหาจะเกิดในช่วงเวลาสั้นๆ (ราว80-100 วัน) แต่ก็เป็นเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นประจ�ำแทบ
ทุกปี ปัญหานีทำให้ความน่าอยูของเมืองเชียงใหม่หดหายไปเป็นอันมาก ดังนัน แม้ปญหา
้ �
่
้
ั
นีจะแก้ไม่งายอย่างทีหลายคนคิด แต่ความพยายามทีจะแก้ปญหานีจะต้องมีตอไปในทุก
้
่
่
่
ั
้
่
ระดับ
แม้สถานการณ์หลายอย่างจะเป็นใจ
จนสามารถผ่ า นช่ ว ง 80 วั น
อันตรายมาได้กว่าครึ่งทางแล้ว แต่
สุดท้ายปัญหาหมอกควันก็ยังยก
ระดั บ ขึ้ น จนถึ ง ขั้ น วิ ก ฤติ อี ก จนได้
แม้ประชาชนชาวเชียงใหม่ส่วนใหญ่
(กว่าร้อยละ 80-90) ไม่ได้เป็นผู้
ก่อขึ้นก็ตาม
No.25 December 2013 Green Research 7

9. ติดตามเฝ้าระวัง
ทำ�ไมต้องสนใจปรอทในอากาศ
หทัยรัตน์ การีเวทย์
นักวิชาการสิ่งแวดล้อมช�ำนาญการพิเศษ
ศูนย์วิจัยและฝึกอบรมด้านสิ่งแวดล้อม
สารปรอทในสิ่งแวดล้อมนั้น elemental mercury ถือเป็นรูปที่
เสถียรที่สุด ละลายน้ำ�ได้น้อย และสามารถระเหยกลายเป็นไอได้ที่
อุณหภูมหอง ก่อให้เกิดการแพร่กระจายของปรอทในอากาศทีเ่ ป็น
ิ ้
อันตรายได้
The Mercury Cycle
Hg from
other sources :
local regional &
more distant
Dry
Deposition
Measurement of
ambient air
concentration Measurement
of wet
Emissions of
GEM,GOM,PBM
Hg transported through
watersheds; Hg converted
to methylmercury (MeHg)
GEM ,GOM
PBM
MeHg increases
up the food chain
MeHg in fish is
1 million time
greater than
water
รูปที่ 1 วัฏจักรสารปรอทในสิ่งแวดล้อม
ภาพโดย Dr. David Schmeltz, US. Environmental Protection Agency, 2013
8 Green Research No.25 December 2013
คุณสมบัติของสารปรอทและความเป็นพิษ
ในสิ่งแวดล้อม
สารปรอทเป็ น ธาตุ ที่ เ กิ ด ขึ้ น เองตาม
ธรรมชาติเ ป็น โลหะสีเ งิน มันวาว มีสถานะเป็น
ของเหลวทีอณหภูมหอง มักเกิดปะปนอยูกบโลหะ
ุ่
ิ ้
่ั
อื่นๆ โดยพบว่ามีการปนเปื้อนในระดับสูงในเชื้อ
เพลิ ง ฟอสซิ ล (Fossil fuels) สารปรอทใน
สิ่งแวดล้อมจะเกิดขึ้นในสามรูปแบบ ได้แก่ ในรูป
ของโลหะปรอท (elemental mercury) ในรูปของ
ปรอทอนินทรีย์ (inorganic mercury) และปรอท
อินทรีย์ (organic mercury) และทั้งสามรูปแบบนั้น
มี คุ ณ สมบั ติ เ ป็ น สารพิ ษ ในสิ่ ง แวดล้ อ มทั้ ง สิ้ น
elemental mercury ถือเป็นรูปทีเสถียรทีสด ละลาย
ุ่
น�้ำได้น้อย และสามารถระเหยกลายเป็นไอได้ที่
อุณหภูมหอง ก่อให้เกิดการแพร่กระจายของปรอท
ิ ้
ในอากาศทีเ่ ป็นอันตรายได้ inorganic mercury โดย
ปกติจะอยู่ในรูปของเกลือโลหะ ใช้เป็นส่วนผสม
ของสารฆ่าเชื้อโรค และยาฆ่าแมลง ซึ่ง inorganic
mercury หลายชนิดได้ถกห้ามใช้โดยองค์กรพิทกษ์
ู
ั
สิงแวดล้อมของประเทศอเมริกา (http://www.epa.
่
gov/opptintr/pbt/mercury.htm) ส�ำหรับ organic
mercury เป็นสารที่สามารถสังเคราะห์ขึ้นทางเคมี
หรือการเปลียนรูปทางชีวะวิทยาโดยแบคทีเรีย เช่น
่

10. methyl mercury ส่วนมากมักใช้เป็นสารฆ่าเชือรา สาร organic mercury
้
บางชนิ ด สามารถละลายน�้ ำ ได้ ท� ำ ให้ ส ามารถเข้ า สู ่ ห ่ ว งโซ่ อ าหาร
เกิดการสะสมตัวและขยายความเป็นพิษ ทีเ่ รียกว่ากระบวนการ bioaccumulation
สารปรอทมักพบปนเปือนอยูในอากาศ น�ำ และดินเป็นส่วนใหญ่
้ ่
้
สาเหตุมาจากการเผาไหม้เชื้อเพลิง การเผาขยะ ขยะผลิตภัณฑ์ที่ใช้
ตามบ้านเรือนและโรงงานอุตสาหกรรมทีใช้สารปรอทเป็นวัตถุดบ เช่น
่
ิ
โรงงานผลิตเยือกระดาษ โรงงานผลิตพลาสติก โรงงานผลิตเภสัชภัณฑ์
่
โรงงานไฟฟ้าที่ใช้ถ่านหิน และโรงกลั่นน�้ำมัน เป็นต้น สารปรอทที่อยู่
ในรูปของเหลวสามารถระเหยเป็นไอได้ในภาวะปกติ ส่วนใหญ่พบอยู่
ในเทอร์โมมิเตอร์ (ปรอทวัดไข้) และหลอดไฟนีออน ถ้าเทอร์โมมิเตอร์
หรื อ หลอดไฟแตก สารปรอทที่ บ รรจุ อ ยู ่ จ ะสามารถกลายเป็ น ไอ
แพร่กระจายออกมาปนเปื้อนในอากาศ นอกจากนี้ยังสามารถพบสาร
ปรอทในเครื่องส�ำอางและอาหาร โดยเฉพาะอาหารทะเลพบมากใน
สัตว์ทะเลตัวใหญ่ เช่น หูฉลาม ทูน่า โลมา วาฬ เนื่องจากมีช่วงชีวิต
ที่ยืนยาวและกินปลาเล็กเป็นอาหาร จึงมีโอกาสที่สารปรอทสะสมอยู่
ในตัวค่อนข้างมาก (เรียกกระบวนการนี้ว่า Bioaccumulation) ซึ่งการ
ปนเปื้อนของสารปรอทจากแหล่งน�้ำธรรมชาติมักมีสาเหตุมาจาก
โรงงานอุตสาหกรรมที่ปล่อยสารปรอทออกมากับน�้ำทิ้งของโรงงาน
นอกจากนี้สารปรอทในอากาศสามารถตกลงสู่น�้ำและดินได้โดยถูก
ชะล้างมากับน�้ำฝน หรือปะปนอยู่กับฝุ่นละออง สารปรอทเข้าสู่
ร่างกายได้โดยตรงจากการหายใจ การสัมผัสทางผิวหนัง การกิน
อาหารและน�้ำที่ปนเปื้อนสารปรอทที่เรียกว่าห่วงโซ่อาหาร ก่อให้เกิด
อันตรายต่อสิ่งแวดล้อมและมนุษย์ได้ รูปที่ 1 แสดงวัฏจักรของสาร
ปรอทในสิ่งแวดล้อมที่มีผลต่อห่วงโซ่อาหาร
ผลกระทบของสารปรอทต่อสิ่งแวดล้อมและสุขภาพปรากฏ
ให้เห็นครั้งแรกซึ่งเป็นที่รู้จักไปทั่วโลกคือ “โรคมินามาตะ” ที่จังหวัด
คุมาโมโตในประเทศญี่ปุ่น มีสาเหตุมาจาก methyl mercury อันเป็น
สารประกอบอินทรีย์ของปรอทปนเปื้อนอยู่ในน�้ำเสียซึ่งเกิดขึ้นจาก
โรงงานผลิต acetaldehyde acetic acid และ methyl mercury เกิดจาก
กระบวนการผลิต acetaldehyde ในโรงงาน สารพิษเหล่านั้นได้เข้าไป
สะสมอยูในตัวปลาและหอยทีชาวประมงจับขึนมาขายและรับประทาน
่
่
้
รูปที่ 2 แสดงผู้ที่ได้รับผลกระทบจากสารปรอทในสิ่งแวดล้อม
ผลกระทบของสารปรอทต่อสิ่งแวดล้อมและสุขภาพปรากฏให้เห็นครั้งแรกซึ่งเป็นที่รู้จักไปทั่วโลกคือ
“โรคมินามาตะ” ที่จังหวัดคุมาโมโตในประเทศญี่ปุ่น มีสาเหตุมาจาก methyl mercury อันเป็นสารประกอบ
อินทรีย์ของปรอท
No.25 December 2013 Green Research 9

11. ติดตามเฝ้าระวัง
ท�ำให้ประชาชนเสียชีวิต 46 คน และทรมานด้วยโรคดังกล่าวหลายร้อยคน (Japan
Asia Quarterly Review 1997) นอกจากนีแพทย์และผูเ้ ชียวชาญต่างๆ ต้องใช้เวลาถึง
้
่
12 ปี ในการหาสาเหตุของโรคดังกล่าว รูปที่ 2 แสดงผู้ได้รับผลกระทบจาก
สารปรอทในสิ่งแวดล้อม
การปนเปื้อนของสารปรอทในอากาศ
สารปรอทที่ถูกปลดปล่อยออกสู่อากาศจะอยู่ใน 3 รูป คือ รูปของก๊าซ
ปรอท Gaseous Elemental Mercury (GEM) ในรูปของออกซิไดซ์ก๊าซปรอท หรือที่
เรียกว่า Gaseous Oxidized Mercury (GOM) และในรูปที่เกาะอยู่กับฝุ่นละอองใน
อากาศ หรือที่เรียกว่า Particulate Bound Mercury (PBM) ทั้งสามรูปนี้พบว่า GEM
จะมีปริมาณมากที่สุดในอากาศ เนื่องจากถูกปลดปล่อยโดยตรงและมีความเสถียร
มากที่สุดในอากาศ เมื่อถูกปลดปล่อยจากแหล่งก�ำเนิดแล้วจะสามารถคงอยู่ใน
อากาศ (lifetime) ได้ค่อนข้างนานประมาณ 6-18 เดือน จึงสามารถพบได้ทั่วไปใน
อากาศ ส่วน GOM และ PBM จะมีระยะเวลาคงอยู่ในอากาศได้ค่อนข้างสั้นคิดได้
เป็นหลายๆ ชั่วโมงหรือหลายๆ วัน เนื่องจากมีคุณสมบัติที่ท�ำปฎิกิริยาได้ง่ายใน
อากาศ และละลายน�้ำได้ดี จึงสามารถถูกก�ำจัดออกจากอากาศได้อย่างรวดเร็ว
ผ่านกระบวนการตกสะสมแบบเปียก (wet deposition) และ แบบแห้ง (dry deposition)
แต่อย่างไรก็ตามส�ำหรับ PBM ในบางกรณีสามารถถูกพัดพาไปกับฝุ่นละอองในระ
ยะไกลๆ แบบ long range transport ได้เช่นกัน
แหล่งก�ำเนิดหลักของปรอทในอากาศเกิดจากจากการเผาไหม้เชื้อเพลิง
การเผาขยะ ขยะผลิตภัณฑ์ที่ใช้ตามบ้านเรือน และโรงงานอุตสาหกรรมที่ใช้สาร
ปรอทเป็นวัตถุดบ เช่น โรงงานผลิตเยือกระดาษ โรงงานผลิตพลาสติก โรงงานผลิต
ิ
่
เภสัชภัณฑ์ โรงงานไฟฟ้าที่ใช้ถ่านหิน และโรงกลั่นน�้ำมัน เป็นต้น UNEP 2008 ได้
ประเมินว่าในทวีปเอเชียมีปริมาณการปลดปล่อยสารปรอทสูอากาศเพิมขึนกว่า 50%
่
่ ้
นับจากปี 1990-1995 ทั้งนี้สืบเนื่องมาจากความต้องการการใช้ไฟฟ้าและพลังงาน
เพิมขึนในภูมภาคนี้ ซึงสะท้อนให้เห็นถึงการเพิมขึนของประชากรและการเติบโตทาง
่ ้
ิ
่
่ ้
เศรษฐกิจ ตลอดจนมีการใช้เชื้อเพลิงถ่านหินอย่างกว้างขวาง นอกจากนี้ European
Monitoring and Evaluation Program (EMEP) ได้ประเมินว่า ระหว่างปี 1990-2007
ปริมาณการปลดปล่อยสารปรอทในทวีปเอเชียเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง และคิดเป็น
ปริมาณถึง 65% ของการปลดปล่อยสารปรอทสู่อากาศจากแหล่งก�ำเนิดที่มนุษย์
ท�ำขึนทัวโลก (รูปที่ 3) โดยจากการประเมินแหล่งก�ำเนิดในทวีปเอเชียพบว่าประเทศ
้ ่
จีนและประเทศอินเดียมีการปลดปล่อยสารปรอทสู่อากาศสูงที่สุด (รูปที่ 4) แสดง
ให้เห็นถึงการใช้พลังงานในภาคอุตสาหกรรมที่มีผลต่อการเพิ่มขึ้นของสารปรอท
ในสิงแวดล้อม นันเอง
่
่
ปฏิกรยาเคมีของสารปรอทในอากาศมีความซับซ้อน และมีความไม่แน่นอน
ิิ
เป็นอย่างมาก เนื่องจากขึ้นกับหลายปัจจัย (Calvert and Lindberg 2005; Lin et al.,
2006; Ariya et al., 2008; Steffen et al., 2008) การตรวจวัดสารปรอทในอากาศ
และในน�้ำฝนจึงมีความส�ำคัญมาก เพราะจะเป็นตัวบ่งชี้ถึงปริมาณการกระจายตัว
ของปรอทในสิงแวดล้อม และสารปรอททีถกก�ำจัดออกจากอากาศผ่านกระบวนการ
่
ู่
wet and dry deposition
10 Green Research No.25 December 2013

12. รูปที่ 3 การประเมินปริมาณการปลดปล่อยสารปรอทสู่อากาศในทวีปเอเชียเทียบกับทวีปอื่นๆ ในโลก
ที่มา: European Monitoring and Evaluation Program (EMEP): MSC-W Technical Report 2/2013
ท�ำไมต้องสนใจสารปรอทในอากาศ
สื บ เนื่ อ งจากการประชุ ม คณะมนตรี ป ระศาสน์ ก าร
โครงการสิ่งแวดล้อมแห่งสหประชาชาติ (UNEP GC) พ.ศ. 2544 ได้
มีการประเมินผลกระทบของสารปรอทในระดับโลก ผลการประเมิน
พบว่า สารปรอทส่งผลกระทบต่อสิงแวดล้อมและสุขภาพอนามัยของ
่
ประชากรโลก และต่อมา UNEP GC ได้ขอสรุปว่า “การลดความเสียง”
้
่
เป็นแนวทางหลักในการด�ำเนินงานเพื่อการจัดการสารปรอทระหว่าง
ประเทศ (สารปรอทปนเปือนข้ามแดน) ในระยะยาวพร้อมทังเรียกร้อง
้
้
ให้รัฐบาลประเทศต่างๆ องค์กรเอกชน และองค์การระหว่างประเทศ
ด�ำเนินกิจกรรมเพื่อลดความเสี่ยงจากสารปรอทในผลิตภัณฑ์และ
ขบวนการผลิต และมีมติให้จดท�ำมาตรการทางกฎหมายแล้วเสร็จ ซึง
ั
่
ต่อมาได้พัฒนาเป็นอนุสัญญาระหว่างประเทศที่ใช้ชื่อว่า “The
Minamata Convention on Mercury” มีวัตถุประสงค์ “เพื่อปกป้อง
สุขภาพของมนุษย์และสิ่งแวดล้อมจากการปลดปล่อยสารปรอทและ
สารประกอบปรอทจากกิจกรรมของมนุษย์สู่อากาศ แหล่งน�ำ และ
้
ดิ น ” ซึ่ ง จะมี ผ ลให้ ป ระทศต่ า งๆ รวมทั้ ง ประเทศไทยต้ อ งมี ก าร
พิจารณารับรองหรือเข้าร่วมเป็นภาคีสมาชิกอนุสัญญาฯ ต่อไป โดย
มีการรับรองอนุสัญญาฯ ในเดือนตุลาคม 2556 ที่ผ่านมานี้ และจะ
มีผลบังคับใช้ใน 90 วัน หลังจากมีประเทศลงนามในอนุสัญญาดัง
กล่าวครบ 50 ประเทศ
ความพยายามในการเฝ้าระวังสารปรอทในอากาศได้มีขน
ึ้
มานานแล้วในอดีตในทวีปยุโรปและอเมริกา Iverfeldt (1991) ได้เริ่ม
ท�ำการตรวจวัดสารปรอทในน�้ำฝนตังแต่ปี 1991 ต่อมาได้มีการตรวจ
้
วัดสารปรอทในอากาศในรูป GEM และเมื่อไม่นานมานี้จึงได้มีการ
ตรวจวัดสารปรอทในอากาศทั้งสามรูปแบบ คือ GEM GOM และ
PBM ได้ ซึ่งวิธีการตรวจวัดสารปรอทในอากาศนั้น ในยุโรปและ
อเมริกาส่วนมากจะใช้วธของ US.EPA Compendium method IO-5 ซึง
ิี
่
เป็นวิธเี ก็บตัวอย่างและวิเคราะห์สารปรอทในอากาศด้วยเทคนิค Cold
Vapour Atomic Fluorescence Spectrometry (CVAFS) ส�ำหรับวิธตรวจ
ี
วัดสารปรอทในน�ำฝน ใช้วธี EPA method 1631 (Method 1631,
้
ิ
Revision E, US.EPA. 2002) ซึงเป็นวิธเ ก็ บ ตัวอย่างและวิเคราะห์สาร
่
ี
ปรอทในน�้ำสะอาดด้วยเทคนิค Oxidation, Purge and Trap, and Cold
Vapour Atomic Fluorescence Spectrometry (CVAFS).
จากการเฝ้ า ระวั ง สารปรอทในอากาศในทวีปยุโรปและ
อเมริกาตอนเหนือ พบว่าความเข้มข้นของสารปรอทในอากาศ GEM
ในพื้นที่ที่ไม่มีการปนเปื้อนเฉลี่ยรายปีมีค่าอยู่ระหว่าง 1.5-1.7 นาโน
กรัมต่อลูกบาศก์เมตร ซึ่งสอดคล้องกับระดับที่พบในอาฟริกาใต้
ในพื้นที่ที่ไม่มีการปนเปื้อนคือมีค่าประมาณ 1.2-1.4 นาโนกรัมต่อ
ลูกบาศก์เมตร แต่ส�ำหรับภูมิภาคเอเชียตะวันออก พบว่ามีค่าเฉลี่ย
ที่สูงกว่าคือ ประมาณ 4 นาโนกรัมต่อลูกบาศก์เมตร (Kim 2004)
แต่ถาหากเป็นพืนทีทมแหล่งก�ำเนิด เช่น บริเวณเหมืองเก่าในประเทศ
้
้ ่ ี่ ี
สเปน พบความเข้มข้นของ GEM มีค่าสูงถึง 5 ไมโครกรัมต่อ
ลูกบาศก์เมตร (Ferrara et al., 1998) ในส่วนของระดับความเข้มข้น
RGM ที่พบในทวีปยุโรปและอเมริกาเหนือ มีค่าเฉลี่ยประมาณ 60
พิโคกรัมต่อลูกบาศก์เมตร (Wangberg et al., 2001) ปริมาณความ
เข้มข้นที่พบมากที่สุดอยู่ที่ Point Barrow ในรัฐ Alaska มีค่า 100
พิโคกรัมต่อลูกบาศก์เมตร หรือ 1 นาโนกรัมต่อลูกบาศก์เมตร
(Brooks et al., 2006a) ในพื้นที่แถบขั้วโลกเหนือ (Arctic) ปริมาณ
RGM ทีตรวจวัดได้สงสุดมีคาประมาณ 40 พิโคกรัมต่อลูกบาศก์เมตร
่
ู
่
และ PBM มีคา 100 พิโคกรัมต่อลูกบาศก์เมตร (Cobbett et al., 2007)
่
No.25 December 2013 Green Research 11

13. ติดตามเฝ้าระวัง
ส�ำหรับทวีปเอเชียมีการตรวจวัดสารปรอทในอากาศในประเทศจีน เกาหลีและญีปน
่ ุ่
แต่ในภูมภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้และเอเชียแปซิฟก ยังคงมีการตรวจวัดน้อยมาก ส�ำหรับ
ิ
ิ
ประเทศไทยมีการติดตามตรวจสอบการปนเปื้อนของสารปรอทในแหล่งน�้ำ ในสัตว์น�้ำ และ
ในดิน เพือปกป้องสุขภาพมนุษย์และสิงแวดล้อมในประเทศ แต่ยงไม่มการตรวจวัดในอากาศ
่
่
ั ี
ซึงมีปริมาณน้อยและต้องใช้เทคนิคการตรวจวัดทีเ่ หมาะสม การปนเปือนสารปรอทในอากาศ
่
้
มีความส�ำคัญมากเพราะเป็นตัวกลางส�ำคัญที่ปรอทจะถูกพัดพาไปในสิ่งแวดล้อม
Mercury emission 2010, g/km2
0 2 5 10 100 1000
รูปที่ 4 แผนที่แสดงการปลดปล่อยสารปรอทสู่บรรยากาศจากแหล่งกำ�เนิดที่มนุษย์ทำ�ขึ้น
ที่มา: United Nations Environment Programme (UNEP) Report 2013,
The Global Atmospheric Mercury Assessment: Sources, Emissions and Environmental Transport.
นอกจากนี้การเกิดฝนมีบทบาทส�ำคัญในการชะล้างปรอทจากบรรยากาศลงสู่ดิน
และน�้ำ ทั้งนี้จ�ำเป็นต้องมีการพัฒนาศักยภาพในการเฝ้าระวังการปนเปื้อนของสารปรอทใน
อากาศส�ำหรับประเทศไทย เพื่อให้สามารถควบคุมคุณภาพอากาศและลดการสะสมของ
สารปรอทในสิ่งแวดล้อม ตลอดจนลดการสะสมของสารปรอทในห่วงโซ่อาหารไม่ให้เกิด
อันตรายต่อสุขภาพประชาชน นอกจากนี้ยังเป็นข้อมูลให้แก่ประเทศไทยในการรับรอง
อนุสัญญา “The Minamata Convention on Mercury” ต่อไป
12 Green Research No.25 December 2013
การพั ฒ นาศั ก ยภาพในการเฝ้ า
ระวังการปนเปื้อนของสารปรอท
ในอากาศสำ � หรั บ ประเทศไทย
เพื่อให้สามารถควบคุมคุณภาพ
อากาศและลดการสะสมของ
สารปรอทในสิ่งแวดล้อม ตลอด
จนลดการสะสมของสารปรอทใน
ห่วงโซ่อาหารไม่ให้เกิดอันตราย
ต่อสุขภาพประชาชน
เอกสารอ้างอิง
European Monitoring and Evaluation
Program (EMEP): MSC-W Technical
Report 2/2013. Atmospheric Supply of
Nitrogen, Lead, Cadmium, Mercury and
Dioxins/ Furans to the Baltic Sea in
2011
United Nations Environment Programme
(UNEP) Report 2013, The Global Atmo
spheric Mercury Assessment: Sources,
Emissions and Environmental Transport.
EPA (U.S. Environmental Protection
Agency). (1997). Mercury Study for
Congress Volume III, Fate and Transport
of Mercury in the Environment, page
2-3, EPA- 452/R-97-003, December
1997.
George Schwedt, 2001. The Essential
Guide to Environmental Chemistry, John
Wiley & Sons, Ltd, ISBN 0 471 89954 2.
UNEP Report 2008. Technical back
ground Report to the Global Atmo
spheric Mercury Assessment.
US.EPA 2002. Method 1631, Revision
E: Mercury in Water by Oxidation, Purge
and Trap, and Cold Vapour Atomic
Fluorescence Spectrometry
US.EPA 1999. Compendium methods
for the determination of inorganic
compounds in ambient air, Chapter
IO-5, Sampling and analysis for
atmospheric mercury.

14. เปิดแผนที่ปนเปื้อนสารพิษในประเทศไทย ผลลัพธ์จากการพัฒนา
อุบลวรรณ กระปุกทอง
เป็นความจริงที่ว่าการก้าวผ่านจากสังคมเกษตรสู่ยุคการ
พัฒนาอุตสาหกรรมของประเทศไทย ได้กอปัญหาไว้มากมาย หลักฐาน
่
หนึ่งที่ประจักษ์คือ สารพิษที่ปนเปื้อนในดิน น้ำ� อากาศ และส่งผลก
ระทบต่อสุขภาพของผู้คนในพื้นที่ต่างๆ ของประเทศ
เมื่อไม่นานมานี้ สำ�นักงานคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ
ร่วมกับ ศูนย์วจยและฝึกอบรมด้านสิงแวดล้อม กรมส่งเสริมคุณภาพ
ิั
่
สิ่งแวดล้อม และคณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร ได้จัด
ทำ�แผนที่พื้นที่ปนเปื้อนสารพิษในประเทศไทยขึ้น เพื่อสะท้อนให้เห็น
ถึงปัญหาสารพิษที่ภูมิภาคต่างๆ ของประเทศไทยที่กำ�ลังเผชิญ และ
ยังคงรอคอยการฟื้นฟูแก้ไข
สมพร เพ็งค่ำ� ผูอำ�นวยการศูนย์ประสานงานการพัฒนา
้
ระบบและกลไกการประเมินผลกระทบด้านสุขภาพ สำ�นักงาน
คณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติกล่าวว่า แผนทีแสดงพืนทีปนเปือน
่
้ ่
้
สารพิษในประเทศไทยเป็นเสมือนการเปิดประเด็น สือสารไปถึงสังคม
่
เพื่อให้รับรู้ว่าสารพิษที่ปนเปื้อนในสิ่งแวดล้อมเป็นปัญหาสำ�คัญที่
ส่งผลกระทบโดยตรงต่อสุขภาพของประชาชน ทังนี้ พืนทีการปนเปือน
้ ้ ่
้
สารพิษที่ปรากฏในแผนที่ฉบับนี้มีมากเกือบ 50 แห่ง แต่ก็เป็นเพียง
ส่วนหนึ่งของพื้นที่ที่ประสบปัญหาเท่านั้น ซึ่งปัญหาเกิดจากหลาย
สาเหตุ บางส่วนมาจากโรงงานอุตสาหกรรม บางส่วนเป็นผลกระทบ
จากการทำ�เหมือง และบ้างก็เกิดจากการลักลอบทิงกากอุตสาหกรรม
้
ขยะพิษ นอกจากนั้น หลายพื้นที่ต้องเผชิญการปนเปื้อนสารพิษมา
ยาวนาน เช่น กรณีการปนเปื้อนของสารหนูในอำ�เภอร่อนพิบูลย์
อันเป็นผลมาจากการทำ�เหมืองดีบุกช่วงปี 2520 – 2528 ซึ่งปัจจุบัน
ยังไม่ได้รับการแก้ไข ขณะที่บางแห่งก็เพิ่งประสบปัญหา เช่น การ
รั่วไหลของน้ำ�มันดิบจากท่อส่งน้ำ�มันของบริษัท PTTCG เมื่อเดือน
กรกฎาคม 2556 ที่ผ่านมา และทำ�ให้บริเวณอ่าวพร้าว เกาะเสม็ด
ปนเปื้อนน้ำ�มันดิบ
“ในอดีตฐานการผลิตของไทยอยู่ที่ภาคเกษตรแต่พอมาถึง
อีกยุคหนึ่งเราก็เริ่มพูดถึงการแปรรูปสินค้าเกษตรเพื่อเพิ่มมูลค่าจน
เข้าสู่ยุคอุตสาหกรรมหลังมีการสำ�รวจเจอก๊าซธรรมชาติ ไทยก็ให้
ความสำ�คัญกับภาคอุตสาหกรรมเพื่อหวังใช้เป็นฐานในการพัฒนา
เศรษฐกิจของประเทศ เพิ่มจีดีพี และลดการว่างงาน อย่างไรก็ตาม
ขณะที่ภาคอุตสาหกรรมเติบโต มีการพัฒนาเทคโนโลยี แต่อีก
ด้านหนึ่งกลับปรากฏว่ามีสารพิษปนเปื้อนในสิ่งแวดล้อม ซึ่งส่งผล
กระทบต่อระบบนิเวศและสุขภาพของประชาชนในพืนที” สมพรกล่าว
้ ่
พื้นที่อุตสาหกรรมมาบตาพุดและบริเวณใกล้เคียงนับเป็น
กรณีตัวอย่างที่ชัดเจนที่สุดกรณีหนึ่ง เนื่องจากเดิมพื้นที่มีความอุดม
สมบูรณ์ เต็มไปด้วยทรัพยากรที่หลากหลาย ทั้งดินดำ�น้ำ�ชุ่ม เหมาะ
กับการทำ�เกษตร รวมไปถึงมีทรัพยากรทางทะเลที่อุดมหลากหลาย
แต่เมื่อมีโครงการพัฒนาพื้นที่ชายฝั่งทะเลภาคตะวันออก (อีสเทิร์นซี
บอร์ด) เกิดขึน มาบตาพุดก็ได้แปรสภาพเป็นนิคมอุตสาหกรรม แม้จะ
้
มีการวางเป้าหมายในการพัฒนาคือ เศรษฐกิจดี มีตวเลขจ้างงานเพิม
ั
่
สูงขึน ทว่าผลลัพธ์อกด้านทีอยูนอกเหนือความคาดหมายก็คอ มีการ
้
ี
่ ่
ื
ปนเปื้อนสารพิษทั้งในดิน น้ำ� และอากาศ จนต้องมีการประกาศเป็น
เขตควบคุมมลพิษเมื่อปี 2552
ไม่เพียงแค่นน ในหลายกรณีสารพิษยังสามารถแพร่กระจาย
ั้
จนเกิดผลกระทบในวงกว้างได้ผานความสัมพันธ์ของระบบนิเวศและ
่
ห่วงโซ่อาหาร ยกตัวอย่างกรณีลุ่มน้ำ�แม่ตาวที่มีการปนเปื้อนสาร
แคดเมียมในพื้นที่ปลูกข้าว ฉะนั้นเราก็ไม่มีทางรู้เลยว่าข้าวที่ส่งเข้า
โรงสีมาจากแม่ตาวหรือไม่ เช่นเดียวกับกรณีการลักลอบทิ้งขยะพิษ
จำ�นวนมากที่หนองแหน ซึ่งเป็นแหล่งผลิตอาหารที่สำ�คัญ โดยมีทั้ง
ฟาร์มปศุสัตว์ นาข้าว การปลูกผัก รวมถึงปลูกมะม่วงที่ส่งขายทั้งใน
ประเทศและต่างประเทศ
No.25 December 2013 Green Research 13

15. ติดตามเฝ้าระวัง
สมพรเสนอว่า ถึงเวลาที่ประเทศไทยต้องทบทวนแนวทาง
การพัฒนา เพราะสิ่งที่เกิดขึ้นไม่ใช่แค่ปัญหาการปนเปื้อนสารพิษใน
สิ่งแวดล้อม แต่หมายถึงความเจ็บป่วย ค่ารักษาพยาบาลที่สูงขึ้นอัน
เนื่องมาจากความไม่เป็นธรรมในโครงการพัฒนาต่างๆ แน่นอนว่า
ประเทศไทยไม่สามารถย้อนเวลากลับไปสูอดีตทีเ่ ป็นสังคเกษตรกรรม
่
ได้ แต่ก็สามารถใช้บทเรียนที่ผ่านมาบวกกับงานวิจัยและการพัฒนา
เทคโนโลยีที่เหมาะสม ในการทำ�ให้ประเทศเดินไปบนเส้นทางการ
พัฒนาที่ยั่งยืน
นอกจากนี้ การบังคับใช้กติกาผังเมืองหรือจัดโซนนิ่งการใช้
ประโยชน์ที่ดินก็มีส่วนสำ�คัญ เช่นกัน สมพรกล่าวว่า ประเทศไทยมี
ขนาดเล็กนิดเดียว เพราะฉะนั้นเราต้องทบทวนว่าพื้นที่อาหารจริงๆ
เหลือเท่าไหร่ แล้วที่เหลืออยู่นี้เพียงพอสำ�หรับการผลิตอาหารเลี้ยง
คนทังประเทศหรือเปล่า โดยต้องพิจารณาถึงปัญหาการขยายตัวของ
้
ที่อยู่อาศัยและการขยายตัวของอุตสาหกรรมที่เข้าไปเบียดบังพื้นที่
อาหาร เนืองจากทีผานมาขาดการมองภาพรวมของทังประเทศว่าเรา
่
่ ่
้
มีพื้นที่ที่ ศักยภาพในการผลิตอาหารเหลือเท่าไหร่ และจะคุ้มครอง
พื้นที่เหล่านั้นไม่ให้อุตสาหกรรมเข้าไปทำ�ลายได้อย่างไร
“สังคมไทยต้องเห็นปัญหาร่วมกัน เพื่อผลักดันให้เกิดการ
เปลี่ยนแปลง เพราะหากเดินไปบนเส้นทางเดิมก็เห็นแล้วว่าถึงที่สุด
ก็คงจะไปไม่รอด” สมพรย้ำ�ถึงความสำ�คัญของปัญหา
ข้อมูลพื้นที่ปนเปื้อนสารพิษในประเทศไทย
นิคมอุตสาหกรรมลำ�พูน เริ่มตั้งเมื่อปี 2526 โดยมีโรงงานผลิตชิ้น
ส่วนอิเล็กทรอนิกส์เข้ามาเปิดดำ�เนินกิจการ หลังจากนันไม่นานก็เกิด
้
ปัญหาโลหะหนักอย่างตะกั่ว ทองแดง สังกะสี ปนเปื้อนในดินและ
แหล่งน้ำ�ใต้ดน และตามมาด้วยความเจ็บป่วยของผูคน ทังโรคภูมแพ้
ิ
้ ้
ิ
โรคทางเดินหายใจ และบางรายเสียชีวิตโดยไม่ทราบสาเหตุ
ตำ�บลแม่ตาว จังหวัดตาก ปี 2547 สถาบันการจัดการน้ำ�นานาชาติ
(IWMI) ได้ตรวจพบว่ามีการปนเปื้อนแคดเมียมปริมาณสูงทั้งในดิน
น้ำ� และเมล็ดข้าวที่ปลูกในพื้นที่ตำ�บลแม่ตาว ซึ่งพื้นที่ปนเปื้อน
ตั้งอยู่ใกล้กับเหมืองแร่และโรงงานถลุงสังกะสีของบริษัท ผาแดง
อินดัสเตรียล จำ�กัด รัฐบาลแก้ปัญหาข้าวปนเปื้อนด้วยการให้เผา
และฝังกลบ พร้อมแนะให้ชาวบ้านหันไปปลูกอ้อยแทน แต่ก็ไม่ได้ผล
เนื่องจากพื้นที่ลุ่มน้ำ�แม่ตาวเหมาะแก่การปลูกข้าวมากกว่า อย่างไร
ก็ตามเมื่อเดือนสิงหาคมที่ผ่านมาศาลปกครองได้มีคำ�พิพากษาให้
พื้นที่ ดังกล่าวเป็นเขตพื้นที่คุ้มครองสิ่งแวดล้อม
ตำ�บลวังสะพุง จังหวัดเลย ใน ปี 2551 กรมควบคุมมลพิษ กระทรวง
ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมได้เข้าตรวจสอบคุณภาพน้ำ�รอบ
เหมืองแร่ทองคำ�ของ บริษัททุ่งคำ� จำ�กัด ภายหลังที่เหมืองแร่เปิด
ดำ�เนินกิจการมาได้ 2 ปี ผลการตรวจสอบพบสารพิษ เช่น สารหนู
แมงกานีส และแคดเมียมในระบบประปา นอกจากนี้ยังพบว่า ชาว
บ้านบางรายมีอาการเจ็บป่วย เมื่อตรวจเลือดก็พบว่ามีสารไซยาไนด์
สูงเกินค่ามาตรฐาน อย่างไรก็ดีผู้ประกอบการยังคงมีความพยายาม
จะขอขยายพืนทีทำ�เหมืองเพิมแต่กถกชาวบ้านในพืนทีคดค้านเรือยมา
้ ่
่
็ู
้ ่ั
่
ตำ�บลกลางดง อำ�เภอปากช่อง จังหวัดนครราชสีมา เมื่อปี 2547
มีข่าวการลักลอบทิ้งขยะอันตรายจำ�นวนกว่าหลายพันตัน ซึ่งขยะ
เหล่านีเ้ ป็นขยะอุตสาหกรรมทีมาจากจังหวัดระยอง โดยผูลกลอบทิง
่
้ั
้
คือ บริษัทที่รับกำ�จัดกากของเสีย จากการตรวจสอบพบว่ามีการ
ปนเปือน TEC (ไตรคอลโรเอทธิลน) และ PEC (เตตระคลอโรเอทธิลน)
้
ี
ี
อำ�เภอท่าตูม จังหวัดสุรินทร์ ปลาย ปี 2555 มีการลักลอบทิ้งขยะ
ติดเชื้อทางการแพทย์ เช่น ขวดน้ำ�เกลือ เข็มฉีดยา ถุงบรรจุเลือด
โดยทิ้งไว้ในป่าใกล้กับร่องน้ำ�ธรรมชาติ ซึ่งถึงขณะนี้ก็ยังต้องรอการ
ประเมินผลการปนเปื้อน
ตำ�บลเขาเจ็ดลูก อำ�เภอทับคล้อ จังหวัดพิจตร บริษท อัคราไมนิง
ิ
ั
่
จำ�กัด ได้รบประทานบัตรอนุญาตให้ทำ�เหมืองแร่ทองคำ�เฟสแรกในปี
ั
2543 ซึ่งเหมืองนั้นตั้งอยู่ไม่ไกลจากบริเวณชุมชน ชาวบ้านก็ประสบ
ปัญหาฝุนละออง เสียงรบกวน และน้ำ�ทีไม่เพียงพอสำ�หรับการทำ�การ
่
่
เกษตร ไปจนถึงมีโลหะหนัก เช่น สารหนู ปรอท ไซยาไนด์ ปนเปื้อน
ในแหล่งน้ำ� ทำ�ให้หลายคนป่วยด้วยโรคทางเดินหายใจ โรคผิวหนัง
14 Green Research No.25 December 2013