Book Written By Swami Sivananda

1. 96
"æJC≈l ñ 2
]Jfl>•…Á*
]Jfl>•…Á*|* ∂Ì*]*Ix
I
©*h©*¢d*|* Õ*l•m ¿*Ëa ë≈llEBí ("h|*]x ¡*•f©*l) ˘h|*
ë>•…Á*í ¿*Ëa Ëh˘]*ld*w|x. >•…ÁJÌ*]*Ix›lh|* Õ*l *l±*C *l
Ó*]*Õ*Rd*π * *lø ©x…]*ldJw x. >•…Á* "h|*]x Ó*]*Õ*Rd*π * Ex•dxÁx
nh|*lÁ*•¶*lÕ*Ï|*l ÷h|*l "≤*v.
Õ*R *Õ* * Õ*llVC '|xa…¿* Ó*]*Õ*Rd*π * Ex•dxÁx ©x…]*lÕ*Ï|*l
"≤* Õ J nh|* l Á* • ¶* l Õ* Ï |* l . Õ* R * Õ * "|* ¡ JÚe ©* d * d * Õ Je
Ó*”≈lœø©*ßx…¡*l. Ã*•Wl≈l Õxl…#x *Õ*lπ "∏wd*“Õ* *lø "|*¡JÚe>l…
Wl…©*#JeÛlÀ "|*yh|*#x… ¡x• xÁx•D©*ßx…¡*l. *Õ*lπ ÷mr ¡*±*À,
|*l¤V, dx•h|*]xÁ** *lø >•…Á*Õ*Ï J¿* Õ*R¶*ld*w|x >•…Á*Õ*Ï
©*h©J]*|* A*lÛlÀ ñ ©JÕ*ÏÁ** Ì*¡*”˘h|* Õ*ll¡*wÁx•D©*ld*w|x.
>•…Á*Õ*Ï " x…¡* ë∏˘—íÁ** *lø Õ*ld*lw ëÕ*ll‡wí≈l *lø ëEJk *í|*
Õ*llÿJhd*]* ¡x•¶*ld*w|x. "Õ*l]*d*“|* "Õ*l˝d*Õ* *lø ©*W›ly Õ*ld*lw
>•…e≈Rey. "|*¡JÚe e…dx≈lÂr Ax…D]*ld*w|x : ëëd*©JπdB
>•…e… Ã*Õ* "fllv Jíí. ("æJC≈l VIñ46)
>•…Á*Õ*Ï Õ*l *∏§ * ßJA*C W±*≈R©*‡w ©*“ÃJÕ*Õ* *lø J¿*
Õ*R¶*lÕ*Ï|*]* Ex•dxÁx Õ*l *∏§ * ∂ÌxÁx $]*lÕ* Ó*]*Õ*R *h|*|*
¡*¶xÁx n≈llCd*w|x. >•…Á*Õ*Ï Õ*R *∏¡* ∏µ]*dx≈l *lø ¡*Â∏ |xÎÕ*d*“¡xÚ

2. 97
98
~y©*ld*w|x. ]Jfl>•…Á*|* Á*ly≈ll Õ*R *∏¡* ∏µ]*dx Õ*ld*lw
Õ* R * ∏ ¡* Ó* y Õ* d * v x Á x • …©* Ú ]* $]* l d* w | x . "|* ¡ JÚe $|* ¡ x Ú
]Jfl>•…Á*Õxh|*l ¡*]x≈llÕ*]*l. "h|*]x ÷mr >•…Á*Á*DÁx
"ÜÓ*œ.
ıÕ* l π ÕJCÓJ]* Õ * Ï Õ* l h|* Á * œ ≈lÂr * ¶ x | * ] x "≤* Õ J
ÕJCÓJ]*|*Âr *±*ÀÕJ|*]x, "ÓJ”Ó*w Õ*≈l∏§ * ~¡xΡ* Õ*lÁ* ©*d*w]x,
ıÕ*lπ Ê…Õ* *¡xÚ ©*hËhæ*Ó*ÛÀ "Ød*¡*]* ©*l˘— ¡x…D|*]x, ı…Õ*Ï
©*y≈Re ∂AJ]* ©x…W©*lœw|*a]*• ıÕ*lπ |x…A*Õ*Ï ©x•]*Á*lÕ*Ï|*l.
ı…Õ* Ï ∂hd* y ¡* Õ Je ËA* * "¿* ¡ * w d x ≈ l * l ø " * l Ã* W ©* l Wy.
$|*yh|* œD≈llÕ*Ï|x… xh|*]x, Õ*l *©*l§ $]*ld*w|x, 'd*l§¡*dx
Õ* l * ∏ §Áx ¿* ‡ w Õ * æ * v ¡* . nË^ Á* ˝ ØΩ d* * ø Õ* l Á* * mÁ* ø | *
∏|*—dx≈lÂr]*lÕ* ©*Õ*l≈l ¡xm©* ¡J≈lvÁ**Âr "Õ**l gÛ
Õ*R¶*lÕ*Ï|* *lø ©*A* Õ*l]x≈llÕ**l. ∂|*]x "Õ**l ÷mr ©*Õ*l≈l
∂ * h |* ˘ h|* $]* l Õ* * l . "Õ* * A* ˝ |* ≈ l ∂ * h |* ˘ h|*
d*lhb]*ld*w|x. ∂ *h|* Õ*ld*lw 'd*l§¡*dxÁ**l "Õ** Õ*l *∏§Áx nxÆ≈l
¿*‡wÕ*æ*v¡* ! "Õ**l ©*y≈Re ∂AJ]* ©x…W©*˘|*a]*• Õ*R *∏¡*
"hd*¤¿*‡w Õ*ld*lw ∂ *h|* " *lÃ*W©*ldJwx.
¡*l|*l]x Õ*ld*lw J›lÁ*DÁ*• Ël˘— $]*ld*w|x. ∂|*]x "Õ*ÏÁ**Âr
WÕx…Ì* x≈RÁ*Â "≤*ÕJ EJk *ÕJÁ*Â "≤*ÕJ WÌJ]*¿*‡w≈RÁ*Â
$]*lÕ*Ï˘mr. "|*¡JÚe "Õ*ÏÁ**l ©*“d*hd*”ÕJe]*ml ©Jæ*CWmr.
"EJkıÁ**l d*Õ*lπ *lø |x…A*, Õ*l *©*l§ (Ël˘—) Õ*ld*lw Õ*R *∏¡*
Õ*˝œwÁ*Dh|* Á*l]*lœ∏¡x•*lÆdJw]x. Ël˘— Õ*ld*lw |x…A*Á**l ¡x…Õ*m
'Ó*¡*]*‚Á**l. ıflÕJ|* Õ*l *l±*C Ël˘—≈l ∂ÌxÁx $]*ldJw x.
ı…Õ*Ï Ël˘—, |x…A* Õ*R *∏¡* Õ*˝œwÁ** Ex•dxÁx ©x…y|*]x " x…¡*
dx • h|* ] x " * l Ã* W ©* ß x … ¡JÁ* l Õ* Ï |* l . & W¿* “ Õ* Ï Õ* R * ∏ ¡*
Õ*˝œw›lh|* ÕJCP∏|x. & Õ*R *∏¡* d*]*hÁ*Á** *lø "≤*ÕJ WÌJ]*
d*]*hÁ*Á** *lø ¿Jhd*Áx•D∏|*]x, ı…Õ*Ï Ó*˙‚vd*“ ∏µœ. "h|*]x "œ…
Á*y±*s ∂ *h|* Õ*ld*lw ¿Jhœ Ó*¶x≈llWy. ≈RÕ* y…œ≈Re ©*“Ì*‹
©*]x•…]*Õ*|* Õxl…Â * dx]xÁ**l Õ*ld*lw d*]*hÁ*Á**l ©*hÓ*˙‚v
¿Jhd*ÕJ|JÁ* ©*]x•…]*Õ*|* d**Õ*Ï ©*Ò±*ÀÕJe ¡JΩ©*ld*w|x>•…,
AJÁx ıÕ*lπ Õ*R *∏¡* "∏µ]*dx ©*hÓ*˙‚v ¿Jhd*ÕJ|JÁ* ıÕ*lπd* *|*
"yÕ*Ï Ó*¶x≈llWy. ≈RÕ* y…œ ©JË• *l ÃFœ¡* |x…A*Õ* *lø
©*“Ì*‹Áx•D©*lÕ*hdx, ≈RÕ*Ï|x… Õ*lhd*”, flÓ*, æJC *, ‡…d*v x Ex•dxÁx
≈lÕ*l, ı≈lÕ*l ∂Ì*]*IxÁ**l Õ*l *∏§ * ÷mr Õ*l *dx≈l *lø
dx•x≈lld*w|x. ≈RÕ* y…œ≈Re ∂AJ]* ©x…W∏ & ÃFœ¡*
|x…A*Õ* *lø ©*|*˝[*ÕJe "≤*ÕJ ∂]x•…Á*C˘h|* $ÛlÀ¡x•*lÆÕxÕx˙…
AJÁx, Õ*l *∏§Áx nxÆ≈l WÌJ]*, A*˝|*≈l¡xÚ ∂æJCœπ¡* WÌJ]*
ı…fy.
"Ü¡J]*Õ*Ï Õ*l *∏§Áx "Õ*lml d*]*ld*w|x. ≈RÕ* ¡xÎ≈lÂr
"Ü¡J]*W|x>•…, "Õ* *l "|*]* |*l]*lÓ*>•…Á*Ó*f∏¡x•*lÆdJw x.
"h≤*Õ*]*l Õ*ldx•wË^]* Õxl…#x "Ü¡J]* ı≈lhd*”‚ Õ*ld*lw Ó*”ÃJÕ*
b…]*ml AJdx•]x≈lldJw]x. Ëh|* "Ü¡J]*Õ* *lø bÛlÀ¡x•¶*lÕ*Ï|*l
ËA** Ó*”≈R©*|J≈l¡* ¡xm©*. "|*¡JÚe ]Jfl>•…Á* ¿J©*iÕ*Ï
©Jæ*¡*yÁx Õx•|*ml ≈lÕ*l Õ*ld*lw ı≈lÕ*l ∂Ì*y©*ml œD©*ld*w|x.
≈R]*l ≈lÕ*l Õ*ld*lw ı≈lÕ*l|*Âr x#x∏]*ldJw]x•, "Õ*]*l
"Ü¡J]*|* |*l]*lÓ*>•…Á* Õ*Rf¡x•*lÆÕ*Ï˘mr. "Õ*]*l Õ*ldx•wË^]*
Õxl…#x "Ü¡J]* Ì*#J›l©*lÕ*Ï˘mr. "Õ*]*l |*≈R*l, ¡*d*vÕ*C
Õ*ld*lw ∂dJπÓ*vIx≈l ÃJÕ* Ax•h˘]*ldJw]x.
ıÕ*lπ Ê…Õ* *|* ËÁxÈ ı˘v±*À A*hÙ¡x $]*Â. "|*]*Âr
∂æJCœπ ¡ * nmÕ* Ï ¡* • f]*  . "Õ* Ï Á* * * l ø ı≈lWld* Õ Je

3. 99
100
ÓJ”Õ*RΩ¡*ÕJe Ó*y¿*”Õ*l˘h|* ∂Ì*y∏y. nh|*l ıWl±*Õ* *lø ©*A*
"Ó*Õ*C≈l Õ*R¶*ßx…fy. Ê…Õ* *Õ*Ï ¡*<Ω¡*, ©*Õ*l≈l ©*y≈lld*w|x.
Jx>lhËl|*l ÷h˘Á*• Ë]*#J]*|*l. |*˝[* Õ*l *∏§ *Õ*]Jey. &
fl *π|*Âr>l…, & ¡*<‚˘h|*#x… >•…e≈RÁ*lÕx ÷hË |*˝[*
Õ*l *©*l§ Ax•h˘y. A*˚*˘h|* ı]*hd*]* >•…Á*©Jæ* x Õ*Rfy.
EJk *|x…Õ*, Áx•…]*V J≤*, ©*|JOÕ* Ë”A*π Õ*ld*lw œ”ÂhÁ*©J“Wl
Õx•|*#J|*Õ*]*l œD∏|* >•…Á*©Jæ* x≈l Õ*RÁ*v|*Âr *¶x›ly.
Õ*˝œwÁ**l ©*hÓ*˙‚v J¿*ÕJ|*]*•, "Õ*ÏÁ** ¿x…±*ÃJÁ* ©*lÓ*w
Ó*”EJkÕ*©xµ≈lÂr 'D≈llÕ*Ï|*¡xÚ ©*h©JÚ]*Õxh|*l ¡*]x≈llÕ*]*l. &
÷mr ©*h©JÚ]*Á** ¿x…V]*IxÁx ë¡*Õ*Rv¿*≈lí ÷h|*l ¡*]x≈llÕ*]*l.
$|*¡xÚ ë©*hÙd* ¡*Õ*lvíÕxh|*• ¡*]x≈llÕ*]*l. Õ*R *Õ*ıÁx Õ*l˝d*lC
©*hÃ*W∏|* *hd*]* Ê…Õ*|* Ex•dxÁx A*˘ x…*l d*d*“Á**l Õ*ld*lw
¡* Õ * R v¿* ≈ lÁ* * l ØhßJ©* l Õ* Õ * Ï . & ¡* Õ * R v¿* ≈ lÁ* * l
"©*hÓ*”flkdJ ©*Õ*RÜ ∂Ì*y∏ Ó*¶x|* "œ¿x”…±*s EJk *˘h|*
©*hÓ*˙‚v J¿*ÕJÁ*lÕ*Õ*Ï.
ı…Õ*Ï ÓJ”Õ*RΩ¡*ÕJe ıÕ*lπ ∂Ì*]*Ix≈lÂr Õ*llh|*lÕ*y|*]x,
ıÕ*lπ Õ*l *©*l§ ÕxÎ]JÁ*C˘h|* d*lhb|*a]x, Õx•…¡*< ©Jæ* xÁJe
A*hË©*lœw|*a]x, ı©*§h¿*≈lÕJe ∞|J]*l Õ*±*vÁ**Âr ı…Õ*Ï Á*ly
©JÜ©*lWy. $|*]* ËÁxÈ ≈RÕ* ©*h¿*≈lWmr.
II
Ùd*wÕxhËl|*l Õ*l *∏§Áx ©*hËhæ*Ó*ÛÀ W±*≈l. $|*¡xÚ " x…¡*
]*•Ó*Á*DÕx. $Õ*ÏÁ**l ©x…y Õ*˝œwÁ*JÁ*ld*wÕx. $|* *lø Õ*ÁJv›l©*
ËA*l|*l "≤*ÕJ AxÙo©*ËA*l|*l. & Õ*ÁJv›l©*lÕ* "≤*ÕJ
AxÙo©*lÕ*Õ*ÏÁ*x Ùhd* J d*]*hÁ*Á**l, œ]*lÁ*Ω Õ*l¶*lÕ*Ï "≤*ÕJ
Õ*˝œwÁ**l. nh|*l Õx…x Ùd*wÕ*Ï Õ*RW * A*Ω∆ * ËÁxÈ >•…Ù∏|*]x
d*¡*<‚ Ùd*w|*Âr Õ*RW * A*Ω∆ * Õ*˝œw Õ*l•¶*lÕ*Ï|*l. AJ * ËÁxÈ
Ùd*wÕ*Ï >•…Ù∏|*]x Õx•|* * Õ*˝œw≈ll Ë|*#Je Ax•©*
Õ*˝œw≈R|* AJml Õ*l•¶*lÕ*Ï|*l. & Ùd*w ©JÁ*]*|*Âr " x…¡*
Õ*˝œwÁ**l A*lÛlÀÕ*Õ*Ï Õ*ld*lw Ë|*#JÁ*lÕ*Õ*Ï. $|*yh|* Õ*l *©*l§
"W¿J”hœ Ax•h|*lÕ*Ï|*l.
Ùd*w|*Âr Õ*˝œwÁ**l ≈R¡x A*lÛlÀÕ*Õ*Ï ? ¡J]*‚ *Õ*lπ ÕJ©* J
Õ*ld*lw ©*h©JÚ]*. ı…Õ*Ï ÷mr ÕJ©* J "≤*ÕJ ∂¿xÁ** *lø ı JvÕ*l
Õ*Rf|*]x ÷mr Õ*˝œwÁ**l d*Õ*lπ±*À¡xÚ $heb¶*lÕ*Õ*Ï.
≈RÕ* ©*µ*|*Âr ıÕ*lÁx ı]J≈R©*ÕJe Õ*R *∏¡* ~¡JÁ*”dx
mà©*ld*w|x•, ∂ ©*µ*Õ*Ï æJC * Õ*ld*lw >•…ÁJÌ*]*Ix ∂Ì*y©*ml
>•…Á*CÕJ|*|*la ÷h|*l "y≈lßx…¡*l. $|*l ©JÕ*R *C ı≈lÕ*l.
æJC *|* ©*Õ*l≈l Õ*l *∏§ * Ì*|*ly|* ÃJÕ* xÁ** *lø ¡J*Ê Ó*˙Õ*v¡*
nÛlÀÁ*•f©*ßx…¡*l. Ùd*w˘h|* Õ*˝œwÁ**l ©*d*d* ~*lœw]*ld*wÕx. &
y…œ ÷|*a Õ*˝œwÁ** *lø ¿Jhd*Áx•D©*ßx…¡*l. nh|*l Õx…x ÷mr
Õ*˝œwÁ**l J¿*ÕJ|*]x, Õ*l *©*l§ ¿Jhd* Õ*ld*lw Ó*”©* *øÕJÁ*lÕ*Ï|*l.
"h|*]x Õ*Rd*” ©Jæ*¡* ¿Jhd*dx Õ*ld*lw ∂ *h|* " *lÃ*W©*lÕ* *l.
"|* ¡ JÚe ∂ * h |* ı * ø Â r > l… $]* l d* w | x . $|* * l ø Õ* l * ∏ § *
ı≈lhd*”‚˘h|* Ó*¶x≈lËA*l|*l. A*‚ "≤*ÕJ Ax‚l∆ "≤*ÕJ
Õ*l¡*Ú*l "≤*ÕJ Ax©*]*l, "Ü¡J]*, ÁF]*Õ*Á*Dh|* Ó*¶x≈l#Jyy.
Õ*l *©*l§ ~¡JÁ*”dx Ax•h|*ml ı]*hd*]* Ó*”≈lœø©*ßx…¡*l.
Õ*l *©*l§ WÌ*Âd*ÕJ|* d*¡*<‚, WÕx…¡*˘h|* ~¡JÁ*”dx>l¶xÁx
d*]*ßx…¡*l. $|*¡xÚ ë"ÃJC©*í "≤*ÕJ ë>•…Á* ©Jæ* xí ÷h|*l
¡*]x≈llÕ*]*l. Ùd*w|* ÌJIJ¡*< ¡xm©*Õ* *lø "ÃJC©*˘h|* Õ*ld*lw
Õ*l *∏§ * '|x“…Á*Á** *lø ëÕxÎ]JÁ*Cí˘h|* Ó*y…‡<∏y. "h|*]x Õ*Rd*”
Õ*l *©*l§ ¿Jhd*ÕJÁ*lÕ*Ï|*l Õ*ld*lw ıÕ*lπ ı≈lhd*”‚¡xÚ Ë]*lÕ*Ï|*l.

4. 101
102
Õ*R *∏¡* Ó*Wd*”dx≈ll >•…Á*|* Ó*˙‚vdx>l¶xÁx dxÁx|*l
¡x•h¶*l Ax•…Á*lÕ*Ï|*l. Õ*ldx•wË^]* Ex•dxÁx Õ*CÕ*A*y©*lÕ* ©*Õ*l≈l,
ıÕ* l π * ¶ * Õ * D ¡x ≈ ll ¡* ” Õ* l Ë|* — W ]* Â . |* ≈ RÓ* ] * ] Jey.
Ó*”œ>•Ë^yÁ*• *Õ*l©*Úy∏y. ıÕ*lπ Õxl… *Õ*]* ("Ü¡JyÁ**)
Ex•dxÁx ©*Õ*RæJ *˘h|* Õ*CÕ*A*y∏y. >•…ÁJÌ*]*Ix≈lÂr ı…Õ*Ï
Ax Ì * l o Ó* ” ≈lœø ∏ |* ] x "|* ] * M* m Õ* * l ø ¡* f Õx l ©* Õ * l ≈l|*  r
Ó*¶x≈llWy. ı…Õ*Ï ≈RÕJÁ*m• Ëhæ*Õ*ll¡*w Õ*ld*lw œ…Õ*”
ÕxÎ]JÁ*C¡JÚe AJdx•]x≈lßx…¡*l. $|*]* ©*mlÕJe ÓJ”Õ*RΩ¡*
Ó*”≈ld*øW]*ßx…¡*l. "œ… œ…¡*< ∆ Õ*ld*lw ı]*hd*]* æJC *Õ*Ï ©*Õ*RÜ ∏µœ
Õ*llÛÀml "Õ*¿*CÕJeßx…¡*l. ©*h≈lÕ*l, Ë”A*πÌ*≈lv ÓJm x,
Á* l ]* l W *  r Ã* ‡ w Õ* l d* l w ı]* h d* ] * ∂Ì* ] * I x Á * * * l ø " x … ¡*
˘ *Á**Õ*]xÁx ∂Ì*y©*ld*w Ax•…|*Âr >•…Á*|*Âr ı¿*o≈l fl≈l
©*hÓJ˘©*lWy. ©Jæ*¡* *l ËA** ©*Õ*RæJ *˘h|* ¡J≈lßx…¡*l.
ıÕ*˝œw Õ*RÁ*v "≤*ÕJ ÕxÎ]JÁ*C Õ*RÁ*v dxÁx|*l¡x•h¶*Õ*]*l
©JÕ*R *CÕJe ¡xmÕ*Ï ˘Õ*©*Á** *hd*]* ∂m∏≈RÁ*lÕ*]*l.
≈R¡xh|*]x "Õ*yÁx Õ*R *∏¡* ¿*‡w≈l 'Ó*>•…Á*, Á*l]*lW *
∂|x…¿* ÓJ©*lÕ*Ï|*l Õ*ld*lw Ó*”œıd*C ∂Ì*]*IxÁ** *lø Ax…Áx
∂Ì*y©*ßx…¡*l ÷hËl|*l ©*y≈Re œD˘]*lÕ*Ï˘mr. "Õ* *Âr
ÕxÎ]JÁ*C 'h®JÁ*lÕ*Ï|*l ıfl, ∂|*]x ∂æJCœπ¡* Õ*RÁ*v|*Âr Ó*”Á*œ
©JÜ©*lÕ*Ï˘mr. ¡x• xÁx "Õ* *l ≈RÕ* ∂æJCœπ¡* ' *øœ≈l *•ø
Ó*¶x≈llÕ*Ï˘mr.
©Jæ*¡*]x, ı…Õx… ı]*ldJ§ØÁ*J|*]x, ∂ *h|* ¿Jhœ Õ*ld*lw
¿*‡w≈l *lø Á*˝A*©*µyÁx ı…¶*ml Ax…Áx ©Jæ*C ? Á*˝A*©*µ]*l ¿Jhœ Õ*ld*lw
∂ * h |* | * ©* m lÕJe Õ* l AJd* π ] * ©* h Á* Õ * * l ø Ë≈l©* l dJw ] x .
≈RÕJÁ* m • mÕ* m W¡x › lh|* * Á * l Õ* l lV˘h|* $]* l Õ*
Êdx…h˘”≈ll ıflÕJ|* ∂æJCd*π Ê…W. "Õ* *l |xÎW… Ê…Õ* *
*¶x©*lÕ* *l.
nh|*l Õx…x Ó*”œıd*C æJC * ∂Ì*y©*lÕ* >•…Á* W|JCÖv≈ll
ı]*ldJ§Ø≈Re|*a]x, "Õ* *l ©*y≈Re æJC J©*¡*w Je]*#J]* xh|x…
œD≈lßx…¡*l. "Õ* *l æ*˝œÁxÛÀ]x Õ*ld*lw "¿*¡*w Je|*a]x "Õ* *l d*Ó*ÏÒ
∂Ì*]*Ix Õ*R¶*lœw]*lÕ* xh|*l œD≈lßx…¡*l. æJC *Õ*Ï ©Jæ*¡* * *lø
˱*s mÕ*mW¡x Õ*ld*lw ∂]x•…Á*CÕ*hd* * Jøe Õ*R¶*lÕ*Ï|*l.
ÕxlfiÀmlÁ** Õ*llÿJhd*]* Õxl…#x Ax•…Á*ml ÓJÕ*fiÁxÁ**l
$]*lÕ*hdx, >•…Á* ©*Õ*RÜ≈lÂr ©*W¡*d*v, ıWv¡*d*v, ©*WÌJ]*,
ıWvÌJ]* Õ*ld*lw ©*∏πdJ ÷hË ÕxlfiÀmlÁ**l >•…Á* ©Jæ* x≈lÂr
$]*ld*wÕx. ∂ *h|*Õ*l≈l "©*hÓ*”flkdJ ©*Õ*RÜ Õ*llÛlÀÕ*Ï|*‡Úhd*
Õx•|*ml "|*]* ¡x*e * ©*Õ*RÜÁ**l ¡*]*d*mÕJe]*ßx…¡*l. ¡xmÕ*Ï
>•…Á*C Ê…WÁ**l A*lfiÀıh|* ©*Õ*RÜ ∏µœ≈l *lø " *lÃ*W©*ldJw]x.
& fl *π|*Âr $|*]* ËÁxÈ ≈RÕ* Ó*”≈ld*ø Õ*Rf]*lÕ*Ï˘mr. $Õ*yÁx
A*lÛlÀñ∏|*—]*l ÷h|*l ¡*]x≈lldJw]x. "Õ*]*l ©Jæ* x≈l *lø Øh˘ *
fl * π | * Â r Õ* R f]* l dJw ] x . |x … Õ* ] * " * l Á* ” A* W |* a ¡x m Õ* ] * l
ÓJ”]*hÃ*|*Âr>l… >•…Á*|* "d*lC *ød* ∏µœ Õ*llÛlÀdJw]x. ∂mh˘≈l
EJk *|x…Õ* d* *ø ßJ#JCÕ*©xµ≈lÂr>l… >•…Á*|* ©*Õx˙v…Ì*‹ ∏µœ
Õ*llfiÀ|*a *l. "Õ* *l ßJm¡* Je|JaÁ* ÷Õxlπ≈l *lø ©*ÒOv∏,
"|*yh|* Õx…|*˛•…±* *lf∏|*a *l. ë"]*ldJÒí Á*”h≤*¡*d*v |*‡<‚
ÃJ]*d*|* Õ*¶*m•]*l ÁJ”Õ*l|* ]JÕ*lÂhÁ* ©J“Wl, >•…Á*
©Jæ* x≈lÂr "d*lC *ød* ©Jµ * Ó*¶x˘|*a]*l. ∂|*]x & y…œ≈l
'|JA*]*IxÁ**l ËA** "Ó*]*•Ó*. ©*Õ*v©JÕ*R *CÕJe ÷mr]*•
nh|x•h|*l ÕxlfiÀml |JÛld*w >•…Á* ©Jæ* x Ó*¶x≈llÕ*]*l.
>•…Á* ©Jæ* x≈l ÷mr ÕxlfiÀmlÁ**Âr Ó*y‚œ Ó*¶x›ly.
ıæJ * Õ Je Õ* l lh˘ * Õx l fiÀmlÁ* * * l ø æx Î ≈lv Õ* l d* l w

5. 103
104
'd* l §¡* d x › lh|* Õ* l lfiÀy. ı…Õ* Ï ∂Ì* y ©* l Õ* Ó* ” œ >•…Á*
Õx l fiÀ *  r Ó* y ‚œ Ó* ¶ x ≈ llÕ* Õ * ] x Á x Õ* l lh˘ * Õ * Ï Á* * ËÁx È
Õ*Rd* J¶*ßx…fy. $Õ*ÏÁ**l æJC * Õ*ld*lw ©*Õ*RÜÁx ©*y≈R|*
ıOod* Õ*ld*l ©*d*C Õ*RÁ*vÕJe]*ld*w|x.
x…œ, æ*Õ*Ïœ, Ã*∏w, *Õ*ÏÂ, ∂©* *Á**l, Õ*ll|x”Á**l Õ*ld*lw
Ëhæ*Á**l |x…A*Õ* *lø ∂]x•…Á*CÕJe≈l• ©*|*˝[*ÕJe≈l• Õ*ld*lw
ı≈lhd*”‚|*m•r $¶*ld*wÕx. ∂|*]x $|*lÕx… >•…Á*|* ∂]*hÃ*
Õ*ld*lw ¡x• xÁ**mr. Ó*”œ>•Ë^]*• æJC * ∂Ì*y©*ßx…¡*l. æJC *˘h|*
©*Õ*RÜ Õ*ld*lw ∂d*π EJk *|*hd*A* "d*lC *ød* ∏µœ Ó*¶x≈llWy.
≈R]* l A* ˚ * > •…Á* ‡”>l≈l * l ø ∂Ì* y ©* l dJw ] x • , "Õ* ] * l
Ó*˙‚v >•…eÁ**mr. ≈R]*l "©*hÓ*”flkdJ ∏µœ Õ*llÛlÀdJw]x•
"Õ*]*l Õ*Rd*” Ó*˙‚v >•…eÁ**l. "Õ*]*l ©*hÓ*˙‚v ©*“d*hd*”
>•…eÁ**l.
Ó*”Ó*hÌ*|* ÷mr EJk *Õ* *lø ∂d*π©J¡J<dJÚ]*˘h|* Ó*¶x≈llÕ*
∂æJCœπ¡* EJk *¡xÚ Ax•…Â∏|*]x d*˝‚¡xÚ ©*Õ*R *. Ó*”Ó*hÌ*|* EJk *
Wl≤JCEJk *. æ*Õ*lvÕxl…Ô ©*Õ*RÜÁx ~y|* >•…Á* W|JCÖv
≈RÕ*Ï|*yh|*m• WÌ*Âd* JÁ*lÕ*Ï|*l ©Jæ*CWmr. ≈RÕ* Õ*©*lwÁ**•
"Õ* * Õxl…#x Ó*yIJÕ*l b…]*#J]*Õ*Ï. "Õ* *l ≈RÕ* y…œ≈l
dx•h|*]x≈l *•ø " *lÃ*W©*lÕ*Ï˘mr. $h≤* ¿*‡w≈l *lø >•…e≈ll
¡x…Õ*m dJ *l Ó*¶x|* ÷mr ∏˘—Á** *lø ı]J¡*y∏|*]x Õ*Rd*”
©Jæ*CÕJÁ*lÕ*Ï|*l. "Õ* *Âr ∂æJCœπ¡* ¡Jhœ ¡*hÁx•D©*lÕ*Ï|*l.
$|*yh|* >•…e≈ll ¿Jhœ, Ó*Wd*”dx, d*˝Pw Õ*ld*lw Ë”AJπ *h|*
Ó*¶x≈lldJw x.
≈RÕ* y…œ≈Re n‚e|* ÷#x "≤*ÕJ A*lÂr * ]JO≈l *lø
ßxh‡≈l ‡f≈ll ©*l¶*lÕ*hdx; >•…ÁJeø≈ll ÷mr ¡*Õ*lvÁ** *lø
©*hÓ*˙‚v J¿* Õ*R¶*ld*w|x. >•…e≈ll ¡xÎÕ*mC (©*hÓ*˙‚v
©*“d*hd*”) ∏µœ Õ*llÛlÀdJw x. ©*Õ*RÜ›lh|* "hd*¤©*•·œv Ó*¶x|*l
ıflÕJ|* EJk *Õ*Ï ¡*<‚ Õ*Rd*”|*Âr Áx•…Ì*]*ÕJÁ*lÕ*Ï|*l. "Õ* *l
"|*]*Âr>l… Õ*llh|*lÕ*y≈lldJw x.
≈R]*l ¿*l”œ Õ*ld*lw ¿J©*iÁ** W±*≈l|*Âr ©*hÓ*˙‚v W¿J“©*
Ax•h˘]*ldJw]x•, Á*l]*l©x…Õx≈l *lø ı]*hd*]* Õ*R¶*lœw]*ldJw]x•,
©Jæ*l ©*hd*]* Õ*læ*C|*Âr $]*ldJw]x•, ©*hÓ*˙‚v ÕxÎ]JÁ*C, ÷*Ʊ*•À
¡x•”…æ*, ∏ÛlÀ, Õx•…A*, |*l]J¿x, "A*h¡J]* Ax•h|*#J]*|*Õ*]*l
©*h©J]* ©JÁ*]*Õ* *lø ı]J≈R©*ÕJe |Jfi, ©*Õ*RÜ≈l *lø
Ó*¶x≈lldJw]x.
Õ*l *∏§ * ¡J≈RvÁJ]*
"hd*≈RvWl, Õ*llVC©*µ, ©*Õx˙v…d*wÕ*l, ©*Õ*v Õ*©*lwÁ**
"ÜÓ*œ, ©*Õ*v¿*¡*w, WÙd*” Õ*l *∏§ * ¡J≈RvÁJ]*|* "Ü¡JyÁx
* * ø Õ* X F * * Õ * l * Á * * l . & ¡J≈RvÁJ]* | * ¿* ‡ w Ë”A* π ,
Ø]*‚CÁ*Ã*v *l ı|xv…¿*¡*. Ó*”œ>•Ë^ Õ*l *l±*C d* *ø|x… ∂|*
Õ*l *©*l§ Ax•h˘]*ldJw x. $ÕxmrÕ*ÏÁ** ©*Õ*l•A*¡xÚ ©*Õ*R *
Ø]*‚CÁ*Ã*v *l. "Õ* *l & |xÎW… ¡JÿJv x≈l *lø ı≈lhœ”©*lÕ* *l
Õ*ld*lw ©*mA*lÕ* *l.
≈RÕ* *l Õ*l *∏§ *Âr x#x∏]*ldJw x•, Õ*l *∏§ x•*e]*l
dJw x•, Õ*l *©*l§ "y≈l|*Õ* *Âr≈l• $]*ldJw x•, ≈RÕ* *
|x…A*Õx… Õ*l *©J§e|x>•…, ı≈RÕ*l¡* x•…, "Õ* x… *Õ*lπ *lø
∂*lÕ* Ó*]*Õ*Rd*π. *Õx•π*e|*la, *Õ*lπ Jø*lÕ* *Õ*lπ Ël˘— Õ*ld*lw
Õ*R *∏¡* ¡J≈RvÁJ]*¡xÚ Ó*”¡J¿*¡* Je]*lÕ*Õ*ıÁx * *ø *Õ*l *Á**l.
¡*b^‚|* ©*‚∆ Ì*•]*lÁ**l, "≈l©JÚhd*|* ©Jıæ*C Ëh|* d*¡*<‚
"|*]x¶xÁx æJW©*lÕ*hdx, & fl¶*Ël˘—, "hd*]Jd*π * ©Jıæ*C˘h|*

6. 105
106
"Õ* x¶xÁx ©JÁ*lÕ*Ï|*l Õ*ld*lw ¡J≈lv ıÕ*vØ©*lÕ*Ï|*l. &
W±*≈lÕ* *lø Ó*OoÕ*l|* WÌJ]*ÕJ˘Á**l, d*¡*v¿J©*iflk]*l, ©*“d*hd*”
WÌJ]*Õ*hd*]*l, ©*Õ*ldJÕJ˘Á**l Õ*llhdJ|*Õ*]*l ©*y≈Re
"yœ]*lÕ*Ï˘mr. "|*¡JÚe "Õ*]*l ı]*hd*]* "W¿J”hd*]*l Õ*ld*lw
¡* d * w # x ≈ lÂr ("EJk * | * Â r ) 'D≈llÕ* ] * l . ©* • ¡* < π Ó J”‚|*
¡*hÓ* *˘h|* Õxl|*lD *Âr WÌJ]*Á**l A*lÛlÀÕ*Õ*Ï.
∂¿*o≈lv Ó*¶*lœw|*a]*l. "Âr≈l ¡xm©*ÁJ]*]*l ÷±*lÀ Ì*l]*l¡Je
Õ*ld*lw ÌJIJ¡*<d* *˘h|* ¡xm©* Õ*R¶*lÕ*]*l ! ÷±*lÀ œ…Õ*”ÕJe
¡xm©*Õ* *lø Ax…Áx ıÕ*vØ©*lÕ*]*l ! "Âr≈l fl *]*l ¡xm©*|*Âr ÷±*lÀ
d* *π≈l]JÁ*lœw|*a]*l ÷h|*]x "Õ*]* Ó*¡*Ú|*Âr]*lÕ*Õ*]* ©Jıæ*C|*
"yÕ*Ï ©*A* "Õ*yÁx $]*lœw]*Âmr. nh|*l ©*m ‡hÁB ÷¶*“¶Bv VIII
$Õ*]* ¡JÿJv xÁx Ãx…fi ¡x•fiÀ|*a *l. ]Jfl * ©*Õ*llπV|*Âr ¡*b^‚|*
"˘]*l dxÁx|*l¡x•h¶*l ¡*]*e∏, ¡JyÁx ßx…¡JÁ*lÕ* *®B Õ*ld*lw
ßx•…#BÀ d*≈Ry∏, ©*y≈Re Ax•h˘∏ ¡J]*l d*≈Ry∏, ]Jfl *l
¡JÿJv x b¶*lÕ*Ï|*]x•*Áx ¡JΩ¡x ı…f|* *l ! ÷h≤* "|*l}d*
¡xm©*W|*l !
Axı”…ÓxZ…¶Bv * W©Jw]*ÕJ|* ¡JÿJv x ÷±*lÀ "|*l}d*
ÕJe|x ? "Õ* * l ©* Õ * l ≈l|* Õ* l A* d * “ Õ* * l ø Ìx Jø e "≤* v
Õ*Rf¡x•hf|Ja x. ©*Õ*l≈lÕ*Ï "Õ*ıÁx ©*hÓ*d*lw $|*ahdx. "Õ*ıÁx
ıæJ *ÕJe '∏]J¶*ml ©*A* "Õ*¡J¿*W]*lÕ*Ï˘mr. "Õ* *l ÷mr
Õx…x d* *ø '|x•C…Á*|*Âr d* *π≈l Je]*lÕ* *l. "Õ* * ~¡xΡ* Á*ly
Õx•…®J]B¡J]*l d*≈Ry©*lÕ*Ï|*l. ∂|*]x "Õ* *l & EJIxπ≈l *lø
Ó*]*Õ*Rd*π * ©J¡J<dJÚ]*|* ©*mlÕJe Wı>•…e∏|*a]x, flÁ*œw * "œ
¿x”…±*s >•…eÁ**Âr nË^ JÁ*lœw|*a *l. "≤*ÕJ "Õ* * ©*y©*Õ*R *]*l
≈R]*• ∂Á*lœw]*Âmr. "Õ* *l WÙd*”Õxı©*lÕ*hd*A* ~¡JÁ*” ¿*‡w
Ó*¶x˘|*a *l. ∂|*]x "Õ* * Ël˘— W]*l|*— ˘¿x≈R|* Õ*ldx•wh|*l
Õ*RÁ*v|*Âr ¡xm©* Õ*R¶*lœwd*lw. "Õ* *l "y≈l|* ı]*hd*]*
]Jfl>•…e≈Re|*a *l. Axı”ÓxZ…¶BvıÁx fl≈lÕJÁ*Â ! "Õ* *
ı±*Ò¡*<ÓJd*dx, |*≈R*l A*˝|*≈l, Õ*C‡wd*“¡xÚ fl≈lÕJÁ*Â. "Õ* *l
d* * ø ¡x m ©* Á J]* ] * ¡J* Ê ≈l * l ø ËA* * ÌJIJ¡* < d* * ˘ h|*
x•…f¡x•*lÆœw|*a *l. "Õ*yÁx nxÆ≈l ©*hÃJÕ* x ı…¶*lœw|*a *l.
"Õ*yÁx >•…Á*C ÕxÎ|*C‡…≈l ©FmÃ*C ¡x•¶*lœw|*a *l. ¡xm©*|*
©* Õ * l ≈l|* Â r ¡x Î ¡JmlÁ* * * l ø ¡* x | * l ¡x • h¶* Õ * y Áx Õ* R ¿J©* *
¡x•¶*lœw|*a *l Õ*ld*lw "h≤*Õ*]* Õxl…#x |*≈RÓ*]* Je]*lœw|*a *l.
"Õ* *l ¡*]*lIJ*l, "Õ* * Ã*Õ*C ¡JÿJv x≈l *lø x•…f|*Õ*]*l
$h˘ * ©*h¿x•…æ* xÁ*J|* ]x…f>•… ©xÀ…±* B, ı©*whd*l
dJ]*l, |*•]*ÕJΩ flÁ*œw * " x…¡* ÃJÁ*Á*DÁx ı]J≈R©*ÕJe
©*hÓ*¡*v ¡*ÂÒ©*ld*wÕx. $Õ*ÏÁ**l Õ*XF *ÕJe *Õ*lÁx Ê…Õ* *|* ~¡*d*“
¿*‡w Ó*”Exk "≤*ÕJ œ*lÕ*D¡x Õ*ld*lw *Õ*lπ Ó*˙Õ*vfl]*l d*Õ*lπ
" *lÃ*Õ*˘h|* Ax…D|* 'Ó*ı±*œw * ÕJ¡*C ëë~¡*Õxl…Õ* "˘“œ…≈l
Ë”A*πíí "Õ* *l $]*|* nh|*l ¡*<‚WmrÕxhËl|*l ©J]*ld*w|x. nË^
Õ*C‡w≈l 'Ó* JC©* "≤*ÕJ ©*he…d*Õ* *lø, Ó*”Ó*hÌ*|* ÷#xr¶x≈l•
nh|x… ©*Õ*l≈l|*Âr ¡x…*ËA*l|*l. $|*l ÃFœ¡* "Áx•…Ì*]* æ*“ı;
Õ*ld*lw |*•]*|*¿*v *|*Âr ÃFœ¡* "Áx•…Ì*]* Õ*C‡w≈l *lø ©*A*
x•…¶*lWy. ]x…f>•… ¡x…*lÕ* ©*Õ*l≈l ÷mr]* A*˝|*≈lÁ**l
nh|JÁ*ld*wÕx. "Âr ~¡*d*“Õ* *lø " *lÃ*W©*ldxw…Õx. nË^ Õ*C‡w≈l
¡*#x≈l ∂ *h|*Õ* *lø ÷mr]*• ©*W≈lldxw…Õx. ]x…f>•… ©*Ød* O”…
¿*h¡*]*]* "|x“Îd* ¿J©*i|* fl≈l, ©*d*Cdx, xÎfldx œD©*ld*w|x. &
]x…f>•…|* 'Ó*>•…Á*˘h|* Õ*R *Õ* "œ… ÷d*w]*|* WÌJ]*
Ó*¶x|*l *Õ*lÁx W¿*“Óx”…Õ*l Õ*ld*lw ©x…Õx, à *ødx, "hd*]*, ÷]*¶*l

7. 107
108
ËÁx≈llÕ*Ï|*l Õ*ld*lw WÃJÁ*|* ÃJÕ* xÁ**l J¿*ÕJÁ*lW¡x
d*]*ldJw x. $|*l 'Ó*ı±*œw * W±*≈lÕJ|* ~¡*d*“ nÁ*ÈÛlÀ,
"y≈llW¡x Õ*ld*lw ©JÕ*l]*©*C œD©*ld*w|x. ÕxlΡx•”…ÓxZ… B æ*“ı
d*]*hÁ*Á** *lø AxÙo∏, W©*wy∏, ¿*‡w≈lld* Õ*Rf "œ… AxÙo *
Õx…Á*˘h|* flÁ*œw * ÷#xr¶xÁ*• &≤*]B Õ*llÿJhd*]* ¡*D©*ld*w|x.
nh|*l ©x¡xhf *Âr æ*“ıd*]*hÁ*Á**l ~*l ©*m flÁ*d*w *lø ©*ld*lwd*wÕx.
÷±*lÀ WÙd*” ! 'Ó* JC©* "≤*ÕJ ©*he…d* flÁ*œw J|*Chd*
Ó*”©J]*ÕJÁ*ld*wÕx Õ*ld*lw flÁ*œw * fl *]*l ∂ *h|* Ó*¶*ldJw]x. $|*lÕx…
Õx…|Jhd*, $|*lÕx… "|x“Îd*. $|*lÕx… EJk *>•…Á*. & ]x…f>•…,
Õx…|Jhd* "≤*ÕJ Ë”A*π * ßJA*C ©*h¡x…d*.
]JflyÁx ]Jfl * Jø e Õ* R ¶* l Õ* Ï |* l Õ* l d* l w Ì* ¡ * ” Õ* œ vÁ* D Áx
Ì*¡*”Õ*œv≈l Jøe Õ*R¶*lÕ*Ï|*l. O”…Õ*lhd* fl *]* Õ*C≤*v ÕxÎÃ*Õ*,
ı]*≤*v¡* fl≈l Õ*ld*lw ¡*˝d*¡* dx•h|*]x|J≈l¡* Ê…Õ* * x•…f * *Áx
*Á*l Ë]*ld*w|x. O”… ¿*h¡*]*]*l Ax…D|* fl≈l|* ©*h|x…¿* "yœ|xa… x.
ëë¡FP… *Õ*hd*¤ Vml ÃJÁ*CÕ*hd*íí. "h|*]x ≈RÕ* Õ*l *l±*C *l
~¡*Õ*©*i "≤*ÕJ ¡FP… * æ*y∏]*ldJw x•…, "Õ* *±*lÀ ©*lº, &
flÁ* œ w *  r ≈R]* • $mr . * * Á x Ã* d * ˝ vA* y Ax … D]* l Õ*
¿x•…ÃJ≈lÕ*R * ∂d*π Á*d*ÕJ¡*C ©*hÓ*˙‚v Õ*l *Õ*y¡x≈Re|x;
ëë¡FP… * æ*y∏, * *ø ¡xÎÁ*x… ∂AJ]* ¿x…Vy©*lÕ* ÓJdx”≈Re,
∂¡J¿*Õx… ∫*d*”ÕJe, dx•…*lÁ*x… d*#x ˘hßJe, Ùh˘Ë®xÀ * *ø
Õ*©*iÕJe, ∂¡J¿*Õ*Ï * *ø Ax•˘¡x≈Re, Á*lAxÁ**l x#x©*lÕ*
"]*Õ*l x≈Re, A*∏]*l A*lmlr Õ*ld*lw A*•Á*Dh|* ¡*•f|*
Ã*•Wl≈ll * *ø ©*lh|*]* AJ∏Áx≈Re, Áx¶xT Áx‚©*lÁ**l * *ø
∂AJ]* Õ Je, Á* h Áx ≈ l Ó* W d* ” flm ¿x ” …±* s ÓJı…≈lÕJe,
"Õ*mhb∏ Á*hÁJd*Û|*Âr ¡*lDœ]*lÕ* Ó*]*Õxl…¿*“]* * *lø æJCı∏,
* *ø ∂d*π|*Âr>l… ∂ *h|*˘h˘]*ml J *l $Ù‹©*ldxw… x.
ıÕ*lÁx "œ ©*Wl…Ó*W]*lÕ*, WÙd*”Á*DÁx WÙd*”ÕJe]*lÕ*,
Õ*l *∏§ * ¡J≈RvÁJ]*|* ËÁxÈ ¡x…Dy. "œ… |x•¶*T∏w¡x≈l J∏w¡* *l
©*A* nh|*l ıWl±* ¡*‚l∆ Õ*llÙo¡x•h¶*l Õ*l *¤Ó*˙Õ*v¡*ÕJe &
ÕxÎÃ*Õ*|* ¡J≈RvÁJ]*|* ËÁxÈ Á*Õ*l * A*y∏|*]x, d*¡*<‚ &¿*“]*ÕJ˘
"≤*ÕJ ∂∏w¡* JÁ*lÕ* *l. ¡x… * 'Ó*ı±*d*lw & Õ*l *∏§ * ı|xv…¿*¡*
≈R]*l ? $|*¡xÚ EJk * Õ*ld*lw ¿*‡w ¡x•ÛÀÕ*]J]*l ? ÷h|*l
ÓJ”]*hÃ*ÕJÁ*ld*w|x. Õ*llh|*lÕ*y|*hdx, Ë”A*π *l Õ*l *©*l§Á*DÁx
Õ*l *©*l§ (Ël˘—Á*DÁx Ël˘—); ÓJ”‚Á*DÁx ÓJ”‚; Ì*¡*l<Á*DÁx Ì*¡*l<;
‡WÁ*DÁx ‡W; ÷h≤* "Õx•…Ô d*d*“ ! $|*l Õ*R *Õ* * *lø '|Jd*w
Õ*ld*lw 'Ì*‹Õ*lÛÀ¡xÚ ~y©*ld*w|x. $|*l d*¡*<‚ Ê…Õ* *|*Âr Ë]*lÕ*
dx•h|*]xÁ** *lø ÷|*ly©*lÕ*hdx ÷Ì*oy©*ld*w|x. Õ*llh˘ * JmlÚ
Õ* l AJÕJ¡* C Á* J|* ëÓ* ” EJk Jh Ë”A* π ; "A* h Ë”AJπ∏π;
d*dBñd*“hñ"∏; "≈lh ∂d*π Ë”A*πí ¡x…*lÕ*Õ*]* A*˝|*≈l|*Âr ¿*‡w
Õ*ld*lw ∂ *h|* A*y©*lÕ*Õ*Ï. $|*yh|* Õ*C‡w Ê…Õ* *|* Õ*RÁ*v d*¡*<‚
Ë|*#JÁ*lÕ*Ï|*l. "|*l *Õ*lπ *lø ©JÕ*vÃFÕ*lyÁx ©JÕ*vÃFÕ*l,
P”≈l Áxx≈l]x ©*d*CÕJe Ax…Dy, & flÁ*œw *Âr ≈R]*l AxÌ*lo
©* l º ? Ax Ì * l o Ã* • Wl Ax • h˘]* l Õ* O”…Õ* l hd* x "d* Õ J
ØÕ*Rm≈l|* Á*hÁJ œ…]*|*Âr æJC J©*¡*w J|* ¡FP… *æJy
>•…e>l… ? ı…Õ*Ï $hÁxrhf * 'Ó*flA*e…]*|J]* Õ*ld*lw ¡x◊©*w
ÓJ˘”≈l ¡*dx ¡x…Dy. 'Ó*flA*e…]*|J]* ¡x◊©*w ÓJ˘”Áx & y…œ
Ax…D|* *l : ëë * *ø©*hÓ*œw * ËÁxÈ ı…Õ*Ï ¡x…D|*a]*• ©*A*, J *l ≈RÕ*
y…œ Ê…Õ* * ¡*x≈llœw]*lÕx xhËl|* *lø x•…¶*ml Ëh˘]*lW]J;
* *ø±*lÀ dx•h|*]xÁ** *lø " *lÃ*W©*lÕ* fl *]*l & flÁ*œw *Ârmr.
J *l ÷mr y…œ≈l Õ*llhEJÁ*”dx Õ*ld*lw '|x“…Á*Á*Dh|* dx•h|*]x

8. 109
110
Ó*¶*lœw|xa… x. EJ‚]*l Ax…*lÕ*Ï|*l J *l ©*hÓ*˙‚v "yœ|xa… x.
ë‡y…ÛÕ* *lø æ*y∏|*Õ* *l ©*lV˘h|* $]*#J]*í * *Áx ‡hÙd*•w
ı|x” Ë]*lÕ*Ï˘mr. J *l ∏Ø Õ*l•d*”]x•…Á*, ÕJ≈ll Ó*”¡x•…Ó*,
*]*Á** |FËvmC, Õ*l•d*” fl *¡JhÁ*|* gd*, ¡*]*l*lÁ** gd*,
¡*]*l*l ßJm¡xÚ d*Á*mlÕ* ]x•…Á* Õ*ld*lw ≈RÕJÁ*m• " x…¡*
d*]*A*|* |xÎØ¡* dx•h|*]xÁ*Dh|* Ë*mlœw|xa… x. J *l Õxl]*Ú©B
Õ*ld*lw ÓJ]xÚ¶x…W©B Ó*”>•…ÁJm≈l|* {±*æ* ©x…W©*lœw|xa…
J|*]*• J *l dx•h|*]x›lh|* Õ*ll¡*w Je]*lÕ*Ï˘mr. * *Áx
©J¡*±*lÀ A*∏ÕJe|x, ∂|*]x ≈RÕ* ∂AJ]* dxÁx|*l¡x•*lÆÕ*hœmr.
J * l dx • …¡x Á x • …Ü (ŒÛl æJ * C )≈l Á* h Ê≈l Õx l …#x
Ê…W©*ßx…¡*l. J *l ∏Ø œhf "≤*ÕJ ‡d*wx A*‚l∆ x•…f|*
©*Õ*l≈l œ *løÕ* ∂¿x A*lÛlÀd*w|x. ∂|*]x ¶J¡*À]B "Õ*ÏÁ** *lø œ *øml
ıËvhÜ∏|Ja]x. "Õ*]*l "Õ*ÏÁ**Âr ©*¡*Ú]x Ó*”Õ*R‚ AxÙoÁx $|x
Õ*ld*lw AxÌ*lo '|x“…Á* "≤*ÕJ ıÕ*lπ ]*¡*w|* nd*w¶* AxÌJoÁ*lÕ*Ï|xh|*l
Ax…*ldJw]x. * *ø Õ*ldx•wh|*l y…œ≈l ¡*≤x ¡x…Dy ! * *ø *lø n*Á*•
Õ*ld*lw Ax•]*Á*• "hÁ*]*¡*<¡*]*l ©*|J ¡J≈llœw]*ldJw]x. J *l "œ…
¡*ı±*s ÿx΢. J *l ©*hÓ*˙‚v ¡*Õ*lv ∏|J—hd* Õ*ld*lw Øh|*lÁ**l
œD©*lÕ* ∂d*π|* WÌJ]* "yœ|xa… x; Õ*ld*lw *hËldxw… x. J *l
|x…Õ*]* *lø & y…œ ÓJ”Öv©*ldxw… x : ë¡FP… * æ*y∏ ©*“d*hd*”ÕJe
Ê…W©* l Õ* >•…e≈l fl * π Õ * * l ø " * l Á* ” Ø©* l , "h|* ] x
ØÕ* R m≈l|* Á* h ÁJ d* Û |* Â r >•…ÁJÌ* ] * I x Õ* R ¶* m l
©Jæ*CÕJÁ*lÕ*Ï|*lí. ıflÕJ|* ∂hd*y¡* ¿Jhœ, ∂ *h|* Õ*ld*lw
∂dJπ *h|* Ó*¶x≈lml ßJæ*¡*ÕJÁ*lÕ*, |*l¤V d*]*lÕ* & ©*hÓ*d*lw
* *Áx ßx…¡Jemríí.
¡J≈RvÁJ]* ¡ x Ú nË^ ı|x v …¿* ¡ * ı |Ja x ÷hËl|* l dx • …y∏
¡x•fiÀ|xa… x. & ı|xv…¿*¡* * *lø Õ*l *∏§ * Ó*Wd*”dx Õ*ld*lw ∂æJCœπ¡*
∂Ì*]*IxÁ*J|* ~¡JÁ*”dx Õ*ld*lw æJC *|* Õ*llÿJhd*]* "Õ* *l ıOod*
EJk *Õ* *lø Ó*¶x≈llÕ*Ï|*yh|* ∂d*π©J¡J<dJÚ]*, ©*“d*hd*”d*“, Ó*˙‚vdx
Õ*ld*lw Õ*ll‡w |x•]x≈llÕ*Ï|*l. ∂d*π©J¡J<dJÚ]*Õ*Ï Õ*Rd*” ıflÕJ|*
∂ *h|* Õ*ld*lw Ó*]*Õ*Rd*π * "∏wd*“ œD©*lÕ*Ï|*]* Ex•dxÁx "Õ* x…
Õ*l *©*l§, $Ìx‹, EJkÓ*¡* ¿*‡wÁx Óx”…]*¡*]* *l Õ*ld*lw & ©*‚∆ Õ*l *∏§Áx
ßx*¡*l Õ*ld*lw ¿*‡w ÷hËl|*]* Õ*lA*d*“ "y≈lml J *l Ó*Ï *¤ Ó*Ï *¤
Ax…*ldxw… x. ı… *l $|* *lø Õ*l]x≈lßx…¶*.
$|*l W±*≈Rhd*]* Õ*Rf|*hdx "ı©*lÕ*Ï˘mr. J *l Ó*Ï *¤
Õ*l *∏§ * ¡J≈RvÁJ]*|* WÌJ]*¡xÚ Ë]*ldxw… x. & Õx•|*ml *∏§ *
& WÙd*” Õ*l *∏§Áx ¡*‚l∆ Õ*ld*lw ‡WÁ**l |J“]*ÓJm¡*]*l. $Õ*Ï
n*Áx Ó*”Õx…O©*lÕ* Õ*RÁ*vÁ**l. ßJ›l≈ll Ax•]*Áx Ax•…Á*lÕ*
Õ* R Á* v . ¡* ‚ l∆ Õ* l d* l w ‡W≈l Õ* l lÿJhd* ] * W±* ≈ lÁ* * l
d*≈R]JÁ*ml Ë]*ld*wÕx. & |J“]*Á*Dh|* ßx*‡ * Õ*ld*lw æ*“ı
d*]*hÁ*Á**l n*Áx ©x…]*ld*wÕx. "Õ*Ï Õx•|*ml Õ*l *∏§Áx ©*hÕx…|* x
¡* D ©* l d* w Õ x . Õ* l * © * l § & ©* h Õx … |* x Á * * * l ø ÃJÕ* x "≤* Õ J
gAxÁ*Je Ó*yÕ*œv©*ld*wÕx. & ÃJÕ* xÁ**l ßJA*C |J“]*ÓJm¡*
ÕJÁB$h˘”≈l ßJ›l≈l Õ*llÿJhd*]* œD©*mÒ¶*ld*wÕx. ≈RÕ*
y…œ≈Re ¡*b^ * fl#xrÁ** *lø Øhf, " x…¡* y…œ≈l ]*©J≈l *
¡*•f∏, " x…¡* Ó*”¡J]*˘h|* WWæ* ÓJdx”≈lÂr ¿x…Vy∏, ©*h©*Úy∏,
¿*l|*— ©*¡*Ú]x≈l A*]**lÁ** *lø Ù…m|*Âr d*lhËlÕ*hdx; ©JÕ*R *C
Ex…f Õ*l‚l∆ ¡*•f∏ " x…¡* y…œ›lh|* ©*h©*Úy∏ ÓJr©*À]B ∂MB
ÓJCy©B d*≈Ry∏, "|*yh|* A*•Ê, Óxr…Ûl Õ*ld*lw ¡*Ó*ÏÒ
Õ*llhdJ|*lÕ* *lø d*≈Ry©*lÕ*hdx; ÁJÊ * ¡JÿJv x≈lÂr n]*®J|*
'©*l¡* *lø ÁJÊ * ÓJdx”Á*Je Ó*yÕ*œv©*lÕ*hdx; ¡x…Õ*m ßx*¡*l

9. 111
112
Õ*ld*lw æ*“ıd*]*hÁ*Á**l " x…¡* y…œ≈l Õ*‚v Jd*π¡* ¿*‡w≈lld*
ÃJÕ* x "≤*ÕJ gAxÁ*Je & WÙd*” Õ*R *∏¡* ¡J≈RvÁJ]*|*Âr
Ó*yÕ*d*v x≈RÁ*ld*wÕx.
Õ*l *©*l§, Ël˘—, ©*π]*Ix Õ*ld*lw "A*h¡J]*Á**l "hd*¤¡*]*‚|*Âr
n*Áx•hf]*ld*wÕx. & nh|*l "hd*¤¡*]*‚ ßx…]x ßx…]x A*l|xa "≤*ÕJ
Ax©*]*l Ax•h˘]*ld*w|x. ≈RÕ* y…œ≈Re nË^ Õ*C‡w, JC≈Rm≈l
|*Âr JC≈RÜ…¿* * ¡*d*vÕ*C ıÕ*vØ©*lÕJÁ* JC≈RÜ…¿* Je,
©*Õ*Rfl "≤*ÕJ nh|*l ©*h©xµ≈l ¡J≈lv ıÕ*vØ©*lÕJÁ*
"æ*C¡*< Je, ©*Õ*R]*hÃ*|*Âr ÓJ#x•Èh¶* ©*Õ*l≈l ©*ÃJæ*C¡*< Je,
©x•À…]B§ * Õxl…“ÌJ]*¡* J|* ©*Õ*l≈l 'ÁJ”‚ ÓJm¡* (store
keeper ) Je $]* l Õ* h dx , "hd* ¤ ¡* ] * ‚ ßx … ]x ßx … ]x Ax © * ] * l
Ax•h˘]*ld*w|x. ı…Õ*Ï Õ*RW * dx•…P * Õ*llh|x AJ≈lla Ax•…Á*lÕ*
©*Õ*l≈l Õ*l *©*l§ ©*h¡*mÒ Õ*ld*lw W¡*mÒ ($Ìx‹ Õ*ld*lw ©*h¿*≈l) ‡”>l
*¶x©*ld*w|x. "|*l Õ*RW * A*‚l∆ A*lD≈Re]*lÕ*Ï|x• "≤*ÕJ
Õ*læ*l]*ÕJe]*lÕ*Ï|x• ÷hËl|*]* ËÁxÈ WÌJ]* Õ*R¶*ld*w|x.
Ël˘—≈ll ©*AJ≈l¡xÚ Ë]*ld*w|x. "|*l ıæ*vy∏ ëë$|*l ñ nxÆ≈l
Õ*læ*l]*ÕJ|* Õ*RW * A*‚l∆. $|*l nxÆ≈l ¡*Âπ d*Díí ÷h|*l
Ax…*ld*w|x. Ùd*wÕ*Ï " *l©*hæJ * Õ*Rf, ëë J *l ≈RÕ* y…œ›lh|*
$|* *lø Ó*¶x|*l¡x•*Æßx…¡*l, $|*]* Õ*RÂ…¡* ≈R]*l, J *l
"Õ*ıh|* Vy…˘©*ßx…¡*líí. "A*h¡J]*Õ*Ï Á*Õ*v|* *lfÁ*Dh|*
ëë$|* *lø Ó*”≈ld*øÓ*®JÀ|*]*• Ó*¶x≈lßx…¡xh|*líí ıæ*vy©*ld*w|x.
Õ*llh|x Õ*l *©*l§ ¡J≈lv ıÕ*vØ©*ml ¡*Õxlv…h˘”≈l ÓJ|*Á*DÁx
∂|x…¿* ı…¶*ld*w|x. ÓJ|*Á**l Õ*l *l±*C * *lø Õ*RW * dx•…P *
Õ*RÂ…¡* * ËDÁx n≈llCd*wÕx. "A*h¡J]*Õ*Ï Vy…˘∏ œ *lød*w|x.
Õ*RW * A*Ω∆ * ©*h©JÚ]*Õ*Ï Õ*l *∏§ *Âr 'D|*l "|*]* ÕJ©* J
Õ*l *∏§ *Âr x#x©*ld*w|x. ©*•¡*<π ÕJ©* J ©*π]*Ix≈l Õ*llÿJhd*]*,
Õ*l *∏§ *Âr A*Ω∆ıh|* Ó*¶x|* ∂ *h|*|* WÌJ]*Á**l *hd*]*
Ë]*ld*wÕx. Õ*llh|x ©*h¡*mÒÁ**l A*‚∆ *lø Ó*Ï *¤ Ó*Ï *¤ Ó*¶x≈lml
Ó*”Ìx•…˘©*ld*wÕx. "|*]* Õxl… * ∂¿x, WÌJ]* Õ*ld*lw ‡”>lÁ**l
Áx•…Ì*y©*lÕ* Ax•]*e * ¡*‚l∆ Õ*ld*lw ‡WÁ**l ¡x…Õ*m
"Õ*≈lÕ*Á**l. "Õ*ÏÁ*DÁx ëßJA*C ¡*]*‚Á**lí ÷h|*l ¡*]x≈llÕ*]*l.
ıflÕJ|* Ì*¡*l< Õ*ld*lw ¿*”Õ*‚ ¡x…h|*”Á*x… ıflÕJ|* $h˘”≈lÁ**l.
$|* *lø ©*y≈Re œD|*l ¡x•DÆy. Õ*l *∏§ıh|* Ëh|* W±*≈lÕ* *lø
Ël˘—≈ll ∏“…¡*y∏, $Õ*ÏÁ*Dh|* à *øÕJ|* Ó*Ï]*l±* "≤*ÕJ ∂d*πıÁx
©* Õ * l Pv©* l d* w | x . Ël˘— ≈ ll Ó* ” æJ * Õ* l hœ”. Ël˘— ≈ ll
Ó*”æJ *Õ*lhœ”≈Re]*lÕ*Ï|*yh|* Õ*l *∏§ehd*m• AxÌJoe Ó*Ï]*l±* *
Ex•dxÁx ı¡*Û ©*hÓ*¡*v Ax•h˘]*ldJw x. ∞|*l ¡*Õxl…vh˘”≈lÁ**l
∏ÓJ›lÁ**l (©x…Õ*¡*]*l), Õ*l *©*l§ $Õ*ÏÁ*DÁx J≈l¡* Õ*ld*lw $Õ*Ï
Ax…D|* ∂|x…¿*Õ* *lø ıÕ*vØ©*ld*wÕx. "Õ* *l Õ*‡…mı|*ahdx.
W±*≈lÕ* *lø JC≈RÜ…¿* J|* Ël˘—≈l Õ*llh|x $¶*ldJw x.
Õ*l *∏§ * ¡J≈RvÁJ]*|*Âr Õ*l *©x§hËl|*l Ó*”æJ * Á*lÕ*R©*w.
"Õ*ıÁx A*d*lw Á*lÕ*R©*w]*l. ∞|*l EJk x…h˘”≈lÁ**l, Ax•]*e *
©*l˘— Õ*ld*lw ©*hÁ*œÁ** *lø d*]*lÕ*Ï|*¡x•Ú…©*Ú]* Õ*ld*lw ∞|*l
¡*Õxlv…h˘”≈lÁ**l "Õ* *l Ax…D|* ∂|*¿* ıÕ*vØ©*lÕ*Ï|*¡JÚe
$]*ld*wÕx. Ël˘—≈ll ©*hÁ*œÁ** *lø Ó*Ï]*l±*ıÁx ©*Õ*lPv∏|* d*¡*<‚,
"Âr "A*hÃJÕ* "≤*ÕJ "A*h¡J]* Áx•…Ì*y©*ld*w|x. Ó*Ï]*l±*ıh|*
∏“…¡*y∏|* ©*l˘—≈l *lø Ël˘—≈ll ıæ*vy∏, Õ*l *∏§Áx ¡J≈lv
ıÕ*vØ©*ml œ]*le ¡x•¶*ld*w|x. ∞|*l ¡*Õxlv…h˘”≈lÁ*J|* ÕJ¡B,
ÓJΩ, ÓJ|*, 'Ó*©*µ Õ*ld*lw Á*l|* (ßJ›l, ¡xÎÁ**l, ÓJ|*Á**l,
fl * x … h˘”≈l Õ* l d* l w Á* l |* | J“]* ) d* Õ * l π J≈l¡* Ax … D|*
∂|x…¿*Á** *lø ¡J≈lvÁ*d*Áx•D©*ld*wÕx.

10. 113
114
Õ*llh|*lÕ*y|*hdx ¿J¿*“d*dx ¿J¿*“d*ÕJÁ*ld*w Õ*R *Õ* |J©* Je
b¶*lÕ* *l. ≈RÕJÁxÈ Õ*©*lwW * Õxl…Â * ÕJ©* J AxÌ*lod*w Ax•…|*hdx
"|*]* Õxl… * "œ…Õ* ¡JÕ*l x "≤*ÕJ ∂¿x ËmÕ*dJwÁ*ld*w|x.
Õ*llh|x & ¡JÕ*l W¡J]* A*œw¡*Úml Õ*R *Õ*ıÁx "©Jæ*CÕJÁ*lÕ*Ï|*l
Õ*ld*lw "Õ* *l ¡JÕ*l Õ*ld*lw $h˘”≈lÁ** Á*l#JÕ*l Je b¶*lÕ* *l.
& y…œ≈l ËmÕJ|* $h˘”≈lÁ** œ…Õ*” ∂¿xÁx ëd*˝±J∆í ÷h|*l
¡*]x≈llÕ*]*l. ∂©x Õ*ld*lw ÕJ©* JÁ** Õ*CdJC©*, ÕJ©* J ©*•¡*<π Õ*ld*lw
©*lÓ*wÓ*”Exk≈l Õ*l *∏§ *Âr Á*lA*CÕJe]*ld*w|x. ∂|*]x ∂¿x≈ll ©*•µm
Õ*©*lwÕ* *lø " *lÃ*W∏, Ó*¶x|* ©*lV "≤*ÕJ ∂ *h|* Ó*¶x|* Õ*l *©*l§
"|*]* ëÕx•…A*í|*Âr ∏ml¡*ld*w|x. ≈RÕ* Õ*C‡w $h˘”≈l ©*hËhÜ
ÕJ©* JÁ** *lø Ax•h˘]*ldJw x•, ∂≈R Õ*©*lwÁ*DÁx "hfi¡x•h¶*l
"Õ*ÏÁ** ©*hÓ*¡*v d*PÒ∏¡x•*lÆÕ*Ï|*l "©Jæ*CÕJÁ*lÕ*Ï|*l. $h≤* ÷mr
∂ÛÁ** *lø n*Áx $ÛlÀ Õ*R *∏¡* ¡J≈RvÁJ]*|* ı|xv…¿*¡*
Je]* l Õ* "≤* Õ J Ó* ” œ>•h|* ¡ * • Ú ©J‡<≈Re]* l Õ* "Õ* *
EJk * Õ * * l ø ©* h ÓJ˘∏|* ] x Õ* R d* ” & ÷mr Ëhæ* * Á * D h|*
d*PÒ∏¡x•*Æml ©Jæ*CÕJÁ*lÕ*Ï|*l.
©* Ò ¿* v |* ©* h ËhÜ $h˘”≈l ¡x … h|* ” Á* * Ex • dx Á x ©* h Ó* ¡ * v
¡*ÂÒ∏¡x•h¶*l "|*]* EJk * Ó*¶x≈lld*w|x. ı…Õ*Ï ¡x…*ßx…¡J|*Âr
Õ*l *©*l§ & JmlÚ ¡x…h|*”|* ©*hÓ*¡*v Ó*¶x≈lld*w|x. ı…Õ*Ï
gØ©* m l "©Jæ* C ÕJ|* ± * l À Á* œ ›lh|* Õ* l * © * l § ¡J≈lv
ıÕ*vØ©*ld*w|x. W±*≈lÁ** ©*hÁ*”A*|* " x…¡* ¡x…h|*”Á**l ©*lÓ*w
Ó*”Exk≈l Õ*l *©*l§ "≤*ÕJ Ùd*w|*Âr $|*la "Âr " x…¡* Õ*©*lwÁ**
W±*≈lÁ**l ı˘v±*À Ó*”Õ*R‚|*Âr ©*Õ*lÓ*v¡*ÕJe
Õ*ll˘”d*ÕJe]*ld*wÕx. "Õ*ÏÁ** *lø ©*y≈Re W±*≈R *l©J]*ÕJe
WÃJe∏, Á*lhÓ*Ï Õ*Rf, Ax©*]*l ¡x•fiÀ]*ld*w|x. Ó*hEJßB Õxl…#B
®x”… B ©x…Õx≈lÂr]*lÕ* ∂]B.÷Õ*XB.÷©B. (Railway Mail
Service) Ó*d*” WÃJe©*lÕ* Õ*llVh¶* ¡xm©* Õ*R¶*lÕ*hdx, ©*•¡*<π
Ó*”EJkÕ*©Jµ Õ*l *©*l§ Ó*”Ì*h¶* 'd*l§¡*dx ı©*Ò˝A*dx›lh|* ¡xm©*
Õ*R¶*ld*w|x. nh|*l ÃJÕ* x WÌJ]*|* ]*•Ó*˘h|* '|*}W©*ld*w|x;
Õ*ld*lw Õ*l *∏§ * Õxl… * ©*µ]*Á**Âr Ëh|*l Ê…Õ*Õ*Ï ¡J≈lv
Ó*”Õ*˝d*wÕJÁ*ml Ó*”Ìx•…˘©*ld*w|x. ı…Õ*Ï " x…¡* Ë‚∆|* WÌJ]*Á** *lø
x•…¶*lWy. nh|*l Õx…x ∂æJCœπ¡* "≤*ÕJ Ó*Wd*” WÌJ]*Á*D|*a]x,
ı…Õ*Ï *©*lA**˘ Ë‚∆ Ax•h˘|* WÌJ]* x•…¶*lWy. nh|*l Õx…x
∏fiÀ * "≤*ÕJ ¡x•”…æ*|* WÌJ]*W|*a]x, Õ*l *∏§ıh|* |*ÛÀ ¡xhÓ*Ï
Ë‚∆|* ßJ‚Á**l Ì*|*l]*lÕ*Õ*Ï. " x…¡* Ë‚∆|* ∫J>lÁ**l
WÌJ]*|* ©*“ÃJÕ*¡*Ú *l©*y∏ ¡JΩ©*lÕ*Õ*Ï. ©*lÕ*CÕ*∏µd* WÌJ]*
©* ] * Ω Á* * l ©* h Ó* ˙ ‚v ı≈lWld* Õ Je]* l d* w Õ x . $|* ] * Øh|x
"hd*≈RvWl x#x∏]*lÕ*Ï|*yh|* WÌJ]*Á** ¡J≈lv ¿Jhd* Õ*ld*lw
ı≈lWld*ÕJe]*ld*w|x. ©*ÕJvhd*≈RvWl≈ll Øh|x ıhd*l
©*mA*ldJw x. ]Jfl * ©Jıæ*C|*Âr Õ*lhœ”Á**l Õ*ld*lw 'D|*
"Ü¡JyÁ**l ¿Jhd*ÕJe ¡xm©* Õ*R¶*lÕ*hdx, *Õx•π*Áx x#x∏]*lÕ*
& n*e * Õ*R *∏¡* ¡J≈RvÁJ]*|* ¡J≈lv ÕxÎVy≈l *lø
"œ…h˘”≈l Ì*¡*l<Wıh|* W…‡<©*ml ˘¡*lÚ dx•…Ì*|*hdJÁ*lÕ*Ï|*l.
≈RÕ* y…œ≈Re |x•¶*T *Á*]*|* |*•]*ÕJΩ (®xÂÓxZ… B)
¡x…h|*”|*Âr " x…¡* g]*lÁ**l, '˘aÕxl ¡x…h|*”Á*Dh|* Ëh|*
©* l ˘a Á * * * l ø "Âr ≈ l ∂Ó* ] x … Û]B Õ* l Á* | x • h|* l g]* l ,
'˘aÕxlÁ*DÁx Ex•…f©*lÕ*Ï|*l Õ*ld*lw ©*hÓ*¡*v ßx…Ó*vf©*lÕ*Ï|*l
Õ* R ¶* l Õ* h dx , Õ* l * © * l § ©* h Ó* ¡ * v ¡* Â Ò©* l Õ* Ï |* l Õ* l d* l w
ßx…Ó*vf©*lÕ*Ï|*l Õ*R¶*ld*w|x. ı…Õ*Ï ≈RÕ*Ï|x… nh|*l Õ*©*lwW *
ËÁxÈ œD≈lßx…¡J|*]x, Õ*l *©*l§ ¡x…*lÕ*, Á*”Ø©*lÕ*, ]*lÙ©*lÕ* Õ*ld*lw

11. 115
116
Õ*ld*lw ÕJCP∏]*lÕ* Ó*]*Õ*Rd*π * ©Jıæ*C˘h|* Õ*l *©*l§ Õ*ld*lw
n*e * Ü…¿*‡wÁ**l ©JÕ*l]*©*C˘h|* ¡J≈lv ıÕ*vØ©*ld*wÕx.
Õ*læ*C]Jœ” dJd*•Òœv¡*ÕJe Õ*l *∏§ * ¡J≈RvÁJ]*Õ*Ï d* *ø ¡*d*vÕ*C
©*µed*Áx•D∏|*a]*•, "Õ* *l ∂ ©*Õ*l≈l|*Âr≈l• ÷Ì*o]*W]*ldJw x.
"|*¡JÚe Õ*l *©*§ *lø Ó*Wd*”Áx•D∏y Õ*ld*lw ı]*hd*]* ~¡JÁ*”Ùd*w]Je
"Õ* * *lø "y≈lml Ó*”≈lœø∏y. Õ*R *∏¡* ¿*‡w ßxx∏¡x•h¶*l ıÕ*lπ
Ê…Õ* *|*Âr fl≈l Ax•h˘y. ¡x• xÁx "Õ* *Âr Â… *ÕJey. &
Õ*l *∏§ * ¡J≈RvÁJ]*|* ıÕJvA*¡* ıÕ*lÁx ¿*lÃ* ı…¶*Â.
ÃJÕJœ]x…¡*, '|x“…Á*, "hd*¤©*•·œv, Ó*”Ìx•…|* x ßx…]x ßx…]x
ÃJÁ*Á**Âr $]*ld*wÕx. 'Ì*‹ Õ*ld*lw ¡*ı±*s ©*Õ*ld*m, ∂æJCœπ¡*
©*Õ*ld*m, "hd*¤©*•·œv Õ*ld*lw EJk *|* ©*Õ*ld*mÕxh|*l $]*ld*wÕx.
¿*l|*— Õ*l *∏§ * Ó*”|x…¿* Õ*ld*lw "¿*l|*— Õ*l *∏§ * Ó*”|x…¿* Õ*ld*lw
A*lÛlÀ Á*l‚ Ó*”|x…¿* ÷h|*l $]*ld*wÕx. nh|*l ¡*¶xÁx, $Ìx‹≈ll
ËmÕJ|* Õ* l * ∏ § * ∂¿x ≈ l * l ø ¡J≈lvÁ* d * Á x • D©* m l
Ó*”Õ*˝d*wÕJÁ*lÕ*Ï|*l. $Ìx‹≈l ¿JÿxÁ*J|* ©*π]*Ix, æJ]*‚¿*‡w, O∏w *
∏ÓJ›l≈lhdx d* *ø |x•]x $Ìx‹≈l ©*AJ≈R≤*v¡*ÕJe Øh|x
$]*lÕ*Õ*Ï. $Ìx‹≈ll nh|*l ∂|x…¿* ¡J≈lvÁ*d*Áx•D©*ml œD∏|*
*hd*]* ÃJÕ* x≈ll Õ*CÕ*A*y©*lÕ*Ï|*l, ©*π]*Ix ©*AJ≈l Õ*R¶*lÕ*Ï|*l.
Õ*l•]*l Á*l‚Á**l, " x…¡* ÃJÕ* xÁ**l A*˘Õ*l•]*l |*l±*ÀÕ*˝œwÁ**l
d*Õ*lπ Õ*llVÁ** *lø ßx…]x ßx…]x Ë‚∆Á*Dh|* Õ*C¡*wÓ*f©*lÕ*Õ*Ï. ≈RÕ*
y…œ≈Re Õ*l *]*hfl J Á*˝A*|*Âr *Û]*l Õx…Á*ÕJe Ëh|*l
Ó*”|*¿*v * ı…f Õ*l]x≈RÁ*lÕ*hdx, $Õ*Ï ©Fh|*≈lv˘h|* ¡*h¶*l
ÕxÎÃ*Õ*|* Ex•dxÁx ]x•…Õ*RhÌ* * 'hÛl Õ*Rf d*Õ*lπ ©*“©*µ*|*Âr
W¿J”hœ Ó*¶x≈llÕ*Õ*Ï. ı…Õ*Ï Ó*Wd*”dx Õ*ld*lw ~¡JÁ*”dx›lh|* $h≤*
x•…¶*lÕ* "œ…h˘”≈l EJk * Ó*¶x|*l ¡x•*Æßx…¡*l. Õ*llhEJW *
JmlÚ Á* h ®x Á x ~¡Jhd* ¡x • …Ix ≈ lÂr W…]J©* * "≤* Õ J
Ó*|Jπ©* *|*Âr ¡*lDd*l ∂d*πıy…¡*<Ix Õ*ld*lw ∂d*πWÕx…Ì* x "≤*ÕJ
∂d*πÓ*y…¡x< Õ*Rf¡x•h¶*]x & Õ*R *∏¡* ¡J≈RvÁJ]*|* ¡J≈lv
©*hÓ*˙‚v "y≈llWy.
'Ó*©*hAJ]*|* Ex•dxÁx, ∂ Õ*R *∏¡* ¡J≈RvÁJ]*|*
ı|x v …¿* ¡ * J|* ıÕ* l π "hd* ≈ RvWl≈l * l ø Õ* l ]x ≈ lßx … fy.
ÕJ©* JÁ**l
I
"∏wd*“ "h|*]x ∂d*πEJk * Ó*¶x≈llÕ*Ï|*l
"≤*ÕJ ∂d*π * ËÁxÈ "y≈llÕ*Ï|*l. ÷mr ÕJ©* JÁ**l *O∏Ax•…|*
*hd*]*Õx, ∂d*π|* EJk *Õ*Ï Áx•…Ì*]*ÕJÁ*lÕ*Ï|*l. ÷mr ÕJ©* JÁ** *lø
b¶*lÕ*Õ*]xÁx $h≤* ∂d*πEJk * Ó*¶x≈llÕ*Ï|*l ©Jæ*CWmr. ÷mr
ÕJ©* JÁ** *lø *h˘©*lÕ*Ï|x ëÕx•…¡*<í.
Summum bonum
∂¿x Á * * ©* • ¡* < π ∏µ œ Áx ëÕJ©* JíÕx h |* l ¡* ] x ≈ llÕ* ] * l .
©J“ÃJW¡*ÕJe ∂¿x≈ll ©*•µmÕJe]*ld*w|x. A*l|*leÛÀ "≤*ÕJ
"|*lWlÛÀ ÕJ©* JÁ*DÁx ë¡*h¡*<í Õxh|*l ¡*]x≈llÕ*]*l. ¡xmÕ*Ï
d*d*“EJkıÁ**l Ax…*ldJw]x, ÕJ©* J ÷h|*]x nh|*l Ó*”Õ*˝œw;
'D|*Õ*]*l Ax…*ldJw]x, WÌJ]* Õ*R¶*|x>l… "œ≈Re ÃFœ¡*
Õ*©*lwÁ*DÁJe A*hË©*lÕ*Ï|*¡xÚ ÕJ©* JÕxh|*l ¡*]x≈llÕ*]*l.
ÕJ©* JÁ**Âr ÷]*¶*l Ó*”¡J]*Á**l ñ (1) ¿*lÃ* ÕJ©* JÁ**l
(2) "¿*lÃ* ÕJ©* JÁ**l. ¿*lÃ* ÕJ©* JÁ*Dh|* A*lÛlÀ ©JWıh|*
Õ*ll‡w |x•]x≈lld*w|x. "¿*lÃ* ÕJ©* JÁ*Dh|* fl * *ñÕ*l]*‚|*
¡JmÌ*¡*”|*Âr Õ*llh|*lÕ*y≈lßx…¡JÁ*lÕ*Ï|*l. "¿*l|*— ÕJ©* JÁ**l
Õ*l *©*§ *lø "∏µ]*Áx•D∏, '|x“…Á* Õ*ld*lw Ó*|J≤*v (W±*≈l)Á**Âr

12. 117
118
Õ*lÕ*l¡J]* A*lfiÀ©*ld*w|x. ı…Õ*Ï ¿*l|*— ÕJ©* JÁ** *lø Ax•h˘|*a]x,
¿x • …ÃJ≈lÕ* R * Õ J|* , Õ* ‚ v Jœ…d* Õ J|* Ù]* ¿ Jhœ≈l * l ø
Ax•h|*lœw…y. ≈RÕ* y…œ≈Re A*ly|* b…flÁ**l Õx•*¡x
>•¶x≈llÕ*Ï˘mrÕx˙… "|*]*hdx ¿*lÃ* ÕJ©* JÁ*Dh|* Ó*Ï *¤ fl * *
mà©*lÕ*Ï˘mr.
"¿*lÃ* ÕJ©* JÁ**Âr Ó*”¡J]*Á**l : (1) #x•…¡*ÕJ©* JÁ**l
(2) ¿J©*i ÕJ©* JÁ**l (3) |x…A* ÕJ©* JÁ**l, Ax©*]*l Õ*ld*lw
Ó*”∏˘—; ÁF]*Õ* Õ*ld*lw Õ*l]JC|x; "Ü¡J]* Õ*ld*lw ©Jµ *Á** ∂¿xÁ*DÁx
#x•…¡* ÕJ©* JÁ*xh|*l ¡*]x≈llÕ*]*l. "h|*]x ÓJ”Ó*hÙ¡* Õ*©*lwÁ**
ÕJ©* J ©*hËhæ*Á**l. ¿x”…±*s Ó*hfd* JÁ*lÕ*Ï|*l ¿J©*i W±*≈l|*
Õxl…#x ÕJÁJ“|* Õ*Rf Wfl≈l Ax•h|*lÕ* ∂¿xÁx ¿J©*iÕJ©* J
÷h|*l ¡*]x≈llÕ*]*l. "h|*]x ¿J©*i ©*hËhæ* ÕJ©* JÁ**l. ©*lh|*]*
|x…A*, nxÆ≈l ∂]x•…Á*C, ©*|*˝[* |x…A*, ©*lh|*]* Õ*llV,
¡J≈l¡*mÒ˘h|* ËA** ˘Õ*©* Ê…W©*lÕ*Ï|*l, ßxIx∆ Õ*llhdJ|*Õ*Ï
œh|*l |x…A* |*±*À Ó*ϱ*À $ÛlÀ¡x•*lÆÕ*Ï|*l, Õ*llhdJ|* ∂¿xÁ*DÁx
|x … A* Õ J©* Õ x h |* l ¡* ] x ≈ llÕ* ] * l . "h|* ] x |x … A* ©* h ËhÜ
ÕJ©* JÁ**l, $Õ*Ï "¿*lÃ* ÕJ©* JÁ**l. $|*yh|* ©*h©J]*
Ëhæ* *|*Âr ∏ml‡, Ó*Ï *¤ Ó*Ï *¤ Ã*•WlÁx Ë]*ßx…¡JÁ*lÕ*Ï|*l.
*Õ*lπ Øh˘ * fl *π|* ÕJ©* JÁ**l, Õ*llh˘ * fl *π|*Âr≈l•
*Õ*lπ Ex•dxÁx $]*ld*wÕx. Øh˘ * fl *π˘h|* Ó*Wd*” (¿*l|*—)
ÕJ©* JÁ**l *Õ*lπ *lø ØhßJÂ∏|*a]x, Õ*llh˘ * fl *π|*Âr≈l• *Õ*lπ
Ex•dxÁx $]*ld*wÕx. nh|*l Õx…x Øh˘ * fl *π˘h|* Ó*Wd*”
ÕJ©* JÁ**l *Õ*lπ *lø ØhßJÂ∏|*a]x, ı…Õ*Ï Ó*yÓ*˙‚v EJk *
Õ* l d* l w Ë”A* π E Jk * Ó* ¶ x ≈ llWy. ∂|* ] x "¿* l |* — ("Ó* W d* ” )
ÕJ©* JÁ**l Øh˘ * fl *π˘h|* ıÕ*lπ *lø ØhßJÂ∏|*a]x, ı…Õ*Ï
dx•h|*]x |*l¤VÁ** *lø " *lÃ*W©*lÕ*Ï|*]* Ex•dxÁx & Ó*”Ó*hÌ*|*Âr
Ó*Ï *¤ Ó*Ï *¤ A*lÛlÀWy.
∏ıÕ*R x•…¶*lÕ* ∂¿x, Õ*Rh©JAJ]* œ *løÕ* ∂¿x, ÕJCÓJ]*
Õ*R¶*lÕ* ∂¿x, |*l±*À Õ*RÁ*v˘h|* Õ*ldx•wË^]* ©*hÓ*d*w *lø
"Ó* A * y ©* l Õ* ∂¿x , Õ* l lhdJ|* & ÷mr ∂¿x Á * * l "¿* l Ã*
ÕJ©* JÁ**l. ∏ÛlÀ, ¡JÕ*l, ¡x•”…æ*, #x•…Ã*, Õ*l|*, Õ*ld*§]* $Õ*Ï
"¿*lÃ* ÕJ©* JÁ**l. ©Jæ*l ©*hd*]* ©*d*d* ©*hÔ|* ∂¿x, ©* JC∏
Õ*ld*lw Õ*lAJd*π]* ©x…Õx Õ*R¶*lÕ* ∂¿x, ˶*Õ*]* Õ*ld*lw *Õ*lπ ©*AJ≈l
"Óx…‡<©*lÕ* fl *]* ©x…Õx Õ*R¶*lÕ* A*hËm Õ*llhdJ|*Õ*ÏÁ*DÁx ¿*l|*—
ÕJ©* JÕx h |* l ¡* ] x ≈ llÕ* ] * l . |* ≈ R* l d* * , Óx ” …Õ* l , dJx π ,
'|J]*d* *, Ë”A*πÌ*≈lv, ©*d*C˘h|* $]*lÕ*Ï|*l Õ*ld*lw æxÎ≈lv
÷mrÕ*˙ ¿*l|*— ÕJ©* JÁ**l.
ı…Õ*Ï ¿*‡w≈lld* ÕJ©* JÁ** Á*l#JÕ*l]J|*]x, Õ*ld*lw ≈RÕ*Ï|x…
Ó* ” Ëm ÕJ©* JÁ* * ËÂÓ* ¿ * l ÕJe|* a ] x ∂ ÕJ©* J|*
Õ*l *l±*C]Jeb¶*lWy. $|*l xΩ*ev¡* ı≈lÕ*l.
Õ*l *©x§hË Õ*˝¡*<¡xÚ ÷]*¶*l b…flÁ**l : nh|*l ÕJ©* J
Õ*ldx•wh|*l "∏µ]* ÓJ”‚. b…fl˘h|* ËA*l |x•¶*T Õ*l]*Õ*˙ Õ*ld*lw
Õ*l]*˘h|* b…flÁ**• A*lÛlÀd*wÕx. "|*]*hdx>l…, ÕJ©* JÁ**
Õ*llÿJhd*]* ÓJ”‚|* ¡*hÓ* * AxÌJoÁ*lÕ*Ï|*l Õ*ld*lw ÓJ”‚|*
Ì*m x≈l Õ*llÿJhd*]* ÕJ©* J ¡J≈lv Õ*R¶*lÕ*Ï|*l. $Õ*ÏÁ**Âr
≈RÕ*Ï|x•h|*l J¿*ÕJ|*]*•, ÷]*¶*l d*¡*<‚ J¿* Ax•h|*lÕ*Õ*Ï.
"A*hÃJÕ* (ë J *lí ÷hËl|*l) "©*ly≈l Õx•|*m x≈l
Õ*lÁ*. "W|JC "≤*ÕJ "EJk *˘h|* A*lfiÀ]*ld*w|x. "A*hÃJÕ*¡xÚ
÷]*¶*l "©*ly… Ax‚l∆ Õ*l¡*Ú*l ]JÁ* Õ*ld*lw ÕJ©* J. "|*¡JÚe ]JÁ*

13. 119
120
Õ*ld*lw ÕJ©* JÁ** Õ*l|xC "œ… ı¡*Û ©*hËhæ*W]*ld*w|x. ÷Âr
ÕJ©* J $]*ld*w|x•, "Âr ]JÁ* $]*ld*w|x. ÕJ©* J Õ*ld*lw ]JÁ*Á**l
¡*•f x#x∏]*ld*wÕx. ]JÁ* Õ*ld*lw ÕJ©* JÁ**l Øh˘ * ©*hÁJœÁ**l.
]JÁ* ÷h|*]x "¡*Ú]x "≤*ÕJ Õx•…A*. Õ*lÕ*ldJ ]JÁ*˘h|*
'd*Òœw≈RÁ*ld*w|x. ı…Õ*Ï nh|*l Õx…x ]JÁ* Õ*ld*lw ÕJ©* JÁ** *lø
J¿* Õ*R¶*ßx…¡xh|*]x, "A*hÃJÕ*Õ* *lø ı JvÕ*l Õ*R¶*#x…ßx…¡*l.
ı…Õ*Ï "W|xC≈l *lø Õx•|*ml J¿* Õ*Rf|*]x, "A*hÃJÕ*, ]JÁ*
Õ*ld*lw ÕJ©* J d*Õ*lπ±*À¡xÚ dJÕx… ©J≈llÕ*Õ*Ï.
ÕJÁ*ld*wÕx. *hd*]* Õ*R *Õ* ∂¿xÓ*ÛlÀ Õ*©*lwÕ* *lø Ó*y¿*”Õ*l˘h|*
Ó*¶x|*l "|*]* ∂ *h|* " *lÃ*W©*ldJw x. & ÷mr ‡”>lÁ**l ¡*‚l∆
P*l‡©*lÕ* ©*Õ*l≈l|x•*Áx Õ*lle|*lb¶*lÕ*Õ*Ï.
"¿*lÃ* ÕJ©* JÁ**l "A*hÃJÕ*|* Ex•dxÁx ©x…y]*ld*wÕx. "Õ*Ï
"EJk * | * ©* “ ÃJÕ* Ax • h˘]* l d* w Õ x . ≈RÕ* * l ÕJ©* JÁ* *
Á* l #JÕ* l Je]* l dJw x • , "Õ* * l "EJk ı . "Õ* * l ËA* *
"©* A J≈l¡* ı ]* l dJw x . "Õ* * l ÕJ©* JÁ* * * l ø ıÕ* l •vm *
Õ*Rf¡x•h¶*]x "Õ* *l ¡*x|*l¡x•h¶* |xÎW…ÃJÕ*, Ó*Wd*” $Ìx‹,
Ó* Ï * ¤ Ó* ¶ x | * l ¡x • * Æ ËA* l |* l . ≈RÕ* * l d* * ø "EJk * Õ * * l ø
¡*x|*l¡x•hf|*a]x, "|*]* Ó*”ÃJÕ*˘h|*, "¿*l|*— ÕJ©* JÁ*Dh|*
ÓJ”Ó*wÕJÁ*lÕ* x•…Õ*Ï Õ*ld*lw dx•h|*]x "Õ* * Õxl…#x ≈RÕ*
Ó* y IJÕ* l Õ* * • ø b…]* # J]* Õ * Ï . "Õ* * l ÷mr ©* Õ * l ≈l|* Â r
"dJC *h|*Õ* *lø " *lÃ*W©*lÕ* *l.
ÕJ©* JÁ**l ËA** ©*•¡*<π. ≈RÕ* y…œ≈Re Õx•*¡x "≤*ÕJ
A*• b…fl|*Âr]*lÕ*hdx; ÕJ©* JÁ**l ©*lÓJwÕ*©xµ ∏µœ›lh|*
A*˝|*≈l|*Âr x#x∏]*ld*wÕx. "Õ*Ï ©*h©JÚ]*Á** d**Õ* *lø ¡*m¡*ld*wÕx. &
y…œ ©* h ©JÚ]* Á * * * l ø ¡* m ¡* l Õ* Ï |* ] * Õ* l lÿJhd* ] * ∂ * h |* | *
x *Ó*ÏÁ**l A*lÛlÀd*wÕx. & x *P * ∂ *h|*|* Õ*llÿJhd*]* ∂¿x≈ll
'd*Òœw≈RÁ*ld*w|x. ≈RÕJÁxÈ ∂¿x≈ll A*lÛlÀd*w|x•, $h˘”≈lÁ**l
d*Õ*lπ Õ*llVC©*µ Õ*l *∏§ * Ex•dxÁx ©x…y¡x•h¶*l ¡J≈lvÓ*”Õ*˝d*w
≈RÕ* nh|*l Õ*©*lw *Õ*lÁx nh|*l ©*Õ*l≈l Ød*ÕJe≈l•
Õ*ld*lw ∂ *h|*ÕJe≈l• $]*ld*w|x>•… Õ*ldx•wh|*l ©*Õ*l≈l ∂
Õ*©*lwWıh|* W]*l|*— " *lÃ*Õ*, |*l¤V Ó*¶x≈lldJw x. $h≤*
" *lÃ*Õ*Õ* *lø & flÁ*œw *Âr ≈R]*• Ó*¶x≈l|x $]*lÕ*Ï˘mr.
Õ*©*lwÕ* *lø "Óx…‡<∏|JÁxÈ ©*hdx•…±* Ã*yd*ÕJe≈l• Õ*ld*lw
ı]*Óx…‡<∏|JÁxÈ ¡*Ø≈Re≈l• $]*ld*w|x. "|*¡JÚe ÕJ©* JÁ**l
$h˘”≈l ©*lV¡xÚ ¡J]*‚. d*˝Pw Ó*¶x|* *hd*]* Õ*©*lwWıh|*
Ó*¶x≈llÕ* ©*hdx•…±* Õ*l]x≈RÁ*ld*w|x. ∂|*]x nh|*l Õx…x
ÕJ©* JÁ**l ıhd*l Ax•…|*]x, Õ*l *©*l§ *O∏ Ax•…Á*lÕ*Ï|*l Õ*ld*lw
÷mr ∂¿xÁ**l ı JvÕ*lÕJe b¶*lÕ*Õ*Ï. "|*¡JÚe & ∂d*πEJk *
"≤*ÕJ "Õ*l]*d*“|* ÕxÎy≈R|* & ÕJ©* JÁ** *lø J¿* Õ*Rfy.
Õ*R *Õ* * Ó*]*d*hd*” Õ*ld*lw ©*“d*hd*”Á*DÁx "Õ* * Õ*l *©x§…
¡J]*‚. ≈RÕ* * Õ*l *©*l§ "¿*l|*— ÕJ©* JÁ** *lø Ax•h˘]*ld*w|x•,
"Õ* *l "|*]* "Ü… * Je]*ldJw x. ∂|*]x ≈RÕ* Õ*l *©*l§
ı]JæJ]* ÕJ©* JÁ*Dh|* ¡*•f]*ld*w|x•, "|*yh|* ©*“d*hd*”
ÕJe]*ld*w|x. ÕJ©* JÁ**l J¿*ÕJ|* *hd*]* Õ*l *©x§… $mrÕJe
b¶*lÕ*Ï|*l; ı…Õ*Ï Õ*l *©*l§ $mr|*Õ*]JÁ*lWy; n*e * "yÕ*Ï
Áx•…Ì*]*ÕJe, EJk *Ì*¡*l< "Ó*yWld*ÕJ|* ∂ *h|* Ó*¶x≈llWy.
Õ* l * © * l § ÕJ©* JÕ* l ≈l. & flÁ* d * l w ÕJ©* JÕ* l ≈l.
ÕJ©* JÁ** Õ*llÿJhd*]* Õ*l *©*l§, $h˘”≈l ©*hËhæ* Õ*©*lwÁ**
Ex • dx Á x "hfi¡x • * l Æd* w | x Õ* l d* l w ı]* h d* ] * "|* ] * ËÁx È > l…

14. 121
122
>•…Ù©*lœw]*ld*w|x. ÕJ©* JÁ**l J¿*ÕJ|*]x Õ*©*lwW * Õxl…Â *
WÌJ]*Á**l ©*µed*Áx•h¶*l, JÕ*Ï WÌJ]*¿*• *C ∏µœÁx Õ*llÛlÀÕxÕ*Ï.
"¿*lÃ* ÕJ©* JÁ**l Ó*ÛlÀ Øf|*l x#x©*ld*wÕx. WÙd*”
y…œ≈lÂr Õ*l *∏©*ø nh|*l Õ*l•#x≈lÂr *l©*l*ld*wÕx. ıÕ*lπ Ex•dxÁx
ÌJIJ¡*<d* *|* ∂ÛÕJ¶*ld*wÕx. g©*]*Õ*DÆ≈lhdx d*Õ*lπ ]*•Ó*Õ* *lø
Ë|*#J›l©*ld*wÕx. >•…ÁJÌ*]*Ix≈l Ó*”ÃJÕ*˘h|* ¡xmÕ*Ï ©*Õ*l≈l
"¶*e]*ld*wÕx. ı…Õ*Ï ıÕ*lπ æJC JÌ*]*Ix≈lÂr ı≈lWld*ÕJe
Õ*llh|*lÕ*y≈l˘|*a]x Õ*ld*lw ıÕ*lπ ÕxÎ]JÁ*C ‡<…Ω∏|*]x "Õ*Ï ıÕ*lπ *lø
÷]*¶*l Ó*ÛlÀ ©JÕ*l≤*Cv˘h|* ÷|*ly©*lÕ*Õ*Ï Õ*ld*lw "|*]*
Ó*”ÃJÕ*|* Ó*yIJÕ*lÁ**l ÓJ”]*hÃ*ÕJÁ*lÕ*Õ*Ï. "Õ*ÏÁ** "∏wd*“Õ* *lø
ÌJIJ¡*<d* *˘h|* "yœ]*ßx…¡*l. " x…¡* A*lÛlÀÁ**Âr Ó*¶x|* ÃFœ¡*
©*lVÁ** Ó*yIJÕ*l|* M*m "¿*lÃ* ÕJ©* JÁ*Je]*ld*wÕx. "|*¡JÚe
"Õ*Ï Ó*”ËmÕJe]*ld*wÕx. "Õ*ÏÁ** *lø ı]*hd*]* ˘…Ôv ∂æJCœπ¡*
∂Ì*]*IxÁ*J|* flÓ*, ‡…d*v x, æJC *, ∂d*πÙhd* x, WÕx…Ì* x, ¿*Õ*l,
|*Õ*l, Ó*”dJCAJ]* Õ*ld*lw ÓJ”IJ≈RÕ*l ∂Ì*y∏ J¿*Ó*f©*ßx…¡*l.
Õ*l *©x§hËl|*l nh|*l bD≈l "yÕx›l|*ahdx, $|*¡xÚ A**˘
Ë‚∆ ËD|*]x, A**˘ ¡JΩ©*lÕ*Ï|*l; ¡xhÓ*Ï Ë‚∆ ËD|*]x ¡xhÓ*Ï
¡JΩ©*lÕ*Ï|*l, Ë®xÀÁx ≈RÕ* Ë‚∆ ËD|*]x ∂ Ë‚∆ Ax•h|*lÕ*Ï|*l.
"|*]*hdx>l… Õ*l *©*l§ ≈RÕ* ÕJ©* J Ax•h˘]*ld*w|x•, "|*¡xÚ
" *lÁ*l‚ÕJ|* Ë‚∆ Ax•h˘]*ld*w|x. ©Jœ“¡* ÕJ©* JÁ** Õ*l *©*l§
bD≈l Ë‚∆; ]Jfl©* ÕJ©* JÁ** Õ*l *©*l§ ¡xhÓ*Ï Ë‚∆; dJÕ*l©*
ÕJ©* JÁ** Õ*l *©*l§ ¡*Ó*ÏÒ Ë‚∆ Ax•h|*ld*wÕx. ÕJ©* JÁ**l $|*ahdx
Õ*l *©*l§ $]*ld*w|x.
÷Âr ≈ lÕ* ] x Á x Õ* l * © * § * l ø ∂d* π W ÌJ]* ˘ h|* J¿* Õ * R f
¡x • * l ÆÕ* Ï ˘mr Õ x ˙ …, "Âr ≈ lÕ* ] x Á x ÕJ©* JÁ* * l ıWlπ h |*
dx•mÁ*lÕ*Ï˘mr. "Õ*ÏÁ**l Ó*Ï *¤ Ó*Ï *¤ ıÕ*lπ Õxl…#x ∂¡*”Õ*l‚
Õ*R¶*lÕ*Õ*Ï. ıÕ*lÁx ‡y‡y Õ*R¶*lÕ*Õ*Ï. ¡xmÕ*Ï ©*Õ*l≈l "Õ*ÏÁ**l
Õ* l lh˘ * ßJeml "h|* ] x $h˘”≈l|* Õ* l lÿJhd* ] *
Ó*”Õx…O©*lÕ*Õ*Ï. ¡xmÕ*Ï ©*m Øh˘ * |J“]* "h|*]x ©*h©JÚ]*Á*Dh|*
Ë]*lÕ*Õ*Ï. ¡xmÕ*Ï ©*m ‡Û‡≈l Õ*llÿJhd*]* "h|*]x ¡*Ω∆ *
Õ*llÿJhd*]* ©x…]*lÕ*Õ*Ï. ≈RÕ* |J“]*|* Õ*llÿJhd*]* ©x…]*ld*wÕx
÷hËl|*]* ËÁxÈ m¡*< CW]*ßx…¡*l.
ıÕ* l π Õ* l * © * l § ©* h Ó* ˙ ‚v "¿* l Ã* ÕJ©* JÁ* D h|*
©*“d*hd*”W]*ßx…¡J|*]x, ÷h≤* dx•h|*]xÁ**l Ëh|*]*• Õ*ld*lw
W]x•…æ*|* Ó*”©*hÁ*Á**Âr≈l• ©*Õ*l Õ*l *©*l§ Ax•h˘]*ßx…¡*l.
ÕJ©* JÁ* * l J¿* Õ J|* Õx l …#x Õ* l * © * l § ¿Jhd* Õ* l d* l w
Ó*”©* *øÕJÁ*lÕ*Ï|*l. ÕxÎ]JÁ*C, WÕx…Ì* x, $h˘”≈lÁ** ıÁ*”A*, J *l
≈R]*l ÷hË ∂dJπ#x•…Ì* x Õ*ld*lw æJC *˘h|* ÕJ©* JÁ**l
J¿*ÕJÁ*lÕ*Õ*Ï.
∂æJCœπ¡* ∂Ì*]*Ix≈l ÓJ”]*hÃ*|*Âr ¿*lÃ* Õ*ld*lw "¿*lÃ*
ÕJ©* JÁ**Âr |*“h|*“d*“ $]*ld*w|x. *Õ*lπ WÌJ]*Á**l *Õ*lπ
ÕJ©* JÁ**hdx $]*ld*wÕx. ıÕ*lπÂr |*l±*À WÌJ]*Á**l Ëh|*]x
"¿*lÃ*ÕJ©* JÁ**l $]*ld*wÕx, ÷h|*l œD≈lßx…¡*l. nh|*l Õx…x
¿* l Ã* ÕJ©* JÁ* * l Ax Ì * l o Ó* ” ÃJÕ* ¿ JÂ≈Re|* a ] x "¿* l Ã*
ÕJ©* JÁ** *lø fl›l©*ËA*l|*l. $mr˘|*a]x ©x•…mËA*l|*l.
"|*¡JÚe ¿*lÃ* (Ó*Wd*”) ÕJ©* JÁ**l x#x©*lÕ*hdx ©*Õ*v y…œ≈l
Ó*”≈ld*ø Õ*R¶*ßx…¡*l.
ÕJ©* J¡*<≈lÕJ|* Õ*C‡w ~¡JÁ*”dx Õ*ld*lw æJC * ∂Ì*y©*
ËA*l|*l. ÕJ©* J¡*<≈l˘h|* Õ*l *©*l§ ıÕ*l•vmÕJÁ*ld*w|x.
Õ*l *©*l§ "h|*]x ÕJ©* JÁ** |x•¶*T Õ*l•®x (Á*hÛl). ËA**
©Jæ*¡*]*l & y…œ |*•]*ldJw]x : ëë JÕ*Ï ¡*x|* 15 Õ*±*vÁ*Dh|*

15. 123
124
~¡JÁ*”dx Õ*ld*lw æJC * ∂Ì*y©*lœw|xa…ÕJ|*]*•, $h˘Á*• *Õ*lÁx
nxÆ≈l ~¡JÁ*”dx Õ*ld*lw æJC * A*d*lwÕ*Ï˘mríí. $|*¡xÚ ¡J]*‚W±xÀ,
"Õ* ] * l d* Õ * l π ÕJ©* JÁ* * * l ø J¿* Õ * R f¡x • hf]* l Õ* Ï ˘mr .
"Õ*]*Âr]*lÕ* ÕJ©* JÁ**l $ *•ø Ó*”ËmÕJeÕx. ¿Jhd*dx Õ*ld*lw
æJC * | * Õx Î y≈R|* ÕJ©* JÁ* * * l ø ©* Õ * v Ó* ” ≈ld* ø ˘ h|*
J¿*Õ*R¶*ßx…¡*l. ı…Õ*Ï ıd*C|*˝√À Õ*ld*lw & flÁ*d*lw "©*d*CÕxhË
d* d * “ |* ËmÕJ|* " * l ©* h æJ * | * Â r x # x ∏ |* ] x ÕJ©* JÁ* * l
÷h|J|*]*• nÕx•πÕxlπ ~*ld*wÕx. ∂|*]x "Õ*ÏÁ** *lø "Õ* *l d* *ø
∂æJCœπ¡* ∂Ì*]*Ix Õ*ld*lw $ÌJ‹¿*‡w›lh|* ı≈lhœ”∏¡x•*Æßx…¡*l.
Ê…Õ* *lπ¡*w *Âr ÕJ©* JÁ**l ©*lÛÀ ∏µœ≈lÂr $|*la "Õ*ÏÁ** Ëm
¡*lh˘]*ld*wÕx. "|*¡JÚe "Õ*ÏÁ**l "Õ* * Õxl…#x d*Õ*lπ Ó*”ÃJÕ*
b…]*#J]*Õ*Ï.
©*A* ¡x• xÁx ©*hÓ*˙‚vÕJe J¿*ÕJÁ*ßx…¡*l. "h|*]x Õ*Rd*” ı… *l
"Õ* *Õ* JÁ*lW.
ÕJ©* JÁ** *lø "¶*e©*lÕ*Ï|*yh|* *Õ*lÁx ≈RÕ* #JÃ*Õ*˙
|x•]x≈llÕ*Ï˘mr. JÁ*]*AJW * W±*|* A*mlrÁ** *lø dxÁx≈llÕ*hdx
ÕJ©* JÁ** *lø ©*hÓ*˙‚v J¿*Õ*R¶*ßx…¡*l. "h|*]x Õ*Rd*”
Ë”A*π * *lø ©x…]*lWy.
ı]*hd*]* Ó*”≈ld*ø˘h|* "¿*lÃ* ÕJ©* JÁ** *lø ¿*lÃ*ÕJ©* J
Á*Je Ó*yÕ*œv©*ßx…¡*l. "¿*lÃ* ÕJ©* JÁ** Õ*RÁ*vÕ* *lø
Ë|*#J›l∏ ¿*lÃ* ÕJ©* JÁ** Ó*”ÕJA*|*Âr A*y©*ßx…¡*l. ¿*lÃ*
ÕJ©* JÁ** ©JÁ*]*W|*a]x ~ *• dx•h|*]x›lmr. ¿*lÃ* ÕJ©* JÁ**•
©*A* Ëhæ* *¡Jy. $|*l ËhÁJ]*|* Ëhæ* *. AF|*l $|*l
Ëhæ* *Õx…. ≈RÕ* y…œ≈Re ¡J *Âr Ì*lÙo]*lÕ* Õ*ll*Æ *lø
Õ*ldx•wh|*l Õ*llDÆ * ©*AJ≈l˘h|* Ax•]*Áx dxÁx|*l, ÷]*¶* *•ø
nÁx≈llÕ*hdx, "¿*lÃ* ÕJ©* JÁ** *lø ¿*lÃ* ÕJ©* JÁ*Dh|* J¿*
Õ*Rf ÷]*¶*yh|*m• |*•]*W]*ßx…¡*l. Õx•…¡*< ÕJ©* J|* ∂¿x≈ll
∂d* π E Jk * Õ JÁ* ß x … ¡J|* ] x , ÕJ©* J¡* < ≈l, Õ* l x • … J¿*
(Õ* l * ∏ § * W¡J]* ¡* x | * l ¡x • * l ÆÕ* Ï |* l ) Õ* l d* l w d* d * “ EJk *
∂Ì*y©*ßx…¡*l. ≈RÕ*Ï|x… nh|*l ∂Ì*]*Ix›lh|* Õ*Rd*” Õx•…¡*<
|x•]x≈l#J]*|*l.
≈RÕ* * A* ˝ |* ≈ lÕ* Ï ÕJ©* J]* Ø d* Õ Je|x > •… "Õ* * l
flÁ*œw *Âr "d*Chd* ©*lº. "Õ* *l Ê…Õ* *lπ¡*w. ÷mr |x…Õ*dxÁ**l
"Õ* * * l ø ∂]JÜ©* l Õ* ] * l . fl * ] * l "Õ* * Â r Ó* ˙ flC ÃJÕ* x
Ax•h|*lÕ*]*l.
Ó*”AJr|* *l ∂d*π©J¡J<dJÚ]* Ó*¶x|* *hd*]* ©*Õ*RÜ≈l
Õ* l lÿJhd* ] * Ë”A* π * * l ø ©x … y ¿* l Ã* Õ J©* JÁ* * ¿x … ±* ˘ h|*
O”…A* y ≈l * l ø Õ* l lfiÀ ÃFœ¡* Ó* ” Ó* h Ì* ¡ x Ú œ]* l e Ëh|* * l .
Ê…Õ* *lπ¡*w *Âr & ¿*lÃ* ÕJ©* JÁ**l A*ly|* b…fl|*hdx $]*ld*wÕx.
"Õ*]*l Ó*Ï *¤ A*lÛlÀÕ*Ï˘mr. ≈RÕ* y…œ ÁJ[* ı|x”≈lÂr
ÕJ©* JÁ**l b…fl|* ]*•Ó*|*Âr $]*lÕ*Õx˙ "|*]*hdx>l… ∂d*π *
Õxl…#x Ó*Wd*” æJC * ∂Ì*y∏|* ©Jœ“¡* EJk *|* Ex•dxÁx $|*a &
¿*lÃ* (Ó*Wd*”) ÕJ©* JÁ**l Ê…Õ* *lπ¡*w *Âr $]*ld*wÕx. Ê…Õ* *lπ¡*w *Âr
Ê…W©*lÕ*±*lÀ ©*Õ*l≈l ¿*lÃ* (Ó*Wd*”) ÕJ©* JÁ**l "Õ* *
A*˝|*≈l|*Âr ©*lÓ*w ∏µœ≈lÂr $]*ld*wÕx. ¡Jm¡*”Õxl…‚ "Õ*ÏÁ**l ¡*]*e
Ax•…Á*ld*wÕx. Ê…Õ* *lπ¡*w *l Ó*Wd*” ÕJ©* JÁ** Õ*llÿJhd*]* flÁ*œw *
Õ*©*lwÁ** *lø x•…¶*lÕ* *l.
Ó*Wd*” Ùhd* x Õ*ld*lw WÕx…Ì* xÁ** Õ*llÿJhd*]* Õ*©*lwÁ*Dh|*
Ó* ” dx C …¡* Õ Je]* ß x … ¡* l . Õ* © * l w W * " * l Ó* ∏ µ œ ≈lÂr ë J * l í

16. 125
126
("A* h ÃJÕ* ) $]* # J]* | * l . ë J * l í ("A* h ÃJÕ* ) W *
" *lÓ*∏µœ≈lÂr Õ*©*lw $]*#J]*|*l. ë J *lí ÷hËl|*l Õ*©*lwWÁx
©*hËhæ*WmrÕxhËl|*l Õ*ld*lw Õ*©*lw * *Áx ©*hËhæ*WmrÕxhËl|*l
|*˝[* ı¿*o≈lW]*ßx…¡*l. "W JO ∂d*π * *lø ©*dBñÙdBñ∂ *h|*
Ë”A*π * Ex•dxÁx Ax•…Â∏¡x•DÆy Õ*ld*lw ÃFœ¡* |x…A*|* ÃJ]*
dx•]x›ly. ]JEJ fl *¡* *hdx ëW|x…A* Õ*ll¡*wí "≤*ÕJ W|x…Øí
(|x … A* ] * Ø d* ) ≈Rey. ∂ ¡* • ¶* # x … ÷mr ÕJ©* JÁ* * l
J¿*ÕJÁ*lÕ*Õ*Ï.
"d* C Õ* l •mCÕJ|* ßx # x ¡* Û À#JÁ* | * Õ* © * l w ëË”A* π E Jk * í M* m
|x•]x≈llÕ*Ï|*l. $h≤* ÕxÎÃ*Õ*≈ll¡*w ¡JÿJv x≈l Õ*RÂ…¡*ıÁx
fl≈lÕJÁ* ! Á*lA*CÕJe]*lÕ* & ∂¿*o≈lv¡*]* ¡JÿJv x≈lÂr
x#x∏ "|* *lø *¶x©*lÕ*Õ*ıÁx fl≈lÕJÁ*Â ! "Õ*ıÁx *Õ*l *Á**l !
"Õ*ıÁx *Õ*l©JÚ]*Á**l !
¡J]*‚ ¿*y…]* "h|*]x "EJk *. "|*l ÕJ©* J Õ*ld*lw
©*h©JÚ]*Á*Dh|* d*lhb]*ld*w|x. Ë”A*π "≤*ÕJ ∂d*π *Âr ÕJ©* JÁ**l
$]*lÕ*Ï˘mr. "Õ* *l ı]*hd*]* Ó*Wd*”, ÂhÁ*]*Ød*, Õ*l x•…W¡J]*
]* Ø d* , "¿* y …y, Õ* l * ∏ §mr | * Õ * . "Õ* ı Áx $h˘”≈l Õ* l d* l w
ÓJ”‚W]* l Õ* Ï ˘mr . $h≤* Ë”A* π * Õx l …#x ı]* h d* ] * æJC *
∂Ì*y©*lÕ*Ï|*yh|* ÷mr ÕJ©* JÁ**l J¿*ÕJÁ*lÕ*Õ*Ï. "Ó*Wd*”dx
Ó*Wd*”dx≈l Õ*llh|x ımr#J]*|*l. ©*¡J]Jd*πÁ**l *¡J]Jd*πÁ** *lø
©*|xËf≈llÕ*Õ*Ï. $|*l ©*˝√À ∏µ]*ÕJ|* ı≈lÕ*l.
ÕJ©* JÁ** *lø J¿* Õ*R¶*lÕ*Ï|*]* Õ*llÿJhd*]* & Õ*l *©*§ *lø
¡x•Âry Õ*ld*lw ©*Ùo|J *h|* ñ Ë”A*π *Âr ∏µ]*ÕJe x#x∏y. Ë”A*π *
¿x”…±*s ¿Jhœ, ı]*hd*]* ∂ *h|*, Ó*]*Õ*l ©*lV|*Âr x#x∏y.
flÁ*œw * ©*Õ*l©*w ¡JÿJv x≈lÂr & |x…A*ÕxhË ¡JÿJv x
"d*C|*l}d*. ≈R¡xh|*]x $|*l |x…Õ*]* ¡JÿJv x. $|*l Õ*R *Õ*
ıWlvd*Õ*mr. $|*l "d*CÕ*l•mCÕJ|* ¡JÿJv x. & ßx#x≈ll*Æ
¡JÿJv x≈lÂr ÕJ©* JÁ**l ∂¿x≈Re ]*•ÓJhd*]* Ax•h|*ld*wÕx.
"¿*lÃ* ÕJ©* JÁ** *lø A*œw‡Ú (ØÌ*l‡) ¿*lÃ* ÕJ©* JÁ**l
d*≈R]JÁ*ld*wÕx Õ*ld*lw WÌJ]*Á**l 'd*Òœw≈RÁ*ld*wÕx. ¡x• xÁx
II
ÕJ©* JÁ** *lø J¿* Õ*R¶*lÕ*Ï|*l "©Jæ*C. ÕJ©* JÁ** *lø
ıÕ*l•vm Õ*R¶*lÕ*Ï|*l ©*lÕxl…]*l Ó*Õ*vd*Õ* *lø ÷d*lwÕ*Ï|*‡Úhd*m•
AxÌ*lo ¡*±*À|J≈l¡*. ∂|*]x œ…Õ*” |*˝[* ©*h¡*mÒ Õ*ld*lw $Ìx‹›l|*a
Õ*C‡w≈ll ¡*<IJæ*v|*Âr J¿* Õ*R¶*ËA*l|*l.
ÕJ©* JÁ**l *Õ*lπ Õxl…#x d*Õ*lπ Ó*”Ì*h¶* Ó*”ÃJÕ* b…]*lÕ*Õ*Ï.
"Õ* Ï Á* * l Õ* R * Õ * * Õx l …#x "Ü¡J]* Ì* # J›l∏ d* Õ * l π
Á*l#JÕ*l * Jøe Õ*R¶*lÕ*Õ*Ï. ÕJ©* JÁ**l ¡JC Bb©Bñ$hf¡J
(cannabis indiacaa) Õ*ld*lw "á…Õ*ll Õ*R|*¡* |*”Õ*CÁ*Dehd*m•
AxÌ*lo Õ*ld*lw ("Õ*lml) d*]*ld*wÕx. & Õ*R|*¡* Õ*©*lwÁ** "Õ*lml
¡xmÕ*Ï ©*Õ*l≈l|* *hd*]* ¡x• xÁx•*lÆd*w|x. ∂|*]x ÕJ©* JÁ**
Ó*yIJÕ*lÁ**l " x…¡* Õ*±*vÁ**Õ*]xÁx 'D≈lld*wÕx. $Õ*ÏÁ**
Ó* y IJÕ* l nh|* l A* l fiÀıh|* Õ* l dx • w h |* l A* l fiÀ * Õ * ] x Á x
Õ*llh|*lÕ*y≈lld*w ∂d*πEJk * Ó*¶x≈llÕ*Õ*]xÁx d*Õ*lπ Ó*”ÃJÕ*
b…]*ld*wÕx.
≈R]*l ÕJ©* JÁ*Dh|* Ó*”Ìx•…|* x Ax•h˘]*ldJw]x•, "Õ*]*l
& flÁ* œ w *  r Õ* R |* ¡ * |* ” Õ* C ¡* l f≈llÕ* ¡* l ¶* l ¡* ] * h dx
Õ*CÕ*A*y©*ldJw]x. "Õ*]*Âr ©*d*C Õ*ld*lw "©*d*CÁ** WÕx…Ì* x
$]*lÕ*Ï˘mr. "Õ*yÁx Õ*ll©*l‡|* œDÕ*D¡x $]*ld*w|x. ÕJ©* JÁ**

17. 127
128
Ó*”ÃJÕ*˘h|JÁ*lÕ* Ó*yIJÕ*lÁ** *•ø ©*A* Á*Õ*lı©*lÕ*Ï˘mr.
"Õ*yÁx "yW]*lÕ*Ï˘mr. JÙ¡x bÛlÀ Ó*Ï *¤ Ó*Ï *¤ $h˘”≈l
¡J≈lvÁ**Âr Ó*”Õ*˝d*w]JÁ*ldJw]x. ÕJ©* JÁ** Ë#x≈lÂr ∏¡*ÚÕ*]*
Ël˘—≈ll ©*y≈Re ¡J≈lv ıÕ*vØ©*lÕ*Ï˘mr.
y…œ fl * ] * Ex • dx Á x Õ* C Õ* A * y ∏|* ] * • , fl * ] * l "Õ* * * l ø
Ax•Á**ßx…¡*l. $|*• ©*A* "¿*lÃ* ÕJ©* J. $|*¡xÚ ëë#x•…¡*
ÕJ©* JííÕxh|*l ¡*]x≈llÕ*]*l. $|*l ©Jæ*CÕx… ? $mr ÷h|*• &
y…œ≈RÁ* l Õ* Ï |* l ©Jæ* C Wmr . flÁ* œ w * fl * ] * * l ø ©* h dx • …±*
Ó*f©*lÕ*Ï|*l "©Jæ*C. nË^ Õ*ll|*l¡* "Õ* * Õ*lÁ* Õ*ld*lw "Õ* *
¡*dxw≈l ¡*≤x ¡x…D]*lW]*mrÕx ? Á*fÁx≈l ßJ›l Õ*llÌ*oËA*l|*l
∂|*]x fl *]* ßJ›l Õ*llÌ*loÕ*Ï|*l "©Jæ*C. ¡xmÕ*Ï fl *]*l ıÕ*lπ *lø
Ax•Á**lÕ*]*l, ¡xmÕ*]*l dxÁ**lÕ*]*l. ÷mr ©*Õ*l≈l nh|x… y…œ≈l
Õ*l *©*l§ Ax•h˘]*ßx…¡*l. ı…Õ*Ï Ax•Á*D¡x Õ*ld*lw dxÁ*D¡xÁx
‡WÁx•¶*|x ÷d*w]*|* "hd*∏w *Âr $]*ßx…¡*l. ı…Õ*Ï Ax•Á*D¡x≈l
Õ* R d* l Á* * l A* h ˘≈l Õ* l m "≤* Õ J W±* ¡ x Ú ©* Õ * l Õx h |* l
œD≈lßx…¡*l. ı…Õ*Ï ı]B|*“h|*“ ∏µœÁx ~]*ßx…¡*l. "h|*]x Õ*Rd*”
≈RÕJÁ*m• ∂ *h|*˘h|* $]*lWy. "h|*]x Õ*Rd*” ı…Õ*Ï
ıflÕJe≈l• ¿Jhœ Õ*ld*lw ∂ *h|* Ó*¶x≈llWy.
"œ≈R|* $h˘”≈l ©*lVÁ*Dh|* ÕJ©* JÁ**l ˱*s
ÕJÁ*ld*wÕx. "h|*]x $h˘”≈l ©*lV˘h|* ÕJ©* JÁ**l AxÌ*lo
˱* s Õ JÁ* l d* w Ax • …Á* l d* w Õ x . ˱* s Õ J|* h dx , d* Ó * Ï Ò |Jy
d*lD≈llÕ*Ï|*l Õ*ld*lw Ó*”Õ*ld*wdx AxÌ*lod*w|x.
≈R]*l ÕJ©* JÁ*Dh|* d*Ó*ÏÒ |Jy d*lD|*l "|*]* Õ*¿*]Je
"Ó*Wd*” ¡xm©* Õ*R¶*ldJw]x•, "Õ*]*l "A*hÃJW, d*Õ*lÁ*y≈l|*hdx
ÕJ˘©*lÕ*Ï|*l Õ*ld*lw Á*Õ*v|* ©*“ÃJÕ*|*Õ*]JÁ*ldJw]x. ≈RÕJÁ*m•
"Õ*]* Õ*l *∏§ *Âr |*l±*À WÌJ]*Á*x… $]*ld*wÕx. $h˘”≈l ©*lVÁ**l
d*Õ*lπ Ê…WdJÕ*Ü≈l Õ*llVC '|xa…¿*Õxh|*l ÃJW©*ldJw]x. d*Õ*lπ
©*lV¡JÚe "©*d*C Õ*RÁ*v˘h|* ©*hÓ*d*lw ¿x…Vy©*ldJw]x. "œ… ∂¿x,
∂Á*lñAx•…Á*lÁ** Ë#x≈lÂr ∏ml¡*ldJw]x. "Õ*]*l A*‚¡JÚe
~ * Jø|*]*• Õ*R¶*ml d*≈Ry]*ldJw]x. ¡x…Õ*m A*‚Õx… "Õ*]*
∂]Jæ*C |xÎÕ*. "Õ*]*l #x•…Ã* Õ*ld*lw Õ*llhÁx•…Ó* ©*“ÃJÕ*|*Õ*
]Je]*ldJw]x. "Õ*]*l ¡*Ó*Û ∂Ì*]*Ix, ∏ÛlÀ, Õx•…©*, "ÓJ”Õ*RΩ¡*
Õ*l *©*l§*ÆÕ*]Je]*ldJw]x. A*‚|* ©*mlÕJe ~ * Jø|*]*• Õ*R¶*ml
Õ*llh|JÁ*ldJw]x. ¡x…Õ*m A*‚Õx… "Õ*]* ÓJÂÁx Ã*Á*Õ*hd*. "Õ*]*l
|*l]J¿x Õ*llhÁx•…Ó* ©*“ÃJÕ*|*Õ*]Je]*ldJw]x. "Õ*]* ¡*Ó*Û, ∏ÛlÀ,
˚*¡*lÚ Õ*ld*lw "ÓJ”Õ*RΩ¡*dx≈l ¡*¶xÁx nmÕ*Ï Ax•h˘]*ldJw]x.
Ó*”Ó*hÌ*|* ÕJ©* JÁ** *lø Ax•h˘|*Õ*]*l Õ*ldx•wË^yh|*
Ax • Á* D ¡x ≈ l * l ø "Óx … ‡<©* l dJw ] x Õ* l d* l w ≈RÕ* Ï |x … y…œ≈l
÷Ì*oy¡x≈l Õ*Rd*lÁ** *lø ı]J¡*y©*ldJw]x. "Õ* *l WÌJy∏ &
fl *]*l O”…]JÕ*l, ∏…dJ, OÕ* Õ*ld*lw O”… ¡*˝±*∆]* ËÁxÈ≈l•
dxÁ**lÕ*Ï|*l bfiÀ]*lÕ*Ï˘mr. $h≤* ˘Õ*C |x…Õ*]* ËÁxÈ ©*A* |*l±*À
Õ*Rd* J¶*lÕ*]*l Õ*ld*lw "Ó*‡…œv "hfi©*lÕ*]*l. |x…Õ*yÁx… &
y…œ ÁF]*Õ* $|*a Õxl…#x Õ*CÕ*A*y©*lÕ* ıÕ*lπ Ó*y∏µœ ~ *l.
bD≈l]*l ¡*y≈l]* Õxl…#x "©*•>lÓ*¶*ldJw]x, Õ*ld*lw
¡*y≈l]*l bD≈l]* Õxl…#x "©*•>lÓ*¶*ldJw]x. ©*h©JyÁ**l
©* JC∏Á** *lø ©x…]*lÕ*Ï˘mr. ©* JC∏Á**l ©*h©JyÁ** *lø ©x…]*lÕ*Ï˘mr;
'd*w]* ÃJ]*d*|*Õ*]*l |*‡<‚ ÃJ]*d*|*Õ*]* *lø ©x…]*lÕ*Ï˘mr; |*‡<‚
ÃJ]*d*|*Õ*]*l 'd*w]* ÃJ]*d*|*Õ*]* *lø ©x…]*lÕ*Ï˘mr; ¿xÎÕ*]*l
Õxα*∆Õ*]* *lø Õxα*∆Õ*]*l ¿xÎÕ*]* *lø ©x…]*lÕ*Ï˘mr; Óx˙”®x©*ÀhÛ]*l
¡x≤x•Â¡B]* *lø ©x…]*lÕ*Ï˘mr; ¡x≤x•Â¡B]*l Óx˙”®x©*ÀhÛ]* *lø

18. 129
130
©x…]*lÕ*Ï˘mr. Õ*l *l±*C *Âr ]*¡*wÁ*d*ÕJ|* d* *ø g]*l, |x…¿*,
¡*lÛlhË, EJœ, æ*Õ*RvÌ*]*Ix, ÃJ±xÁ**Âr "àÕ*R *Ó*ÛlÀ
¡x•h¶*l Õ*ldx•wË^]* *lø Vhf©*ldJw]x. $|*l ¡*l<mr¡* ©*“ÃJÕ*. A*lÛlÀ
"EJkıÁ**l ∂æJCœπ¡* ©*h©*¢œ›lh|* A*˝|*≈l Ó*yÕ*d*v x≈R|JÁxÈ
∂d*πEJk * mà©*ld*w|x; & |*l±*ÀÕJ©* JÁ**l Õ*R≈lÕJÁ*ld*wÕx.
Á*Õ*lı∏y ! ÕJ©* JÁ** Ó*”ÃJÕ*˘h|* Õ*R *Õ* ÷±*lÀ ‡…*l,
¿x • …Ì* ı …≈l ∏µ œ ≈lÂr ] * l dJw x ! ∂|* ] * • ©* A * , $h≤*
ÕJ©* JÁ** *lø J¿*Õ*Rf¡x•*Æml Ó*”≈lœø©*lÕ*Ï˘mr. ÕJ©* JÁ**
Õ* R >l≈lÂr ∏ml‡|* Õ* l * l ±* C , ©* y ≈R|* Õ* R Á* v |* Â r
$]*lÕx xh|*l ÃJW∏, ÊÁ*Ix≈lhdx "Õ*ÏÁ*DÁx "hfi¡x•hf|Ja x.
"Õ* *l Õ*R *Õ* Je|*a]*• ©*A* Ó*¿*lÁ**hdx Ê…W©*ldJw x.
"Õ* * l ÃJ]* | J“flıÁx Ë”A* π W |x C œD∏|* * l , Õ* l d* l w ËA* l
"|*l}d*ÕJ|* ¡xÎÕ*mC¡xÚ Õ*llfiÀ∏|* *l. ÃJ]*|J“fl *l "ÃJC©*Õ* *lø
bÛlÀ¡x•ÛlÀ ı]*hd*]* æJC * ∂Ì*y∏ x…]*ÕJe ∂d*πEJk *
©*hÓJ˘∏|* *l.
¡x…Õ*m æJWlv¡* Á*”h≤*Á** *lø Œ|*lÕ*Ï|*• ©*A* "¿*lÃ*
ÕJ©* J. $|*¡xÚ ¿J©*iÕJ©* JÕxh|*l ¡*]x≈lldJw]x.
Vhfd*ÕJe≈l• ∂d*πEJk * "≤*ÕJ |x…Õ*]* ©J¡J<dJÚ]* ¡*“ÙdJwe
Ó*Ï©*w¡*˘h|* |x•]x≈lld*w|x. ¡xmÕ*Ï fl *]*l æJWlv¡* Á*”h≤*
Œ|*lÕ*Ï|*]*Âr "œ≈R|* #x•…Ã* Ax•h˘]*ldJw]x. "Õ*]*l ∂æJCœπ¡*
W±*≈l|* ‡”≈Rd*π¡* ©Jæ* x Õ*R¶*lÕ*Ï˘mr. d*Õ*lπ Ê…Õ* *Õ* *lø
æJWlv¡* Á*”h≤*Á** *lø Œ|*lÕ*Ï|*]*Âr>l… ¡*x|*lb¶*ldJw]x. "Õ*]*l
Ó*Ï©*w¡*|* A*l*lÁ**l. ¿J©*iÁ*DÁx ¡x• x›lmr. Ê…W|* "Õ*Ü ¡*fÕxl.
Õ* l æ* C |* Â r " x … ¡* dx • h|* ] x Á * * l . "|* ¡ JÚe Á* ” h≤* Á * * Â r
"Õ*¿*CÕJ|*Õ*ÏÁ** *lø Á*”Ø∏y Õ*ld*lw Ê…‚v Õ*Rf¡x•DÆy. "|*lÕx…
∂d*π. ıÕ*lÁx ∂d*πEJk *|* "yÕJ|*]x Õx…|*Á** "Õ*¿*C¡*dx›lmr.
ÃJ]*|J“fl *l ©*d*d* Õ*l•]*l fl *πÁ**Õ*]xÁx Õx…|*Á** "æ*C≈l *
Õ*Rf|* *l Õ*ld*lw JmÚ x≈l fl *π|*Âr "æ*C≈l *
Õ*llh|*lÕ*y∏|* *l. ∂|*]x $h|*” *l "Õ* * ©*AJ≈l¡xÚ Ëh|* *l.
¡JÕ*l ©*hËhÜ ÕJ©* JÁ**l 'D|* ÷mr ÕJ©* JÁ*Dehd*
AxÌ*lo Ó*”ËmÕJe]*ld*wÕx. "|*¡JÚe ©*Õ*v Ó*”≈ld*øÁ*Dh|* ¡JÕ*l
©*hËhÜ ÕJ©* JÁ** *lø ıÁ*”Ø∏¡x•*Æßx…¡*l Õ*ld*lw "|*]*Âr
fl * x…h˘”≈lÕ* *lø Õx•|*ml ıÁ*”Ø©*ßx…¡*l.
" x…¡* W±*≈l ©*hËhÜ Ó*Ï©*w¡*Á** *lø "Ã*C∏©*lÕ*Ï|*l ©*A*
nh|*l y…œ≈l "¿*lÃ* ÕJ©* J. $|*l ¿J©*iÕJ©* J|* Õ*ldx•wh|*l
Õ*llV. nÕxlπ |*•ÕJv©* *l nh|*l Ëhf Ó*Ï©*w¡* Ax•d*lw¡x•h¶*l
Ó*]*Õxl…¿*“]* * A*œw]* Ëh|* *l. J]*|* *l ¡*dxw≈l ]*•Ó*¡* ¡*≤x
Ax…D|* *l. ≈RÕ* y…œ Ì*h|* *|* ¡*fiÀÁx≈l Õ*l•®x Ax•d*w ¡*dxw≈ll
"|*]* ÃJ]*Õ* *lø Õ*Rd*” œD≈lËmr|*l Ax•]*d*l "|*]* ©*lÁ*hæ*
Ó* y Õ* l * Õ * * l ø œD≈l#J]* | x • , "|* ] * h dx > l… Ó* Ï ©* w ¡ * | *
A*l*|*hœ]*lÕ* Ó*hfd*]*l ÃJ]*ÕJ|* Ó*Ï©*w¡*Á** Ax•]x≈l *lø
Ax•d*w]*•, ÷mr ¿J©*i Œ˘|*a]*• "|*]* ©*d*CÕ*©*lwÕ* *øy≈l#J]*]*l.
¡*•¶*#x… |*•ÕJv©* * "EJk *Õ*Ï dx•med*l. ÷mr Á*”h≤*Á** *lø
©*Õ*ll|*”¡xÚ ÌxÂr|* *l (÷©x|* *l). Ó*]*Õxl…¿*“]*ıh|* ∂d*πEJk *|*
"yÕ*Ï Ó*¶x|* |*•ÕJv©* *l ˘…Ôv æJC * ∂Ì*y∏, Ë”A*πEJk *
Ó*¶x|* *l. ¡*˚x•…Ó*ı±*œw *Âr & y…œ Ax…D|x ëë" x…¡* ¿J©*i "≤*ÕJ
WÌJ]* WıÕ*l≈l "≤*ÕJ Ël˘—ÌJIJ¡*<d* *˘h|* "≤*ÕJ ËA**
¡*Â≈llÕ*Ï|*yh|* ∂d*π * *lø "y≈l#Jyy.íí
¡*Â≈llÁ*|*Âr Á*Õ*vÓ*ÛlÀ ¡x•*lÆÕ*Ï|*l, ¿J©*iÕJ©* JÁ**Âr
nh|* l Ó* | * — œ . $|* l "¿* l Ã* Õ J©* J, EJk * ©* h ÓJ|* x Á x

19. 131
132
ßJæ*¡*ÕJÁ*ld*w|x. "A*hÃJÕ* ˱*sÕJÁ*ld*w "EJk *|* Õ*ll©*l¡*l
∏µ]*ÕJÁ*ld*w|x. '|J—m¡* * Õ*lÁ* ¿x“…d*¡x…d*l Ó*Ï©*w¡* EJk * Ó*¶x|*l
Á*Õ*v˘h|* 'b^|*a *l. "Õ* *l d*h|x≈l Ex•dxÁ*• Á*Õ*vÓ*ÛlÀ
¡x•h¶* *l. '|J—m¡* *l ¿x“…d*¡x…d*lÕ* *lø ¡*]x|*l : ëŒ ¿x“…d*¡x…d*l
≈RÕ*Ï|* *lø "y≈llÕ*Ï|*yh|* ÷mrÕ* *•ø œD|*hdJÁ*lÕ*Ï|*l
÷hËl|* *lø ¡*Âœ]*lW≈R ?íí ¿x“…d*¡x…d*lWÁx 'd*wy©*ml Ë]*Âmr.
d*¡*<‚ '|J—m¡* *l "œ… ¿x”…±*sÕJ|* Ë”A*π W|xC œD∏|* *l.
* *Á*ıø©*ld*w|x.íí (e…dJñ". VIñ34) O”…¡*˝±*∆ 'd*wy©*ldJw x :
ëë"fllv J Õ*l *©*l§ d*¶x≈llÕ*Ï|*¡xÚ ∂Á*|xahËl|*l ı¿*o≈l. ∂|*]x
"fllv J Ó*”≈ld*ø˘h|*m• ÕxÎ]JÁ*C˘h|*m• "|* *lø be
Øf≈llÕ*Ï|*¡JÚÁ*ld*w|x.íí Ì*hÌ*m Õ*l *©*§ *lø ıÁ*”Ø©*ml, ∂¿xÁ**
J¿* Õ*ld*lw $h˘”≈lÁ** ıÁ*”A*˘h|* Õ*Rd*” ©Jæ*CÕxh|*l O”…¡*˝±*∆
ıOo d * ¿* Ë a Á * D h|* œD©* l dJw x . ∂¿x Á * * l Õ* l * © * § * l ø
"W¿J”hd*Áx•D©*ld*wÕx. $h˘”≈lÁ**l Õ*©*lwW * ßx *lø A*d*lwd*wÕx.
©J‡|* J›l≈ll d* *ø Õ*RÂ…¡* * Øh|x Ax•…Á*lÕ*hdx, Õ*l *©*l§
$h˘”≈lÁ** ßx *lø A*d*lwd*w|x. Õ*l *©*l§ $h˘”≈l ©*hËhÜ
Õ*©*lwÁ**Âr ©x…]*ld*w|x. Õ*l *∏§ * ÃJÕ* xÁ**l Ì*|*ly, $h˘”≈l
©*hËhÜ Õ*©*lwÁ*Dh|* ©*lVÕ* *lø Õ*ld*lw "Ü¡J]*Õ* *lø Ó*¶x≈lml
AJdx•]x≈lld*w|x. ©*æ*C Õ*l *©*l§ Õ*l x•…A*]*ÕJ|* (©*he…d*)
æ* “ ı≈l * l ø ¡x … * m l Ùhœ©* l d* w | x ÷h|* l ÃJW∏y. d* ¡ * < ‚
¡*Õxlv…h˘”≈l ¡JÂÁx Õ*ld*lw EJk x…h˘”≈l ‡WÁx ∂|x…¿*
Õ*R¶*ld*w|x. ¡Jml Ax…*ld*w|x : ëë * *ø P”≈l Õ*l *©x§…, J *l ı *ø *lø
fi”Pr¡x… B b…ÙÁx ¡*]x|*l¡x•h¶*l Ax•…Á*ml ©*|J ∏|*—ı]*lÕx.
∂|*]x J *l ı *ø ∂|x…¿*¡JÚe ¡J≈llœw]*lÕx.íí ‡W≈ll "|*]*
Ex•dxÁ*•f Ax…*ld*w|x : ëë©*æ*C ıÕ*lπ Ex•dxÁ*•¶*ml ¡J≈llœw]*lÕx
©*]B, J *l ıÕ*lehd*m• AxÌ*lo 'd*l§¡* Õ*ld*lw ∂d*l]*dx
≈lÂr|xa… x. J *l ıÕ*lπ ∂|x…¿*Õ* *lø ıy…‡<©*lœw|xa… x.íí
A*•W * AJ]*Õ* *lø æ*y©*lÕ*Ï|*yh|*, ¡*•|*mlÁ*DÁx ©*lÁ*hæ*
dxÎm A*Ì*loÕ*Ï|*yh|* Õ*ld*lw Õ*llV¡xÚ ©*lÁ*hæ*≈ll¡*w #x…Ó*
#x…P©*lÕ*Ï|*yh|* d*“Ìx Õ*l˝|*lÕJÁ*lÕ*Ï|*l, ¿*lÃ*”ÕJÁ*lÕ*Ï|*l.
ßx]**lÁ*DÁx 'hÁ*l]* æ*y©*lÕ*Ï|*l Õ*llhdJ|*Õ*Ï |x…A*ÕJ©* JÁ**l.
Ì*hÌ*m Õ*l *©*§ *lø ıÁ*”Ø©*lÕ*Ï|*l
ı…Õ* Ï ıÕ* l π Õ* l * ∏ § * "ÃJC©* Õ* l d* l w Ó* | * — œ Á* * * l ø
"yœ]*ßx…¡*l. "h|*]x Õ*Rd*” $ÌJ‹¿*‡w, EJkÓ*¡*¿*‡w Õ*ld*lw
Ùhd* J¿* ‡ w Ax Ù o ∏ ¡x • * Æ ml, Õ* l * © * § * l ø ıÁ* ” Ø©* m l
©Jæ*CÕJÁ*lÕ*Ï|*l. Õ*l *∏§ * "ÃJC©*Á**Âr "œ… Õ*llVCÕJ|*l|*l
Õ*l *∏§ * Ì*hÌ*m ©*“ÃJÕ*. $|*l nh|*l Õ*©*lwW * Õxl…#x ıOod*ÕJe
$]*lÕ*Ï˘mr; ÕJ≈llW *hdx $]*ld*w|x & ¡J]*‚¡JÚe "fllv * *l
O”…¡*˝±*∆ıÁx Ax…D]*ldJw x : ëëÌ*hÌ*mh Ø Õ*l *¤ ¡*˝±*∆ Ó*”Õ*RÜ
ËmÕ*|* |*˝[*Õ*XB c d*©JCA*h ıÁ*”A*h Õ*l xC… ÕJ>•…ÂÕ*
©*|*l±*Ú]*Õ*XB cc ñ ¡*˝±*∆, Õ*l *©*l§ A*y|J¶*lÕ*h≤*|*la : *Õ*lπ *lø
ˇJ∏Áx•D∏ d* *ø Ó*ÛÀ *lø b¶*|x ©JÜ©*Ëmr Ëm¿JÂ. "|* *lø
beØf≈llÕ* Ï |x h |* ] x ÁJD≈l * l ø ¡* fi ÀAJ‡|* h dx ÷h|* l
& Ù¡*ÚÊ…Õ* (Õ*R *Õ*) Õ*l *∏§ * EJm|*Âr ∏ml‡ $h˘”≈l
"Ü… * Jeb¶*ldJw x. ¡xmÕ*Ï Õx…x≈l *hd*]* JÂÁx Ax…*ld*w|x :
ëëı… *l ÷±*lÀ |*l±*Àı]*lW Õ*ld*lw Ó*¡*<ÓJd* Õ*R¶*lW ? J *l
©*Ød* ¡Jml Õ*ld*lw ‡W≈l±xÀ… P”≈l ©xø…Ød*. ©*æ*C ]J≈l#B
'Ó*AJ]* Á*˝A* "≤*ÕJ dJEBÕ*lA*#B Ax•…®x#BÁx Ax•…Áx•…‚.

20. 133
134
Ë B, ¡x…¡B, ]*©*Á*l#Jr Õ*ld*lw 'd*¢±*À ¡Já ©x…W©*ËA*l|*l.íí
¡xmÕ*Ï ©*Õ*l≈l|* *hd*]* fl * x…h˘”≈l Ó*”Ìx•…˘©*lÕ*Ï|*l.
≈R¡x h |* ] x $|* l JÂÁx ≈ l ı¡* Û ©x ø … Ød* . & ÷]* ¶ * •
$h˘”≈lÁ**• nh|x… d* BÕ*Rdx”›lh|* A*lfiÀ]*ld*wÕx. JÂÁx≈ll
©Jœ“¡* ÃJÁ* ˘ h|* A* l fiÀ]* l d* w | x , "|* ¡ JÚe EJk x … h˘”≈l.
fl * x … h˘”≈l ]Jfl©* ˘ h|* A* l fiÀ|x . "|* ¡ JÚe $|* l
¡*Õxlv…h˘”≈l. Ax…]**ÕJe ]*lÙ≈R|* ∂AJ]* ©x…W∏|* *hd*]*,
fl * x…h˘”≈l Ó*”Ìx•…˘©*lÕ*Ï|*l Õ*ld*lw "|*yh|* ¡JÕ*ll¡*
]JÁ*lWy. JÂÁx Õ*ldxw Ax…*ld*w|x : ëë * *ø *lø Õ*l]x≈l˘y. J *l
©*|J ıÕ*lπ ı¡*Û Áxx≈l. *ıøh|*#x… ı…Õ*Ï Ê…Õ*˘h˘]*lWy.
J * l nh|* l ©* Õ * l ≈l ∂AJ]* ©x … W©* ˘ |* a ] x & |x … A*
OÖmÁx • h¶* l & |x … A* Õ * * l ø ı…Õ* Ï "ıÕJ≈lvÕJe
b¶*ßx…¡JÁ*lÕ*Ï|*l.íí Õ*ldxw fl * x…h˘”≈l Ax…*ld*w|x : ëë¡x…Õ*m
*ıøh|*#x… & flÁ*d*lw dx•…]*lÕ*Ï|*l. J *l * *ø ¡J≈lv
©*µed*Áx•D∏|*]x & flÁ*d*lw ¡x• xÁx•*lÆÕ*Ï|*l. * *ø Õ*llÿJhd*]*
fl * ] * l A* l ÛlÀÕ* ] * l . "|* ¡ JÚe * * ø Ex • dx Á * • fy Õ* l d* l w
JÂÁx≈l *lø d*˝PwÓ*f∏|*hdx * *ø *•ø d*˝PwÓ*f∏y.íí & y…œ≈Re
Õ*R *Õ* Ó*hÌx…h˘”≈lÁ** ßx *lø A*d*lwdJw x Õ*ld*lw nh|*l
ıWl±*Õ*˙ W¿J”hœ |x•]x≈llÕ*Ï˘mr. & y…œ›lh|* Õ*l *©*l§
∞|*l EJk x…h˘”≈l Õ*ld*lw ©*‚∆ Ê…Õ*|* Ex•dxÁx Õ*llh|*lÕ*y≈ll
d*w|x.
'd* w ] * Ó* ” |x … ¿* , Ó* h EJßB, ¡JOπ … ]* Õ* l d* l w ∂hæ* ” Ó* ” |x … ¿*
]JflCÁ**Âr, 'Ó* JC©* ıWld*w|* œ]*lÁJÛ|*Âr " x…¡* W|JCÕ*hd*
fl *]* *lø ¡*hf|xa… x. "Õ*]*l ¡x…*ldJw]x : ëëP”≈l ©J“Wl…Ê,
~¡JÁ*”dx Õ*ld*lw æJC * ≈RÕ* y…œ ∂Ì*y©*ßx…¡*l ? JÕ*Ï ¡*x|* 12
Õ*±*vÁ*Dh|* æJC * ∂Ì*y©*lœw|xa…Õx, ∂|*]*• ≈RÕ* Ë|*#JÕ*Ix
≈l * • ø ¡* h f]* l Õ* Ï ˘mr í í. ¡J]* ‚ W±x À …, "Õ* ] * l ©* y ≈R|*
Ó*|*—œ›lh|* ∂Ì*y©*lÕ*Ï˘mr. "Õ*]*l Ó*Wd*”W]*lÕ*Ï˘mr. "Õ*]*l &
ÃFœ¡* Õ*©*lwÁ** ∂©x≈l *lø dx•]x˘]*lÕ*Ï˘mr. "Õ*]* Õ*l *©*l§ "Õ*]*
ı≈lhd*”‚|*Âr]*lÕ*Ï˘mr. $h≤* ©JÕ*R *C EJk * Õ*ld*lw O©*lw
Ax•h|*|x, "©Jæ*CÕJ|* ~¡JÁ*”dx≈l *lø fl›l©*ml Ó*”≈lœø©*lÕ*]*l.
$|*l Ax…Áx ©J|*CÕJ˘…d*l ? $|*l Õ*ldxw…y|* ∂ x≈l *lø ]x…±xπ
|J]*˘h|* ¡*fiÀ ı≈lhœ”∏|*hdJÁ*lÕ*Ï|*l. O”…¡*˝±*∆ *l & Ì*hÌ*m
Õ* l * © * § * l ø ıÁ* ” Ø©* m l |Jy dx • …y∏|Ja x ëëÕ* l * ∏ § *
Á*lIJ¡J]*˘h|* A*lÛlÀÕ* Ë≈l¡xÁ** xømr ©*hÓ*˙‚vÕJe bÛlÀ,
Õ*l *∏§ıh|*#x… $h˘”≈lÁ** *lø ÷mr ¡*¶x›lh|*m• ı≈lhœ”∏,
æxÎ≈lv, Ó*¶x|*l Ël˘— Ëm˘h|* ÕxlmrÕxlmrÁx W±*≈lÁ*Dh|*
ıÕ*˝d*w JÁ*ßx…¡*l. Õ*l *©*§ *lø ∂d*π *Âr x#xÁx•D∏ ßx…]x ~ * *•ø
Ùhœ©*ßJ]*|*l.íí & ∂Ì*]*Ix›lh|* ı…Õ*Ï Ó*¶x≈llÕ* M*mÕ* *lø
¡x … Dy. ÓJÓ* Á * * x ø m r ¡* x | * l ¡x • h¶* >•…e≈ll Ø…Áx > l…
Õ*l *©*§ *lø Ã*Á*Õ*hd* *Âr x#xÁx•D∏|JÁ* "dJC *h|* Ó*¶x≈llÕ* *l.
"|*¡JÚe ı…Õ*Ï Ì*hÌ*m Õ*l *©*§ *lø Ó*y…‡<©*ßx…¡J|*]x ıÕ*lπ
÷mr ∂¿xÁ** *lø dJCÁ* Õ*Rf $h˘”≈lÁ** *lø ıÁ*”Ø©*ßx…¡*l.
"h|*]x Õ*Rd*” ~¡JÁ*”dx, æJC *, $ÌJ‹¡*˝√ Õ*ld*lw EJkÓ*¡* ¡*˝√ (©*π ˝œ
¡*˝√) Ùhd* J ¡*˝√Á** ∂Ì*]*Ix≈lÂr fl≈l ©*hÓJ˘©*lWy. J *l
O”…¡* ˝ ±* ∆ * ∂|x … ¿* Õ * * l ø Á* Õ * l ı∏y. ëë¿x … ±* Õ* R d* ” Õ* ˙
'D≈l|*hdx ÷mr ∂¿xÁ** *lø J¿*Õ*R¶*ßx…¡*l.íí AxÌJoe ©Jæ*¡*]*l
"≤* Õ J W|JCÖvÁ* * l ¡x m Õ* Ï ∂¿x Á * * * l ø d* Õ * l π d* ˝ Pw Á Je
$ÛlÀ¡x • * l ÆdJw ] x . & ¡x m Õ* Ï ∂¿x Á * * l "Õ* ] * Õ* l * © * § * l ø
Ó*”Ìx•…˘©*ld*wÕx. ÓJ”Ó*hÙ¡*]*l ~¡JÁ*”dx "Ã*C∏∏|*]*• ¡xmÕ*Ï
∂¿x Á * * * l ø b¶* # J]* ] * l . "Õ* ] * l d* Õ * l π Á* l Ó* w d * ˝ Pw Á Je

21. 135
136
$ÛlÀ¡x•hf]*ldJw]x. $|*yh|* "Õ*]* ¿*‡w Õ*C≈lÕJe ~ *•
Ë|*#JÕ*Ix ¡JΩ©*lÕ*Ï˘mr. "Õ*]*l ©*“mÒ Õ*llh|*lÕ*y˘|Ja]x
÷h|*l ÃJW©*lÕ*Ï|*]x•*Áx d*¡*<‚ ∂æJCœπ¡* ~Ω›lh|* ¡x*Áx
b…*ldJw]x. Õ*l *∏§ * Ì*hÌ*mdx "≤*ÕJ |*“h|*“ œD≈lml
©*hÓ*˙‚v ÕxÎ]JÁ*C "œ… "Õ*¿*C ßx…¡*l. nh|*l ¡*¶xÁx ÷mr $h˘”≈l
©*hËhæ*Á** *lø ¡**Ù¡x•*Æßx…¡*l. & ¿*Ëa Á*Õ*lı∏y. ëë÷mr
y…œ›lh|* m •íí nh|* l $h˘”≈l ıÁ* ” A* ˘ h|* ≈RÕ*
Ó*”>•…fl *Wmr. ÷mr $h˘”≈lÁ** *•ø ©*Õ*l©*w y…œ›lh|*
ıÁ*”Ø©*ßx…¡*l. $|*• ©*Ød* Õ*ldx•wh|*l Õ*lA*d*“|* W±*≈l.
∂Ì*]*Ix≈ll ÷±*lÀ dx•h|*]x|J≈l¡* Õ*ld*lw ßx…©*]* Ë]*lÕ*hœ|*a]*•
ı]J¿x Á x • * Æ ßJ]* | * l . "|* ] * Ó* y IJÕ* l ¡JÚe dJx π › lh|*
¡J≈lßx…¡*l. ¡xmÕ*Ï fl *]*l ∂]*hÃ*|*Âr nxÆ≈l y…œ›lh|*
ÓJ”]*hà©*ldJw]x. ~¡JÁ*”dx≈l "ÃJC©*Õ* *lø ˘ *¡xÚ 6 dJ∏ *hdx 3
œhÁ**Õ*]xÁx b¶*|x ∂Ì*y©*ldJw]x. & ∂Ì*]*Ix≈l M*mÕJe ≈RÕ*
y…œ≈R|* ¿*‡w "≤*ÕJ ∏˘— |x•]x≈l˘|*a]x bÛlÀb¶*ldJw]x. $|*l
ËA* * d* Ó * Ï Ò. "|* ¡ JÚe O”…¡* ˝ ±* ∆ & y…œ Ax … D]* l dJw x :
ëë∂Ì*]*Ix≈ll ©*“mÒ ©*“mÒ Ó*”Õ*R‚W|*la ı]*hd*]*ÕJe]*Â.íí
∂Ì*]*Ix≈lÂr Õ*l *©*§ *lø Á*ly≈l ¡*¶xÁx Øf|*l d*h|*l "|*]*
Õxl…#x ı≈lhœ”©*lÕ*Ï|*l, Õ*ld*lw ı˘v±*À Õ*©*lwW * Õxl…#x m¡*<C˘h|*
~¡JÁ*”dx Õ*Ø©*lÕ*Ï|*l $]*ld*w|x. Õ*l *©*§ *lø nh|*l Õ*©*lwW * Õxl…#x
∏µ]*Áx•D©*lÕ*Ï|*¡xÚ æJ]*‚Õxh|*l ¡*]x≈llÕ*]*l. Ì*hÌ*m Õ*l *©*l§
nh|* l Õ* © * l w W * Õx l …#x ∏µ ] * Õ JÁ* l Õ* Ï |* ¡ x Ú ~¡JÁ* ” dx > lh|* l
¡*]x≈llÕ*]*l. $|*¡xÚ ë~¡*Ùd*wí ÷h|*• ¡*]x≈llÕ*]*l.
~¡JÁ*”dx≈lÂr Õ*llh|*lÕ*y≈lldJw]x•, "Õ*]*l ıflÕJe≈l•
"à]*lÙ dx•…y∏ "|*]* ¡xmÕ*Ï #JÃ* Ó*¶x|*]x, "Õ*]*l &
∂Ì*]*IxÁ** *•ø ÷h|*• b¶*lÕ*Ï˘mr. ~¡JÁ*”dx ∂Ì*y©*|* ˘ *
"Õ*yÁx Ë*¡x 'h®JÁ*lÕ*Ï|*l. ~¡JÁ*”dx≈ll "d*Chd* ∂ *h|*,
∂æJCœπ¡* "hd*]B¿*‡w, "Ó*ÒÛ Ó*]*Õ*l©*lV, " *hd* Ù]*¿Jhœ
|x•]*‡©*ld*w|x. ~¡JÁ*”dx›lh|* "|*l}d*EJk * Õ*ld*lw œ…¡*< ∆ "hd*]B
|*˝√À, ∂hd*y¡* ©*•·œv Õ*ld*lw Ó*]*Õ*Rd*π * ©*hÓ*¡*v mà©*ld*w|x.
Õ*l•]*l #x•…¡*Á*DÁ*• $|*l nh|*l ¿x”…±*s WEJk *. $|*]*
'Ó*>•…Á*Õ* *lø ı˘v±*ÀÕJe Õ*Ωv©*#J]x.
~¡JÁ*”dx ∂Ì*y©*lÕ* ÓJ”]*hÃ*|* "Ã*CÖvÁ*DÁx
ı]J¿J|J≈l¡* Õ*ld*lw Ë*¡x ÷ı©*ËA*l|*l. ∂|*]x flÁ*œw *Âr &
WEJk *Õ*Ï ËA*l "à]*lÙ Õ*ld*lw 'Ó*≈ll¡*w¡Jy≈Re|x. ≈R]*•
nh|*l ¡*lÙv≈l Õxl…#x ~¡JÁ*”dx Õ*Ø©*lÕ*Ï|xh|*]x, "|*]*
ËÁxÈ ©*hÓ*˙‚v "y≈llÕ*Ï|*l. "|*]* ÃJÁ*Á**l, ≈RÕ* ı˘v±*À
¡* fi ÀÁx › lh|* d* ≈ Ry©* # Je|x , d* ≈ Ry¡x ¡x m ©* "≤* Õ J
Ó*˙‚vÁx•D∏|* y…œ, "|*]* ßJD¡x, |*]*, ßx *lø Õ*ld*lw ¡*lœwÁxÁx
÷±*lÀ Ó*”Õ*R‚ ∂]JÕ*l ı…¶*ld*w|x. $|*]* ÃJÁ*Á** *lø bÌ*oml
Ë]*lÕ*Ï|x Õ*ld*lw Ó*Ï *¤ Ex•…f©*ËA*l|x ? *W… * Ó*|*—œ›lh|*
d*≈Ry∏]*lÕ*]x ? œÁ*IxÁ**l ©x…]*|*hdx d*≈Ry©*lÕ*Âr ÷Ì*oy¡x
Õ*Ø∏]*lÕ*]x ? ≈RÕ* y…œ ÓJ¿B "≤*ÕJ ÕJıv±B ËA**
˘Õ*©* ßJ*ml 'Ó*>•…e∏]*ldJw]x, Õ*llhdJ|*Õ*Ï "y≈lßx…¡*l.
ı…Õ* Ï ¡* l Ùv≈l ËÁx È ~¡JÁ* ” dx ∂Ì* y ©* l Õ* ©* Õ * l ≈l &
Õxl… *Õ*ÏÁ** ÃJÕ* x Õ*l *∏§ *Âr Ë]*ßx…¡*l. ©JÕ*R *CÕJe
Õ*l *©*l§ ÷mr ¡*¶xÁ*• Ì*|*ly Ó*©*y©*ld*w|x. nh|*l Õ*©*lwW * ËÁxÈ
Ùhœ©*lœw]*lÕ* ©*Õ*l≈l, ¡*<IJæ*v|*Âr "|* *lø bÛlÀ Õ*lhÁ* *hdx
Õ*ldx•wh|*l Õ*©*lwW * Õxl…#x Ùhœ©*ml Œ¶*ld*w|x. *hd*]*
Õ*lÁ*|x•h|*l Õ*©*lw, $|*]*hdx>l… Õ*llh|*lÕ*y≈lld*w|x. "|*l
nh|*l Õ*©*lwWÁx Ax•h˘¡x•*lÆÕ*Ï˘mr.

22. 137
138
ı…Õ*Ï ¡*•mh¡*l¿*ÕJe Õ*l *∏§ * Ì*hÌ*mdx≈l ËÁxÈ W…‡<∏|*]x,
Õ*l *∏§ * Ì*hÌ*mdx Õ*ld*lw ©x“…ÌJ‹Ó*”Õ*˝œw≈l AJÁ*• Õ*lhÁ*Á**
©* h Ëhæ* nh|x … y…œ≈Re]* l d* w | x . ©* h Ëhæ* Á * * l ßx … ]x
≈Re|*a]*•, ©*hËhæ*|* ı≈lÕ*l " *l©*y©*ld*wÕx. Õ*l *©*l§
Õx•|*ml Ó*Ï©*w¡*|* ËÁxÈ Ùhœ©*lÕ*Ï|*l, *hd*]* EJ B "|* *lø
Vy…˘∏|* "hÁ*f, "Õ* *l ]xÎ#x“ ı#Ja‚|*Âr Vy…˘©*lÕ* ©*Õ*l≈l,
ÃxfiÀ≈R|* Áxx≈l, ]xΠ* ËÁxÈ Õ*ld*lw $hÁxrh¶B *Âr ÕJ©*ÕJe]*lÕ*
]xÎ#x“≈l ı|xv…¿*¡*, $hÁxrh¶B * WÌJ]*|* Ex•dxÁx ©xÚ…fihe *
WÌJ]*, ©xÚ…fihe * *hd*]* Ó*Õ*vd* OV]*Á** ËÁxÈ, Õ*llh|x
|x … Õ* | J]* l Õ* l ]* Á * * l , ¡* < ≈l ]x • …Á* | * ∂©* Ò dx ” , Õ* l l¡* w
ÕJ≈ll©*hÌJ]* Õ*ld*lw 'Ó*¿*Õ*l * Ø…Áx Õ*llh|*lÕ*y≈llÕ*Ï|*l.
|x … Õ* | J]* l Õ* l ]* | * WÌJ]* ÃJ]* d * | * ∂#x • π … ]J|* x * Ó * Ï
d*]*lÕ*Ï|*l. |x…Õ*|J]*l Õ*l]*Á**l ßxx≈llÕ* Ó*”|x…¿*, |x…Õ*|J]*l
Õ*l]*|* WÌJ]*˘h|* ∂#x•π…]J ©*Wl…Ó*W]*lÕ* Õ*R≈RÕ*œ≈lÂr
"|x “ Îd* ∂¿* ” Õ* l ©Jµ P ∏|* ©J“Wl WÕx … ¡J * h |* ] * x * Ó * Ï
Õ*llh|*lÕ*y≈llÕ*Ï|*l. ~¡JÁ*”dx Õ*ld*lw æJC * Õ*ld*lw "|x“ Îd* Ë”A*π *
WÌJ]* ©*lD≈lËA*l|*l. Õ*llh|x d*¡*<‚ $h˘”≈l WÌJ]*|*Âr
Õ* l l* l Á* Ë A* l |* l . "|* l ∂#x • π … ]J|*  r ≈ l Õ* C àÌJ]* | *
W±*≈lÕJe≈l• WÌJy©*ËA*l|*l. ¡JÕ*l ¡x•”…æ*Á** WÌJ]*
Õ*llh|*lÕ*y≈llÕ*Õ*Ï.
Õ* © * l w Õ* l d* l w gAx Á x AJ]* l d* w | x . $|* ] * Â r ~¡JÁ* ” dx ≈ ll
ı]*hd*]*W]*˘|*a]*• & ÷mr|*]*Âr≈l• ©*hÌ*y©*lÕJÁxÈ nh|*l
y…œ≈l ~¡JÁ*”dx $]*ld*w|x. dxÎmæJ]x≈lhdx WÌJ]*Á**l nh|x…
W±*≈l|* Õxl…#x A*y≈llœw|*a]x ë~¡JÁ*”dxí>lh|*l ¡*]x≈llÕ*]*l.
©Jæ*¡*]*l d*Õ*lπ Õ*l *©*l§ nh|*l WÌJ]*˘h|* Õ*lÁ*|x•h|*]* Õxl…#x
A*y≈llœw|*a]x "|* *lø Õx•|*Â * W±*≈l|*Âr Ó*Ï *¤ ©*hÌ*y©*lÕ*hdx
Õ*Rf Õ*llh|*lÕ*y©*ßx…¡*l. $|*¡xÚ ë∂æJCœπ¡* ©Jæ* xí ÷h|*l
¡*]x≈llÕ*]*l. $|*¡xÚ ë>•…ÁJÃJC©*íÕxhd*m• ¡*]x≈llÕ*]*l. $|*¡xÚ
ëæJ]*‚ Õ*ld*lw æJC *íÕxh|*• ¡*]x≈llÕ*]*l. $|*yh|* ©*Õ*RÜ ∏µœ
"≤*ÕJ d*ly…≈R ∏µœ Ó*¶x≈llÕ*]*l.
$±xÀmrÕ*˙ ¡*‚l∆ P*l‡©*lÕ*Ï|*]*Âr Õ*lle|*l b¶*lÕ*Ï|*l.
Õ*l *∏§ * ¡J≈lv Õ*ld*lw Õx…Á* gØ©*ml "©Jæ*CÕJ|*±*lÀ
œ…¡* < ∆ Á * œ ›lh|* Ì*  ©* l Õ* Ï |* l . "|* l nh|* l Õ* © * l w Õ * * l ø
dxÁx|*l¡x•h¶*l "|*yh|* nh|*l ÃJÕ* x d*≈Ry∏ Õ*ld*lw "|*]*
©*A*ÕJ©*|* Õ*llÿJhd*]* & Õ*©*lw Õ*ld*lw gAx bÛlÀ, Õ*ldx•wh|*l
~¡JÁ*”dx≈l *lø nh|*l ı˘v±*À bh|*lW *Âr ∏µ]*Áx•D©*ml,
ÓJ”]*hÃ*|* ˘ *Á**Âr Õ*l *©*§ *lø nh|x… Õ*©*lw "≤*ÕJ bh|*lW *
"œ… ©*Wl…Ó* ©*ld*wml Ó*Ï *¤ Ó*Ï *¤ d*]*lÕ*Ï|x… ~¡JÁ*”dxÁJe $]*lÕ*
Õ*llVC W±*≈l. $|*l *Õ*lπ Á*ly≈Re]*ßx…¡*l. Õ*l *©*l§ nh|x…
Õ*©*lwW * Õxl…#x ¡x…h˘”…¡*˝d*ÕJÁ*lÕ* ©*Õ*l≈l, nh|*l ˘Õ*©*
mà©*lÕ*Ï|*l. $|*lÕx… ıÕ*lπ ı]*hd*]* Õ*ld*lw ˘…ÔvÕJ|* ©Jæ* xÁx
|x•]xd* M*m. Ó*¶x|* ∂ *h|* Õ*Ωv©*ml "©Jæ*C. ı…Õ*Ï ¡*lÙv≈l
ËÁxÈ Ùhœ©*lÕ* ©*Õ*l≈l ıÕ*lπ ÷mr WÌJ]*Á**l ¡x…Õ*m ¡*lÙvÁx
Õ*Rd*”W]*Â. ∂ ©*Õ*l≈l Õ*lÁ*|x•h|*l Õ*©*lw ©*hËhÜ W±*≈l
‡hÙd* • w ©* l D≈l˘]* Â . Ùhd* x Á * * l nh|* l ı˘v±* À
Õ*RÁ*v|*Âr]*ßx…¡*l. dxÎmÕ* *lø nh|*l ÓJdx”›lh|* Õ*ldx•wh|*l
ÓJdx”Áx ©*ly≈llÕ* ©*Õ*l≈l $]*lÕ* æJ]x≈lhdx Õ*ld*lw ı]*hd*]*
¿* Ë a ı…¶* l Õ* Ì* Ù v * Ôh®J J|* | * h dx WÌJ]* Á * * l
Õ* l lh|* l Õ* y ≈lßx … ¡* l . nh|* l W±* ≈ l ©* h ËhÜ " x … ¡*
WÌJ]*Á*D|*a]x Ó*]*ÕJemr. ıÕ*lπ ¡*mÒ xÁ**l ¡*fÕxl≈RÁ*Â Õ*ld*lw

23. 139
140
W±*≈l ©*hËhÜ nh|x… ¡*mÒ x›l]*Â. & ¡*mÒ x ©*A* Ë]*˘|*a]x,
ı…Õ*Ï ©*Õ*RÜ ∏µœ Ó*¶x≈llWy. nh|*l ¡*mÒ x≈l æJC *¡xÚ
ë©*W¡*mÒñ©*Õ*RÜí>lh|*l ¡*]x≈llÕ*]*l. $|*l ÓJ”]*hÃ*|* A*hd*.
≈RÕJÁxÈ & nh|*l gAx "≤*ÕJ ¡*mÒ x≈ll ı JvÕ*lÕJe,
≈RÕ* gAx≈l• ıÕ*lπÂr $]*˘|*a]x, Õ*l *©*l§ ¿*• *CÕJÁ*lÕ*Ï|*l.
Õ*R *∏¡* ¿Jhœ |x•]x≈llÕ*Ï|*l. & WÌJ]*]*Ød* ∏µœÁx Ó*d*hflÂ
Õ*lA*√v≈l ë]Jfl>•…Á* ∏|J—hd*íÕx *løÕ*]*l. & ¿*• *CÕ*˝œw Õxl…#x
d*mlP Õ*l *∏§Áx ¿*‡w Õ*ld*lw |Jy ˘…Ó*ÕJe]*lÕ* Õ*l *∏§ *
Ì*ÛlÕ*fi¡xÁ** *lø ©*Õ*RæJ *˘h|* W…‡<©*lÕ* Ó*Ï]*l±x•…d*wÕ*l
"≤*ÕJ Ë”A*π * *lø Á*l]*lœ©*ßx…¡*l. "h|*]x Õ*Rd*” Ê…Õ* *|* "œ…
Á*y±*s ∏µœ Õ*llÛlÀWy. ≈RÕ* y…œ≈Re ©*•≈lv * ©Jıæ*C|*Âr
$|*a ı…]*l, "Õ* * ¿JVÕ* *lø Ó*¶x≈llÕ*hdx, Ël˘— fl¶* "≤*ÕJ
"ܱJs * ∂d*πıh|* Ó*”¡J¿*Õ* *lø Ó*¶x|*l ÌxÎd* *CW|*ahdx dx•…]*ld*w|x.
Ël˘—≈l " *lÃ*Õ*˘h|* Ó*”œM*m Ax•h˘|* EJk *Õ*Ï Ël˘—≈l
Õ*l•mÕJe]*ld*w|x. $h≤* fl¶*Ël˘—≈ll EJk *W|*ahdx dx•…]*ld*w|x.
$|*l ıflÕJ|* ©*d*C. Ó*˙Õ*v¡Jm|* tl√Á**l æxÎ≈lv Õ*ld*lw
>•…Á*˘h|* Ax…D|* Øh|*• æ*Õ*lv|* ∏|J—hd*W]*ld*w|x. $|* *lø
Ó*OoÕ*l |x…¿*|* ]*A*©*CÕJ˘Á**l Õ*ld*lw Õ*l *¿JC©*iflk]*l &Õ*]xÁ*•
"yœ]*lÕ*Ï˘mr. "Õ*]* ∏µœ ¡*d*wmÂr ¡*l]*l¶*]*l A*l¶*l¡Jf|*hdx
∂e|x. "Õ*]*l Ax…*ldJw]x ñ ëëËl˘— Õ*ld*lw WÕx…¡*|* *hd*]*
≈RÕ*Ï|*• $]*lÕ*Ï˘mr. WÕx…¡*Õ*Ï "hœÕ*l.íí "Õ*]* ∏|J—hd*
"Õ*yÁx Õ*Rd*” $]*Â. $h|*l "≤*ÕJ Õ*llh|x≈R|*]*• ©*d*CÕ* *lø
nÓ*Ò#x…ßx…¡*l. $|*¡xÚ ßx…]x Õ*RÁ*vÕx… $mr. ¡xmÕ*Ï d*d*“EJkıÁ**l
Õ*ld*lw Õ*R *∏¡* d*flk]*l Ël˘—≈ll Õxl|*lDıh|* A*y≈lld*w|x
÷h|*l ÃJW©*ldJw]x. ÷h≤* ¡*•”]* Õ*ld*lw AJ©JC©*Ò|* ∏|J—hd* !
Ex•…f Ël˘—≈l Ó*”Õxl…≈lñ©*lÓ*w Ó*”EJkÕ*©xµ≈l *lø nPÒ¡x•*lÆdJw]x.
$|* *lø Øh|*• tl√Á**l Ó*Ï]Jd* * ¡Jm˘h|*m• "yœ|Ja]x.
∂d*π *hdx Ël˘—≈ll ©*“≈lh Ó*”¡J¿*Õ*mr. "|*l Õ*ldx•wË^yh|*
÷]*Õ*ml Ó*¶x|*l Ó*”¡JO©*ld*w|x. $|*l Õ*lxÁJm|*Âr ¡JΩ©*lÕ*
ßxh‡≈l A*l*|*hdx. ∂d*π *l ©*•≈lvıÁx ©*•≈lv *l Õ*ld*lw
Ó* ” ¡J¿* Á * D Áx Ó* ” ¡J¿* * l , Ó* ] * Õ * l Ex • C…œ, " * h d* E x • C…œ,
©*“≈lhEx•C…œ.
Ó*Ï *¤ Õx•|*m x≈l W±*≈l¡xÚ Ë]x•…‚. ≈RÕJÁxÈ ı…Õ*Ï
¡*lÙv≈l ËÁxÈ ~¡JÁ*”dx›l]*lÕ* ©*Õ*l≈l Õ*ldx•wh|*l Õ*©*lw
©*hËhÜ W±*≈l Ë]*˘]*Â. ¡*lÙv bÛlÀ Õ*ldx•wh|*]* ËÁxÈ
Õ*l *©*l§ A*y≈llœw]*lÕ* ©*Õ*l≈l. Ó*Ï *¤ Ó*Ï *¤ ¡*lÙv≈l ©*hËhÜ
W±*≈l Ùhœ©*ml ÷x›ly. ı…Õ*Ï Á*l#Jb A*•W * Õxl…#x æJC *
Õ*R¶*lœw|*a]x, ¡x…Õ*m Á*l#Jb≈l ËÁxÈ Ùhœ∏y. ıÕ*lπÂr Ó*Ï©*w¡*|*
ËÁxÈ WÌJ]*W|*a]x, ¡x…Õ*m "|*]* Õxl…#x $]*Â, "|*l bÛlÀ
Õ*ldx•wh|*]* Õxl…#x Á*Õ*l * $]*ßJ]*|*l. ı…Õ*Ï ]x…f>•… ËÁxÈ
WÌJy©*lÕ* ©*Õ*l≈l, ¡x…Õ*m "|*]* ËÁxÈ>l… $]*Â. ıÕ*lπ Õ*©*lw
©*hËhÜ W±*≈lÁ** WÌJ]* ©*hÓ*˙‚v Õ*lle∏y. ıÕ*lπ Õ*l *©*l§
nÓ*ÏÒÕ* ≈RÕ*Ï|x… W±*≈l dxÁx|*l¡x•DÆy. ©JÕ*¡J¿*ÕJe ıÕ*lπ
Õ*l *∏§Áx "Ød*ÕJÁ*lÕ* ≈RÕ*Ï|x… W±*≈l dxÁx|*l¡x•h¶*l, "|*]*Âr
Ó*Ï *¤ Ó*Ï *¤ "à]*lÙ A*lfiÀ∏¡x•DÆy. ©Jæ*CÕJ|*±*lÀ Õ*l *|*ÛlÀ
Õ*Rf¡x•DÆy. ÷mr]*• Ax…*lÕ*hdx, ëënh|*l ©*Õ*l≈l nh|*l Õ*©*lw
dxÁx|*l¡x•h¶*l "|* *lø Õ*l *¤Ó*˙Õ*v¡* ∂Ì*y∏yíí. ı…Õ*Ï ≈RÕ*Ï|x…
W±*≈l dxÁx|*l¡x•h¶*]*• "|*¡xÚ ©*hÓ*˙‚v ıÕ*lπ d* *l, Õ*l *
"Pv∏y. ©*hÓ*˙‚v ~¡JÁ*”dx›lh|* ∂Ì*y∏y, ≈RÕ*Ï|* *lø
Õ*ldx•wË^]*l ∂]*l dJ∏ *Âr Õ*R¶*lÕ*Ï|* *lø ı…Õ*Ï ıæJ *ÕJe
©* Õ * l ≈l¡* Ú * l ©* y ∏, nx Æ ≈l y…œ›lh|* "æ* v dJ∏ *  r

24. 141
142
Õ* l le©* l Wy. $|* l >•…ÁJÌ* ] * I x . ıÕ* l π * l ø Ó* ” W…‚
>•…e>lh|* l Ó* y Á* Ω ©* # JÁ* l Õ* Ï |* l . ı…Õ* Ï ≈RÕ* Ï |x …
W±*≈lÕ* *lø "Ã*C∏©*lœw]*lÕ* ©*Õ*l≈l ~¡JÁ*”dx›lh|* Œ˘y.
Õ*l *©*l§ Õ*ldx•wh|x¶xÁx A*y|J¶*|*hdx ÷Ì*o]*Õ*Ø∏y. ıÕ*lÁx
¡x…D©*lÕ* ÷mr ¿*ËaÁ** *lø d*DÆy. nh|*l bh|*lW *Âr |*˝√À≈l *lø
~¡JÁ*”Áx•D∏y. ¡*‚l∆Á**l Ì*©*˘]*Â, nh|*l W±*≈l|* ËÁxÈ
"Ã*C∏©*lÕ* ©*Õ*l≈l ¡Já "≤*ÕJ ∏ØœhfÁ**l "≤*ÕJ ıÕ*lπ
Áxx≈l * ËÁxÈ WÌJ]* Õ*R¶*ßx…fy. ∂ ©*Õ*l≈l & flÁ*d*lw ıÕ*lÁx
¿*• *CÕJe]*Â. & y…œ ~¡JÁ*”dx $]*Â. $|*l ı]*hd*]*
Ó* ” ≈ld* ø ˘ h|* mà©* l Õ* Ï |* l . dx • h|* ] x Õ* R f¡x • * Æ ßx … fy.
÷|xÁ*lh|*ßx…fy. fl≈lÁ*D©*lÕ*Âr d*¶*ÕJÁ*ËA*l|*l. ¿Jhd* Õ*ld*lw
©*Õ*RæJ *˘h|* ¡J›ly (ıy…‡<∏y). ]x•…Õ*XB *Á*]*Õ* *lø nh|*l
˘ *|*Âr ¡*fiÀ]*lÕ*Ï˘mr. ÷mr¡*•Ú ©*Õ*l≈RÕ*¡J¿* ßx…¡*l. ıÕ*lπ
∂Ì*]*Ix≈l *lø nh|*l ˘Õ*©*Õ*˙ b¶*ßx…fy. ı…Õ*Ï " J]x•…Á*C
˘h˘]*lÕ* ©*Õ*l≈lÕ*˙ b¶*ßx…fy. $h˘ * "Ó*fl≈lÕ*Ï Õ*llh˘ *
fl≈l¡xÚ Jh˘≈RÁ*lÕ*Ï|*l Õ*ld*lw $h˘ * "©JÕ*l≤*Cv JD *
ıÕ*lπ ¿*‡wÁx ¡J]*‚ÕJÁ*lÕ*Ï|*l. "W]*d*ÕJe ¿*”Wl©*l, Õ*llh|x ßJ,
∏hA*|*hdx ÔÊv©*l. æxÎ≈lvÕJe]*l, æxÎ≈lv˘h|* Õ*ll *ø¶x.
mÕ*mW¡x›lh|* $]*l. "d*lC *ød*ÕJ|* Ã*W±*C ı *ÁJe ¡J˘|x.
∂Ì*y©*l, " *lÃ*W©*l, ∂ *h|*Ó*¶*l. >•…e≈RÁ*l "≤*ÕJ
flÁ* œ w *  r Õ* R * C dx Ó* ¶ x Õ * (flÁ* | * “ h|* C ) Õ* C ‡w ≈ RÁ* l . &
y…œ≈RÁ*ml J *l ı *ø *lø d*≈R]*l Õ*R¶*lÕx. J *l Ax…D|*hdx
" *l©*y©*l. ÓJ”Õ*RΩ¡* Ó*”≈ld*ø Õ*R¶*l. ÷|xa…*l, ÷Ì*o]*˘h|*
$]*l. "Õ* * " *lÁ*”A* ¡J˘|x. Ó*”¡J¿* Õ*ld*lw "Õ*l]*d*“|* Œ * *ø
Õ*lÁ*lÕx… ! Ë”A*π Õ*llA*•d*v ©*Wl…P©*lœw|x. ©*|*C ßx*e * 3,30]*
©*Õ*l≈l ∂d*π * Õxl…#x ~¡JÁ*”dx ©*π]*Ix Õ*ld*lw $ÌJ‹¡*˝√ Õ*ld*lw
Õ*l *©*l§ ı≈lhœ”©*ml ©*y≈R|* ©*Õ*l≈l. W…]J©* *|*Âr ¡*•]*l.
Ó*”≈ld*øÓ*˙Õ*v¡* ∂Ì*]*Ix Õ*R¶*l. ı *Áx fl≈lÕ*Ï ¡J˘|x. ©*æ*C
J *l ı *Áx b…x•Ú¶*lÕx. ı *ø Õ*l *∏§ * '|x“…Á*Á**l Ë”A*π *Âr
Õ*ld*lw EJk J *h|* ©JÁ*]*|*Âr Â… *ÕJÁ*Â Õ*ld*lw |xÎW… " *lÁ*”A*
mà©*Â.
∂d*π©*h≈lÕ*l >•…Á*
$h˘”≈l ıÁ*”A*Õ*Ï*ÆÕ* *l xΩ*ev¡*ÕJe ©* JC∏ "≤*ÕJ tl√
$|*ahdx. "Õ* *l $h˘”≈l ıÁ*”Ø©*lÕ* Ó*”≈ld*ø Õ*R¶*lÕ*Ï˘mr.
$h˘”≈lÁ**l ÷mr ©*Õ*l≈l ¿*• *C Ùd*w|*Âr 'D≈llÕ*Õ*Ï.
©Jæ*¡* *l ÓJ”]*hÃ*|* ˘ *Á**Âr $h˘”≈lÁ** *lø Ó*”≈ld*ø˘h|* d* *ø
ı≈lhd*”‚|*ÂrÛlÀ¡x•*lÆÕ* *l. $h˘”≈lÁ**l ©*“d*hd*”ÕJe ~ * *•ø
Õ*R¶*#J]*Õ*Ï. $h˘”≈lÁ** *lø ıÁ*”Ø©*ml Õ*ld*lw fl≈l Ax•h|*ml
Õ*l *∏§ * ıÁ*”A* "œ… "Õ*¿*CÕJe ßx…¡*l. $ÌJ‹¿*‡w›lh|* Õ*l *©*§ *lø
$h˘”≈lÁ*Dh|* |*•]*W¶*ËA*l|*l. "h|*]x ı…Õ*Ï $h˘”≈lÁ**
ßJæx›lh|* |*•]*W]*lWy.
"EJkı≈l• ©*A* ¡*±*À|J≈l¡* ∂Ì*]*Ix "≤*ÕJ Õ*”d*Á*Dh|*
Õ*©*lw ©*hËhÜ $h˘”≈lÁ** *lø ı≈lhœ”∏¡x•*ÆËA*l|*l. $|*]*hdx
"¿*¡*w Õ*ld*lw ]x•…e≈l $h˘”≈lÁ**l OÖmÕJe]*lÕ*Ï|*yh|*
"Õ*ÏÁ** Ó*”ÃJÕ* "Õ* * Õxl…#JÁ*#J]*|*l. ∂|*]x Õ*©*lwÁ** Õxl… *
]*lÙ "≤*ÕJ nmÕ*Ï Õ*R≈lÕJÁ*lÕ*Ï˘mr. ∂|*]x ∂d*πEJk *
Ax•h˘|* >•…e≈ll, $h˘”≈l ©*hËhÜ Õ*©*lwÁ** Õxl… *
nmÕ* Ï ©* A * ©* h Ó* ˙ ‚v J¿* Õ * R f¡x • hf]* l dJw x . ]Jfl *
VEJ x ≈ l * l ø ¡JÕ* m lÁJ]* ] * l ¡J≈llœw | * a ] * • , ÌJIJ¡* <

25. 143
144
|*]x•…¶x¡x•…]* ßx]*Á*lÁx•D©*lÕ* y…œ›lh|* "Ó*A*y©*lÕ*hdx,
WÕx … Ì* J ¿* ‡ w Ax • h˘|* >•…e≈ll, Ó* ” ≈ld* ø ˘ h|* d* * ø
$h˘”≈lÁ** *lø ı≈lhœ”∏¡x•hf|*a]*•, |*l±*À $h˘”≈lÁ**l
Ë#JdJÚ]*˘h|* "Õ* * Õ*l *©*§ *lø Áx|*lab¶*lÕ*Õ*Ï. W¿J“Wld*”
tl√≈ll ¡*˚x•…]* d*Ó*©*l§ ∂Ì*y©*lœw|*a]*• ©*“ev…≈l "Ó*§]x
Õxl… *¡x≈l ∂Á*Õ*l *˘h|* WÌ*Âd* J|* *l.
÷x≈lld*wÕx. ]*≤*|* ©J]*Ö≈ll |*l±*À ©*“ÃJÕ*|* ¡*l|*l]xÁ**
mÁJÕ*ll d* *ø A*dx•…fi≈lÂrÛlÀ¡x•h¶*l $Ù‹∏|* ©*µ*Õ* *lø
©*l]*‡<d*ÕJe Õ*llÛlÀÕ*hdx, WÕx…¡* Õ*ld*lw ÕxÎ]JÁ*CW|*a ©Jæ*¡* *l
ßJA*C W±*≈l ©*hËhÜ Õ*©*lwÁ** *lø Ó*y…‡<∏, |*l±*À $h˘”≈l
©*hËhÜ Õ*©*lwÁ** *lø J¿* Õ*Rf, "Õ*l]*d*“¡xÚ ~]*ldJw x. ≈RÕ*
y…œ≈Re ∂Õxl≈ll ∂Ó*dJÚm|*Âr d* *ø ÷mr |x…A*Õ* *lø d*¡*<‚
n*Áx ÷x|*l¡x•*lÆÕ*hdx; ıOod* EJk * Ax•h˘|* >•…e≈ll
$h˘”≈l ©*hËhÜ Õ*©*lwÁ** ©*hÓ*¡*v Ëh|* d*¡*<‚ n*Õ*llV Je
b¶*ldJw x. "Õ* *Âr ©*Õ*R * Õ*ld*lw Ó*Wd*” œ*lÕ*D¡x $]*ld*w|x.
]Jfl *l Õx•|*ml d* *ø "]*Õ*l x≈l AxßJ^eml Õ*llÙo, *hd*]*
Ù¡*Ú |J“]*Á** *lø Õ*llÙo¡x•h¶*l, Ó*]*‡…≈l]* Ã*≈l]*Ød* Je
Õ*l *∏§ * ¿Jhd*dx Ó*¶x≈lldJw x. ∂ ©*Õ*l≈l "Õ* * ÕxÎyÁ**l
"≤*ÕJ |*]x•…¶x¡x•…]*]*l "Õ*ıÁx ÷]*¶*l ËÁx≈l#J]*]*l "≤*ÕJ
dx•h|*]xÓ*f©*#J]*]*l. "|*]*hdx >•…e≈ll "¡*l<Ë— "≤*ÕJ dJCÁ*
Ê…Õ* * *¶x∏, $h˘”≈lÁ** *lø ıÁ*”Ø∏, |x…A*Õ* *lø Ó*Wd*”ÕJe
$ÛlÀ¡x•*lÆÕ* *l. Õ*llh|x ∂dJπ *h|*|*Âr x#x∏ Ó*]*Õ*l¿Jhœ≈l
©*lV " *lÃ*W©*lÕ* *l.
≈RÕ* y…œ≈Re Ù¡*Ú Õ*lÁ*l d* *ø dJ›l≈l Õ*lfmÂr
©*l]*‡<d*ÕJe Õ*ld*lw ©*lVÕJe $]*lÕ*hdx; pflA*e…]*|J]* ˱*s
Ó*]J¡*”Wl "hÁ* ]*¡*<¡*]* Õ*læ*CW]*lÕ* ©*Õ*l≈l ©*hÓ*˙‚v
¿*]*IJÁ*d* J|* ©Jæ*¡* *l, ¿Jhœ≈lÂr x#x©*lÕ*Ï|*]* Ex•dxÁx d* *ø
$h˘”≈lÁ** Õxl…#x fl≈l Ó*¶x≈lldJw x. & ¡J]*‚¡JÚe e…dx≈lÂr
O”…¡*˝±*∆ *l "fllv *ıÁx & y…œ œD©*ldJw x ñ ëë$h˘”≈lÁ** *lø
ıÁ*”Ø©*mÒÛÀ Õ*R *Õ* * *øÂr ∏µ]*ÕJe x#x©*ldJw x. "Õ* *l Ó*Wd*”
œ*lÕ*D¡x Ax•h˘ $h˘”≈lÁ**l "Õ* * "Ü… *|*Âr]*ld*wÕx.íí
$h˘”≈lÁ**l ßJA*C ∂¡*±*vIxÁ*DÁJe Ó*”≈lœø©*ld*wÕx.
"|*¡JÚe "Õ*Ï "EJkı Õ*R *Õ* * *lø ßJA*C Õ*©*lw ©*lV¡JÚe
A* d x • …fi≈lÂr ] * | * $h˘”≈lÁ* * l Õ* R * Õ * * * l ø J¿*
Õ*R¶*ld*wÕx. $h˘”≈l ©*hËhÜ Õ*©*lwÁ** WÌJ]* |*l±*Àd* *|*
Õ*l•m. $h˘”≈l ıÁ*”A*˘h|* ¿Jhœ Õ*ld*lw ∂ *h|* mà©*ld*w|x.
$h˘”≈l "Ü… * J|* Õ* l * l ±* C nh|* l ıWl±* æJC *
∂Ì*y©*#J]* *l. $h˘”≈l ıÁ*”A*˘h|* ¿*‡w, ∂hd*y¡* ¿Jhœ, d*˝Pw
|x•]x≈llÕ*Ï|*l. ~¡JÁ*”EJk *¡xÚ x]*ÕJÁ*lÕ*Ï|*l. ∂d*π©*h≈lÕ*l
Ax•h˘|* >•…e≈ll d* *ø $h˘”≈lÁ** *lø Áx|*la " *hd* ¿Jhœ
Õ*ld*lw ∂ *h|* Ó*¶x≈llÕ* *l.
~¡JÁ*”dx≈l ©*mlÕJe ∂Ì*]*Ix
ıÕ*lπ |x…A*|* n*e * ≈RÕ*Ï|x… nh|*l ÃJÁ*¡JÚÁ*Â "≤*ÕJ
ßJA*C ≈RÕ*Ï|x… nh|*l Õ*©*lwW * Õxl…#x ~¡JÁ*”dx ∂Ì*y∏y.
¡xmÕ*Ï ©*Õ*l≈l|*Õ*]xÁx ∂ Õ*©*lwW * Õxl…#x ıÕ*lπ Õ*l *©*l§
∏µ]*ÕJe]*Â. $|*¡xÚ ë~¡JÁ*”dxí>lh|*l ¡*]x≈llÕ*]*l. $|* *lø
Ó*”œıd*C ∂Ì*y©*ßx…¡*l.

26. 145
146
Õx•|*ml nxÆ≈l *¶*dxÁ*Dh|* Õ*l *©*l§ Ó*Wd*”ÕJe]*Â,
Õ*llh|x ~¡JÁ*”dx ∂Ì*y∏y. Ó*Wd*” Õ*l *©*l§ $]*|x ∂Ì*y©*lÕ*
~¡JÁ*”dx›lh|* #JÃ* |x•]x≈llÕ*Ï˘mr. ¡xmÕ*Ï ]*A*©*CÕJ˘Á**l
~¡JÁ* ” dx ∂Ì* y ©* l Õ* ] * l , ∂|* ] x "Õ* ] * l nx Æ ≈l * ¶ * d x
Ax•h˘]*lÕ*Ï˘mr. & ¡J]*‚˘h|* "Õ*]*l ∂æJCœπ¡* Õ*RÁ*v|*Âr
Õ*llh|*lÕ*y≈llÕ*Ï˘mr. ≈R]*l ∏µ]*ÕJ|* ∂©* *|*Âr ¡*•]*lÕ*]x•…,
Jf…¿* l ˘— Ax • h˘]* l Õ* ] x • … Õ* l d* l w ÓJ”IJ≈RÕ* l |*
∂Ì*]*Ix›lh|* ÓJ”‚|* ı≈lhd*”‚ Ax•h˘]*lÕ*]x•…, "Õ*]*l
~¡JÁ*”dx≈l *lø ı]J≈R©*ÕJe Ó*¶x≈llÕ*]*l. Õ*l *¿JoÓ*mCÁ**l
ıÕJ]*Ix≈R|*]x ~¡JÁ*”dx≈ll ˘…ÔvÕJÁ*lÕ*Ï|*l. W…]*CÕ* *lø
¡JÓJf¡x • h¶* ıflÕJ|* Ë”A* π Ì Jy "œ¿x ” …±* s ~¡JÁ* ” dx
Ó*¶x≈llÕ* *l.
nË^ WEJkı Õ*l *∏§ * ~¡JÁ*”dx›lh|* " x…¡* Ax•©*
Õ*©*lwÁ** *lø Á*l]*lœ©*ldJw x. ~¡JÁ*”dx≈l Õ*llÿJhd*]* ©*•µm
Õ*l *∏§ * Ó*|*]*Á** *lø bÌ*lod*w Ax•…Á*ldJw x Õ*ld*lw Õ*l *∏§ *
"hd*]J*|*Âr æ*lÕ*ll¡*ld*w Á*lA*C EJk * Ó*¶x≈lldJw x. "Õ* *l d* *ø
Õ*l *∏§ * ÷mr ¿*‡w≈l *lø ¡x•”…Ñ…¡*y∏ Õ*©*lwW * Õxl…#x A*y∏,
"|*]* Á*lÓ*w Õ*ld*lw "hd*]J*|* W±*≈lÁ** *lø ¡*h¶*lØf≈lldJw x.
dJxπ›lmr|* ¡xmÕ*Ï Õ*l•Vv W|JCÖvÁ**l, ≈RÕ*Ï|x… Ó*|*—œ
Õ*ld*lw ©JÕ*R *C xÎœ¡*dx " *l©*y©*lÕ* d*]*ßx…œ Ax•h|*|x ~¡JÁ*”dx
∂Ì*y©*ml dx•¶*Á*ldJw]x. $|*l ËA*l |x•¶*T d*Ó*ÏÒ. xÎœ¡* Ó*˙‚vdx
Ax•h|*lÕ*Ï|*l Ó*”Õ*llVÕJe]*lÕ*Ï|*l.
ı…Õ*Ï |x…A*|* n*e * ≈RÕ*Ï|x… ~*l ∂æJCœπ¡* ¿*‡w
¡x…h|*”Á** (Ì*¡*”Á**) Õxl…#x ~¡JÁ*”dx ∂Ì*y©*ßx…¡*l. ~¡JÁ*”dx≈l
∂Ì*]*Ix≈lÂr ÷Ì*oy¡x≈l ÓJd*” Ó*”Õ*llVW|x. ≈R]*l d*Õ*lπ
EJÁ*”dx "≤*ÕJ ÷Ì*oy¡x≈l ¿*‡w≈l *lø ßxx∏¡x•*lÆdJw]x•,
"h≤*Õ*]*l Ìx Jøe ~¡JÁ*”dx Ó*¶x≈lldJw]x. ≈RÕ* Õ*l *l±*C
Õ* l x • …W¡J]* Õ* l d* l w "œ… ¡* m Ò JÕ* l ≈l WÙd* ” ©* “ ÃJÕ*
Ax • h˘]* l dJw ] x • , "Õ* ] * l nh|* l ıWl±* ©* Ø d* ~¡JÁ* ” dx
Ax•h|*#J]*]*l. "Õ* * Õ*l *©*l§ Õ*lhÁ* *hdx ©*|J Ì*hÌ*mW]*ld*w|x.
≈RÕ* * l ¿* • * C Ùd* w Ax • h˘]* l dJw x • ($h˘”≈l
©*hËhæ*˘h|* |*•]*W]*lÕ*Ï|*l) "h≤*Õ* *l ~¡JÁ*”dx Ó*¶x≈ll
dJw x. ∂æJCœπ¡* Õ*RÁ*v|*Âr A*hd* A*hd*ÕJe nh|x•h|*l ÕxlfiÀml
Õ*llh|*lÕ*y≈lßx…¡*l. ©*y≈R|* *¶*Õ*D¡x, ∂©* * ∏µœ, '∏]JÛ|*
ı≈lWld*dx Õ*ld*lw ¿*• *C Ùd*wÁ**l ÓJ”]*hÃ*|*Âr Ël J˘
≈Re]*Â. "h|*]x Õ*Rd*” ~¡JÁ*”dx Õ*ld*lw æJC *|*Âr fl≈l
©*hÓJ˘©*ml ©*lh|*]* ]*Ì* x Õ*Rf¡x•h¶*hdJÁ*lÕ*Ï|*l.
~¡JÁ*”dx≈l ©*mlÕJe Õ*læ*CÕ*lÕJe $y∏¡x•hf]*lÕ*
Õ*©*lwW * " *lÓ*∏µœ≈lÂr≈l• ©*A* x•…¶*ßx…¡*l. Õ*R *∏¡*
Ùd*”Õ* *lø $Ù‹∏|* d*¡*<‚ ©*π]*IxÁx Ëh|*l ımrßx…¡*l. ıÕ*lÁx Ìx Jøe
~¡JÁ*”dx≈l "ÃJC©*W|*a]x, ≈RÕ* dx•h|*]x›lmr|x ∂Ì*y©*
ËA*l|*l. ~¡JÁ*”dx≈l ∂Ì*]*Ix≈l ÓJ”]*hÃ*|* ˘ *Á**Âr ÕJÙ *
fi¡Bñfi¡B ¿*Ëa|* Õxl…#x ~¡JÁ*”dx ∂Ì*y©*ËA*l|*l "≤*ÕJ
Ex•C…œ≈l Õxl…#x ∂Ì*y©*ËA*l|*l "≤*ÕJ ıÕ*lπ Õ*l *∏§Áx Øf©*lÕ*
Õ*©*lwW * Õxl…#x ~¡JÁ*”dx ∂Ì*y©*ßx…¡*l. $|*¡xÚ ë©J¡J]* ~¡JÁ*”dxí
>lh|*l ¡*]x≈llÕ*]*l. ≈RÕ*Ï|x… Õ*©*lwW * Õ*Ræ*CÕ*lW]*|x Õ*l *©*l§
~¡JÁ*”ÕJÁ*|*l. ÓJ”]*hÃ*|*Âr ıÕ*lπ Õ*l *∏§Áx Øf©*lÕ* Õ*©*lwW *