1. inasaga-
inasaga- iva&ana saMsqaa
rija Ë maha 47 04 zaNao maatRiptR Cayaa iTLk nagar DaoMibavalaI (pUvaa--)421201
maha/47
47/04 iptR pU
Ë.0251
0251-2434929
durQvanaI Ë.0251 2434929 Email ID -: nisarga.vidnyan@ Gmail com
marazI naava maaMDUL ikMvaa maMDaoL ³dutaoMDyaa sap-´
[Mga`jaI naava Earth Boa
Saas~aIya naava Eryx johnii
ha ibanaivaYaarI sap- BausaBauSaIt maatIt rahtaoºyaacaa rMga gaDd tpikrI AsaUna laaMbaI
daona to paca fUTa pya-Mt AaZLUna yaoto yaa saapacao SarIr laaMba gaaolaakar AsaUna taoMD
inamauLto Asato.yaacyaa SaopTIcaa va taoMDacaa Aakar saarKaca Asalyaanao yaalaa
kahI izkaNaI dutaoMDyaa sap- mhNaUnahI AaoLKlao jaato.ha SaaMt p`vaR<aIcaa sap-
inaSaacar AsaUna SaotamaQaIla ]MdIr GauSaI Katao va %yaaMcyaapasaUna haoNaaáyaa ipkacyaa
va Qaanyaacyaa naukasaanaIlaa AaLa Gaalatao mhNaUna %yaalaa Saotkáyaacaa ima~a
mhNatat.

2. gaOrsamaja :- yaa sapa-ba_la janamaanasaaMmaQyao Anaok gaOrsamaja Aahot.saap
gauPtQanaacaa SaaoQa laavatao¸yaa saapacaI pUjaa kÉna %yaalaa saaoDlao kI tao
gauPtQanaacaI jaagaa SaaoQaUna kaZtaoº
yaa saapacyaa SaopTIcaa va taoMDacaa Aakar saarKaca Asalyaanao %yaalaa daona taoMDo
Asatat eka taoMDakDUna tao saha maihnao caalatao va dusaáyaa taoMDakDUna tao puZIla
saha maihnao caalatao AsaahI gaOsamaja Aahoº
gauPtQanaacaa SaaoQa Gaotao Asaa gaOrsamaja AsalyaamaULo gauPtQanaacyaa laalasaopaoTI yaa
saapacaI maaozyaap`maaNaat tskrI kolaI jaat Aaho yaa jaatIcyaa saapasa KUp
maaozyaap`maaNaavar maagaNaI AsatoºsaapaMcaI ikMmat saumaaro 60hjaar to 1laaK Épyao
[tkI idlaI jaato AaiNa hI ikmaMt laaMbaInausaar zrivalaI jaatoº
maharaYT/at naaiSak ijal(yaatIla GaaoTI gaavaat tskrI maaozyaap`maaNaat kolaI jaato¸
tsaoca gaujarat rajasqaana yaa rajyaaMmaQyaohI yaa saapacaI maaozyaa p`maaNaavar maagaNaI
Aahoº
saVisqatI :- tskrI va AvaOQa vyaapaaramauLo hI sap-jaat naYT haoNyaacyaa maagaa-var
Aaho.
³vanyajaIva´ kyada :- maaMDUL ikMvaa maMDaoL yaa jaatIcyaa saapalaa vanyajaIva saMrxaNa
vanyajaIva´
AiQainayama 1972 va sauQaarIt AiQainayama 2003 maQaIla AnaUsaiuca 4ËmaMak 12³3´
samaavaoSa kolaa AsaUna sadr AiQainayamaaMcyaa ivaivaQa klamaaMKalaI ³klama 9Ê39
43Ê51 [.´ ivaSaoYa saMrxaNa Aaho¸ tsaoca klama 51 KalaI iSaxaocaI trtUd Aaho.
pihlyaa vaoLosa gaunha isaQd Jaalyaasa 3vaYaa-pya-t kOOd ikvaaM Épyao pMcavaIsa hjaar pya-t
3vaYaa-pya-
pya pya-
dMD Aqavaa daonhI iSaxaa ekaca vaoLoca zaozavaNyaat yaotat dusaáyaaMda gaunhaM krtanaa
AaZLlyaasa 7vaYaa-pya-t kOOd va Épyao pMcavaIsa hjaar pya-t dMD zaozavaNyaat yaotaoº
7vaYaa-pya-
pya pya-
Aavaahna
tskrI AaiNa AvaOQa vyaapaar krtanaa kaoNaI vya@tI AaZLlyaasa sqaainak
laaokaMnaI javaLcyaa vanaivaBaaga Aqavaa paoilasazaNyaat %vairt tËar naaoMdvaavaI¸
vanaivaBaaga va paoilasaaMnaI tskarI AaiNa AvaOQa KrodI ivaËI krNaaáyaa r^koTcaa
CDa laavaavaa tsaoca %yaaMcyaavar (vanyajaIva) kayadyaanausaar karvaa[- kravaI.