1. Viêm khớp dạng thấp nguy hiểm hơn ở
tuổi thiếu niên
Hầu hết mọi người trong đó có rất nhiều cán bộ y tế nghĩ rằng viêm khớp dạng
thấp chỉ gặp đối với người lớn tuổi, gây đau đớn và tàn phế cho người bệnh.
Nhưng sự thực không chỉ như vậy, bệnh viêm khớp dạng thấp còn gặp cả ở tuổi
thiếu niên và có thể để lại những di chứng nặng nề cho trẻ trong quá trình phát
triển.
Đặc điểm
Hội nghị nhi khoa Quốc tế năm 1977 đã thống nhất tên gọi “Viêm khớp dạng thấp thiếu
niên” (Juvenile Rheumatoid Arthritis - JRA) để chỉ tất cả những bệnh viêm khớp mạn
tính ở trẻ em dưới 16 tuổi. Trước đó bệnh còn được gọi là viêm khớp tự phát thiếu niên
(Juvenile Idiopathic Arthritis - JIA), bệnh Still, Chauffard -Still, hay viêm khớp thiếu niên
(Juvenile Arthritis). Đây là bệnh viêm bao hoạt dịch không sinh mủ mạn tính, kết hợp
với một số biểu hiện ngoài khớp. Về bản chất, viêm khớp dạng thấp thiếu niên giống
viêm khớp dạng thấp ở người lớn nhưng khác ở kiểu phản ứng lâm sàng. viêm khớp
dạng thấp thiếu niên thường để lại di chứng teo cơ cứng khớp, viêm mống mắt gây tàn
tật suốt đời cho trẻ, là gánh nặng cho gia đình và xã hội. Vì bệnh kéo dài mạn tính nên
cần nâng đỡ về mặt tinh thần đối với bệnh nhi. Cần quan tâm đến việc học hành, phục
hồi chức năng, tái giáo dục và chỉnh hình.
Tần suất mắc bệnh
Về tần suất nói chung bệnh viêm khớp dạng thấp thiếu niên ít gặp hơn viêm khớp dạng
thấp ở người lớn. Ở Việt Nam chưa có thống kê về bệnh này, nhưng một số thống kê ở
Mỹ và châu Âu cho thấy, lứa tuổi mắc bệnh ở khoảng từ 2-16 tuổi, với tỷ lệ 1/1000 trẻ
mỗi năm, nữ gặp nhiều hơn nam. Thật may là phần lớn trong số đó thường có diễn
biến nhẹ, chỉ khoảng 1/10.000 trường hợp bệnh sẽ tiến triển nặng dần.

2. Viêm khớp dạng thấp thiếu niên ở khoảng 2 - 16 tuổi
Các thể lâm sàng và điều trị
Có 3 thể lâm sàng của bệnh viêm khớp dạng thấp thiếu niên dựa vào dấu hiệu khởi
phát. Đó là: thể viêm ít khớp (Pauciarticular) với dưới 4 khớp bị ảnh hưởng; thể viêm đa
khớp (Polyarticular) với tổn thương từ 4 khớp trở lên và thể hệ thống (systemic-onset)
với đặc điểm viêm khớp kèm theo sốt và phát ban.
Viêm khớp dạng thấp thiếu niên thể ít khớp: Thể này được xác định bởi tình trạng viêm
khớp xảy ra ở dưới 4 khớp và diễn biến qua 6 tháng. Thường xuất hiện ở các bé gái
với tổn thương ban đầu ở các khớp lớn như: khớp gối, cổ chân, khuỷu, cổ tay. Rất ít
khi tổn thương các khớp nhỏ, khớp háng và cột sống. Nếu chỉ viêm một khớp thì
thường là khớp gối, khớp sưng đau nhưng vẫn đi lại vận động được. Thể viêm khớp
này thường diễn biễn nhẹ và có thể được điều trị bằng những thuốc chống viêm non-
steroid (NSAID), nhưng nó cũng có thể gây ra hai di chứng nghiêm trọng, đó là: viêm
mống mắt và tình trạng chân bên bệnh dài hơn chân bên lành (do tổn thương viêm
kích thích sụn nối tăng hoạt động) làm trẻ đi khập khiễng.
Viêm khớp dạng thấp thiếu niên thể đa khớp: Được xác định với bởi tình trạng viêm từ
4 khớp trở lên và kéo dài trên 6 tháng, thể viêm đa khớp thường bắt đầu bởi tình trạng
sốt nhẹ kéo dài, mệt mỏi, ăn kém. Về triệu chứng ở khớp, đa số bắt đầu từ một khớp,
sau đó phát triển sang khớp khác với tính chất đối xứng, sưng đau, phù nề, có thể có
tràn dịch khớp gối, bệnh hay gặp ở khớp cổ tay, cổ chân, gối, khuỷu.

3. Về xét nghiệm cho thấy kháng thể kháng nhân dương tính ở 75% viêm khớp dạng thấp
thiếu niên thể đa khớp có yếu tố dạng thấp dương tính, và ở 25 % viêm khớp dạng thấp
thiếu niên thể đa khớp có yếu tố dạng thấp âm tính.
Chụp X quang ở giai đoạn đầu có hình ảnh mất vôi ở đầu xương và cản quang ở phần
đầu quanh khớp. Sau một thời gian xuất hiện hình ảnh khuyết nhỏ hoặc bào mòn
xương ở phần tiếp xúc giữa sụn khớp và đầu xương, hẹp khe khớp. Cuối cùng, hủy
hoại phần sụn khớp và đầu xương.
Viêm khớp dạng thấp thiếu niên thể đa khớp là thể nặng nhất do cả số lượng khớp
viêm nhiều lẫn tiến triển nặng nề. Bệnh thường tiến triển lâu dài, tăng dần đưa đến dính
và biến dạng các khớp, teo cơ nhiều. Trẻ có thể gặp những khó khăn trong các hoạt
động bình thường và cần được điều trị chăm sóc đặc biệt.
Về điều trị, điều quan trọng là phải kiểm soát được tình trạng viêm khớp càng nhanh
càng tốt. Việc sử dụng các thuốc NSAID với liều tấn công để chống viêm là hết sức cần
thiết để giảm các triệu chứng và ngăn ngừa các di chứng về sau, tuy nhiên cần thận
trọng các tác dụng phụ của nhóm thuốc này. Các thuốc chống viêm corticoid cũng có
thể được cân nhắc nhưng đây không phải là một giải pháp thực tế, do việc sử dụng
corticoid kéo dài có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt là đối với trẻ
trong thời kỳ phát triển gây tình trạng tầm vóc nhỏ bé, yếu xương...
Hiện nay, có một số chế phẩm sinh học mới được sử dụng trong điều trị viêm khớp
dạng thấp có thể được sử dụng trong điều trị viêm khớp dạng thấp thiếu niên như các
thuốc ức chế TNF alpha (etanercept, infliximab, adalimumab).
Viêm khớp dạng thấp thiếu niên thể hệ thống: Đây là thể khó khăn nhất của viêm khớp
dạng thấp thiếu niên, còn được gọi là bệnh Still. Bệnh gặp ở lứa tuổi 5 - 7, khởi phát
cấp tính với biểu hiện toàn thân là sốt cao kéo dài; các biểu hiện tại khớp như: viêm các
khớp cổ tay, cổ chân, gối, khuỷu, khớp ngón, ít thấy viêm khớp háng và không có biểu
hiện ở cột sống, các khớp viêm sưng, nóng, đau, ít đỏ, có thể có tràn dịch khớp. Kèm
theo các biểu hiện ngoài khớp: với các ban đỏ ở da, đây là triệu chứng thường gặp và
có tính chất đặc hiệu. Đó là những nốt, chấm màu hồng trên mặt da, không đau, không
ngứa, xuất hiện nhiều lúc sốt cao trong ngày rồi mất dần sau vài giờ, ban thường xuất
hiện ở thân mình, tứ chi nhất là lòng bàn tay, bàn chân. Ngoài ra còn có thể có các tổn
thương nội tạng như tại gan, lách, hạch, viêm màng ngoài tim, viêm màng bụng, màng
phổi...
Bệnh tiến triển từng đợt, mỗi đợt vài tuần đến vài tháng, theo ba cách: Sau vài đợt rồi
khỏi không để lại di chứng; Kéo dài vài năm, thưa dần rồi khỏi, có thể để lại di chứng ở
khớp; Một số trường hợp nặng dần rồi tử vong vì các biến chứng (suy tim, suy thận do
nhiễm tinh bột).

4. Chăm sóc và phục hồi chức năng
Trong vấn đề chăm sóc và phục hồi chức năng đối với trẻ viêm khớp dạng thấp thiếu
niên, thì việc giữ gìn tốt chức năng vận động của khớp, duy trì sức cơ bằng cách làm
giảm viêm tại khớp, điều trị bằng lý liệu pháp là những biện pháp quan trọng. Ngoài ra
cần chú ý đến các biện pháp ngăn ngừa và xử lý các biến chứng toàn thân, biến chứng
do dùng thuốc, các biện pháp kích thích tăng trưởng và phát triển cho trẻ, nâng đỡ tinh
thần và giáo dục gia đình biết cách chăm sóc, dinh dưỡng và luyện tập.
Cần có sự phối hợp chặt chẽ nhiều chuyên ngành trong điều trị, chăm sóc và phục hồi
chức năng như: bác sĩ chuyên về khớp, bác sĩ nhãn khoa, bác sĩ phẫu thuật chỉnh hình,
bác sĩ dinh dưỡng, bác sĩ tâm lý, chuyên viên vật lý trị liệu, nhóm công tác xã hội và
quan trọng nhất là bệnh nhi và gia đình trẻ. Quá trình điều trị, chăm sóc và phục hồi
chức năng là một quá trình lâu dài, đòi hỏi sự hợp tác tích cực của bệnh nhi và gia đình
mới có kết quả khả quan.
Hiện nay vẫn chưa có phương pháp chẩn đoán đặc hiệu đối với viêm khớp dạng thấp
thiếu niên, việc chẩn đoán thường dựa vào các dấu hiệu sau đây:
- Viêm khớp diễn tiến ở trẻ dưới 16 tuổi và kéo dài quá 6 tháng.
- Khám lâm sàng thấy các biểu hiện viêm khớp, ban đỏ, nốt dạng thấp, dấu hiệu viêm
nội tạng và/hoặc có viêm mắt.
- Một số xét nghiệm giúp gợi ý chẩn đoán như: tốc độ máu lắng tăng, kháng thể kháng
nhân (ANA), yếu tố thấp RF, yếu tố HLA-B27.
- Các hình ảnh X quang và xét nghiệm dịch khớp giúp chẩn đoán phân biệt các bệnh
viêm khớp nhiễm khuẩn.

5. BS. Mai Trung Dũng
Theo suckhoedoisong
UC-II là Collagen Type 2 không biến tính, có tác dụng thúc đẩy sự hình thành và nuôi
dưỡng mô sụn tại các khớp.
UC-II là một sáng chế độc quyền, được tinh chiết bằng công nghệ sử dụng nhiệt độ thấp, sở
hữu chứng chỉ an toàn GRAS và được FDA Hoa Kỳ công nhận.
Sản phẩm JEX chứa UC-II giúp giảm đau, tái tạo và nuôi dưỡng sụn khớp.
Trung tâm Tư vấn Y Khoa: 1900 545404 – (08) 38 112777
Website: www.jex.com.vn