1. ԵՂԵՎՆԻ
Վաղ անցյալում մարդիկ զարդարում էին
ծառերը` հավատալով, որ դրանք օժտված
են բարի ուժերվ, դրանցում ապրում են բարի
ոգիներ: Ծառերին նվերներ կախելով`
մարդիկ աշխատում էին գոհացնել բարի
ոգիներին: Ծառերը զարդարող խնձորները
խորհրդանշում էին պտղաբերություն,
ընկուզեղենը` աստվածային
նախախնամության անիմանալիություն,
ձվերը` զարգացող կյանք,
ներդաշնակություն և լիակատար
բարեկեցություն:Եղևնին զարդարելու
սովորույթն առաջացել է ավելի քան 2000
տարի առաջ: Մշտադալար եղևնին
առանձնահատուկ տեղ է գրավել բոլոր
ծառերի մեջ: Այն խորհրդանշել է կյանքը և
կյանքի վերածնունդը մթից ու խավարից:
Շատերը կարծում են, թե մշտադալար
եղևնին դրախտում աճող անմահության
ծառն է, վառվող մոմերը կամ լույսերը`
մարդկային հոգիները, իսկ
զարդարանքները` խորհրդանշական
նվիրատվությունները:

2. Սբ. Ծննդյան Տոնի ծառի մասին շատ
լեգենդներ կան: Ահա ամենահայտնի և
ամենագեղեցիկ լեգենդներից մեկը.
Երկրի վրա իջավ խորհրդավոր սուրբ
գիշերը` մեծ ուրախություն պարգևելով
մարդկանց: Բեթղեհեմի լքված քարայրերից
մեկում ծնվեց աշխարհի Փրկիչը: Ականջ
դնելով հրեշտակների երգեցողությանը`
հովիվները փառաբանում և
երախտագիտություն էին հայտնում
Աստծուն, հետևելով ուղեցույց աստղին`
մոգերը հեռավոր արևելքից շտապում էին`
խոնարհվելու Աստվածային Մանկանը: Ոչ
միայն մարդիկ, այլև քարայրը շրջապատող
ծառերն ու ծաղիկներն էին յուրովի
մասնակցում մեծ խորհրդին: Նրանք ուրախ
տարուբերվում էին` ասես խոնարհվելով
Օրհնյալ Մանկանը: Բոլորն էլ ցանկանում
էին տեսնել նորածին Փրկչին. ծառերն ու
թփերը տարածում էին իրենց
ճյուղերը, ծաղիկները` բարձրացնում
գլուխները` ջանալով տեսնել քարայրի
ներսը:

3. Բոլորից երջանիկ էին քարայրի մուտքի մոտ
կանգուն երեք ծառերը, նրանց լավ տեսանելի էր
մսուրը և այնտեղ պառկած Մանուկը`
շրջապատված հրեշտակների դասով: Այդ ծառերն
էին` սլացիկ արմավենին, հրաշալի բուրող ձիթենին
և համեստ, կանաչ եղևնին: Եվ ահա լսվեց հետևյալ
խոսակցությունը.
- Գնանք մենք էլ խոնարհվենք Աստվածային
Մանկանը և նրան մատուցենք մեր նվերները, ասաց ձիթենին` դիմելով արմավենուն:
- Ինձ էլ տարեք ձեզ հետ, - ամաչկոտ ասաց
համեստ եղևնին:
- Ո՞ւր` մեզ հետ, - արհամարհանքով նայելով
նրան` հպարտորեն ասաց արմավենին:
- Իսկ դու ի՞նչ նվեր կարող ես տալ Աստվածային
Մանկանը, - ավելացրեց ձիթենին: - Դու ի՞նչ ունես.
միայն ծակող ասեղներ և զզվելի կպչուն խեժ:
Լռեց խեղճ եղևնին և հնազանդորեն ետ քաշվեց`
չհամարձակվելով մտնել քարայր:
Սակայն հրեշտակը լսեց ծառերի խոսակցությունը,
տեսավ թե արմավենու և ձիթենու հպարտությունն
ու գոռոզությունը, թե եղևնու համեստությունը:
Հրեշտակը խղճաց եղևնուն և կամեցավ օգնել նրան:

4. Սակայն հրեշտակը լսեց ծառերի
խոսակցությունը, տեսավ թե արմավենու և
ձիթենու հպարտությունն ու
գոռոզությունը, թե եղևնու համեստությունը:
Հրեշտակը խղճաց եղևնուն և կամեցավ օգնել
նրան:
Սակայն հրեշտակը լսեց ծառերի
խոսակցությունը, տեսավ թե արմավենու և
ձիթենու հպարտությունն ու
գոռոզությունը, թե եղևնու համեստությունը:
Հրեշտակը խղճաց եղևնուն և կամեցավ օգնել
նրան:
- Թող այն Քեզ զովություն պարգևի շոգ
օրերին, - ասաց նա:
Իսկ ձիթենին խոնարհեց իր ճյուղերն ու
հոտավետ յուղ կաթեցրեց, և ամբողջ
քարայրը լցվեց անուշ բույրով:
Եղևնին հետևում էր նրանց տխուր, սակայն`
առանց նախանձի:
<<Նրանք իրավացի են, ինչպե՞ս կարող եմ
համեմատվել նրանց հետ: Ես այնքան խեղճ
եմ, չնչին, արդյո՞ք արժանի եմ մոտենալու
Աստվածային Մանկանը>>, - մտածում էր
նա:
Սակայն հեշտակն ասաց նրան.

5. - Քո համեստությամբ ինքդ քեզ նվաստացնում
ես, սիրելի եղևնի, սակայն ես քեզ կմեծարեմ և
քույրերիցդ ավելի լավ կզարդարեմ:
Եվ հրեշտակը երկնքին նայեց, մութ երկինքը
փայլեց պայծառ աստղերով: Հրեշտակը նշան
արեց, և աստղերը մեկը մյուսի ետևից սկսեցին
թափվել ցած, ուղիղ եղեևնու կանաչ ճյուղերի
վրա, և շուտով եղևնին փայլեց վառ կրակներով:
Իսկ երբ Աստվածային Մանուկն
արթնացավ, Նրա ուշադրությունը գրավեցին ոչ
թե քարայրի սքանչելի բույրը և արմավենու շքեղ
հովհարը, այլ փայլփլուն եղևնին: Մանուկը
նայեց եղևնուն, ժպտաց և թաթիկները մեկնեց
դեպի եղևնին: Հրճվեց
եղևնին, սակայն չհպարտացավ, չմեծամտացա
վ և իր ողջ փայլով ջանաց լուսավորել ստվերում
կանգնած ձիթենուն և արմավենուն: Չարին նա
պատասխանեց բարով: Իսկ հրեշտակը տեսավ
դա և ասաց.
- Սիրելի եղևնի, դու բարի ես, և դրա համար էլ
կպարգևատրվես: Ամեն տարի այդ նույն
ժամանակ դու կզարդարվես լույսերի փայլով և
թե երեխաները, թե մանուկները կուրախանան`
նայելով քեզ: Եվ դու, համեստ, կանաչ
եղևնի, այսուհետև կդառնաս Սբ. Ծննդյան
ուրախ տոնի խորհրդանիշը:

6. Տարածվածությունը
Տարածված
է Եվրոպայում, Ասիայում, Հյուսիսային
Ամերիկայում, Ռուսաստանում: Աճում է
կավային, ավազակավային հողերում:
Ապրում է 250–300 (հազվադեպ՝ 500) տարի:
Հայտնի է ավելի քան 40 (այլ տվյալներով՝
50) տեսակ,ՀՀ-ում աճեցվում է 4 տեսակ:
Առավել տարածված են սովորական կամ
եվրոպական և կեռիկավոր կամ
արծաթափայլ եղևնիները:

7. Նկարագրությունը
Գլխավոր ճյուղերն ունեն օղակաձև
դասավորություն: Բունն ուղիղ է:
Ասեղնատերևները դասավորված են
մեկական, պարուրաձև, տափակ են, ստորին
կողմից մոմափառի երկու շերտով: Հասունացած
կոներն ուղիղ կանգնած են, հասունանում են
փոշոտվելու տարին և վերածվում են մասերի:
Հիմնականում աճում է Հյուսիսային կիսագնդում:
Կան եղևնու տարբեր տեսակներ. եղևի
Կովկասյան A.nordmanniana, որը դեկորատիվ ծառ
է, աճում է կովկասյան լեռների արևմտյան
մասում, եղևնի սիբիրական A. sibirica, որն աճում է
Սիբիրում, եղևնի սպիտակակեղև A.
nephrolepis, որն աճում է Պրիմորյեի
լեռներում, եղևնի եվրոպական A. alba: Սաղարթը
խիտ է, կոնաձև, բունը՝ ուղիղ, բարձրությունը՝ 20–
50 մ: Բնի և բազմամյա ճյուղերի կեղևը մոխրագույն
է: Ասեղնատերևիկները քառանիստ են, երբեմն՝
հարթ՝ կոշտ, սուր ծայրով, կապտականաչ կամ
արծաթափայլ, պահպանվում են 5–7 (9–12) տարի:
Իգական կոները գլանաձև են, երկարավուն, կախ
ընկած: Սերմերն ունեն արտահայտված գդալաձև
թեվիկներ: Բնափայտը սպիտակ
է, թեթև, օգտագործվում է
շինարարության, թղթի, թաղանթանյութի
արտադրության մեջ, երաժշտական գործիքներ
պատրաստելու համար: Կեղևից ստանում են
խեժ, բևեկնայուղ, աղաղանյութեր և
այլն: Գեղազարդիչ է:

8. Եղևնին որպես խորհրդանիշ
Տարբեր ժողովուրդների
պատկերացումներում եղևնին համարվում է
խիզախության, բարձր
տրամադրության, հավատարմության, երկա
րակեցության և անմահության խորհրդանիշ:
Այն նաև Ամանորի զարդն է` տոնածառը `
տանը և քաղաքների հրապարակներում: