SlideShare a Scribd company logo
1 of 29
Download to read offline




:‫کتێب‬ ‫ناوی‬‫منداڵ‬ ‫لەپەروەردەکردنی‬ ‫پایەیەک‬ ‫چەند‬
‫نو‬‫وسینی‬:.‫د‬‫الرزاق‬ ‫عبد‬‫البدر‬ ‫المحسن‬ ‫عبد‬ ‫بن‬
‫وەر‬‫گێڕ‬‫انی‬:‫کاکەبرا‬ ‫محمد‬‫صالح‬
:‫پێداچونەوەی‬‫رشید‬ ‫جالل‬ ‫محسن‬ .‫د‬
‫ناوەوە‬ ‫نەخشەسازی‬‫و‬:‫بەرگ‬‫لوقمان‬ ‫هەڤاڵ‬
:‫ئیمەیل‬Mahamad.kakabraa@gmail.com
١٤٣٩‫کۆچی‬–٢٠١٨‫زاینی‬


‫پێڕست‬
1........... ‫پێشەکی‬...........................................1
2.......... ‫بابەت‬ ‫دەستپێکی‬................................2
3.‫چاک‬ ‫و‬ ‫باش‬ ‫هاوسەرێکی‬ ‫هەڵبژاردنی‬.............٨
4.‫نزاکردن‬.....................................................٩
5.‫جوان‬ ‫ناوی‬ ‫هەڵبژاردنی‬‫بۆیان‬ ‫چاک‬ ‫و‬...........12
6.‫دادپەروەری‬...............................................13
7.‫بەسۆزی‬ ‫و‬ ‫نەرمی‬.....................................15
٨.‫ڕێنیشاندانیان‬ ‫و‬ ‫ئامۆژگاریکردن‬..................17
٩.‫باش‬ ‫و‬ ‫چاک‬ ‫هاوڕێی‬..................................21
10.‫باش‬ ‫پێشەنگێکی‬......................................23
1



‫وصحبه‬ ‫آله‬ ‫وعلى‬ ‫اهلل‬ ‫رسول‬ ‫على‬ ‫والسالم‬ ‫والصالة‬ ‫هلل‬ ‫احلمد‬:‫بعد‬ ‫أما‬ ،
‫رشيد‬ ‫جالل‬ ‫محسن‬ .‫د‬
‫پێشنوێژ‬‫مزگەوتی‬ ‫وتارخوێنی‬ ‫و‬‫صالحى‬ ‫مەال‬ ‫حسينی‬‫زڕگوێزی‬
‫سلێمانی‬ ‫زانکۆی‬ ‫لە‬ ‫شەریعە‬ ‫کۆلیژی‬ ‫مامۆستای‬
7/ ‫األولى‬ ‫جمادی‬ /143٩‫هـ‬
‫ئاین‬ ‫لەڕوانگەی‬ ‫منداڵ‬‫ی‬‫کە‬ ‫گەورەیە‬ ‫زۆر‬ ‫ئەمانەتێکی‬ ‫ئیسالمەوە‬ ‫پیرۆزی‬
‫بەشدارن‬ ‫لەچآکەیدا‬ ‫کە‬ ‫بەشێوەیەک‬ ،‫بەخشیوە‬ ‫باوکی‬ ‫و‬ ‫بەدایک‬ ‫گەورە‬ ‫خوای‬
‫ئیسالمیە‬ ‫ئەرکێکی‬ ‫پەروەردەکردنیان‬ ‫بۆیە‬ ،‫بەرپەرسیارن‬ ‫هەڵەیدا‬ ‫لە‬ ‫و‬‫و‬
‫صالح‬ ‫هۆکاری‬ ‫باوک‬ ‫و‬ ‫دایک‬ ‫ئەگەر‬ ‫مردن‬ ‫دوای‬ ‫بۆ‬ ‫نەبڕاوەیە‬ ‫پاداشتێکی‬
.‫بووبن‬ ‫بوونى‬
‫ی‬ ‫وە‬( ‫نوسراوە‬ ‫بوارەدا‬ ‫لەم‬ ‫کە‬ ‫پڕسوودانەی‬ ‫و‬ ‫کورت‬ ‫کتێبە‬ ‫لەو‬ ‫ەکێک‬‫چەند‬
‫منداڵ‬ ‫پەروەردەکردنی‬ ‫لە‬ ‫پایەیەک‬( ‫ی‬ )‫عبدالمحسن‬ ‫بن‬ ‫د.عبدالرزاق‬ ‫شێخ‬
‫البدر‬ ‫عباد‬ ‫بن‬‫تیایدا‬ ‫کە‬ ،‫مەدینە‬ ‫لەشاری‬ ‫ئیسالمی‬ ‫زانکۆی‬ ‫لە‬ ‫مامۆستا‬ ‫)ە‬
‫کەبەڕاستی‬ ،‫باسکردووە‬ ‫منداڵی‬ ‫پەروەردەکردنی‬ ‫گرنگی‬ ‫خاڵێکدا‬ ‫لەچەند‬‫زۆر‬
.‫پوختە‬ ‫و‬ ‫گرنگە‬ ‫بەسوودو‬
‫بۆ‬ ‫کردووە‬ ‫بۆ‬ ‫جوانی‬ ‫وەرگێڕانێکی‬ ‫بداتەوە‬ ‫پاداشتی‬ ‫گەورە‬ ‫خوای‬ ‫وەرگێڕیش‬
‫چاکەکانی‬ ‫تەرازووی‬ ‫سەر‬ ‫بیخاتە‬ ‫گەورە‬ ‫خوای‬ ،‫کوردی‬ ‫شیرینی‬ ‫زوبانی‬ ‫سەر‬
‫نوسەر‬.‫بۆیان‬ ‫سوودبەخشبێت‬ ‫و‬ ‫ئازیز‬ ‫خوێنەرانی‬ ‫پاشانیش‬ ‫و‬ ‫وەرگێڕ‬ ‫و‬
‫وبركاته‬ ‫اهلل‬ ‫ورمحة‬ ‫عليكم‬ ‫والسالم‬
2


‫احلمد‬‫هلل‬‫رب‬‫العاملني‬،‫والصالة‬‫والسالم‬‫على‬‫عبد‬‫اهلل‬‫ورسوله‬‫وخليله‬‫نبينا‬
‫حممد‬‫وعلى‬‫آله‬‫وأصحابه‬‫أمجعني‬‫أما‬:‫بعد‬
‫ب‬‫ێ‬‫گومان‬‫ی‬‫ه‬‫ک‬‫ێ‬‫ک‬‫له‬‫هه‬‫ره‬‫گرنگتر‬‫ی‬‫ن‬‫ئ‬‫ە‬‫رک‬‫و‬‫ڕ‬‫اسپارد‬‫ە‬‫گ‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫کان‬‫ک‬‫ە‬‫پ‬‫ێ‬‫و‬‫ی‬‫ست‬‫ە‬
‫لەسەر‬‫مر‬‫ۆڤ‬‫ى‬‫موس‬‫ڵ‬‫مان‬‫پ‬ ‫گرنگى‬‫ێ‬‫بدات‬‫ل‬‫ە‬‫ژ‬‫ی‬‫ان‬‫ی‬‫دا‬‫بر‬‫ی‬‫ت‬‫ییە‬‫ل‬‫ە‬‫(مندا‬‫ڵ‬)‫چ‬‫ل‬‫ەڕ‬‫ووى‬
‫پ‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫رد‬‫ە‬‫کردن‬‫ف‬ ‫و‬‫ێر‬‫کردن‬‫بێت‬ ‫یان‬‫یا‬‫ڕووی‬ ‫لە‬‫ئام‬‫ۆ‬‫ژگار‬‫ی‬‫کردن‬‫و‬‫ڕێ‬‫ن‬‫ی‬‫شاندان‬‫ی‬‫ان‬.
‫چونک‬‫ە‬‫منداڵ‬‫ئ‬‫ە‬‫سپارد‬‫ە‬‫گ‬‫ە‬‫ل‬‫ێ‬‫کى‬‫گ‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫ن‬‫ل‬‫ە‬‫ن‬‫ێ‬‫و‬‫ه‬‫ە‬‫موو‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ئ‬‫ە‬‫سپاردان‬‫ە‬‫ى‬
‫ک‬‫ە‬‫خواى‬‫گ‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫ف‬‫ە‬‫کردوو‬ ‫رمانى‬‫ە‬‫بە‬‫ئاگا‬‫ل‬‫پاراستنیان‬ ‫و‬ ‫ێبوون‬،‫ه‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫کوو‬‫خواى‬
‫گ‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫ل‬‫ە‬‫وەسفی‬‫ئ‬‫ی‬‫مانداران‬‫دا‬‫د‬‫ە‬‫ف‬‫ە‬‫رمو‬‫ێ‬‫ت‬:
‫ﭐ‬‫ﭐ‬‫ﱡ‬‫ﱮ‬‫ﱯ‬‫ﱰ‬‫ﱱ‬‫ﱲ‬‫ﱳ‬‫ﱠ‬‫المؤمنون‬:٨
‫وات‬‫ە‬:(‫هه‬‫روه‬‫ها‬‫کە‬ ‫ئەوانەن‬ ‫گەورە‬ ‫خوای‬ ‫بەندەکانی‬‫چاود‬‫ێ‬‫رى‬‫ئە‬‫سپارد‬‫ە‬‫و‬
‫په‬‫ی‬‫مانه‬‫کان‬‫ی‬‫ان‬‫ده‬‫که‬‫ن‬،‫خ‬‫ی‬‫انه‬‫ت‬‫ف‬ ‫و‬‫ێڵ‬‫ناکه‬)‫ن‬.
‫و‬‫ە‬‫هەروەها‬‫گ‬ ‫خواى‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫د‬‫ە‬‫ف‬‫ە‬‫رمو‬‫ێ‬‫ت‬:‫ﱡ‬‫ﭐ‬‫ﱕ‬‫ﱖ‬‫ﱗ‬‫ﱘ‬‫ﱙ‬‫ﱚ‬‫ﱛ‬‫ﱜ‬
‫ﱝ‬‫ﱞ‬‫ﱟ‬‫ﱠ‬‫ﱠ‬‫الأنفال‬:٢٧
‫وات‬‫ە‬:‫ئه‬‫ی‬‫ئه‬‫وانه‬‫ی‬‫باوه‬‫ڕ‬‫تان‬‫ه‬‫ێ‬‫ناوه‬،‫خ‬‫ی‬‫انه‬‫ت‬‫مه‬‫که‬‫له‬ ‫ن‬‫له‬ ‫خواو‬‫پ‬‫ێ‬‫غه‬‫مبه‬‫ر‬
‫(به‬‫ه‬‫ۆ‬‫ى‬‫که‬‫ته‬ ‫م‬‫رخه‬‫م‬‫ی‬‫تان‬‫له‬‫فه‬‫رمانبه‬‫ردار‬‫ی‬‫اندا‬،)‫هه‬‫روه‬‫ها‬
3
‫خ‬‫ی‬‫انه‬‫ت‬‫ی‬‫ش‬‫مه‬‫که‬‫له‬ ‫ن‬‫ئه‬‫مانه‬‫سپارده‬ ‫و‬ ‫ت‬‫که‬ ‫کانتان‬‫پ‬‫ێ‬‫تان‬‫ده‬‫سپ‬‫ێ‬‫ردر‬‫ێ‬،‫ت‬
‫له‬‫کات‬‫ێ‬‫کدا‬‫که‬‫ئ‬‫ێ‬‫وه‬‫د‬‫ه‬‫زانن‬‫ئه‬‫کاره‬ ‫و‬‫خ‬ ‫تان‬‫ی‬‫انه‬‫ته‬.
‫وە‬‫گ‬ ‫خواى‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ک‬‫چ‬‫ۆ‬‫ن‬‫ئ‬‫ە‬‫م‬‫ن‬‫ی‬‫عم‬‫ە‬‫ت‬‫ە‬‫گ‬‫ە‬‫ور‬‫ەیە‬‫ى‬‫بە‬ ‫بەخشیوە‬،‫باوک‬ ‫و‬ ‫دایک‬
‫ک‬‫ە‬‫دەفەرموێت‬:‫ﭐ‬‫ﱡ‬‫ﲧ‬‫ﲨ‬‫ﲩ‬‫ﲪ‬‫ﲫ‬‫ﲬ‬‫ﲭ‬‫ﲮ‬‫ﲯ‬‫ﲰ‬‫ﲱ‬‫ﲲ‬‫ﲳ‬‫ﲴ‬
‫ﲵ‬‫ﲶ‬‫ﲷ‬‫ﲸ‬‫ﱠ‬‫الشورى‬:٤٩
:‫واتە‬‫هه‬‫خوایه‬ ‫بۆ‬ ‫ر‬‫خاوه‬‫ئاسمانه‬ ‫ندارێتی‬‫زه‬ ‫و‬ ‫کان‬‫هه‬ ،‫وی‬‫دروستی‬ ‫بوێت‬ ‫رچی‬
‫ده‬‫به‬ ،‫کات‬‫هه‬‫رکه‬‫که‬ ‫س‬‫بیه‬‫ته‬ ‫وێت‬‫ده‬ ‫کچ‬ ‫نها‬‫به‬‫به‬ ‫و‬ ‫خشێت‬‫هه‬‫ر‬‫که‬‫که‬ ‫س‬
‫بیه‬‫وێت‬‫ده‬ ‫کوڕ‬‫به‬‫خشێت‬.
‫دە‬ ‫لەژێر‬ ‫ئەسپاردە‬ ‫بە‬ ‫کردوونى‬ ‫ئاوەهاش‬‫ست‬‫ماف‬ ‫و‬ ‫ئەرک‬ ‫چەندین‬ ‫وە‬ ،‫یاندا‬‫ى‬
‫مند‬‫پێویست‬ ‫باوکان‬ ‫و‬ ‫لەسەردایکان‬ ‫اڵى‬‫ک‬ ،‫کردووە‬‫بووەتە‬ ‫ە‬‫تاقیکردنەوە‬‫و‬
‫بۆیان‬ ‫هەڵسەنگاندن‬‫بەرامبەر‬ ‫لەسەریانە‬ ‫ئەرکەى‬ ‫بەو‬ ‫هەڵسان‬ ‫ئەکەر‬ ،
‫منداڵەکان‬‫یان‬‫شێو‬ ‫بەو‬‫ازەی‬‫خواى‬‫گ‬‫ەورە‬‫فەرمانی‬‫پ‬‫پاداشتى‬ ‫ئەوە‬ ‫ێکردوون‬‫زۆر‬
‫و‬‫کەم‬ ‫ئەگەر‬ ،‫بااڵدەست‬ ‫خواى‬ ‫الى‬ ‫هەیە‬ ‫گەورەیان‬‫تەرخەمی‬‫بەرامبەر‬ ‫بووبن‬ ‫ش‬
‫منداڵەکانیان‬‫ئەوە‬‫نەفسی‬‫خستوەتە‬ ‫خۆیان‬‫سزایەک‬ ‫بەردەم‬‫بەگوێرەى‬
‫کەمتەرخەمیەکەیانە‬.
‫خواى‬‫گە‬‫ور‬‫ە‬‫د‬‫ە‬‫ف‬‫ە‬‫رمو‬‫ێ‬:‫ت‬
‫ﱡ‬‫ﭐ‬‫ﲪ‬‫ﲫ‬‫ﲬ‬‫ﲭ‬‫ﲮ‬‫ﲯ‬‫ﲰ‬‫ﲱ‬‫ﲲ‬‫ﲳ‬‫ﲴ‬‫ﲵ‬
‫ﲶ‬‫ﲷ‬‫ﲸ‬‫ﲹ‬‫ﲺ‬‫ﲻ‬‫ﲼ‬‫ﲽ‬‫ﲾ‬‫ﲿ‬‫ﳀ‬‫ﱠ‬‫التحريم‬:٦.
:‫واتە‬‫ئه‬‫ئه‬ ‫ی‬‫کاسانه‬ ‫و‬‫که‬ ‫ی‬‫باوه‬‫هێناوه‬ ‫ڕتان‬‫که‬ ‫و‬ ‫خۆتان‬‫له‬ ‫بپارێزن‬ ‫سوکارتان‬
‫که‬ ‫ئاگرێك‬‫سووته‬‫مه‬‫نیه‬‫که‬‫خه‬ ‫ی‬‫به‬ ‫و‬ ‫ڵکی‬‫رده‬‫سه‬ ،‫رپه‬‫ئه‬ ‫رشتیاری‬‫دۆزه‬ ‫و‬‫و‬ ‫خ‬
‫ئاگره‬‫جۆره‬ ،‫فریشته‬‫یه‬‫که‬ ‫کن‬‫دڵڕه‬ ‫زۆر‬‫نافه‬ ،‫تیژن‬ ‫توندو‬ ‫و‬ ‫ق‬‫ناکه‬ ‫خوا‬ ‫رمانی‬‫ن‬
4
‫له‬‫هیچ‬‫که‬ ‫شتێکدا‬‫فه‬‫هه‬ ‫و‬ ‫بدات‬ ‫پێ‬ ‫رمانیان‬‫فه‬ ‫رچی‬‫بدرێت‬ ‫پێ‬ ‫رمانێکیان‬
‫ئه‬‫ده‬ ‫نجامی‬‫ده‬‫ن‬.
‫ئەم‬‫ئا‬‫یەتە‬‫گەورەیە‬ ‫یاسایەکی‬‫لە‬‫واجبێتی‬‫ئا‬‫و‬ ‫مندااڵن‬ ‫گالێبوونی‬
.‫بارودۆخیان‬ ‫بە‬ ‫گرنگیدان‬ ‫و‬ ‫پەروەردەکردنیان‬
‫کوڕی‬ ‫علی‬ ‫موسوڵمانان‬ ‫خەلیفەی‬‫طالب‬ ‫أبو‬‫بۆ‬ ‫ئایەتەمان‬ ‫ئەم‬ ‫واتای‬
‫دە‬ ‫ڕووندەکاتەوەو‬‫ڵێت‬:.)‫ُم‬‫ه‬‫ُو‬‫ب‬ِّ‫وأد‬ ،‫ِّموهم‬‫(عل‬(١)
:‫واتە‬‫و‬ ‫فێریانبکەن‬‫بکەن‬ ‫پەروەردەیان‬.
‫لەسەر‬ ‫جەختکردنەوە‬‫مندااڵن‬ ‫پەروەردەی‬ ‫بەرپرسیاریەتی‬‫لە‬‫ف‬‫ە‬‫رمود‬‫ە‬‫ى‬
‫ص‬‫ح‬‫ی‬‫ح‬‫دا‬‫خواوە‬ ‫پێغەمبەری‬ ‫لە‬ ‫هاتووە‬‫و‬‫ە‬‫ڕ‬‫وون‬‫ی‬‫ش‬‫ی‬‫کردو‬‫ە‬‫ت‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬
‫پ‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫رد‬‫ە‬‫کردن‬‫ف‬ ‫و‬‫ێ‬‫رکردنى‬‫مندا‬‫ڵ‬‫کار‬‫ێ‬‫کى‬‫ح‬‫ە‬‫تم‬‫یە‬‫ه‬ ‫و‬‫ە‬‫رد‬‫ە‬‫ب‬‫ێ‬‫ت‬‫بکر‬‫ێ‬‫ت‬
‫ل‬‫ە‬‫ال‬‫یە‬‫ن‬‫دا‬‫ی‬‫کان‬‫باوکان‬ ‫و‬‫ە‬‫و‬‫ە‬،‫دەفەرموێت‬ ‫کە‬:
‫ك‬‫ل‬‫ُل‬‫ك‬َ‫و‬ ،ٍ‫ع‬‫َا‬‫ر‬ ْ‫م‬‫ك‬ُ‫ك‬‫َس‬‫م‬ ْ‫م‬‫ئ‬‫ول‬‫رعي‬ ْ‫ن‬َ‫ع‬ِ‫ت‬‫اإلمام‬ ،ِ‫ه‬‫َاع‬‫ر‬ّ‫ي‬ِ‫ع‬َ‫ر‬ ْ‫ن‬َ‫ع‬ ‫ُول‬‫ئ‬ْ‫س‬َ‫م‬ َ‫و‬ُ‫ه‬َ‫و‬‫ّجل‬‫ر‬‫َال‬‫و‬ ،ِ‫ه‬‫ت‬ٍ‫ع‬‫َا‬‫ر‬‫يف‬
‫ِه‬‫ل‬ْ‫ه‬َ‫أ‬‫ع‬ ٌ‫ل‬‫ُو‬‫ئ‬ْ‫س‬َ‫م‬ َ‫و‬ُ‫ه‬َ‫و‬ ،‫رعيته‬ ‫ن‬‫ْأة‬‫ر‬َ‫م‬ْ‫ل‬‫َا‬‫و‬ ،‫يف‬ ٌ‫ة‬َ‫ي‬ِ‫ع‬‫َا‬‫ر‬ِ‫ت‬ْ‫ي‬َ‫ب‬َ‫و‬ ‫ِها‬‫ج‬‫زو‬ٌ‫ة‬‫ُول‬‫ئ‬ْ‫س‬َ‫م‬‫ِها‬‫ت‬‫ِي‬‫ع‬َ‫ر‬ ْ‫ن‬َ‫ع‬َ‫و‬ ،‫ِم‬‫د‬‫اخلا‬
‫يف‬ ٍ‫ع‬‫َا‬‫ر‬‫ُول‬‫ئ‬ْ‫س‬َ‫م‬ َ‫و‬ ِ‫ه‬ِ‫د‬ِّ‫َي‬‫س‬ ِ‫ل‬‫َا‬‫م‬‫ّته‬‫ي‬‫َع‬‫ر‬ ْ‫ن‬َ‫ع‬‫أ‬ ،‫ال‬‫ُل‬‫ك‬ُ‫ك‬‫ُل‬‫ك‬َ‫و‬ ،ٍ‫ع‬‫َا‬‫ر‬ ْ‫م‬ُ‫ك‬‫ِيت‬‫ع‬َ‫ر‬ ْ‫ن‬َ‫ع‬ ‫ْئول‬‫س‬َ‫م‬ ْ‫م‬ِ‫ه‬).(٢)
:‫واتە‬‫لەوەى‬ ‫بەرپسیاریشن‬ ‫و‬ ‫شوانن‬ ‫هەمووتان‬‫لە‬‫دەستتان‬ ‫ژێر‬‫دایە‬‫پێشەوا‬ ،‫ى‬
‫موسوڵمانان‬‫لەماڵى‬ ‫شوانە‬ ‫پیاو‬ ،‫ژێردەستى‬ ‫خەڵکەى‬ ‫لەو‬ ‫بەرپرسیارە‬ ‫و‬ ‫شوانە‬
‫خۆیدا‬‫لەماڵى‬ ‫شوانە‬ ‫ئافرەتیش‬ ،‫لەژێردەستیدایە‬ ‫لەوەى‬ ‫بەرپرسیشە‬ ‫و‬
‫خۆیدا‬ ‫هاوسەری‬‫شوانە‬ ‫خزمەتکاریش‬ ،‫لەژێردەستیدایە‬ ‫کە‬ ‫لەوەى‬ ‫بەرپرسە‬ ‫و‬
‫خاوەنەکەیدا‬ ‫لەمالى‬،‫ژێردەستى‬ ‫لەوەى‬ ‫بەرپرسیشە‬ ‫و‬‫وە‬‫ئا‬!!‫گاداربن‬‫هەمووتان‬
‫ژێردەستتان‬ ‫لەوەى‬ ‫بەرپرسیشن‬ ‫و‬ ‫شوانن‬‫دایە‬.
(1)( ‫للطبري‬ )‫القرآن‬ ‫تأويل‬ ‫في‬ ‫البيان‬ ‫(جامع‬23/103.)
(2)‫(صحيح‬( :‫رقم‬ )‫البخاري‬5188( :‫رقم‬ )‫مسلم‬ ‫(صحيح‬ ‫و‬ ،)1829.)
5
( :‫کەدەفەرموێت‬‫بەرپ‬‫ر‬‫سیارە‬‫پرسیارى‬ ‫بیرهێنانەوەى‬ ‫ئەوە‬ ،)‫گەورەیە‬ ‫خوای‬
‫دەربارەی‬‫ئە‬‫بەندە‬ ‫کاتێک‬ ‫راسپاردانە‬ ‫م‬‫گەورەدا‬ ‫خوای‬ ‫لەبەردەم‬‫ڕ‬‫اوەستاوە‬،
‫هەند‬ ‫بەڵکو‬‫ێک‬‫دە‬ ‫زانایان‬ ‫لە‬‫ڵێن‬( :‫دەکات‬ ‫منداڵ‬ ‫لەباوکى‬ ‫پرسیار‬ ‫گەورە‬ ‫خواى‬
‫نەوەکەیەوە‬ ‫لەبارەى‬،‫بکات‬ ‫کوڕەکەى‬ ‫لە‬ ‫پرسیار‬ ‫ئەوەى‬ ‫پیش‬ ‫دواییدا‬ ‫لەڕۆژی‬
‫هەروەک‬ ‫چونکە‬ ،‫باوکیەوە‬ ‫لەبارەى‬‫خ‬ ‫کوڕی‬ ‫بەسەر‬ ‫هەیە‬ ‫مافی‬ ‫باوک‬ ‫چۆن‬‫ۆیەوە‬
‫هەیە‬ ‫مافی‬ ‫کوڕیش‬ ‫ئەوا‬‫بەسەر‬‫باوک‬‫یەوە‬).(٣)
‫عمر‬ ‫إبن‬‫دە‬‫ڵێت‬:
‫مس‬ ‫فإنك‬ ،‫إبنك‬ ‫ِّب‬‫د‬‫أ‬،‫ِك‬‫د‬َ‫ل‬َ‫و‬ ‫عن‬ ‫ؤول‬‫ماذا‬‫َه‬‫ت‬‫َّب‬‫أد‬َّ‫عل‬ ‫وماذا‬‫ِّه‬‫بر‬ ‫عن‬ ‫مسؤول‬ ‫وإنه‬ ،‫مته‬
)‫لك‬ ‫ِه‬‫ت‬َ‫ي‬ِ‫ع‬‫وطوا‬.(٤)
:‫واتە‬(‫چۆن‬ ،‫قیامەت‬ ‫لەڕۆژی‬ ‫لێى‬ ‫بەرپرسیاریت‬ ‫چونکە‬ ‫پەروەردەبکە‬ ‫منداڵەکەت‬
‫پ‬‫فێرکرد؟‬ ‫چیت‬ ‫کرد؟‬ ‫ەروەردەت‬‫هەروە‬‫ک‬‫چۆن‬‫لە‬ ‫بەرپرسیارە‬ ‫ئەویش‬‫کە‬ ‫وەی‬
‫چەند‬ ‫تا‬‫باشب‬‫کردو‬ ‫گوێڕایەڵى‬ ‫و‬ ‫لەگەڵت‬ ‫ووە‬‫و‬.)‫یت‬
‫چۆن‬ ‫هەروەک‬ ‫گەورە‬ ‫خواى‬‫کە‬ ‫مندااڵن‬ ‫بە‬ ‫کردوە‬ ‫فەرمانی‬‫لەگەڵ‬ ‫باشبن‬
‫باوک‬‫انیان‬‫پیویست‬ ‫و‬‫ی‬‫کردووە‬‫دەفەرموێت‬ ‫کە‬ ‫بەوەی‬ ‫چاکەکاربن‬ ‫کە‬ ‫لەسەریان‬:
‫ﭐ‬‫ﱡ‬‫ﱎ‬‫ﱏ‬‫ﱐ‬‫ﱑ‬‫ﱒ‬‫ﱠ‬‫العنكبوت‬:٨
:‫واتە‬‫(ئێمه‬‫فه‬‫رمانمانداوه‬‫به‬‫ئاده‬‫که‬ ‫میزاد‬‫چاکڕه‬‫له‬ ‫فتاربێت‬‫گه‬‫و‬ ‫دایک‬ ‫ڵ‬
)‫باوکیدا‬.
(3‫القيم‬ ‫إلبن‬ )‫المولود‬ ‫بأحكام‬ ‫المودود‬ ‫)(تحفة‬‫(ص‬229)
(4( :‫رقم‬ )‫للبيهقي‬ ‫الكبرى‬ ‫(السنن‬ )5301)
6
‫بەهەمانشێوە‬‫بە‬ ‫فەرمانی‬‫باوکان‬‫کردووە‬‫منداڵە‬ ‫لەگەڵ‬ ‫باشبن‬ ‫کە‬،‫کانیان‬
‫پەروەرد‬‫بکەن‬ ‫ەیان‬‫و‬‫ڕ‬‫فێربکەن‬ ‫ەوشتجوانیان‬‫هەروەک‬ ،‫چۆن‬‫گەورە‬ ‫خواى‬
‫دەفەرموێت‬:‫ﭐ‬‫ﱡ‬‫ﲃ‬‫ﲄ‬‫ﲅ‬‫ﲆ‬‫ﱠ‬‫ﭐ‬‫ﭐ‬‫النساء‬:11
:‫واتە‬‫ده‬ ‫ڕێنموویتان‬ ‫خوا‬‫فه‬ ‫و‬ ‫کات‬‫ده‬ ‫پێ‬ ‫رمانتان‬‫ده‬ ‫دا‬‫رباره‬‫نه‬ ‫ی‬‫وه‬‫کانتان‬.
‫محمد‬ ‫پێغەمبەرەکەشمان‬‫د‬ ‫کە‬ ‫پێداوین‬ ‫هەواڵى‬‫باوک‬ ‫و‬ ‫ایک‬
‫یەکجار‬ ‫کاریگەرییەکى‬‫گەورەیان‬‫لە‬ ‫هەیە‬،‫منداڵەکانیان‬ ‫پەروەردەکردنى‬
‫لە‬ ‫جگە‬ ‫منداڵەکانیان‬ ‫دینی‬ ‫باوەڕو‬ ‫لەسەر‬‫ڕ‬‫هاڵسوکەوتیشیان‬ ‫و‬ ‫ەوشت‬‫بۆیە‬ ،
:‫دەفەرموێت‬(ّ‫ل‬‫ك‬ٍ‫د‬‫مولو‬‫ي‬ُ‫د‬‫ول‬‫على‬‫ِط‬‫ف‬‫ال‬‫ر‬‫ة‬‫ف‬ ،‫أ‬‫بوا‬ُ‫ي‬ ‫ه‬،‫ِدانه‬‫و‬‫ه‬‫أو‬ُ‫ي‬‫َص‬‫ن‬،‫رانه‬‫أ‬‫و‬ُ‫ي‬،‫ِسانه‬‫ج‬َ‫م‬
‫ك‬َ‫م‬‫ث‬َ‫ب‬‫ال‬ ‫ل‬‫هي‬‫م‬‫ة‬‫الب‬ ‫ِج‬‫ت‬‫ُن‬‫ت‬‫هي‬‫مة‬‫ُرى‬‫ت‬ ‫هل‬ ،‫في‬‫ها‬‫جدعاء؟‬).(5)
‫لەدای‬ ‫تازە‬ ‫هەموو‬‫دەب‬ ‫کەلەدایک‬ ‫بوویەک‬ ‫ک‬‫ێ‬‫فی‬ ‫لەسەر‬‫ط‬‫ر‬‫پاکى‬ ‫ەتى‬
‫یان‬ ‫جولەکە‬ ‫دەیکەنە‬ ‫باوکى‬ ‫و‬ ‫دایک‬ ‫پاشان‬ ،‫دەبێت‬ ‫لەدایک‬ ‫ئیسالمەتى‬‫گاور‬
،)‫(ئاگرپەرست‬ ‫مەجوسى‬ ‫یان‬،‫دەبێت‬ ‫بێچوویەکى‬ ‫کە‬ ‫ئاژەڵێک‬ ‫نموونەى‬ ‫وەک‬
.)‫بڕاوە؟‬ ‫(لوتى‬ ‫تێدایە‬ ‫ناتەواویەکى‬ ‫هیچ‬ ‫ئایا‬
‫ئاژەڵ‬ ‫چونکە‬ ،‫هەستپێکراوە‬ ‫و‬ ‫ڕوون‬ ‫ئیجگار‬ ‫ئەمەنموونەیەکى‬‫بینراوە‬ ‫و‬ ‫باوو‬ ‫وا‬
‫سەالمە‬ ‫و‬ ‫ساغ‬ ‫بێچووى‬ ‫کە‬‫ناتەواو‬ ‫لەهەموو‬ ‫دوور‬ ‫دەبێت‬ ‫تى‬‫کەموکو‬ ‫و‬ ‫ی‬‫ڕی‬‫یەک‬،
‫نە‬‫نە‬ ‫بڕاوە‬ ‫لوتى‬‫دەستى‬،‫نە‬‫گوێى‬،‫نە‬‫ئەگەر‬ ‫شتانە‬ ‫لەم‬ ‫هەریەک‬ ،‫قاچى‬
‫ڕ‬‫ووبدات‬‫ئە‬‫بەهۆی‬ ‫وا‬‫شوانەکە‬ ‫یان‬ ‫خاوەنەکەی‬‫یەوەیە‬،‫جا‬‫بەهۆى‬
‫یان‬ ‫بێت‬ ‫پشتگوێخستنی‬‫وای‬ ‫خۆى‬ ‫ڕاستەخۆ‬‫لێکردبێت‬.
‫بەه‬‫ەم‬‫ان‬‫شێوەش‬‫منداڵ‬‫فی‬ ‫لەسەر‬ ‫ئەویش‬ ،‫ط‬‫ل‬ ‫ئیسالم‬ ‫پاکى‬ ‫رەتى‬‫ەدایک‬
‫کاتێک‬ ،‫دەبێت‬‫فێری‬‫و‬ ‫درۆو‬‫فێڵ‬‫گەند‬ ‫و‬‫ە‬‫خ‬ ‫شتى‬ ‫و‬ ‫الدان‬ ‫و‬ ‫ڵى‬‫ر‬‫اپی‬‫تری‬
‫جگەلەوانەش‬‫هۆکارەکەى‬ ‫ئەوا‬ ،‫بوو‬‫فی‬ ‫دەرەوەی‬ ‫بۆ‬ ‫دەگەڕێتەوە‬‫طر‬‫ەت‬،‫یا‬
(5( :‫رقم‬ )‫البخاري‬ ‫(صحيح‬ )5188( :‫رقم‬ )‫مسلم‬ ‫(صحيح‬ ‫و‬ ،)1829.)
7
‫پەروەردەکردنەوەیە‬ ‫خراپی‬ ‫بەهۆی‬‫کەمتەرخەمن‬ ‫دایکى‬ ‫و‬ ‫باوک‬ ‫یان‬
‫لەپەروەردەکردنیدا‬‫خراپ‬ ‫هاوڕێى‬ ‫جا‬ ‫لەسەرە‬ ‫دەرەکى‬ ‫کاریگەریەکى‬ ‫یاخود‬ ،
‫هەرشت‬ ‫یان‬ ‫بێت‬‫فی‬ ‫تیکچوونى‬ ‫هۆکارى‬ ‫بوبێتە‬ ‫کە‬ ‫ێک‬‫ط‬.‫رەتى‬
‫لەبەر‬ ‫منیش‬‫خوا‬ ‫ئەسپاردەیەى‬ ‫ئەم‬ ‫گەورەیی‬ ‫و‬ ‫گرنگى‬‫ی‬‫گ‬‫ەورە‬‫لێ‬‫باسى‬ ‫رەدا‬
‫ئەو‬ ‫گرنگترین‬‫پایانە‬‫پێبدات‬ ‫گرنگی‬ ‫باوکێک‬ ‫هەموو‬ ‫لەسەر‬ ‫پێویستە‬ ‫کە‬ ‫دەکەم‬
‫ئام‬ ‫و‬ ‫مەبەست‬ ‫ئەم‬ ‫هەتاوەکو‬‫دەستەبەربکات‬ ‫پیروزە‬ ‫و‬ ‫انجەگەورە‬.
  
8
‫و‬ ‫باش‬ ‫هاوسەرێکى‬ ‫هەڵبژاردنى‬‫چاک‬
‫هەڵبژاردنى‬ ‫منداڵ‬ ‫لەپەروەردەکردنى‬ ‫بنەماکان‬ ‫لەیەکەمین‬ ‫بێگومان‬
‫گەورە‬ ‫خواى‬ ‫هێشتا‬ ‫تۆ‬ ‫کە‬ ‫لەکاتێکدایە‬ ‫ئەمەش‬ ،‫چاکە‬ ‫و‬ ‫باش‬ ‫هاوسەرێکى‬
‫هاوسەر‬ ‫هەوڵبدەیت‬ ‫کە‬ ‫لەسەرت‬ ‫پیویستە‬ ‫بۆیە‬ ،‫نەبەخشیوە‬ ‫پێت‬ ‫منداڵى‬‫ێ‬‫کى‬
‫وا‬ ‫ئەگەر‬ ‫چونکە‬ ،‫هەڵبژێری‬ ‫لەخواترس‬ ‫و‬ ‫چاکەکار‬ ‫و‬ ‫بەدین‬ ‫دەستگرتوو‬‫تکرد‬
‫یارمەتیدەرت‬ ‫دەبێتە‬ ‫دوایی‬‫بەباشى‬ ،‫نەوەکانتدا‬ ‫پەروەردەکردنى‬ ‫لە‬
‫دەکات‬ ‫پەروەردەیان‬،‫باش‬ ‫پێگەیاندنێکی‬ ‫بە‬ ‫پێیاندەگەیەنێت‬ ‫و‬‫ئەگەر‬
‫ئ‬ ‫لەپەروەردەکردنیاندا‬ ‫نەبێت‬ ‫یارمەتیدەریش‬‫زیان‬ ‫و‬ ‫زەرەر‬ ‫نابێتە‬ ‫هەرگیز‬ ‫ەوە‬
.‫خوڕوشتیان‬ ‫و‬ ‫لەدین‬ ‫بۆیان‬
‫خوامان‬ ‫پێغەمبەرى‬ ‫هەربۆیە‬‫هانى‬‫ئافرەت‬ ‫هەڵبژاردنى‬ ‫بۆ‬ ‫داوین‬‫ێ‬‫ک‬
‫دەفەرموێت‬ ،‫دینە‬ ‫خاوەنى‬ ‫کە‬:(‫ملاهلا‬ :‫َع‬‫ب‬‫ألر‬ ‫املرأة‬ ‫تنكح‬ِ‫ل‬‫و‬َ‫س‬‫ح‬ِ‫ل‬‫و‬ ،‫بها‬ِ‫ل‬‫جما‬ِ‫ن‬‫ولدي‬ ‫ها‬‫ها‬
ِّ‫الد‬ ‫بذات‬ ‫فاظفر‬َ‫ب‬‫تر‬ ‫ين‬َ‫ي‬ ‫ت‬)‫داك‬.(6)
‫واتە‬‫لەبەر‬ ،‫دەخوازرێت‬ ‫هۆکار‬ ‫چوار‬ ‫لەبەر‬ ‫ئافرەت‬ :‫سامانەکەی‬ ‫و‬ ‫ماڵ‬،‫یان‬
‫ڕەچەڵەکی‬ ‫و‬ ‫ناوبانگ‬،‫یا‬‫جوان‬‫یەکەی‬،‫یان‬‫دین‬‫ەکەی‬،‫خاوەن‬ ‫هەوڵبدە‬ ‫تۆ‬
‫دەست‬ ‫دینەکەیان‬‫ئەو‬ ‫بخە‬ ‫خۆت‬‫کات‬.)‫دەستکەوتووە‬ ‫خێرت‬
  
(6( :‫ژمارە‬ )‫البخاري‬ ‫(صحيح‬ )5090‫ژمارە‬ )‫مسلم‬ ‫(صحيح‬ ‫و‬ )(1466)
9
‫نزاکردن‬
‫گرنگترین‬ ‫لە‬ ‫تر‬ ‫یەکێکى‬‫پایەکان‬‫بۆ‬ ‫نزاکردنە‬‫منداڵ‬،‫ئە‬‫نزایەش‬ ‫م‬‫پ‬‫ێ‬‫ش‬
‫لەدایکبونیش‬ ‫دواى‬ ‫و‬ ‫لەدایکبوون‬‫دەگرێتەوە‬‫داوا‬ ‫و‬ ‫دەکەن‬ ‫نزا‬ ‫باوک‬ ‫دایک‬ ،
‫و‬ ‫باش‬ ‫نەوەیەکى‬ ‫کە‬ ‫دەکەن‬ ‫گەورە‬ ‫لەخواى‬‫چ‬‫دواى‬ ،‫ببەخشێت‬ ‫پێ‬ ‫اکیان‬
‫و‬ ‫بدات‬ ‫هیدایەتیان‬ ‫گەورە‬ ‫کەخواى‬ ‫دەکەن‬ ‫بۆ‬ ‫نزایان‬ ‫و‬ ‫دوعا‬ ‫لەدایکبونیشیان‬
‫کەسانێکى‬ ‫ببنە‬ ‫تاوەکو‬ ‫ئاسانبکات‬ ‫بۆ‬ ‫ڕاستیان‬ ‫ڕێگەى‬‫دامەزراو‬ ‫چاکەکارو‬‫و‬
‫لەسەر‬ ‫جێگیر‬‫ئ‬ ،‫دینەکەیان‬‫ە‬‫م‬‫ەش‬‫شوێنکەوتنی‬‫پێغەمبەران‬‫خوایە‬ ‫ی‬،
‫خواى‬ ‫هەورەکو‬‫إبراهیم‬ ‫هەواڵى‬ ‫گەورە‬‫دەدات‬ ‫پێ‬ ‫مان‬‫لەوەی‬
‫فەرمویەتی‬ ‫کردوەو‬ ‫نزای‬ ‫کە‬:‫ﱡ‬‫ﭐ‬‫ﲾ‬‫ﲿ‬‫ﳀ‬‫ﳁ‬‫ﳂ‬‫ﳃ‬‫ﱠ‬‫الصافات‬:1٠٠
‫وات‬‫ە‬:‫په‬‫روه‬‫نه‬ ‫ردگارا‬‫وه‬‫یه‬‫ببه‬ ‫پێ‬ ‫پاکم‬ ‫و‬ ‫چاک‬ ‫کی‬‫خشه‬‫بەهەمانشێوە‬ ‫وە‬ ،)
:‫دەفەرموێت‬‫ﱡ‬‫ﭐ‬‫ﲱ‬‫ﲲ‬‫ﲳ‬‫ﲴ‬‫ﲵ‬‫ﲶ‬‫ﲷ‬‫ﲸ‬‫ﲹ‬‫ﲺ‬‫ﲻ‬‫ﱠ‬‫إبراهيم‬:٤٠
:‫واتە‬‫په‬‫روه‬‫نه‬ ‫و‬ ‫خۆم‬ ،‫ردگارا‬‫وه‬‫بگێڕه‬ ‫کانم‬‫له‬‫که‬ ‫و‬‫سانه‬‫که‬ ‫ی‬‫ئه‬‫نجامده‬‫نوێژ‬ ‫ری‬
‫به‬ ‫بین‬‫په‬ ،‫چاکی‬‫ر‬‫وه‬‫بکه‬ ‫گیرا‬ ‫نزام‬ ‫دوعاو‬ ،‫ردگارا‬.
‫زەکەریا‬ ‫پێغەمبەر‬ ‫هەمانشێوەش‬ ‫بە‬‫دەفەرموێ‬‫ت‬:‫ﭐ‬‫ﱡ‬‫ﭐ‬‫ﱁ‬‫ﱂ‬
‫ﱃ‬‫ﱄ‬‫ﱅ‬‫ﱆ‬‫ﱇ‬‫ﱈ‬‫ﱉ‬‫ﱊ‬‫ﱋ‬‫ﱌ‬‫ﱍ‬‫ﱎ‬‫ﱏ‬‫ﱐ‬‫ﱑ‬‫ﱒ‬‫ﱠ‬‫عمران‬ ‫آل‬:٣٨
:‫واتە‬‫له‬ ‫ئا‬‫و‬‫شوێنه‬ ‫و‬ ‫کات‬‫زه‬ ،‫دا‬‫که‬‫په‬ ‫بۆ‬ ‫نزای‬ ‫و‬ ‫هانا‬ ‫ریا‬‫روه‬‫به‬ ‫لێ‬ ‫ردگاری‬‫رز‬
‫بۆوه‬‫په‬ :‫وتی‬ ‫و‬‫روه‬‫نه‬ ‫ردگارا‬‫وه‬‫ببه‬ ‫پێ‬ ‫پاکم‬ ‫و‬ ‫چاک‬ ‫ی‬‫خشه‬‫به‬ ،‫بیسه‬ ‫تۆ‬ ‫ڕاستی‬‫ری‬
‫نزایت‬ ‫و‬ ‫دوعا‬.
10
‫ستا‬ ‫گەورە‬ ‫خواى‬ ‫کە‬ ‫بەندانەى‬ ‫ئەو‬ ‫لەنزاى‬ ‫وە‬،‫دەکات‬ ‫یشیان‬‫دە‬ ‫کە‬ ‫ئەوەیە‬‫ڵێن‬:
‫ﭐ‬‫ﱡ‬‫ﭐ‬‫ﲓ‬‫ﲔ‬‫ﲕ‬‫ﲖ‬‫ﲗ‬‫ﲘ‬‫ﲙ‬‫ﲚ‬‫ﲛ‬‫ﲜ‬‫ﲝ‬‫ﲞ‬
‫ﲟ‬‫ﲠ‬‫ﱠ‬‫الفرقان‬:٧٤
:‫واتە‬‫گەورە‬ ‫خوای‬ ‫بەندەکانی‬‫ئه‬‫وانه‬‫که‬ ‫شن‬‫ده‬‫په‬ :‫ڵێن‬‫روه‬‫له‬ ‫ردگارا‬‫هاوسه‬‫ران‬
‫نه‬ ‫و‬‫وه‬‫که‬ ‫کانمان‬‫ببه‬ ‫پێ‬ ‫سانێکمان‬‫ببنه‬ ‫که‬ ‫خشه‬‫مایه‬‫دیده‬ ‫ڕووناکی‬ ‫ی‬‫و‬ ‫مان‬
‫که‬ ‫بمان‬ ‫و‬ ‫دڵمان‬ ‫شادمانی‬‫به‬‫پێشه‬‫خواناسا‬ ‫و‬ ‫پارێزکاران‬ ‫بۆ‬ ‫وا‬.‫ن‬
‫ڕێزلێنانى‬ ‫و‬ ‫بەخشش‬ ‫لە‬ ‫وە‬‫بۆ‬ ‫باوک‬ ‫و‬ ‫دایک‬ ‫نزاى‬ ‫کە‬ ‫گەورەشە‬ ‫خواى‬
‫نز‬ ‫لە‬ ‫گەورەوە‬ ‫خواى‬ ‫لەالیەن‬ ‫منداڵەکانیان‬‫ڕەتناکرێتەوە‬ ‫و‬ ‫وەاڵمدراوەکانە‬ ‫ا‬.
‫لەپێغەمبەرمانەوە‬:‫کەدەفەرموێت‬ ‫بووە‬ ‫جێگیر‬(‫ث‬‫ال‬‫ث‬‫دعوات‬
‫مس‬‫الشك‬ ‫تجابات‬‫في‬‫دع‬ :‫هن‬‫وة‬‫ودعو‬ ،‫الوالد‬‫ة‬‫دع‬ ‫و‬ ‫ِر‬‫ف‬‫ُسا‬‫مل‬‫ا‬‫وة‬َ‫مل‬‫ا‬‫ظلوم‬.)(7)
:‫واتە‬‫وەاڵ‬ ‫کە‬ ‫هەن‬ ‫نزا‬ ‫سێ‬‫هیچ‬ ‫و‬ ‫مدراوەن‬‫وەاڵمدانەوەیان‬ ‫لە‬ ‫نییە‬ ‫گومانێک‬:
‫بۆ‬ ‫دایک‬ ‫و‬ ‫باوک‬ ‫نزاى‬‫منداڵ‬‫ستەملێکراو‬ ‫نزاى‬ ،‫گەشتیار‬ ‫نزاى‬ ،.
‫گرن‬ ‫شتێکى‬ ‫هەروەها‬‫گ‬‫پێویستە‬ ‫لێرەدا‬ ‫کە‬‫ئا‬‫گاداربین‬‫ل‬‫ێی‬‫کە‬ ‫ئەوەیە‬‫پێویستە‬ :
‫دایک‬ ‫لەسەر‬‫باوک‬ ‫و‬‫بگرن‬ ‫دوور‬ ‫بە‬ ‫خۆیان‬‫لە‬‫دوعا‬‫ی‬‫شە‬‫ڕ‬‫لە‬‫منداڵەکانیان‬،
‫لە‬ ‫بەتایبەتیش‬‫وکات‬‫انە‬‫لە‬ ‫پەلەنەکەن‬ ،‫توڕەن‬ ‫کە‬ ‫دا‬‫دوعاكردن‬‫چونکە‬ ،‫لێیان‬
‫دەبێت‬ ‫گیرا‬ ‫نزاکانیان‬ ‫دوایی‬‫و‬‫هەرخۆ‬‫ش‬‫سە‬ ‫ئاهى‬ ‫یان‬‫حەسرەتى‬ ‫و‬ ‫خت‬
‫دەکێشن‬ ‫بۆ‬ ‫پەشیمانى‬.!!
‫پێغەمبەر‬ ‫بێگومان‬‫مان‬‫لە‬‫منداڵ‬ ‫لە‬ ‫خراپ‬ ‫نزای‬‫ئاگادا‬‫ر‬‫مان‬‫دەکاتەوە‬
‫دەفەرموێت‬ ‫و‬:‫على‬ ‫َدعوا‬‫ت‬ ‫(ال‬‫أنف‬‫س‬‫ك‬‫على‬ ‫َدعوا‬‫ت‬ ‫وال‬ ،‫م‬‫أ‬ُ‫ك‬‫والد‬‫على‬ ‫َدعوا‬‫ت‬ ‫وال‬ ،‫م‬
‫أ‬‫موالك‬،‫م‬‫ساعة‬ ‫تعاىل‬ ِ‫هلل‬‫ا‬ ‫من‬ ‫ُوا‬‫ق‬‫ُواف‬‫ت‬ ‫ال‬‫ي‬‫س‬‫أ‬‫ل‬‫في‬‫ع‬ ‫ها‬‫ط‬‫اء‬‫في‬‫ست‬‫جي‬ُ‫ب‬‫لك‬‫م‬.)(٨)
‫وات‬‫ە‬:‫ل‬ ‫نزا‬‫ە‬‫خ‬‫ۆ‬‫تان‬‫م‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬،‫ن‬‫ل‬ ‫نزا‬‫ە‬‫مندا‬‫ڵە‬‫کان‬‫ی‬‫شتان‬‫م‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬،‫ن‬‫م‬ ‫نزاش‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫ن‬‫ل‬‫ە‬
‫ما‬‫ڵ‬‫تاو‬ ،‫سامانتان‬ ‫و‬‫ە‬‫کو‬‫ب‬‫ە‬‫ر‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫کات‬‫ە‬‫ن‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫و‬‫ێ‬‫ت‬‫ک‬‫ە‬‫گ‬ ‫خواى‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫ت‬ ‫دوعاى‬‫ێ‬‫دا‬
(7)‫(ال‬ ‫لە‬ ‫داود‬ ‫ئەبو‬‫سنن‬)،‫لە‬ ‫ترمذي‬(‫الجامع‬)( ‫بەژمارە‬1905‫فەرمودەکەی‬ ‫لە‬ )(‫هريرة‬ ‫أبو‬)‫ئەلبان‬ ‫شێخی‬ ،‫یش‬
( ‫بەژمارە‬ )‫(الصحيحة‬ ‫لە‬ ‫داناوە‬ ‫بەڕاستی‬596.)
(8( ‫ژمارە‬ )‫مسلم‬ ‫(صحيح‬ )3009)
11
‫گ‬‫ی‬‫را‬‫د‬‫ە‬،‫کات‬‫ئەگەر‬‫ئەوا‬ ‫کەوت‬ ‫ئەوکاتە‬ ‫بەر‬‫نزاک‬‫ە‬‫تان‬‫گ‬‫ی‬‫راد‬‫ە‬‫ب‬‫ێ‬‫ت‬.
‫ه‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫ها‬‫گ‬ ‫خواى‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫ش‬‫د‬‫ە‬‫ف‬‫ە‬‫رمو‬‫ێ‬‫ت‬:
‫ﱡ‬‫ﭐ‬‫ﱪ‬‫ﱫ‬‫ﱬ‬‫ﱭ‬‫ﱮ‬‫ﱯ‬‫ﱰ‬‫ﱱ‬‫ﱲ‬‫ﱳ‬‫ﱠ‬‫الإسراء‬:11
‫واتە‬:‫ئ‬‫ی‬‫نسان‬‫(کات‬‫ێ‬‫ك‬‫ته‬‫نگه‬‫ده‬ ‫تاو‬‫ب‬‫ێ‬‫ت‬‫نزا‬ ‫دوعاو‬ )‫ی‬‫شه‬‫ڕ‬‫ده‬‫هه‬ ،‫کات‬‫روه‬‫چ‬ ‫ك‬‫ۆ‬‫ن‬
‫له‬‫کات‬‫ی‬‫ئاسا‬‫ی‬‫دا‬‫دوعا‬‫ی‬‫خ‬‫ێ‬‫ر‬‫ده‬‫ئ‬ ،‫کات‬‫ی‬‫نسان‬‫هه‬‫م‬‫ی‬‫شه‬‫و‬‫به‬‫رده‬‫به‬ ‫وام‬‫په‬‫له‬‫و‬
‫هه‬‫ڵ‬‫ه‬‫شه‬‫ی‬‫ه‬.
‫هەروەها‬ ‫وە‬‫قتاد‬‫ە‬‫د‬‫ە‬‫ف‬‫ە‬‫رمو‬‫ێ‬‫ت‬:
(‫يد‬،‫ماله‬ ‫على‬ ‫عوا‬‫في‬‫لعن‬‫ولو‬ ،‫وولده‬ ‫ماله‬‫إ‬‫ألهلك‬ ‫له‬ ‫اهلل‬ ‫ستجاب‬.)ُ‫ه‬(٩)
‫وات‬‫ە‬:‫نزاد‬‫ە‬‫کات‬‫ل‬‫ە‬‫ما‬‫ڵە‬‫ک‬‫ە‬،‫ى‬‫ن‬‫ە‬‫فر‬‫ە‬‫ت‬‫د‬‫ە‬‫کات‬‫ل‬‫ە‬‫ما‬‫ڵ‬‫مندا‬ ‫و‬‫ڵ‬،‫ى‬‫ئ‬‫ە‬‫گ‬‫ە‬‫ر‬‫خواى‬
‫گ‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫گ‬‫ی‬‫راى‬‫ئ‬ ‫بکات‬‫ە‬‫م‬‫ک‬‫ە‬‫س‬‫ە‬‫ت‬‫ی‬‫اد‬‫ە‬‫چ‬‫ێ‬‫ت‬.
‫زاناى‬‫پا‬‫یە‬‫ب‬‫ە‬‫رز‬‫ش‬‫ێ‬‫خ‬‫نا‬ ‫بن‬ ‫عبدالرحمن‬‫ص‬‫ر‬‫السعد‬‫ی‬‫دەڵێت‬:‫(وهذ‬‫من‬ ‫ا‬
‫اإل‬ ‫جهل‬‫َجلته‬‫ع‬‫و‬ ‫نسان‬‫حي‬‫ث‬‫ي‬‫دعو‬‫على‬‫نفسه‬‫و‬‫أ‬‫والده‬َ‫ض‬َ‫غ‬‫ال‬ ‫عند‬ ‫بالشر‬ ‫وماله‬،‫ب‬‫وي‬‫بادر‬
‫بذ‬‫ا‬‫لك‬‫الدعاء‬‫ك‬‫ما‬ُ‫ي‬‫بادر‬‫ُعاء‬‫د‬‫بال‬‫يف‬‫اخلري‬.)(١٠)
‫وات‬‫ە‬:‫ئ‬‫ا‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ل‬‫ە‬‫ن‬‫ە‬‫زانى‬‫و‬‫پ‬‫ە‬‫ل‬‫ە‬‫پ‬‫ڕ‬‫وسک‬‫ێ‬‫ى‬‫مر‬‫ۆڤە‬‫و‬‫ەیە‬‫کات‬‫ێ‬‫ک‬‫ک‬‫ە‬‫تو‬‫ڕەیە‬‫و‬
‫ت‬‫ە‬‫نگ‬‫ە‬‫تاو‬‫ە‬،‫ش‬ ‫دوعاى‬ ‫و‬ ‫نزا‬‫ەڕ‬‫ل‬‫ە‬‫خ‬‫ۆ‬‫ى‬‫ما‬ ‫و‬‫ڵ‬‫مندا‬ ‫و‬‫ڵ‬‫ى‬‫د‬‫ە‬،‫کات‬‫د‬‫ە‬‫ستپ‬‫ێ‬‫شخ‬‫ە‬‫رى‬
‫ل‬‫ە‬‫م‬‫ج‬‫ۆ‬‫ر‬‫ە‬‫نزا‬‫یە‬‫دا‬‫ب‬‫ە‬‫ه‬‫ە‬‫مانش‬‫ێ‬‫و‬‫ە‬‫ى‬‫د‬‫ە‬‫ستپ‬‫ێ‬‫شخ‬‫ە‬‫ر‬‫یە‬‫تى‬‫ل‬‫ە‬‫خ‬ ‫نزاى‬‫ی‬‫ردا‬.
  
(9( ‫للطبري‬ )‫القرآن‬ ‫تأويل‬ ‫في‬ ‫البيان‬ ‫(جامع‬ )14/513)
(10‫المنان‬ ‫الكريم‬ ‫((تيسر‬ )):‫(الپەڕە‬454)
12
‫نا‬ ‫هەڵبژاردنى‬‫وی‬‫جوان‬‫بۆیان‬ ‫چاک‬ ‫و‬
‫ل‬‫ە‬‫و‬‫ه‬‫ۆ‬‫کاران‬‫ە‬‫ى‬‫ک‬‫ە‬‫ی‬‫ارم‬‫ە‬‫ت‬‫ی‬‫د‬‫ە‬‫رن‬‫ل‬‫ە‬‫پ‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫رد‬‫ە‬‫کردن‬‫ێ‬‫کى‬‫باشى‬‫مندا‬‫اڵ‬،‫ن‬
‫ه‬‫ەڵ‬‫بژاردن‬‫ی‬‫ناو‬‫ێ‬‫کى‬‫جوان‬ ‫و‬ ‫باش‬‫ە‬‫ل‬‫ە‬‫ال‬‫یە‬‫ن‬‫دا‬‫ی‬‫ک‬‫باوکان‬ ‫و‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫ب‬‫ب‬‫ێ‬‫ت‬‫ە‬‫ه‬‫ۆ‬‫کار‬‫ی‬
‫ب‬‫ە‬‫ستن‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ى‬‫مندا‬‫ڵە‬‫ک‬‫ە‬‫ب‬‫ە‬‫گو‬‫ێڕ‬‫ا‬‫یەڵ‬‫ى‬‫پ‬ ‫خواى‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬،‫ردگار‬‫ناو‬‫ە‬‫کانى‬‫و‬‫ە‬‫ک‬:
‫(عبدا‬‫لله‬،‫محمد‬ ،‫عبدالرحمن‬ ،‫ص‬‫الح‬)‫هاوش‬ ‫و‬‫ێ‬‫و‬‫ە‬‫ى‬‫ئ‬‫ە‬‫م‬‫ناو‬‫ە‬‫باشان‬‫ە‬،‫ک‬‫ە‬
‫بە‬ ‫و‬ ‫چاکەکاری‬‫دەخەنەوە‬ ‫بیر‬ ‫گەورەی‬ ‫خوای‬ ‫ندایەتی‬‫و‬‫کار‬‫ی‬‫گ‬‫ە‬‫ر‬‫یەکجار‬ ‫یەکی‬
‫زۆری‬‫ه‬‫ەیە‬،‫و‬‫ە‬‫کو‬‫و‬‫وتراو‬‫ی‬‫ش‬‫ە‬‫ه‬ ( :‫ە‬‫رک‬‫ە‬‫س‬‫ە‬‫و‬‫ب‬‫ە‬‫ش‬‫ێ‬‫ک‬‫خو‬‫ڕە‬‫وشتى‬‫ب‬‫ە‬‫پ‬‫ێ‬‫ى‬‫ناو‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫ى‬
‫تێدایە‬.)
‫ل‬‫ە‬‫ڕاستدا‬ ‫فەرموودەیەکی‬‫پ‬‫ێ‬‫غ‬‫ە‬‫مب‬‫ە‬‫رى‬‫خوا‬‫دەفەرموێت‬:
(‫إن‬‫أ‬َ‫ب‬‫ح‬‫أ‬‫مسائك‬‫م‬:‫اهلل‬ ‫إىل‬.)‫عبدالرمحن‬ ‫و‬ ‫عبداهلل‬(١١)
‫وات‬‫ە‬:‫خ‬‫ۆ‬‫شتر‬‫ی‬‫ن‬‫ناو‬‫ب‬‫ە‬‫الى‬‫پەروەردگار‬‫ەوە‬:)‫عبدالرحمن‬ ‫و‬ ‫(عبدالله‬.‫ن‬
‫و‬‫ە‬‫ز‬‫ۆ‬‫ر‬‫شت‬‫ی‬‫کى‬‫ئاسا‬‫یی‬‫گونجاو‬ ‫و‬‫ی‬‫ش‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫دا‬ ‫و‬ ‫باوک‬‫ی‬‫ک‬‫ناو‬ ‫واتاى‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫ب‬‫ۆ‬
‫مندا‬‫ڵە‬‫کان‬‫ی‬‫ان‬‫ڕ‬‫بک‬ ‫وون‬‫ە‬‫ن‬‫ە‬‫و‬‫ە‬،‫ب‬‫ۆ‬‫چ‬‫ی‬‫ش‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ناو‬‫ە‬‫خ‬‫ۆ‬‫ش‬‫ە‬‫و‬‫ی‬‫ست‬‫ە‬‫الی‬‫پەروەردگار‬.
‫ب‬‫ۆ‬‫نموونە‬‫ئ‬ :‫ە‬‫گ‬‫ە‬‫ر‬)‫(عبدالله‬ ‫ناوى‬‫یە‬،‫پ‬‫ێ‬‫ى‬‫د‬‫ەڵێی‬‫ت‬:‫ت‬‫ۆ‬‫ب‬‫ە‬‫ند‬‫ە‬‫ى‬‫گ‬ ‫خواى‬‫ە‬‫ور‬‫ەی‬،‫ت‬
‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫خوادا‬‫یە‬‫ى‬‫ک‬‫ە‬‫د‬‫کردو‬ ‫روستى‬‫ی‬‫ت‬‫ه‬ ‫و‬‫ێ‬‫نا‬‫ی‬‫ت‬‫یە‬‫ئ‬ ،‫بوون‬‫ە‬‫و‬‫ه‬‫ە‬‫موو‬‫ڕۆزییەی‬
‫ب‬‫ە‬‫س‬‫ە‬‫رتدا‬‫ڕ‬‫شتوو‬‫ە‬،‫ئ‬‫ە‬‫م‬‫ە‬‫ل‬ ‫وات‬‫ێ‬‫د‬‫ە‬‫کات‬‫ک‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫س‬‫ێ‬‫کى‬‫سوپاسگوزار‬‫گو‬ ‫و‬‫ێڕ‬‫ا‬‫یەڵ‬‫ب‬‫ی‬‫ت‬
‫ب‬‫ۆ‬‫گەورە‬ ‫خوای‬،‫یان‬‫و‬ ‫هاو‬‫ێ‬‫ن‬‫ە‬‫ى‬‫ئ‬‫ە‬‫م‬‫قسان‬‫ە‬‫ش‬.
(11( :‫بەژمارە‬ )‫مسلم‬ ‫(صحيح‬ )2132)
13
‫دادپەروەری‬
‫ل‬‫ە‬‫ه‬‫ە‬‫ر‬‫ە‬‫پا‬‫یە‬‫گرنگ‬‫گ‬ ‫و‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫کان‬‫ل‬‫ە‬‫پ‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫رد‬‫ە‬‫کردنى‬‫مندا‬‫اڵ‬‫ن‬‫دادپ‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫ر‬‫یە‬
‫ل‬‫ە‬‫ن‬‫ێ‬‫وان‬‫ی‬‫انداو‬‫دوورک‬‫ە‬‫وتن‬‫ە‬‫و‬‫ەیە‬‫ل‬‫ە‬‫زو‬‫ڵ‬‫م‬‫ست‬ ‫و‬‫ە‬‫م‬‫پ‬ ‫و‬‫ێ‬‫ن‬‫ە‬‫دانى‬‫ماف‬‫ی‬،‫ان‬‫چونک‬‫ە‬
‫ب‬‫ێ‬‫گومان‬‫ئ‬‫ە‬‫گ‬‫ە‬‫ر‬‫دادپ‬ ‫باوک‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫رن‬‫ە‬‫ب‬‫ێ‬‫ت‬‫ل‬‫ە‬‫ن‬‫ێ‬‫وان‬‫مندا‬‫ڵە‬‫کان‬‫ی‬‫ئ‬‫ە‬‫وا‬‫د‬‫ە‬‫ب‬‫ێ‬‫ت‬‫ە‬
‫ه‬‫ۆ‬‫کار‬‫ێ‬‫ک‬‫ب‬‫ۆ‬‫دروستکردنى‬‫ڕ‬‫ق‬‫ک‬ ‫و‬‫ی‬‫ن‬‫ە‬‫و‬‫دووژمنا‬‫یە‬‫تى‬‫ح‬ ‫و‬‫ە‬‫سودى‬‫ل‬‫ە‬‫ن‬‫ێ‬‫وان‬‫ی‬‫ا‬‫ندا‬،
‫ب‬‫ەاڵ‬‫م‬‫ئ‬‫ە‬‫گ‬‫ە‬‫ر‬‫ب‬‫ە‬‫رد‬‫ە‬‫وام‬‫ل‬ ‫سوربوو‬‫ە‬‫س‬‫ە‬‫ر‬‫دادپ‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫رى‬‫ل‬‫ە‬‫ن‬‫ێ‬‫وان‬‫ی‬‫ان‬‫ئ‬‫ە‬‫وا‬‫د‬‫ە‬‫ب‬‫ێ‬‫ت‬‫ە‬
‫ه‬‫ۆ‬‫کار‬‫ێکی‬‫گ‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫ب‬‫ۆ‬‫خ‬‫ۆ‬‫ش‬‫ە‬‫و‬‫ی‬‫ست‬‫ن‬‫چاک‬ ‫و‬‫بوونیان‬‫ب‬‫ە‬‫رامب‬‫ە‬‫ر‬‫باوک‬‫ی‬‫ا‬‫ن‬.
‫هەروەکو‬‫یدا‬ )‫البخاری‬ ‫(صحیح‬ ‫لە‬ ‫هاتووە‬‫ل‬‫ە‬‫(ن‬‫و‬‫کو‬ ‫عمانى‬‫ڕ‬‫ى‬‫بش‬‫ی‬‫ر‬)‫ە‬‫و‬‫ە‬
‫دایکى‬ ،‫دەداتێ‬ ‫زەویەکى‬ ‫کەباوکى‬‫نوعمان‬‫پێغەمبەرى‬ ‫کە‬ ‫کرد‬ ‫لەباوکى‬ ‫داواى‬
‫خوا‬‫خواش‬ ‫پێغەمبەرى‬ ،‫بکاتەوە‬ ‫ئاگادار‬ ‫لەمە‬‫بە‬
‫ن‬ ‫باوکى‬‫و‬‫فەرموو‬ ‫عمانی‬:‫تریشت‬ ‫کوڕەکانى‬ ‫ئایا‬‫بە‬‫هەمان‬‫شێوە‬‫زەویەى‬ ‫ئەم‬ ‫ى‬
‫ن‬‫و‬‫عمانت‬‫پێداون؟‬،‫ن‬ ‫باوکى‬‫و‬‫نەخێر‬ :‫فەرمووی‬ ‫عمان‬،‫خوا‬ ‫پێغەمبەرى‬
:‫فەرمووى‬‫بترس‬ ‫گەورە‬ ‫لەخواى‬،‫ە‬‫بک‬ ‫دادپەروەری‬‫لەنێوان‬ ‫ەن‬
‫منداڵەکانتان‬.(١٢)
‫خوا‬ ‫پێغەمبەرى‬ ،‫تردا‬ ‫گێڕانەوەیەکى‬ ‫لە‬:‫فەرمووی‬‫من‬‫پشتگیری‬
‫ل‬‫ە‬‫نا‬ ‫ستەم‬ ‫و‬ ‫زوڵم‬‫کە‬‫م‬.(١٣)
(12( :‫بەژمارە‬ )‫البخاري‬ ‫(صحيح‬ )2587)
(13( :‫بەژمارە‬ )‫البخاري‬ ‫(صحيح‬ )2650( :‫ژمارە‬ ‫بە‬ )‫مسلم‬ ‫(صحيح‬ ‫و‬ ، )1623)
14
‫رسول‬ ‫کە‬ ‫هاتووە‬ ‫(مسلم)یشدا‬ ‫پێشەوا‬ ‫لەگێڕانەوەکەى‬‫الله‬
( :‫پیاوە‬ ‫بەو‬ ‫فەرموویەتی‬‫پێت‬ ‫ئایا‬‫خۆش‬‫نی‬‫ی‬‫لەچاکە‬ ‫هەموویان‬ ‫کە‬ ‫ە‬‫یان‬‫بەرامبەر‬
‫تۆ‬ ‫بە‬‫وەک‬‫و‬‫یەک‬‫وا‬‫بن‬‫؟‬‫ن‬ ‫باوکی‬ ،)‫و‬‫فەرمووی‬ ‫عمان‬( :،‫نا‬ ‫بۆ‬)‫حەزدەکەم‬،
‫خوا‬ ‫پێغەمبەرى‬‫فەرمووی‬( :‫وامەکە‬ ‫کەواتە‬.)(١٤)
،‫منداڵەکانیان‬ ‫لەنێوان‬ ‫نادادپەروەرى‬ ‫و‬ ‫ستەم‬ ‫لە‬ ‫باوکانە‬ ‫ئاگادارکردنەوەى‬ ‫ئەمە‬
‫ئەوەش‬‫ڕ‬‫کە‬ ‫ووندەکاتەوە‬‫تۆوی‬ ‫چاندنی‬ ‫و‬ ‫دادپەروەری‬ ‫نا‬ ‫بۆ‬ ‫هۆکارێک‬ ‫دەبێتە‬
‫و‬ ‫پەیوەندی‬ ‫پچڕانی‬ ‫و‬ ‫لەگەڵیان‬ ‫خراپبوون‬ ‫و‬ ‫باوک‬ ‫و‬ ‫دایک‬ ‫مافی‬ ‫پێشێلکردنی‬
‫دروستبو‬ ‫و‬ ‫لێکدابڕان‬‫کێشە‬ ‫ونی‬‫منداڵەکا‬ ‫لەنێوان‬.‫ن‬
  
(14)(‫مسلم‬ ‫صحيح‬)( :‫بەژمارە‬1623)
15
‫بەسۆزى‬ ‫و‬ ‫نەرمى‬
‫یە‬‫ک‬‫ێ‬‫کى‬‫ل‬ ‫تر‬‫ە‬‫پایەکانی‬‫پ‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫رد‬‫ە‬‫کردنى‬‫مندا‬‫اڵ‬‫ن‬‫ن‬‫ە‬‫رمى‬‫ب‬ ‫و‬‫ە‬‫س‬‫ۆ‬‫زبوون‬‫ە‬‫و‬
‫مام‬‫ەڵە‬‫کردنه‬‫ل‬‫ە‬‫گ‬‫ەڵی‬‫ان‬‫ب‬‫سۆزەوە‬ ‫بە‬ ‫و‬ ‫چاکی‬ ‫ە‬‫ل‬ ،‫ە‬‫ه‬‫ە‬‫مانکات‬‫ی‬‫شدا‬‫د‬‫ە‬‫ب‬‫ێ‬‫ت‬‫خ‬‫ۆ‬
‫ب‬‫ە‬‫دوور‬‫بگر‬‫ی‬‫ن‬‫ل‬‫ە‬‫تو‬ ‫و‬ ‫توندى‬ ‫و‬ ‫وشکى‬‫ڕەیی‬‫بەرامبەریان‬:(‫ب‬‫ێ‬‫گومان‬‫ن‬‫ە‬‫رمى‬
‫ل‬‫ە‬‫ه‬‫ە‬‫رش‬‫ێ‬‫کدا‬‫ئ‬ ‫بوو‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫د‬ ‫جوانى‬‫ە‬،‫کات‬‫ه‬‫ە‬‫رشت‬‫ێ‬‫ک‬‫ی‬‫ش‬‫ن‬‫ە‬‫رمى‬‫ل‬‫ێ‬‫د‬‫ە‬‫ره‬‫ێ‬‫نرا‬‫ئ‬‫ە‬‫وا‬
‫ناش‬‫ی‬‫ر‬‫ی‬‫ن‬‫د‬‫ە‬‫ب‬‫ێ‬‫ت‬.)(١5)
‫ئ‬‫ە‬‫م‬‫بە‬‫س‬‫ۆ‬‫ز‬‫و‬ ‫ی‬‫ن‬‫ە‬‫رمون‬‫ی‬‫ان‬‫ییە‬‫پ‬‫ێ‬‫و‬‫ی‬‫ست‬‫ە‬‫دەست‬‫پێبکرێت‬‫ل‬‫ە‬‫هەر‬ ‫منداڵدا‬ ‫گەڵ‬
‫تەمەنیاندا‬ ‫لەگەڵ‬ ‫بەردەوامبێت‬ ‫و‬ ‫پێگەیشتنیانەوە‬ ‫و‬ ‫منداڵی‬ ‫لەسەرەتای‬،‫چونک‬‫ە‬
‫ه‬‫ە‬‫رئائ‬‫ە‬‫م‬‫ەیە‬‫مندا‬‫ڵ‬‫ل‬‫ە‬‫باوک‬‫دا‬ ‫و‬‫ی‬‫کى‬‫نز‬‫ی‬‫ک‬‫د‬‫ە‬‫کات‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫و‬‫وا‬‫د‬‫ە‬‫کات‬‫دا‬‫ی‬‫ک‬‫باوکى‬ ‫و‬
‫خ‬‫ۆ‬‫ش‬‫بو‬‫ێ‬،‫ت‬‫لەگەڵ‬‫ئ‬‫ە‬‫م‬‫نز‬‫ی‬‫کى‬‫خ‬ ‫و‬‫ۆ‬‫ش‬‫ەویستییە‬‫دایک‬ ‫و‬ ‫باوک‬‫د‬‫ە‬‫توان‬‫ن‬‫ڕ‬‫ێ‬‫گ‬‫ە‬‫ى‬
‫خ‬‫ێ‬‫رو‬‫چاک‬‫یان‬ ‫بدەن‬ ‫منداڵ‬ ‫پێشانی‬ ‫ە‬‫ئام‬‫ۆ‬‫ژگارى‬‫بک‬‫و‬ ‫ەن‬‫ئ‬‫ە‬‫وان‬‫ی‬‫ش‬‫ب‬‫ە‬‫قس‬‫ە‬‫یان‬
‫بک‬‫ە‬‫ن‬‫گو‬ ‫و‬‫ێڕ‬‫ا‬‫یەڵ‬‫ى‬‫وت‬‫ە‬‫کان‬‫ی‬‫انبن‬‫وەریانبگرن‬ ‫و‬ ‫ببیستن‬ ‫قسەکانیان‬ ‫و‬.
‫ه‬‫ە‬‫ر‬‫ل‬‫ە‬‫س‬‫ە‬‫ر‬‫ڕ‬‫وونکردن‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ى‬‫ئ‬‫ە‬‫م‬‫پایەیە‬‫چ‬‫ە‬‫ند‬‫ە‬‫ها‬‫ف‬‫ە‬‫رموود‬‫ە‬‫مان‬‫ه‬‫ەیە‬‫ل‬‫ە‬
‫پ‬‫ێ‬‫غ‬‫ە‬‫مب‬‫ە‬‫رى‬‫خوا‬‫وە‬،‫لەوانە‬:
‫أب‬ ‫عن‬‫النيب‬ ‫أن‬ )‫عنه‬ ‫اهلل‬ ‫(رضي‬ ‫هريرة‬ ‫ي‬‫اهلل‬ ‫(رضي‬ ‫علي‬ ‫ابن‬ ‫احلسن‬ ‫َّل‬‫ب‬‫ق‬
‫الولد‬ ‫من‬ ‫عشرة‬ ‫لي‬ ‫إن‬ ( :‫فقال‬ ،‫عنده‬ )‫عنه‬ ‫اهلل‬ ‫(رضي‬ ‫جالس‬ ‫حابس‬ ‫بن‬ ‫واألقرع‬ ، )‫عنهما‬
‫رسو‬ ‫إليه‬ ‫فنظر‬ ،)‫أحدا‬ ‫منهم‬ ‫َّلت‬‫ماقب‬‫اهلل‬ ‫ل‬‫اليرحم‬ ‫(من‬ :‫وقال‬)‫اليرحم‬).(١6)
(15)(‫مسلم‬ ‫صحيح‬)( ‫بەژمارە‬2594)
(16)(‫صحيح‬)‫البخاري‬( ‫بەژمارە‬5997)( ‫و‬ ،‫مسلم‬ ‫صحيح‬)( ‫بەژمارە‬2594).
16
‫وات‬‫ە‬:‫ل‬‫ە‬(‫ا‬‫بوهر‬‫ی‬‫ر‬‫ە‬)‫ە‬‫و‬‫ە‬‫د‬‫ە‬‫گ‬‫ێڕێ‬‫ت‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫پ‬‫ێ‬‫غ‬‫ە‬‫مب‬‫ە‬‫رى‬‫خوا‬
‫کو‬ ‫حسن‬ ‫ماچى‬‫ڕ‬‫ى‬‫عل‬‫ی‬‫کردوو‬‫ە‬‫و‬(‫ئە‬‫قر‬‫ە‬‫ع‬‫کو‬ ‫ى‬‫ڕی‬‫حابس‬)‫ی‬‫ش‬‫ل‬‫ە‬‫و‬
‫م‬‫ە‬‫جل‬‫ی‬‫س‬‫ە‬‫دابوو‬‫ە‬‫و‬‫وتوویەتی‬‫من‬ ( :‫خاوەنی‬10‫کو‬‫ڕ‬‫م‬‫یەکێکیانم‬ ‫هیچ‬ ،‫تائ‬‫ێ‬‫ستا‬
‫ن‬ ‫ماچ‬‫ە‬‫کردوو‬‫ە‬‫پ‬ ،)‫ێ‬‫غ‬‫ە‬‫مب‬‫ە‬‫رى‬‫خوا‬‫س‬‫ەی‬‫ر‬‫ێ‬‫کى‬‫ف‬ ‫کردو‬‫ە‬‫رمووى‬:
‫(ه‬‫ە‬‫رک‬‫ە‬‫س‬‫خاوەنی‬‫س‬‫ۆ‬‫زو‬‫ب‬‫ە‬‫ز‬‫ەیی‬‫ن‬‫ە‬‫ب‬‫ێ‬‫ت‬‫ئ‬‫ە‬‫وا‬‫بەزەیی‬ ‫و‬ ‫سۆز‬ ‫لە‬ ‫دەبێت‬ ‫بێبەش‬
‫گ‬ ‫خواى‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬.)
‫عن‬‫عائش‬‫ة‬:‫قالت‬‫جاء‬‫النيب‬ ‫إىل‬ ‫أعرابي‬‫فما‬ ‫الصبيان‬ ‫تقبلون‬ ‫فقال‬
‫النيب‬ ‫فقال‬ ‫نقبلهم‬:‫الرمحة‬ ‫قلبك‬ ‫من‬ ‫اهلل‬ ‫نزع‬ ‫أن‬ ‫لك‬ ‫(أوأملك‬).(١7)
‫وات‬‫ە‬:‫ل‬‫ە‬‫دا‬‫ی‬‫کى‬‫ئ‬‫ی‬‫مانداران‬‫ی‬‫ش‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫عائ‬‫ی‬‫ش‬‫ە‬‫د‬‫ە‬‫ف‬‫ە‬‫رمو‬‫ێ‬‫ت‬:‫ک‬‫ە‬‫س‬‫ێ‬‫کى‬
‫د‬‫ە‬‫شت‬‫ە‬‫کى‬‫هات‬‫ە‬‫پ‬ ‫الى‬‫ێ‬‫غ‬‫ە‬‫مب‬‫ە‬‫رى‬‫خوا‬‫ووتى‬ ‫و‬:‫ئا‬‫ی‬‫ا‬‫ئ‬‫ێ‬‫و‬‫ە‬‫مندا‬‫ڵ‬‫ماچ‬
‫د‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫ن‬‫ئ‬ ‫؟؟‬‫ێ‬‫م‬‫ە‬‫ماچ‬‫ی‬‫ان‬‫ناک‬‫ەی‬‫ن‬‫پ‬ ،‫ێ‬‫غ‬‫ە‬‫مب‬‫ە‬‫رى‬‫خوا‬‫پ‬‫ێ‬‫ى‬‫ف‬‫ە‬‫رموو‬:
(‫ک‬‫ە‬‫وا‬‫یە‬‫تاز‬‫ە‬‫من‬‫ناتوانم‬‫ڕە‬‫حم‬‫ە‬‫ت‬‫ب‬ ‫و‬‫ە‬‫ز‬‫ەیی‬‫گ‬ ‫خواى‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫بخ‬‫ە‬‫م‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫د‬‫ڵ‬‫ت‬‫پاش‬
‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ى‬‫گ‬ ‫خواى‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫ل‬‫ە‬‫د‬‫ڵ‬‫تى‬‫د‬‫ە‬‫ره‬‫ێ‬‫ناو‬‫ە‬.
  
(17)(‫صحيح‬)‫البخاري‬( ‫بەژمارە‬5998).
17
‫رێنیشاندانیان‬ ‫و‬ ‫ئامۆژگاریکردن‬
‫ه‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ها‬‫یە‬‫ک‬‫ێ‬‫کى‬‫ل‬ ‫تر‬‫ە‬‫پا‬‫یە‬‫کان‬‫ل‬‫ە‬‫پ‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫رد‬‫ە‬‫کردنى‬‫مندا‬‫ڵ‬‫ئام‬‫ۆ‬‫ژگار‬‫ی‬‫کردنى‬
‫ب‬‫ە‬‫رد‬‫ە‬‫وام‬‫و‬‫ڕ‬‫ێ‬‫ن‬‫ی‬‫شاندان‬‫ی‬‫ان‬‫ە‬،‫ب‬‫ە‬‫تا‬‫ی‬‫ب‬‫ە‬‫تى‬‫ب‬‫ۆ‬‫گرنگەکان‬ ‫کارە‬‫و‬‫خو‬‫ڕە‬‫وشت‬‫ە‬
‫جوان‬‫ەکان‬،‫و‬ ‫دین‬ ‫باوەڕی‬ ‫بیرو‬ ‫فێری‬ ‫کە‬ ‫دەبێت‬ ‫بەوە‬ ‫ئەوەش‬‫پایەکانی‬ ‫و‬ ‫واجبات‬
‫کە‬ ‫فرمانانەی‬ ‫ئەو‬ ‫هەموو‬ ‫و‬ ‫ئیسالم‬‫لە‬‫ببن‬ ‫هاتوون‬ ‫ئیسالمدا‬.
‫گ‬ ‫تاوانە‬ ‫لە‬ ‫ئاگادارکردنەوەیان‬ ‫بە‬ ‫سەرزەنشتکردنیان‬ ‫و‬ ‫ئامۆژگاریکردن‬‫ەورەکان‬
‫دەستپێبکات‬ ‫ئەنجامەکەی‬ ‫و‬،‫ه‬ ‫پاشان‬‫ە‬‫موو‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫شتان‬‫ە‬‫ى‬‫تر‬‫ی‬‫ش‬‫ک‬‫ە‬‫و‬ ‫خراپن‬
‫ئا‬‫ی‬‫نى‬‫ئ‬‫ی‬‫سالم‬‫ی‬‫ش‬‫ف‬‫ە‬‫رمانى‬‫کردوو‬‫ە‬‫ب‬‫ە‬‫ن‬‫ە‬‫کردن‬‫ی‬‫ان‬.
‫وە‬‫و‬ ‫ئامۆژگاریکردن‬ ‫لە‬ ‫هەبێت‬ ‫پشکیان‬ ‫گەورەترین‬ ‫پێویستە‬ ‫کارانە‬ ‫ئەم‬
.‫منداڵدا‬ ‫ڕێنیشاندانی‬
‫دوا‬‫ئ‬‫ە‬‫مان‬‫ە‬‫پێویستە‬‫دا‬‫ی‬‫ک‬‫باوک‬ ‫و‬‫ئاو‬‫ڕ‬‫بد‬‫ە‬‫ن‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫باشبوونی‬ ‫بۆ‬ ‫کە‬ ‫تر‬ ‫کارانەی‬ ‫لەو‬
.‫لەمانەش‬ ‫جگە‬ ‫و‬ ‫بەرگ‬ ‫و‬ ‫جل‬ ‫و‬ ‫خواردن‬ ‫وەکو‬ ،‫دونیادا‬ ‫لە‬ ‫پێویستە‬ ‫منداڵەکانیان‬
‫ل‬‫ەیە‬‫ک‬‫ێ‬‫ک‬‫ل‬‫ە‬‫ئام‬‫ۆ‬‫ژگار‬‫یە‬‫گ‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫ب‬ ‫و‬‫ە‬‫سود‬‫ە‬‫کان‬‫ک‬‫ە‬‫ب‬‫ەڕ‬‫استى‬‫ج‬‫ێ‬‫ى‬‫خ‬‫ۆ‬‫ى‬‫گرتوو‬‫ە‬،
‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ەیە‬‫ک‬‫ە‬‫گ‬ ‫خواى‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫کردوو‬ ‫باسى‬‫ە‬‫ل‬‫ە‬‫قورئا‬‫ندا‬،‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ی‬‫ش‬‫ئام‬‫ۆ‬‫ژگارى‬‫(ل‬‫و‬‫قمانى‬
‫حک‬‫ی‬‫م‬)‫ە‬‫بۆ‬‫کو‬‫ڕە‬‫ک‬‫ە‬‫ی‬‫ل‬‫ە‬‫(سور‬‫ة‬،)‫لقمان‬‫کە‬‫دەستپێدەکات‬‫ب‬‫ە‬‫یە‬‫کتاپ‬‫ە‬‫رستى‬
‫گ‬ ‫خواى‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬،‫ف‬ ‫پاشان‬‫ە‬‫رمانکردن‬‫ب‬‫ە‬‫باشبوون‬‫ل‬‫ە‬‫گ‬‫ەڵ‬‫دا‬‫ی‬‫ک‬‫پاشان‬ ،‫باوک‬ ‫و‬
‫د‬ ‫ئاگادارى‬‫ە‬‫کات‬‫ە‬‫و‬‫ە‬،‫کو‬‫ڕ‬‫ى‬‫ش‬‫ی‬‫ر‬‫ی‬‫نم‬‫گ‬ ‫خواى‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫ئا‬‫گ‬‫ل‬ ‫اى‬‫ە‬‫ه‬‫ە‬‫موو‬‫و‬ ‫کار‬
‫کرد‬‫ە‬‫و‬‫ەیە‬‫کت‬‫ه‬‫ەیە‬،‫ئ‬‫ە‬‫م‬‫ە‬‫ش‬‫ل‬‫ێ‬‫ر‬‫ە‬‫دا‬‫ئاماژ‬‫ەیە‬‫ب‬‫ۆ‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ى‬‫ک‬‫ە‬‫ه‬‫ە‬‫ستکردن‬
‫ب‬‫ە‬‫چاود‬‫ێ‬‫رى‬‫خوا‬‫یی‬‫پ‬‫ێ‬‫و‬‫ی‬‫ست‬‫ە‬‫ل‬‫ە‬‫ه‬‫ە‬‫موو‬‫کرد‬ ‫کارو‬‫ە‬‫و‬‫ە‬،‫کانتدا‬‫د‬ ‫هانى‬ ‫پاشان‬‫ە‬‫دات‬
18
‫ل‬‫ە‬‫س‬‫ە‬‫ر‬‫نو‬‫ێ‬‫ژکردن‬‫ک‬‫ە‬‫گ‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫تر‬‫ی‬‫ن‬‫کردار‬‫ێ‬‫ک‬‫ە‬‫ب‬‫ە‬‫الش‬‫ە‬‫ئ‬‫ە‬‫نجامد‬‫ە‬‫در‬‫ێ‬،‫ت‬‫ب‬ ‫پاشان‬‫ە‬
‫ئاگادارکردن‬ ‫و‬ ‫باسکردن‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ى‬‫کو‬‫ڕە‬‫ک‬‫ە‬‫ى‬‫بە‬‫ک‬‫ۆ‬‫م‬‫ەڵێ‬‫ک‬‫خو‬‫ڕە‬‫وشت‬‫و‬‫کاری‬‫ب‬‫ە‬‫رز‬،
‫ک‬‫ۆ‬‫تا‬‫یی‬‫ب‬‫ە‬‫ئام‬‫ۆ‬‫ژگار‬‫یە‬‫ک‬‫ە‬‫ى‬‫د‬‫ێ‬‫ن‬‫ێ‬،‫ت‬‫گ‬ ‫خواى‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫د‬‫ە‬‫ف‬‫ە‬‫رمو‬‫ێ‬‫ت‬:
‫ﭐ‬‫ﱡ‬‫ﱖ‬‫ﱗ‬‫ﱘ‬‫ﱙ‬‫ﱚ‬‫ﱛ‬‫ﱜ‬‫ﱝ‬‫ﱞ‬‫ﱟ‬‫ﱠ‬‫ﱡ‬‫ﱢ‬‫ﱣ‬‫ﱤ‬‫ﱥ‬‫ﱦ‬
‫ﱧ‬‫ﱨ‬‫ﱩ‬‫ﱪ‬‫ﱫ‬‫ﱬ‬‫ﱭ‬‫ﱮ‬‫ﱯ‬‫ﱰ‬‫ﱱ‬‫ﱲ‬‫ﱳ‬‫ﱴ‬‫ﱵ‬
‫ﱶ‬‫ﱷ‬‫ﱸ‬‫ﱹ‬‫ﱺ‬‫ﱻ‬‫ﱼ‬‫ﱽ‬‫ﱾ‬‫ﱿ‬‫ﲀ‬‫ﲁ‬‫ﲂ‬‫ﲃ‬‫ﲄ‬‫ﲅ‬‫ﲆ‬
‫ﲇ‬‫ﲈ‬‫ﲉ‬‫ﲊ‬‫ﲋ‬‫ﲌ‬‫ﲍ‬‫ﲎ‬‫ﲏ‬‫ﲐ‬‫ﲑ‬‫ﲒ‬‫ﲓ‬‫ﲔ‬‫ﲕ‬‫ﲖ‬
‫ﲗ‬‫ﲘ‬‫ﲙ‬‫ﲚ‬‫ﲛ‬‫ﲜ‬‫ﲝ‬‫ﲞ‬‫ﲟ‬‫ﲠ‬‫ﲡ‬‫ﲢ‬‫ﲣ‬‫ﲤ‬‫ﲥ‬‫ﲦ‬‫ﲧ‬‫ﲨ‬
‫ﲩ‬‫ﲪ‬‫ﲫ‬‫ﲬ‬‫ﲭ‬‫ﲮ‬‫ﲯ‬‫ﲰ‬‫ﲱ‬‫ﲲ‬‫ﲳ‬‫ﲴ‬‫ﲵ‬‫ﲶ‬‫ﲷ‬‫ﲸ‬‫ﲹ‬
‫ﲺ‬‫ﲻ‬‫ﲼ‬‫ﲽ‬‫ﲾ‬‫ﲿ‬‫ﳀ‬‫ﳁ‬‫ﳂ‬‫ﳃ‬‫ﳄ‬‫ﳅ‬‫ﳆ‬‫ﳇ‬‫ﳈ‬‫ﳉ‬‫ﳊ‬‫ﳋ‬‫ﳌ‬‫ﳍ‬
‫ﳎ‬‫ﳏ‬‫ﳐ‬‫ﳑ‬‫ﳒ‬‫ﳓ‬‫ﳔ‬‫ﳕ‬‫ﳖ‬‫ﳗ‬‫ﳘ‬‫ﳙ‬‫ﳚ‬‫ﳛ‬‫ﳜ‬‫ﳝ‬‫ﳞ‬‫ﳟ‬‫ﳠ‬
‫ﳡ‬‫ﳢ‬‫ﳣ‬‫ﳤ‬‫ﱠ‬‫لقمان‬:1٢-1٩
‫پ‬‫ێ‬‫غ‬‫ە‬‫مب‬‫ە‬‫ران‬‫پ‬ ‫و‬‫ی‬‫اوچاکان‬‫ی‬‫ش‬‫ه‬‫ە‬‫ر‬‫ئائ‬‫ە‬‫م‬‫ڕێ‬‫و‬‫شو‬‫ێ‬‫ن‬‫ەی‬‫ان‬‫گرتو‬‫ە‬‫ت‬‫ە‬‫ب‬‫ە‬‫ر‬،‫ه‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫ک‬
‫ل‬‫ە‬‫م‬‫ئام‬‫ۆ‬‫ژگار‬‫یە‬‫ى‬‫ل‬‫و‬‫ب‬ ‫قمان‬‫ۆ‬‫کو‬‫ڕە‬‫ک‬‫ەی‬‫دا‬‫پ‬ ‫خواى‬ ،‫کرد‬ ‫باسمان‬‫ە‬‫رور‬‫ە‬‫دگار‬‫ی‬‫ش‬
‫ل‬‫ە‬‫بار‬‫ە‬‫ى‬‫پ‬‫ێ‬‫غ‬‫ە‬‫مب‬‫ە‬‫ر‬‫إبراه‬‫ی‬‫م‬‫و‬‫ی‬‫عقوب‬‫د‬‫ە‬‫ف‬‫ە‬‫رمو‬‫ێ‬‫ت‬:
‫ﱡ‬‫ﭐ‬‫ﲖ‬‫ﲗ‬‫ﲘ‬‫ﲙ‬‫ﲚ‬‫ﲛ‬‫ﲜ‬‫ﲝ‬‫ﲞ‬‫ﲟ‬‫ﲠ‬‫ﲡ‬‫ﲢ‬‫ﲣ‬
‫ﲤ‬‫ﲥ‬‫ﲦ‬‫ﲧ‬‫ﲨ‬‫ﲩ‬‫ﲪ‬‫ﲫ‬‫ﲬ‬‫ﲭ‬‫ﲮ‬‫ﲯ‬‫ﲰ‬‫ﲱ‬‫ﲲ‬‫ﲳ‬
‫ﲴ‬‫ﲵ‬‫ﲶ‬‫ﲷ‬‫ﲸ‬‫ﲹ‬‫ﲺ‬‫ﲻ‬‫ﲼ‬‫ﲽ‬‫ﲾ‬‫ﲿ‬‫ﳀ‬‫ﳁ‬
‫ﳂ‬‫ﳃ‬‫ﱠ‬‫البقرة‬:1٣٢-1٣٣
19
‫وات‬‫ە‬:‫ئ‬ ‫جا‬‫ی‬‫براه‬‫ی‬‫م‬‫و‬‫ی‬‫ه‬‫عقوب‬‫ئه‬‫وه‬ ‫م‬‫س‬‫ێ‬‫ته‬‫ی‬‫ان‬‫ب‬ ‫کرد‬‫ۆ‬‫کو‬‫ڕ‬‫ه‬‫کان‬‫و‬
‫نه‬‫وه‬‫کان‬‫ی‬،‫ان‬‫(هه‬‫ر‬‫ی‬‫ه‬‫ک‬‫له‬‫فه‬ ‫وان‬‫رموو‬‫ی‬‫ه‬‫ت‬‫ی‬:)‫ڕۆڵ‬‫ه‬‫کانم؛‬‫به‬‫ڕ‬‫است‬‫ی‬‫هه‬ ‫خوا‬‫ئه‬ ‫ر‬‫م‬
‫ئا‬‫ی‬‫نه‬‫ی‬‫ب‬‫ۆ‬‫ئ‬‫ێ‬‫وه‬‫ب‬‫ڕی‬‫ارداوه‬‫و‬‫هه‬‫ڵی‬‫بژاردووه‬‫ئ‬ ،‫ی‬‫تر‬‫ئ‬‫ێ‬‫وه‬‫ش‬‫هه‬‫و‬‫ڵ‬‫بده‬‫به‬ ‫ن‬
‫موسو‬‫ڵ‬‫مان‬‫ی‬‫نه‬‫ب‬‫ێ‬‫ت‬‫مه‬‫هه‬ ‫دوا‬ ‫(تا‬ ‫مرن‬‫نا‬‫سه‬‫تان‬‫په‬‫یڕ‬‫ه‬‫و‬‫ی‬‫بکه‬.)‫ن‬
‫ئا‬‫ی‬‫ا‬‫ئ‬‫ێ‬‫وه‬‫(ئه‬‫ی‬‫جووله‬‫که‬‫گاوران‬ ‫و‬‫ێ‬‫ک‬‫که‬‫باوه‬‫ڕ‬‫به‬‫ناکه‬ ‫محمد‬‫خ‬ ‫و‬ ‫ن‬‫ۆ‬‫شتان‬
‫به‬‫شو‬‫ێ‬‫نکه‬‫وته‬‫ی‬‫ئ‬‫ی‬‫براه‬‫ی‬‫م‬‫و‬‫ی‬‫ه‬‫عقوب‬‫ده‬‫ئاماده‬ )‫زانن‬‫ی‬‫سه‬‫ره‬‫مه‬‫رگ‬‫ی‬‫ی‬‫ه‬‫عقوب‬
‫ئه‬ ‫بوون؟‬‫کاته‬ ‫و‬‫ی‬‫به‬‫کو‬‫ڕ‬‫ه‬‫کان‬‫ی‬‫دوا‬ :‫وت‬‫ی‬‫مردن‬‫ی‬‫چ‬ ‫من‬‫ی‬‫ده‬‫په‬‫هه‬ !‫رستن؟‬‫موو‬
‫وت‬‫ی‬‫ان‬‫خوا‬ :‫ی‬‫ت‬‫ۆ‬‫باپ‬ ‫باوو‬ ‫و‬‫ی‬‫رانت‬‫ده‬‫په‬‫ر‬‫ست‬‫ی‬‫ن‬،‫که‬‫ئ‬‫ی‬‫براه‬‫ی‬‫م‬‫ئ‬ ‫و‬‫ی‬‫سماع‬‫ی‬‫ل‬‫و‬
‫ئ‬‫ی‬،‫سحاقن‬‫خوا‬‫ی‬‫ه‬‫ک‬‫ی‬‫ته‬ ‫و‬ ‫تاک‬‫نها‬‫ی‬‫ه‬‫و‬‫ئ‬‫ێ‬‫مه‬‫هه‬‫ته‬ ‫موو‬‫سل‬‫ی‬‫م‬‫فه‬ ‫و‬‫رمانبه‬‫ردار‬‫ی‬
‫ئه‬‫و‬‫ی‬‫ن‬.
‫ه‬‫ە‬‫رور‬‫ە‬‫ها‬‫گ‬ ‫خواى‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫ل‬‫ە‬‫ئا‬‫یە‬‫ت‬‫ێ‬‫کى‬‫ستا‬ ‫تردا‬‫ی‬‫شى‬‫پ‬‫ێ‬‫غ‬‫ە‬‫مب‬‫ە‬‫ر‬‫إسماع‬‫ی‬‫ل‬
‫د‬‫ە‬‫کات‬‫ب‬‫ە‬‫ه‬‫ۆ‬‫کارى‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ى‬‫ک‬‫ە‬‫ف‬‫ە‬‫ب‬ ‫رمانى‬‫ە‬‫خ‬‫ێ‬‫زان‬‫ک‬ ‫و‬‫ە‬‫س‬‫و‬
‫کار‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫ى‬‫کروو‬‫ە‬‫نو‬ ‫تا‬‫ێ‬‫ژ‬‫ز‬ ‫و‬‫ە‬‫کات‬‫ئ‬‫ە‬‫نجامبد‬‫ە‬‫ن‬:
‫ﱡ‬‫ﭐ‬‫ﱞ‬‫ﱟ‬‫ﱠ‬‫ﱡ‬‫ﱢ‬‫ﱣ‬‫ﱤ‬‫ﱥ‬‫ﱦ‬‫ﱧ‬‫ﱠ‬‫مريم‬:٥٥
‫ه‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫ها‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ە‬،‫ه‬‫ە‬‫ر‬‫پ‬ ‫خواى‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫ردگار‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫ف‬‫ە‬‫رمان‬‫ب‬‫ە‬‫پ‬‫ێ‬‫غ‬‫ە‬‫مب‬‫ە‬‫ر‬‫مان‬‫محمد‬
‫د‬‫ە‬‫کات‬‫ک‬‫ە‬‫پار‬‫ێ‬‫زگارب‬‫ێ‬‫ت‬‫ل‬‫ە‬‫نو‬ ‫کردنى‬‫ێ‬‫ژ‬‫ە‬‫ف‬‫ە‬‫رز‬‫ە‬‫کان‬‫ل‬ ‫و‬‫ە‬‫کاتى‬‫خو‬‫ێ‬‫دا‬
‫ئ‬‫ە‬‫نجام‬‫ی‬‫ان‬‫ه‬ ،‫بدات‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫ها‬‫ف‬‫ە‬‫رمان‬‫ی‬‫ش‬‫ب‬ ‫بکات‬‫ە‬‫خ‬‫ێ‬‫زان‬‫ک‬ ‫و‬‫ە‬‫سوکار‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫ى‬‫بب‬ ‫و‬‫ێ‬‫ت‬‫ە‬
‫هاند‬‫ە‬‫ر‬‫ێ‬‫ک‬‫ی‬‫ش‬‫ب‬‫ۆی‬‫ان‬‫ئ‬ ‫تا‬‫ە‬‫نجام‬‫ی‬‫بد‬‫ە‬،‫ن‬‫خوا‬‫ى‬‫گ‬‫ە‬‫ورە‬‫د‬‫ە‬‫ف‬‫ە‬‫رمو‬‫ێ‬‫ت‬:
‫ﭐ‬‫ﱡ‬‫ﲠ‬‫ﲡ‬‫ﲢ‬‫ﲣ‬‫ﲤ‬‫ﲥ‬‫ﲦ‬‫ﲧ‬‫ﲨ‬‫ﲩ‬‫ﲪ‬‫ﲫ‬‫ﲬ‬‫ﲭ‬‫ﲮ‬‫ﲯ‬‫ﱠ‬‫طه‬:1٣٢
:‫واتە‬‫ئه‬‫پێغه‬ ‫ی‬‫مبه‬‫ر‬‫فه‬‫بده‬ ‫رمان‬‫به‬‫هه‬‫تاکه‬ ‫موو‬‫تا‬ ،‫خێزانت‬ ‫کانی‬
‫نوێژه‬‫که‬‫به‬ ‫یان‬‫ئه‬ ‫چاکی‬‫بده‬ ‫نجام‬‫ن‬‫به‬ ‫و‬‫رده‬‫کۆڵنه‬ ‫و‬ ‫وام‬‫ده‬‫خۆڕاگربه‬ ‫و‬ ‫ر‬‫له‬‫سه‬،‫ری‬
‫ئێمه‬‫بێگومان‬‫له‬ ‫ڕۆزی‬ ‫و‬ ‫ڕزق‬ ‫داوای‬‫ناکه‬ ‫تۆ‬‫به‬ ،‫ین‬‫ئێمه‬ ‫ڵکو‬‫به‬ ‫ڕۆزی‬ ‫و‬ ‫ڕزق‬‫تۆ‬
‫ده‬‫به‬‫سه‬ ،‫خشین‬‫ره‬‫هه‬ ‫چاک‬ ‫نجامی‬‫دینداریه‬ ‫و‬ ‫خواناسی‬ ‫بۆ‬ ‫ر‬.
20
‫چ‬‫ە‬‫ند‬‫شت‬‫ێ‬‫کى‬‫تر‬‫ی‬‫شمان‬‫ه‬‫ە‬‫ن‬‫ک‬‫ە‬‫د‬‫ە‬‫چن‬‫ە‬‫ه‬‫ە‬‫مان‬‫قا‬‫ڵ‬‫ب‬‫ی‬‫ئام‬‫ۆ‬‫ژگار‬‫ی‬‫کرد‬‫و‬ ‫ن‬
‫ڕێ‬‫ن‬‫ی‬‫شاندانى‬‫مندا‬‫ڵ‬‫ل‬‫ە‬‫ال‬‫یە‬‫ن‬‫دا‬‫ی‬‫ک‬‫باوک‬ ‫و‬‫یە‬‫و‬‫ە‬،‫و‬‫ە‬‫ک‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ى‬‫ک‬‫ە‬‫ه‬‫ە‬‫و‬‫ڵ‬‫بد‬‫ە‬‫ن‬
‫مندا‬‫ڵە‬‫کان‬‫یان‬‫بپار‬‫ێ‬‫زن‬‫ل‬‫ە‬‫ه‬‫ە‬‫ر‬‫ه‬‫ۆ‬‫کار‬‫ێ‬‫ک‬‫ک‬‫ە‬‫خوو‬‫ڕە‬‫وشت‬‫د‬ ‫و‬‫ی‬‫ن‬‫ی‬‫ان‬‫ناش‬‫ی‬‫ر‬‫ی‬‫ن‬‫د‬‫ە‬‫کات‬
‫ت‬ ‫و‬‫ێ‬‫کى‬‫د‬‫ە‬،‫دات‬‫ب‬‫ۆ‬‫نموون‬‫ە‬‫گو‬ :‫ێ‬‫گرتن‬‫ل‬‫ە‬‫گ‬‫ۆ‬،‫رانى‬‫س‬‫ەی‬‫رکردنى‬‫ک‬‫ە‬‫نا‬‫ڵە‬
‫ب‬‫ێ‬‫سوود‬‫ە‬،‫کان‬‫ب‬‫ە‬‫کاره‬‫ێ‬‫نانى‬‫شتان‬‫ێ‬‫ک‬‫ک‬‫ە‬‫ح‬‫ە‬‫رام‬‫ق‬ ‫و‬‫ە‬‫د‬‫ە‬‫غ‬‫ە‬،‫کراون‬‫و‬‫ە‬
‫ه‬‫ۆ‬‫شدار‬‫ی‬‫ش‬‫ی‬‫ان‬‫تا‬ ‫پێبدات‬‫ن‬‫ە‬‫چن‬‫ە‬‫جێگایەک‬‫ک‬‫ە‬‫شو‬‫ێ‬‫نى‬‫ب‬ ‫کات‬‫ە‬‫س‬‫ە‬‫ربرد‬‫بە‬ ‫نە‬
‫ح‬‫ە‬‫رام‬‫ی‬.
  
21
‫باش‬ ‫و‬ ‫چاک‬ ‫هاوڕێى‬
‫ب‬‫ێ‬‫گومان‬‫پ‬‫ەی‬‫و‬‫ە‬‫ستبوونى‬‫مندا‬‫ڵ‬‫ل‬‫ەڕ‬‫ووى‬‫هاو‬‫ڕێیە‬‫تى‬‫ه‬ ‫و‬‫ە‬‫منش‬‫ی‬‫ن‬‫ییە‬‫و‬‫ە‬‫یە‬‫ک‬‫ێ‬‫ک‬‫ە‬
‫ل‬‫ە‬‫گ‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫تر‬‫ی‬‫ن‬‫پا‬‫یە‬‫کان‬‫ک‬‫ە‬‫پ‬‫ێ‬‫و‬‫ی‬‫ست‬‫ە‬‫ل‬‫ە‬‫پ‬‫ە‬‫رور‬‫ە‬‫د‬‫ە‬‫کردن‬‫ی‬‫اندا‬‫ڕە‬‫چاوبکر‬‫ێ‬،‫ت‬‫چونک‬‫ە‬
‫ب‬‫ێ‬‫گومان‬‫هاو‬‫ڕێ‬‫ڕ‬‫اک‬‫ێ‬‫ش‬‫ە‬‫ر‬‫ە‬،‫ب‬‫ە‬‫و‬‫واتا‬‫یە‬‫ى‬‫پ‬‫ە‬‫لک‬‫ێ‬‫شت‬‫د‬‫ە‬‫کات‬‫ب‬‫ۆ‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫خووان‬‫ە‬‫ى‬‫ک‬‫ە‬
‫خ‬‫ۆ‬‫ى‬‫ه‬‫ەیە‬،‫تى‬‫گومان‬‫ی‬‫ش‬‫ل‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫دا‬‫ن‬‫ییە‬‫ک‬‫ە‬‫ه‬‫ە‬‫ر‬‫کار‬‫ی‬‫گ‬‫ە‬‫ر‬‫د‬‫ە‬‫ب‬‫ێ‬‫ت‬‫پ‬‫ێ‬‫ى‬.
‫پ‬‫ێ‬‫غ‬‫ە‬‫مب‬‫ە‬‫رمان‬‫نمون‬‫ەیە‬‫کمان‬‫ب‬‫ۆ‬‫د‬‫ێ‬‫ن‬‫ێ‬‫ت‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫تا‬‫ب‬‫ۆ‬‫مان‬‫ڕ‬‫وونبکات‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬
‫هاو‬‫ڕێ‬‫ه‬ ‫و‬‫ە‬‫منش‬‫ی‬‫ن‬‫چ‬‫ە‬‫ند‬‫کار‬‫ی‬‫گ‬‫ە‬‫رن‬‫ل‬‫ە‬‫س‬‫ە‬‫ر‬‫یە‬‫کترى‬‫ل‬ ‫جا‬‫ە‬‫خ‬‫ێ‬‫ر‬‫دا‬‫ب‬‫ێ‬‫ت‬‫ی‬‫ان‬‫ل‬‫ە‬‫ش‬‫ەڕ‬،
‫د‬‫ە‬‫ف‬‫ە‬‫رمو‬‫ێ‬‫ت‬:ِ‫ك‬ْ‫س‬ِ‫م‬ْ‫ل‬‫ا‬ ِ‫ل‬ِ‫م‬‫َا‬‫ح‬َ‫ك‬ ِ‫ء‬‫ّو‬‫س‬‫ال‬ ِ‫س‬‫ِي‬‫ل‬َ‫جل‬‫وا‬ ِ‫حل‬‫َّا‬‫الص‬ ِ‫س‬‫ِي‬‫ل‬َ‫جل‬‫ا‬ ُ‫ل‬َ‫ث‬َ‫م‬(ُ‫ل‬ِ‫م‬‫َا‬‫ح‬َ‫ف‬ ،‫ِري‬‫ك‬ْ‫ل‬‫ا‬ ِ‫خ‬ِ‫ف‬‫َا‬‫ن‬َ‫و‬
ِ‫ري‬ِ‫ك‬‫ال‬ ُ‫خ‬ِ‫ف‬‫َا‬‫ن‬َ‫و‬ ،ً‫ة‬َ‫ب‬ِّ‫َي‬‫ط‬ ‫ًا‬‫حي‬ِ‫ر‬ ُ‫ه‬ْ‫ن‬ِ‫م‬ َ‫د‬ِ‫ج‬َ‫ت‬ ْ‫ن‬َ‫أ‬ ‫َّا‬‫م‬ِ‫إ‬َ‫و‬ ،ُ‫ه‬ْ‫ن‬ِ‫م‬ َ‫ع‬‫َا‬‫ت‬ْ‫ب‬َ‫ت‬ ْ‫ن‬‫أ‬ ‫َّا‬‫م‬ِ‫إ‬َ‫و‬ ،َ‫ك‬َ‫ي‬ِ‫ذ‬ْ‫ح‬ُ‫ي‬ ْ‫ن‬‫أ‬ ‫َّا‬‫إم‬ :ِ‫ك‬ْ‫س‬ِ‫م‬ْ‫ل‬‫ا‬‫َّا‬‫ِم‬‫إ‬
.)ً‫ة‬َ‫ث‬‫ِي‬‫ب‬َ‫خ‬ ‫ًا‬‫حي‬ِ‫ر‬ َ‫د‬ِ‫ج‬َ‫ت‬ ْ‫ن‬َ‫أ‬ ‫َّا‬‫م‬ِ‫إ‬َ‫و‬ ،َ‫ك‬َ‫ب‬‫َا‬‫ي‬ِ‫ث‬ َ‫ق‬ِ‫ر‬ْ‫ح‬ُ‫ي‬ ْ‫ن‬َ‫أ‬(١٨)
‫وات‬‫ە‬:‫نموون‬‫ە‬‫ى‬‫هاو‬‫ەڵ‬‫ى‬‫هاو‬ ‫و‬ ‫باش‬‫ەڵ‬‫ى‬‫و‬ ‫خراپ‬‫ە‬‫ک‬‫نمون‬‫ە‬‫ى‬‫دووک‬‫ە‬‫س‬‫ک‬ ‫وان‬‫ە‬
‫یە‬‫ک‬‫ێ‬‫ک‬‫ی‬‫ان‬‫ب‬‫ۆ‬‫ن‬‫فر‬‫ۆ‬‫ش‬‫ە‬‫و‬‫ئ‬‫ە‬‫وى‬‫د‬‫ی‬‫ش‬‫ئاسنگ‬‫ە‬،‫ر‬‫ب‬‫ۆ‬‫ن‬‫فر‬‫ۆ‬‫ش‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫ی‬‫ا‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ەیە‬‫ب‬‫ۆ‬‫ن‬‫ێ‬‫کى‬
‫ل‬ ‫خوشت‬‫ێ‬‫د‬‫ە‬،‫دات‬‫ی‬‫ا‬‫خ‬‫ۆ‬‫ت‬‫ل‬‫ێ‬‫ى‬‫د‬‫ە‬‫ک‬‫ڕی‬،‫ت‬‫ی‬‫ا‬‫ه‬‫ە‬‫ر‬‫ه‬‫ی‬‫چ‬‫ن‬‫ە‬‫ب‬‫ێ‬‫ت‬‫ب‬‫ۆ‬‫ن‬‫ێ‬‫کى‬‫خ‬‫ۆ‬‫شى‬
‫ل‬‫ێ‬‫د‬‫ێ‬‫ت‬‫ه‬ ‫و‬‫ە‬‫ست‬‫ب‬‫ە‬‫ئارامى‬‫د‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬،‫ى‬‫ئاسنگ‬‫ە‬‫ر‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫ش‬‫ک‬‫ە‬‫ه‬‫ە‬‫ر‬‫خ‬‫ە‬‫ر‬‫ی‬‫کى‬‫پر‬‫ی‬‫شکى‬
‫ئاگر‬‫هاو‬‫ی‬‫شتن‬‫ە‬،‫ی‬‫ا‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ەیە‬‫جل‬‫ە‬‫کانت‬‫د‬‫ە‬‫سوت‬‫ێ‬‫ن‬‫ێ‬‫ت‬‫ی‬‫ان‬‫ب‬‫ۆ‬‫ن‬‫ێ‬‫کى‬‫ناخ‬‫ۆ‬‫ش‬‫و‬
‫ب‬‫ێ‬‫زارک‬‫ە‬‫رى‬‫ل‬‫ێ‬‫د‬‫ێ‬‫ت‬.
‫و‬‫ه‬‫ە‬‫ر‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ی‬‫ش‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫د‬‫ە‬‫ف‬‫ە‬‫رمو‬‫ێ‬‫ت‬:(‫أحدكم‬ ‫فلينظر‬ ‫خليله‬ ‫دين‬ ‫على‬ ‫املرء‬
)‫خيالل‬ ‫من‬.(١٩)
(18( )‫صحيح‬)‫البخاري‬( ‫بەژمارە‬5534)( ‫و‬ ،‫مسلم‬ ‫صحيح‬)( ‫بەژمارە‬2638).
(19( :‫بەژمارە‬ ‫داود‬ ‫أبو‬ ‫سنن‬ )4833( :‫بەژمارەی‬ ‫بكە‬ )‫الصحيحة‬ ‫(السلسلة‬ ‫سەیری‬ ،)927.)
22
‫وات‬‫ە‬:‫مر‬‫ۆڤ‬‫ل‬‫ە‬‫س‬‫ە‬‫ر‬‫ه‬‫ە‬‫مان‬‫د‬‫ی‬‫ن‬‫و‬‫ڕێ‬‫چک‬‫ە‬‫و‬‫ڕێ‬‫بازى‬‫هاو‬‫ەڵ‬‫و‬
‫خ‬‫ۆ‬‫ش‬‫ە‬‫و‬‫ی‬‫ست‬‫ە‬‫ک‬‫ەیە‬،‫تى‬‫بو‬‫یە‬‫ه‬ ‫با‬‫ە‬‫ر‬‫یە‬‫ک‬‫ل‬‫ە‬‫ئ‬‫ێ‬‫و‬‫ە‬‫س‬‫ەی‬‫ر‬‫ب‬‫کات‬‫بزان‬ ‫و‬‫ێ‬‫ت‬‫ک‬‫ێ‬‫ى‬‫کردوو‬‫ە‬
‫ب‬‫ە‬‫هاو‬‫ەڵ‬‫خ‬ ‫و‬‫ۆ‬‫ش‬‫ە‬‫و‬‫ی‬‫ستى‬‫خ‬‫ۆ‬‫ى‬.
‫ب‬‫ۆیە‬‫پ‬‫ێ‬‫و‬‫ی‬‫ست‬‫ە‬‫ل‬‫ە‬‫س‬‫ە‬‫ر‬‫دا‬ ‫و‬ ‫باوکان‬‫ی‬‫کان‬‫خ‬‫ە‬‫مى‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ەی‬‫ان‬‫ب‬‫ێ‬‫ت‬‫ک‬‫ە‬‫مندا‬‫ڵە‬‫کان‬‫ی‬‫ان‬
‫هاو‬‫ەڵێ‬‫تى‬‫ج‬ ‫چ‬‫ۆ‬‫ر‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫سا‬‫ن‬‫ێ‬‫ک‬‫د‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬،‫ن‬‫ل‬‫ە‬‫گ‬‫ەڵ‬‫ک‬‫ێ‬‫دا‬‫د‬‫ێ‬‫ن‬‫د‬ ‫و‬‫ە‬،‫چن‬‫جا‬‫ل‬‫ە‬
‫قوتابخان‬‫ە‬‫ب‬‫ێ‬‫ت‬‫ی‬‫ا‬‫ه‬‫ە‬‫ر‬‫شو‬‫ی‬‫ن‬‫ێ‬‫کى‬.‫تر‬
‫و‬‫ە‬‫ل‬‫ە‬‫م‬‫س‬‫ە‬‫رد‬‫ە‬‫م‬‫ە‬‫شدا‬‫ج‬‫ۆ‬‫ر‬‫ێ‬‫ک‬‫ل‬‫ە‬‫هاو‬‫ەڵ‬‫ى‬‫تاز‬‫ە‬‫پ‬‫ەی‬‫دابوو‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫ل‬‫ە‬‫س‬‫ە‬‫رد‬‫ە‬‫مانى‬
‫پ‬‫ێ‬‫شوودا‬‫ن‬ ‫بوونى‬‫ە‬‫بوو‬‫ە‬،‫ب‬‫ەاڵ‬‫م‬‫ل‬‫ەڕ‬‫ووى‬‫کار‬‫ی‬‫گ‬‫ەیە‬‫و‬‫ە‬‫ه‬‫ی‬‫چى‬‫ک‬‫ە‬‫متر‬‫ن‬‫ییە‬‫ل‬‫ە‬‫و‬
‫ج‬‫ۆ‬‫ر‬‫ە‬‫ى‬‫پ‬‫ێ‬‫شتر‬‫ک‬‫ە‬،‫باسمانکرد‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ی‬‫ش‬‫ک‬‫ە‬‫نا‬‫ڵە‬‫ئاسمان‬‫یە‬‫کان‬‫ما‬ ‫و‬‫ڵ‬‫پ‬‫ە‬‫ر‬‫ە‬‫کانى‬
‫ئ‬‫ی‬‫نت‬‫ە‬‫رن‬‫ێ‬‫ت‬‫و‬‫ت‬‫ۆڕە‬‫ک‬‫ۆ‬‫م‬‫ەاڵ‬‫یە‬‫ت‬‫یە‬‫کانن‬‫ک‬‫ە‬‫ب‬‫ە‬‫ه‬‫ۆ‬‫ى‬‫ئام‬‫ێ‬‫ر‬‫ێ‬‫کى‬‫م‬‫ۆ‬‫با‬‫ی‬‫ل‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ی‬‫ان‬‫ه‬‫ە‬‫ر‬
‫ه‬‫ۆ‬‫کار‬‫ێ‬‫کى‬‫ب‬ ‫و‬ ‫ئاسان‬ ‫تر‬‫ە‬‫رد‬‫ە‬،‫ستن‬‫ڕۆڵە‬‫کانمان‬‫ه‬‫ە‬‫رکات‬‫ل‬ ‫و‬‫ە‬‫ه‬‫ە‬‫ر‬‫ج‬‫ێ‬‫گا‬‫یە‬‫ک‬‫بن‬
‫ل‬‫ە‬‫ب‬‫ە‬‫رد‬‫ە‬‫ست‬‫ی‬‫ان‬‫دایە‬،‫ل‬‫ە‬‫ما‬‫ڵ‬‫بن‬‫ی‬‫ا‬‫ل‬‫ە‬‫د‬‫ە‬،‫ر‬‫ئ‬‫ە‬‫گ‬‫ە‬‫ر‬‫ئ‬‫ە‬‫م‬‫ئام‬‫ێ‬‫ران‬‫ە‬‫ل‬‫ە‬‫ژ‬‫ێ‬‫ر‬‫چاود‬‫ێ‬‫رى‬‫دا‬‫ی‬‫ک‬
‫باوک‬ ‫و‬‫ی‬‫اندا‬‫ن‬‫ە‬‫ب‬‫ێ‬‫ت‬‫ئ‬‫ە‬‫وا‬‫د‬‫ڵ‬‫ن‬‫ی‬‫ابن‬‫ک‬‫ە‬‫م‬‫ە‬‫ترس‬‫یە‬‫کى‬‫گ‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫ى‬‫ه‬‫ەیە‬‫ل‬‫ە‬‫س‬‫ە‬‫ر‬‫ع‬‫ە‬‫ق‬‫ڵ‬
‫د‬ ‫و‬‫ی‬‫ن‬‫و‬‫ڕە‬‫وشت‬‫پ‬ ‫و‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫رد‬‫ە‬‫ش‬‫ی‬،‫ان‬‫چ‬‫ە‬‫ندان‬‫ک‬‫ە‬‫س‬‫و‬‫ێڵ‬‫بو‬‫ون‬‫ال‬ ‫و‬‫ی‬‫اندا‬‫ل‬‫ە‬‫ت‬‫ە‬‫م‬‫ە‬‫نى‬
‫الو‬‫ی‬‫دا‬‫کو‬ ‫چ‬‫ڕ‬‫بووبن‬‫ی‬‫ان‬‫ه‬ ‫کچ‬‫ە‬‫ر‬‫ب‬‫ە‬‫م‬‫ه‬‫ۆ‬‫کار‬‫ە‬‫ه‬ ،!!‫ە‬‫تا‬‫ل‬ ‫واى‬‫ێ‬‫هات‬‫س‬‫ە‬‫ر‬‫ی‬‫ک‬‫ێ‬‫شا‬
‫ب‬‫ۆ‬‫ڕ‬‫ز‬ ‫خراپى‬ ‫ووداوى‬‫ۆ‬‫ر‬‫گ‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬،‫ب‬‫ەاڵ‬‫و‬‫ن‬‫ە‬‫هام‬‫ە‬‫تى‬‫ک‬ ،‫ترسناک‬‫ە‬‫خواى‬‫گ‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫ن‬‫ە‬‫ب‬‫ێ‬‫ت‬
‫ک‬‫ە‬‫س‬‫نازان‬‫ێ‬‫ت‬‫چ‬‫ی‬‫بوو‬‫ە‬...
  
23
‫باش‬ ‫پێشەنگێکى‬
‫یە‬‫ک‬‫ێ‬‫کى‬‫ل‬ ‫تر‬‫ە‬‫پا‬‫یە‬‫گ‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫کان‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ەیە‬‫ک‬‫ە‬‫دا‬ ‫و‬ ‫باوک‬‫ی‬‫ک‬‫ببن‬‫ە‬‫پ‬‫ێ‬‫ش‬‫ە‬‫نگ‬‫ێ‬‫کى‬‫باش‬
‫ب‬‫ۆ‬‫مندا‬‫ڵە‬‫کان‬‫ی‬،‫ان‬‫کاتێک‬‫ف‬‫ە‬‫رمان‬‫ێ‬‫ک‬‫ی‬‫ان‬‫پ‬‫ێ‬‫د‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫ن‬‫ب‬‫ە‬‫چاک‬‫ە‬‫با‬‫یە‬‫ک‬‫ە‬‫م‬‫ک‬‫ە‬‫س‬
‫خ‬‫ۆ‬‫تانبن‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫چاک‬‫ەیە‬‫ج‬‫ێ‬‫ب‬‫ە‬‫ج‬‫ێ‬‫د‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬،‫ن‬‫ک‬‫ە‬‫شت‬‫ێ‬‫ک‬‫ی‬‫ش‬‫ی‬‫ان‬‫ل‬‫ێ‬‫ق‬‫ە‬‫د‬‫ە‬‫غ‬‫ە‬‫د‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫ن‬‫با‬
‫خ‬‫ۆ‬‫تان‬‫ل‬‫ە‬‫ه‬‫ە‬‫موو‬‫ک‬‫ە‬‫س‬‫ل‬ ‫دوورتربن‬‫ێ‬،‫ى‬‫ن‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ک‬‫زمانحا‬‫ڵ‬‫تان‬‫ل‬‫ە‬‫د‬‫ۆڵێ‬‫کب‬‫ێ‬‫ت‬‫و‬
‫کرد‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫شتان‬‫ل‬‫ە‬‫د‬‫ۆڵێ‬‫کى‬‫چونک‬ ،‫تر‬‫ە‬‫ه‬‫ە‬‫ر‬‫ئائ‬‫ە‬‫م‬‫ەیە‬‫ک‬‫ە‬‫دژ‬‫یە‬‫کى‬‫ج‬ ‫و‬‫ی‬‫اوازى‬‫و‬
‫ناج‬‫ێ‬‫گ‬‫ی‬‫ر‬‫ی‬‫ی‬‫ە‬‫کى‬‫گ‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫دروستد‬‫ە‬‫کات‬‫مندا‬ ‫الى‬‫اڵ‬،‫ن‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫مندا‬‫ڵە‬‫ل‬ ‫واى‬‫ێ‬‫د‬‫ێ‬‫ت‬‫ک‬‫ە‬
‫ل‬‫ە‬‫م‬‫ە‬‫ودوا‬‫ئام‬‫ۆ‬‫ژگار‬‫ی‬‫ق‬ ‫و‬ ‫فرمان‬ ‫و‬‫ە‬‫د‬‫ە‬‫غ‬‫ە‬‫کردن‬‫ە‬‫کانى‬‫و‬ ‫باوکى‬‫ە‬‫رن‬‫ە‬‫گر‬‫ێ‬‫ت‬‫ئاو‬ ‫و‬‫ڕی‬‫ان‬
‫ل‬‫ێ‬‫ن‬‫ە‬‫دات‬‫ە‬‫و‬‫ە‬،‫با‬‫هەمیشە‬‫ئ‬‫ە‬‫م‬‫وت‬‫ەیە‬‫ى‬‫گ‬ ‫خواى‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫شمان‬‫ل‬‫ەی‬‫ادب‬‫ێ‬‫ت‬‫ک‬‫ە‬‫ت‬‫ی‬‫ا‬‫ی‬‫دا‬
‫س‬‫ە‬‫رز‬‫ە‬‫نشتى‬‫ب‬‫ە‬‫نى‬‫ئ‬‫ی‬‫سرائ‬‫ی‬‫ل‬‫د‬‫ە‬‫کات‬‫د‬ ‫و‬‫ە‬‫ف‬‫ە‬‫رمو‬‫ێ‬‫ت‬:‫ﭐ‬‫ﭐ‬
‫ﭐ‬‫ﱡ‬‫ﲔ‬‫ﲕ‬‫ﲖ‬‫ﲗ‬‫ﲘ‬‫ﲙ‬‫ﲚ‬‫ﲛ‬‫ﲜ‬‫ﲝ‬‫ﲞ‬‫ﲟ‬‫ﱠ‬‫البقرة‬:٤٤
:‫واتە‬‫(كه‬‫ئه‬ ‫ی‬‫وه‬‫ڕاسته‬‫فه‬ )‫چاكه‬ ‫رمانی‬‫به‬‫خه‬‫بده‬ ‫ڵكی‬‫فه‬ ‫خۆتان‬ ‫و‬ ‫ن‬‫رامۆش‬
‫بكه‬‫له‬ !‫ن؟‬‫ئێوه‬ ‫خۆ‬ ‫كاتێكدا‬‫ته‬ ‫ـ‬ ‫خوا‬ ‫كتێبی‬‫ده‬ ‫ـ‬ ‫ورات‬‫خوێننه‬‫وه‬‫(ده‬ ،‫سزای‬ ‫زانن‬
‫ڕه‬ ‫بێ‬ ‫گوفتاری‬‫چۆنه‬ ‫فتار‬‫له‬ ‫لێناگرێت‬ ‫ڕێتان‬ ‫ژیریتان‬ ‫ئایا‬ ‫جا‬ )‫هه‬ ‫و‬‫ڵوێسته‬
‫ناشرینه‬‫؟‬!
‫وت‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫ى‬‫پ‬‫ێ‬‫غ‬‫ە‬‫مب‬‫ە‬‫ر‬‫شع‬‫ی‬‫ب‬‫ی‬‫ش‬‫ک‬‫ە‬‫ب‬‫ە‬‫گ‬‫ە‬‫ل‬‫هۆزەکەی‬ ‫و‬
‫د‬‫ە‬‫ف‬‫ە‬‫رمو‬‫ێ‬‫ت‬:‫ﭐ‬‫ﱡ‬‫ﭐ‬‫ﲸ‬‫ﲹ‬‫ﲺ‬‫ﲻ‬‫ﲼ‬‫ﲽ‬‫ﲾ‬‫ﲿ‬‫ﳀ‬‫ﱠ‬‫هود‬:٨٨
:‫واتە‬‫نامه‬ ‫من‬‫قه‬ ‫وێت‬‫ده‬‫غه‬‫بکه‬ ‫لێ‬ ‫شتێکتان‬ ‫ی‬‫که‬ ،‫م‬‫وه‬ ‫خۆم‬ ‫چی‬‫ئێوه‬ ‫ك‬‫نه‬‫که‬‫م‬
‫به‬ ‫(چی‬‫ئێوه‬‫بگه‬‫یه‬‫له‬ ‫خۆم‬ ‫نم‬‫ئه‬ ‫پێشدا‬‫ده‬ ‫نجامی‬‫ده‬)‫م‬.
24
‫ل‬‫ە‬‫ئا‬‫یە‬‫ت‬‫ێ‬‫کى‬‫تر‬‫ی‬‫شدا‬‫ب‬‫ە‬‫ه‬‫ە‬‫مانش‬‫ێ‬‫و‬‫ە‬‫گ‬ ‫خواى‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫د‬‫ە‬‫ف‬‫ە‬‫رمو‬‫ێ‬‫ت‬:‫ﭐ‬‫ﭐ‬
‫ﭐ‬‫ﱡ‬‫ﲊ‬‫ﲋ‬‫ﲌ‬‫ﲍ‬‫ﲎ‬‫ﲏ‬‫ﲐ‬‫ﲑ‬‫ﲒ‬‫ﲓ‬‫ﲔ‬‫ﲕ‬‫ﲖ‬‫ﲗ‬‫ﲘ‬‫ﲙ‬
‫ﲚ‬‫ﲛ‬‫ﲜ‬‫ﱠ‬‫الصف‬:٢–٣
:‫واتە‬‫ئه‬‫ئه‬ ‫ی‬‫وانه‬‫باوه‬ ‫ی‬‫هێناوه‬ ‫ڕتان‬‫ده‬ ‫شتێک‬ ‫بۆچی‬‫ئه‬ ‫و‬ ‫ڵێن‬‫ناده‬ ‫نجامی‬‫ن؟‬
‫کردارتان‬ ‫دژی‬ ‫گوفتارتان‬ ‫بۆچی‬،‫ە؟‬‫خه‬‫گه‬ ‫ڕقێکی‬ ‫و‬ ‫شم‬‫وره‬‫یه‬‫ئه‬ ‫خوا‬ ‫الی‬‫وه‬‫که‬ ‫ی‬
‫ده‬‫نایکه‬ ‫و‬ ‫یڵێن‬.‫ن‬
‫زانا‬‫ی‬‫ان‬‫ی‬‫ش‬‫ب‬‫ە‬‫گشتى‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ەی‬‫ان‬‫ڕ‬‫وونکردو‬‫ە‬‫ت‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫ز‬‫مانحا‬‫ڵ‬‫ى‬‫کرد‬‫ە‬‫و‬‫ە‬
‫کار‬‫ی‬‫گ‬‫ە‬‫ر‬‫یە‬‫کى‬‫ز‬‫ۆ‬‫ر‬‫ز‬‫ی‬‫اتر‬‫ج‬‫ێ‬‫د‬‫ە‬‫ه‬‫ێڵێ‬‫ت‬‫و‬‫ە‬‫ک‬‫ل‬‫ە‬‫قس‬‫ە‬‫کردن‬‫بەتەنها‬.
‫ئائ‬‫ە‬‫مان‬‫ە‬‫چ‬‫ە‬‫ند‬‫د‬‫ێڕێ‬‫کى‬‫ک‬‫ە‬‫مبوون‬‫ل‬‫ە‬‫و‬‫بن‬‫ە‬‫ما‬‫و‬‫پا‬‫ی‬‫ان‬‫ە‬‫ى‬‫ک‬‫ە‬‫ی‬‫ارم‬‫ە‬‫ت‬‫ی‬‫د‬‫ە‬‫رن‬‫ل‬‫ە‬
‫پ‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫رد‬‫ە‬‫ف‬ ‫و‬‫ێ‬‫رکردن‬‫مندا‬ ‫زاخاوکردنى‬ ‫و‬‫ڵ‬،‫ت‬ ‫با‬‫ۆ‬‫ى‬‫موسو‬‫ڵ‬‫مان‬‫ی‬‫ش‬‫بزان‬‫ی‬‫ت‬‫ک‬‫ە‬
‫ب‬‫ە‬‫ج‬‫ێ‬‫ب‬‫ە‬‫ج‬‫ێ‬‫کردنى‬‫ئ‬‫ە‬‫م‬‫بن‬‫ە‬‫ما‬‫و‬‫بنچ‬‫ی‬‫نان‬‫ە‬‫ل‬‫ە‬‫پ‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫رد‬‫ە‬‫کردنى‬‫مندا‬‫ڵ‬‫خ‬‫ۆ‬‫ت‬‫یە‬‫ک‬‫ە‬‫م‬
‫ک‬‫ە‬‫س‬‫ی‬‫ت‬‫ک‬‫ە‬‫ب‬‫ە‬‫ر‬‫و‬‫بووم‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫ى‬‫د‬‫ە‬‫چن‬‫ی‬‫ت‬‫ە‬‫و‬‫ە‬،‫ل‬ ‫چ‬‫ە‬‫ژ‬‫ی‬‫انداب‬‫ی‬‫ت‬‫ی‬‫ا‬‫ن‬‫مر‬ ‫دواى‬‫دنت‬.
‫ل‬‫ە‬‫ژ‬‫ی‬‫انتدا‬،‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ەیە‬‫کو‬‫ڕە‬‫ک‬‫ە‬‫ت‬‫ی‬‫ا‬‫کچ‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫ت‬‫ک‬‫ە‬‫سان‬‫ێ‬‫کى‬‫د‬ ‫باش‬‫ە‬‫بن‬‫ه‬‫ە‬‫م‬‫ل‬‫ە‬‫خودى‬
‫خ‬‫ۆی‬‫ان‬‫ه‬‫ە‬‫م‬‫ی‬‫ش‬‫ب‬‫ە‬‫رامب‬‫ە‬‫ر‬‫ب‬‫ە‬‫خ‬‫ۆ‬‫ت‬‫ک‬‫ە‬‫پ‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫رد‬‫ە‬‫تکردوون‬،‫ماف‬‫ە‬‫کانت‬‫د‬‫ە‬‫پار‬‫ێ‬،‫زن‬
‫نابن‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫سان‬‫ێ‬‫کى‬‫ب‬ ‫خراپ‬‫ۆ‬،‫ت‬‫چونک‬‫ە‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ئ‬‫ی‬‫سالم‬‫ە‬‫ى‬‫ک‬‫ە‬‫ئ‬‫ە‬‫مانى‬‫ل‬‫ە‬‫س‬‫ە‬‫ر‬
‫پ‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫رد‬‫ە‬‫کراو‬‫ە‬‫ف‬‫ە‬‫رمانى‬‫ب‬‫ە‬‫م‬‫شت‬‫ە‬‫باشان‬‫ە‬‫کردوو‬‫ە‬‫و‬‫ل‬ ‫داون‬ ‫هانى‬‫ە‬‫س‬‫ە‬‫رى‬.
‫ل‬‫ە‬‫پاش‬‫مردن‬‫ی‬،‫شت‬‫دا‬‫ی‬‫م‬‫ل‬‫ە‬‫ه‬‫ە‬‫و‬‫ڵ‬‫ى‬‫نزاکردن‬‫ن‬‫ب‬‫ۆ‬،‫ت‬‫پ‬‫ێ‬‫غ‬‫ە‬‫مب‬‫ە‬‫رى‬‫خوا‬
‫دەفەرموێ‬:‫ت‬(ْ‫و‬َ‫أ‬ ، ٍ‫ة‬َ‫ي‬ِ‫ر‬‫َا‬‫ج‬ ٍ‫ة‬َ‫ق‬َ‫د‬َ‫ص‬ : ٍ‫ث‬‫َال‬‫ث‬ ْ‫ن‬ِ‫م‬ ‫ِال‬‫إ‬ ُ‫ه‬ُ‫ل‬َ‫م‬َ‫ع‬ َ‫ع‬َ‫ط‬َ‫ق‬ْ‫ن‬‫ا‬ َ‫م‬َ‫د‬‫آ‬ ُ‫ن‬ْ‫ب‬‫ا‬ َ‫ت‬‫َا‬‫م‬ ‫َا‬‫ذ‬ِ‫إ‬ُ‫ع‬َ‫ف‬َ‫ت‬ْ‫ن‬ُ‫ي‬ ٍ‫م‬ْ‫ل‬ِ‫ع‬
)ُ‫ه‬َ‫ل‬ ‫ُو‬‫ع‬ْ‫د‬َ‫ي‬ ٍ‫ح‬ِ‫ل‬‫َا‬‫ص‬ ٍ‫د‬َ‫ل‬َ‫و‬ َ‫و‬ ، ِ‫ه‬ِ‫ب‬.(٢٠)
(20( )‫مسلم‬ ‫صحيح‬)( ‫بەژمارە‬2594).
25
‫وات‬‫ە‬:‫ه‬‫ە‬‫ر‬‫ن‬‫ە‬‫و‬‫ەیە‬‫کى‬‫ئاد‬‫ە‬‫م‬‫د‬‫ە‬‫مر‬‫ێ‬‫ت‬‫ل‬‫ە‬‫و‬‫کات‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ى‬‫ک‬‫ە‬‫د‬‫ە‬‫مر‬‫ێ‬‫ت‬‫کرد‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫کان‬‫ی‬‫شى‬
‫د‬‫ە‬‫ب‬‫ڕێ‬‫ن‬‫ە‬‫و‬‫ە‬،‫جگ‬‫ە‬‫ل‬‫ە‬‫س‬‫ێ‬‫خ‬ :‫شت‬‫ێ‬‫ر‬‫ێ‬‫کى‬‫ن‬‫ە‬‫ب‬‫ڕ‬‫او‬‫ە‬،‫زانست‬‫ێ‬‫ک‬‫ک‬‫ە‬‫سوودى‬
‫ل‬‫ێ‬‫و‬‫ە‬‫ربگ‬‫ی‬‫ر‬‫ێ‬‫ت‬‫ی‬‫ان‬‫مندا‬‫ڵێ‬‫کى‬‫ک‬ ‫باش‬‫ە‬‫ب‬ ‫نزاى‬‫ۆ‬‫بکات‬.
‫ل‬‫ە‬‫دواى‬‫ئ‬‫ە‬‫م‬‫ە‬‫پ‬‫ێ‬‫و‬‫ی‬‫ست‬‫ە‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ب‬‫ڵێی‬‫ن‬‫ئ‬‫ە‬‫م‬‫باب‬‫ە‬‫ت‬‫ە‬‫کە‬‫(پ‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫رد‬‫ە‬‫کردنى‬‫مندا‬‫ڵ‬)‫ە‬
‫باب‬‫ە‬‫ت‬‫ێ‬‫کى‬‫گ‬ ‫و‬ ‫گرنگ‬‫ە‬‫ور‬‫ەیە‬،‫پ‬‫ێ‬‫و‬‫ی‬‫ست‬‫ە‬‫ل‬‫ە‬‫س‬‫ە‬‫ر‬‫ه‬‫ە‬‫موو‬‫دا‬ ‫و‬ ‫باوک‬‫ی‬‫ک‬‫ێ‬‫ک‬‫ک‬‫ە‬
‫گرنگ‬‫ی‬‫ە‬‫کى‬‫ز‬‫ۆ‬‫رى‬‫پ‬‫ێ‬،‫بدات‬‫چونک‬‫ە‬‫ب‬‫ە‬‫ش‬‫ی‬‫و‬‫ەیە‬‫کى‬‫ت‬ ‫و‬ ‫خراپبوون‬ ‫گشتى‬‫ێ‬‫کچوونى‬
‫مندا‬‫ڵ‬‫ه‬‫ۆ‬‫کار‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫ى‬‫ک‬‫ە‬‫مت‬‫ە‬‫رخ‬‫ە‬‫مى‬‫خ‬ ‫و‬‫ە‬‫مساردى‬‫دا‬‫ی‬‫ک‬‫باوکان‬‫ە‬.
‫پ‬‫ێ‬‫ش‬‫ە‬‫وا‬‫الق‬ ‫إبن‬‫ی‬‫م‬‫د‬‫ە‬‫ف‬‫ە‬‫رمو‬‫ێ‬‫ت‬:(‫فمن‬‫سدى‬ ‫وتركه‬ ‫ينفعه‬ ‫ما‬ ‫ولده‬ ‫تعليم‬ ‫أهمل‬
‫هلم‬ ‫وإهماهلم‬ ‫اآلباء‬ ‫قبل‬ ‫من‬ ‫فسادهم‬ ‫جاء‬ ‫إمنا‬ ‫األوالد‬ ‫وأكثر‬ ‫اإلساءة‬ ‫غاية‬ ‫إليه‬ ‫أساء‬ ‫فقد‬
‫وسننه‬ ‫الدين‬ ‫فرائض‬ ‫تعليمهم‬ ‫وترك‬.)(٢١)
:‫واتە‬‫ه‬‫ە‬‫رک‬‫ە‬‫س‬‫ێ‬‫ک‬‫خ‬‫ە‬‫مساردب‬‫ێ‬‫ت‬‫ب‬‫ە‬‫رامب‬‫ە‬‫ر‬‫مندا‬‫ڵە‬‫ک‬‫ە‬‫ى‬‫ل‬‫ە‬‫ف‬‫ێ‬‫رکردنى‬‫شتان‬‫ێ‬‫ک‬‫ک‬‫ە‬
‫پ‬ ‫سوودى‬‫ێ‬‫د‬‫ە‬‫گ‬‫ەیە‬،‫نن‬‫واز‬‫ی‬‫ل‬‫ێ‬‫به‬‫ێ‬‫ن‬‫ێ‬‫ت‬‫ب‬‫ە‬‫ب‬‫ێ‬‫پ‬ ‫گرنگى‬‫ێ‬،‫دانى‬‫ئ‬‫ە‬‫وا‬‫گ‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫تر‬‫ی‬‫ن‬
‫خراپ‬‫ە‬‫ى‬‫ب‬‫ە‬‫رامب‬‫ە‬‫ر‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫مندا‬‫ڵە‬‫ى‬‫کردوو‬‫ە‬،‫ز‬‫ۆ‬‫رب‬‫ە‬‫ى‬‫ت‬‫ێ‬‫کچوون‬‫مندا‬ ‫خراپبوونى‬ ‫و‬‫ڵ‬
‫ه‬‫ۆ‬‫کار‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫ى‬‫خ‬‫ە‬‫مساردى‬‫گو‬ ‫و‬‫ێ‬‫پ‬‫ێ‬‫ن‬‫ە‬‫دانى‬‫دا‬‫ی‬‫ک‬‫باوکان‬ ‫و‬‫ە‬،‫ک‬‫ە‬‫نا‬‫یە‬‫ن‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ئ‬‫ە‬‫رک‬‫و‬
‫مافان‬‫ەی‬‫ان‬‫ف‬‫ێ‬‫ربک‬‫ە‬‫ن‬‫ک‬‫ە‬‫د‬‫ی‬‫ن‬‫کردوو‬ ‫واجبى‬‫ە‬‫ل‬‫ە‬‫س‬‫ە‬‫ر‬‫ی‬‫ان‬‫ی‬‫ان‬‫سوون‬‫ە‬‫ت‬‫ە‬
‫ج‬‫ێ‬‫ب‬‫ە‬‫ج‬‫ێ‬‫کردن‬‫ی‬‫ان‬.
‫ئا‬‫ل‬‫ێ‬‫ر‬‫ە‬‫دا‬‫باس‬‫ێ‬‫کى‬‫د‬ ‫گرنگ‬‫ێ‬‫ت‬‫ە‬‫پ‬‫ێ‬‫ش‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫پ‬‫ێ‬‫و‬‫ی‬‫ست‬‫ە‬‫دا‬ ‫و‬ ‫باوک‬‫ی‬‫ک‬‫ئاگادار‬‫ی‬،‫بن‬
‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ی‬‫ش‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ەیە‬‫ل‬ :‫ە‬‫گ‬‫ەڵ‬‫گرنگ‬‫ی‬‫دان‬‫و‬‫ڕە‬‫چاوکردنى‬‫ئ‬‫ە‬‫م‬‫بن‬‫ە‬‫ما‬‫و‬‫پا‬‫یە‬‫گ‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫و‬
‫گرنگان‬‫ە‬،‫ل‬‫ە‬‫پ‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫رد‬‫ە‬‫کردنى‬‫مندا‬‫ڵە‬‫ک‬‫ە‬،‫ى‬‫ب‬ ‫پشت‬‫ە‬‫خواى‬‫گ‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫بب‬‫ە‬‫ست‬‫ێ‬‫و‬‫ە‬
‫کار‬‫ە‬‫کانى‬‫بدات‬‫ە‬‫د‬‫ە‬‫ستى‬‫ئ‬‫ە‬،‫و‬‫ب‬‫ە‬‫ش‬‫ێ‬‫و‬‫ەیە‬‫ک‬‫د‬‫ڵ‬‫ى‬‫پ‬‫ەی‬‫و‬‫ە‬‫ست‬‫ن‬‫ە‬‫کات‬‫ب‬‫ە‬‫م‬
‫ه‬‫ۆ‬‫کاران‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ب‬‫ە‬‫ت‬‫ە‬،‫نها‬‫ب‬‫ەڵ‬‫کو‬‫ب‬‫ە‬‫ت‬‫ە‬‫نها‬‫ب‬ ‫پشت‬‫ە‬‫خواى‬‫بب‬‫ە‬‫ست‬‫ێ‬‫ل‬‫ە‬‫باشبوونى‬
(21‫المودود‬ ‫تحفة‬ ):‫ژمارە‬ ‫(الپەڕەی‬ ‫المولود‬ ‫بأحكام‬1/229)
26
‫مندا‬‫ڵە‬‫کان‬‫ی‬‫دا‬‫و‬‫ە‬‫ل‬ ‫داوا‬‫ە‬‫خواى‬‫گ‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫ب‬ ‫بکات‬‫ی‬‫انپار‬‫ێ‬‫ز‬‫ێ‬‫ت‬‫و‬‫ە‬‫ک‬‫چ‬‫ۆ‬‫ن‬‫ب‬‫ە‬‫ند‬‫ە‬
‫باش‬‫ە‬‫کانى‬‫خ‬‫ۆ‬‫ى‬‫د‬‫ە‬‫پار‬‫ێ‬‫ز‬‫ێ‬‫ت‬.
‫پ‬‫ێ‬‫ش‬‫ە‬‫وا‬‫ع‬ ‫إبن‬‫ثی‬‫م‬‫ی‬‫ن‬‫د‬‫ە‬‫ف‬‫ە‬‫رمو‬‫ێ‬‫ت‬:
‫اهلل‬ ‫هدى‬ ‫إال‬ ‫توجيههم‬ ‫يف‬ ‫الشريعة‬ ‫سبيل‬ ‫وسلك‬ ,‫أوالده‬ ‫يف‬ ‫اهلل‬ ‫اتقى‬ ‫أحدا‬ ‫أن‬ ‫أظن‬ ‫(ال‬
.)‫أوالده‬ ‫وتعاىل‬ ‫سبحانه‬(٢٢)
:‫واتە‬‫ک‬ ‫وانازانم‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫س‬‫ێ‬‫ک‬‫ل‬‫ە‬‫خواترس‬‫سنوورپار‬ ‫و‬‫ێ‬‫ز‬‫بێت‬‫ب‬‫ە‬‫رامب‬‫ە‬‫ر‬‫مندا‬‫ڵە‬‫کانى‬
‫وە‬‫بن‬‫ە‬‫ماکانى‬‫د‬‫ی‬‫نى‬‫ئ‬‫ی‬‫سالم‬‫کردب‬‫ێ‬‫ت‬‫ە‬‫ڕێ‬‫ب‬‫ە‬‫ر‬‫ی‬،‫ان‬‫ئ‬‫ی‬‫ال‬‫گ‬ ‫خواى‬‫ە‬‫و‬‫ر‬‫ە‬‫ه‬‫ی‬‫دا‬‫یە‬‫تى‬
‫مندا‬‫ڵە‬‫کانى‬‫داو‬‫ە‬.
‫داواکارم‬‫ل‬‫ە‬‫خواى‬‫گ‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫ی‬‫ارم‬‫ە‬‫ت‬‫ی‬‫د‬‫ە‬‫رى‬‫ه‬‫ە‬‫مووانب‬‫ێ‬‫ت‬‫ل‬‫ە‬‫پ‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫رد‬‫ە‬‫کردن‬‫و‬
‫ڕێ‬‫ن‬‫ی‬‫شاندانى‬‫مندا‬‫ڵە‬‫کانمان‬‫ب‬‫ە‬‫ش‬‫ێ‬‫و‬‫ەیە‬‫کى‬‫ڕ‬‫است‬‫دروست‬ ‫و‬‫وە‬‫ب‬‫ی‬‫انکات‬‫ە‬
‫ک‬‫ە‬‫سان‬‫ێ‬‫کى‬‫پار‬ ‫و‬ ‫چاک‬ ‫و‬ ‫باش‬‫ێ‬‫زراو‬‫ی‬‫ان‬‫بکات‬‫ل‬‫ە‬‫ف‬‫ی‬‫تن‬‫ە‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ى‬‫ک‬‫ە‬‫د‬‫ی‬‫ار‬‫ە‬‫و‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫شى‬
‫ک‬‫ە‬‫ناد‬‫ی‬‫ار‬‫ە‬،‫ک‬‫ە‬‫سان‬‫ێ‬‫ک‬‫ی‬‫ان‬‫ل‬‫ێ‬‫د‬‫ە‬‫ربچ‬‫ێ‬‫ت‬‫ک‬‫ە‬‫ه‬‫ە‬‫م‬‫خ‬‫ۆی‬‫ان‬‫ه‬‫ی‬‫دا‬‫یە‬‫ت‬‫دراوبن‬‫ه‬‫ە‬‫م‬
‫ڕێ‬‫گ‬‫ە‬‫ى‬‫ڕ‬‫است‬‫ن‬‫ی‬‫شانى‬‫خ‬‫ەڵ‬‫کى‬‫تر‬‫ی‬‫ش‬‫بد‬‫ە‬،‫ن‬‫ن‬‫ە‬‫بن‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫سان‬‫ێ‬‫ک‬‫ک‬‫ە‬‫خ‬‫ۆی‬‫ان‬‫گوم‬‫ڕ‬‫ا‬
‫س‬ ‫و‬‫ە‬‫رل‬‫ێ‬‫ش‬‫ێ‬‫واون‬‫و‬‫س‬‫ە‬‫ر‬‫ل‬‫ە‬‫خ‬‫ەڵ‬‫کى‬‫تر‬‫ی‬‫ش‬‫بش‬‫ێ‬‫و‬‫ێ‬‫ن‬‫ن‬‫گوم‬ ‫و‬‫ڕ‬‫ا‬‫ی‬‫ان‬‫بک‬‫ە‬،‫ن‬‫ه‬‫ە‬‫ر‬
‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ی‬‫ش‬‫ب‬‫ی‬‫س‬‫ە‬‫رو‬‫و‬‫ەاڵ‬‫مد‬‫ە‬‫ر‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ى‬‫نزاکان‬‫ە‬.
  
))‫و‬‫ص‬‫ىل‬‫نبي‬‫عىل‬‫اهلل‬‫نا‬‫م‬‫و‬‫آله‬‫وعىل‬،‫مد‬‫ص‬‫وسلم‬‫حبه‬))
(22( ‫الدرب‬ ‫على‬ ‫نور‬ ‫فتاوى‬ )2/24).
چەند پایەیەک لەپەروەردەکردنی منداڵ

More Related Content

Recently uploaded

امتحانات النحو وإجاباتها.pdfrrrrrrrrrrrrrr
امتحانات النحو وإجاباتها.pdfrrrrrrrrrrrrrrامتحانات النحو وإجاباتها.pdfrrrrrrrrrrrrrr
امتحانات النحو وإجاباتها.pdfrrrrrrrrrrrrrr
mhosn627
 

Recently uploaded (20)

اهمية ملحمة جلجامش تاريخيا وفكريا وأدبيا
اهمية ملحمة جلجامش تاريخيا وفكريا وأدبيااهمية ملحمة جلجامش تاريخيا وفكريا وأدبيا
اهمية ملحمة جلجامش تاريخيا وفكريا وأدبيا
 
أسامه رجب علي أحمد (عرض تقديمي عن الجمل التي لها محل من الاعراب والتي ليس لها...
أسامه رجب علي أحمد (عرض تقديمي عن الجمل التي لها محل من الاعراب والتي ليس لها...أسامه رجب علي أحمد (عرض تقديمي عن الجمل التي لها محل من الاعراب والتي ليس لها...
أسامه رجب علي أحمد (عرض تقديمي عن الجمل التي لها محل من الاعراب والتي ليس لها...
 
.. مهارات ادارة الوقت و مهارات تنظيم الوقت.ppt
.. مهارات ادارة الوقت و مهارات تنظيم الوقت.ppt.. مهارات ادارة الوقت و مهارات تنظيم الوقت.ppt
.. مهارات ادارة الوقت و مهارات تنظيم الوقت.ppt
 
اهمية ملحمة جلجامش تاريخيا وفكريا وأدبيا
اهمية ملحمة جلجامش تاريخيا وفكريا وأدبيااهمية ملحمة جلجامش تاريخيا وفكريا وأدبيا
اهمية ملحمة جلجامش تاريخيا وفكريا وأدبيا
 
عرض تقديمي دور مجتمعات التعليم في تحسين جودة الحياة الجامعية .pdf
عرض تقديمي دور مجتمعات التعليم في تحسين جودة الحياة الجامعية .pdfعرض تقديمي دور مجتمعات التعليم في تحسين جودة الحياة الجامعية .pdf
عرض تقديمي دور مجتمعات التعليم في تحسين جودة الحياة الجامعية .pdf
 
REKOD TRANSIT BAHASA ARAB SK Tahun 3.pptx
REKOD TRANSIT BAHASA ARAB SK Tahun 3.pptxREKOD TRANSIT BAHASA ARAB SK Tahun 3.pptx
REKOD TRANSIT BAHASA ARAB SK Tahun 3.pptx
 
سلسلة في التجويد للدورات التمهيدية والمتوسطة والمتقدمة.pdf
سلسلة في التجويد للدورات التمهيدية  والمتوسطة والمتقدمة.pdfسلسلة في التجويد للدورات التمهيدية  والمتوسطة والمتقدمة.pdf
سلسلة في التجويد للدورات التمهيدية والمتوسطة والمتقدمة.pdf
 
أدب درس النقائض إعداد سلوي أحمد بديرأحمد
أدب درس النقائض إعداد سلوي أحمد بديرأحمدأدب درس النقائض إعداد سلوي أحمد بديرأحمد
أدب درس النقائض إعداد سلوي أحمد بديرأحمد
 
محمد احمد سيد احمد محمد سباق عمر يوسف عبدالكريم
محمد احمد سيد احمد محمد سباق عمر يوسف عبدالكريممحمد احمد سيد احمد محمد سباق عمر يوسف عبدالكريم
محمد احمد سيد احمد محمد سباق عمر يوسف عبدالكريم
 
عرض تقديمي لعملية الجمع للاطفال ورياض الاطفال
عرض تقديمي لعملية الجمع للاطفال ورياض الاطفالعرض تقديمي لعملية الجمع للاطفال ورياض الاطفال
عرض تقديمي لعملية الجمع للاطفال ورياض الاطفال
 
by modar saleh في التصوير التلفزيوني أحجام اللقطات .ppt
by modar saleh في التصوير التلفزيوني أحجام اللقطات .pptby modar saleh في التصوير التلفزيوني أحجام اللقطات .ppt
by modar saleh في التصوير التلفزيوني أحجام اللقطات .ppt
 
امتحانات النحو وإجاباتها.pdfrrrrrrrrrrrrrr
امتحانات النحو وإجاباتها.pdfrrrrrrrrrrrrrrامتحانات النحو وإجاباتها.pdfrrrrrrrrrrrrrr
امتحانات النحو وإجاباتها.pdfrrrrrrrrrrrrrr
 
.العروض التقديمية والرسومات التعليمية bdf
.العروض التقديمية والرسومات التعليمية bdf.العروض التقديمية والرسومات التعليمية bdf
.العروض التقديمية والرسومات التعليمية bdf
 
شكل الحرف وطريقة الرسم DOC-20240322-WA0012..pdf
شكل الحرف وطريقة الرسم DOC-20240322-WA0012..pdfشكل الحرف وطريقة الرسم DOC-20240322-WA0012..pdf
شكل الحرف وطريقة الرسم DOC-20240322-WA0012..pdf
 
اللام الشمسية واللام القمرية لصف الرابع
اللام الشمسية واللام القمرية  لصف الرابعاللام الشمسية واللام القمرية  لصف الرابع
اللام الشمسية واللام القمرية لصف الرابع
 
عرض تقديمي النقائض في العصر الأموي إعداد سلوي أحمد
عرض تقديمي النقائض في العصر الأموي إعداد سلوي أحمدعرض تقديمي النقائض في العصر الأموي إعداد سلوي أحمد
عرض تقديمي النقائض في العصر الأموي إعداد سلوي أحمد
 
درس المنادي للصف الاول الثانوي اعداد إسراء محمد
درس المنادي للصف الاول الثانوي اعداد إسراء محمددرس المنادي للصف الاول الثانوي اعداد إسراء محمد
درس المنادي للصف الاول الثانوي اعداد إسراء محمد
 
الصف الثاني الاعدادي - العلوم -الموجات.pdf
الصف الثاني الاعدادي - العلوم -الموجات.pdfالصف الثاني الاعدادي - العلوم -الموجات.pdf
الصف الثاني الاعدادي - العلوم -الموجات.pdf
 
دمشق تاريخ معطر بالياسمين - ماهر أسعد بكر
دمشق تاريخ معطر بالياسمين - ماهر أسعد بكردمشق تاريخ معطر بالياسمين - ماهر أسعد بكر
دمشق تاريخ معطر بالياسمين - ماهر أسعد بكر
 
من قصص القرآن الكريم تحكي عن قصة سيدنا يونس عليه السلام وماذا فعل مع قومه بدو...
من قصص القرآن الكريم تحكي عن قصة سيدنا يونس عليه السلام وماذا فعل مع قومه بدو...من قصص القرآن الكريم تحكي عن قصة سيدنا يونس عليه السلام وماذا فعل مع قومه بدو...
من قصص القرآن الكريم تحكي عن قصة سيدنا يونس عليه السلام وماذا فعل مع قومه بدو...
 

Featured

How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental HealthHow Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
ThinkNow
 
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie InsightsSocial Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Kurio // The Social Media Age(ncy)
 

Featured (20)

2024 State of Marketing Report – by Hubspot
2024 State of Marketing Report – by Hubspot2024 State of Marketing Report – by Hubspot
2024 State of Marketing Report – by Hubspot
 
Everything You Need To Know About ChatGPT
Everything You Need To Know About ChatGPTEverything You Need To Know About ChatGPT
Everything You Need To Know About ChatGPT
 
Product Design Trends in 2024 | Teenage Engineerings
Product Design Trends in 2024 | Teenage EngineeringsProduct Design Trends in 2024 | Teenage Engineerings
Product Design Trends in 2024 | Teenage Engineerings
 
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental HealthHow Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
 
AI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdf
AI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdfAI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdf
AI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdf
 
Skeleton Culture Code
Skeleton Culture CodeSkeleton Culture Code
Skeleton Culture Code
 
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
 
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
 
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
 
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie InsightsSocial Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
 
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
 
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
 
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
 
Getting into the tech field. what next
Getting into the tech field. what next Getting into the tech field. what next
Getting into the tech field. what next
 
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search IntentGoogle's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
 
How to have difficult conversations
How to have difficult conversations How to have difficult conversations
How to have difficult conversations
 
Introduction to Data Science
Introduction to Data ScienceIntroduction to Data Science
Introduction to Data Science
 
Time Management & Productivity - Best Practices
Time Management & Productivity -  Best PracticesTime Management & Productivity -  Best Practices
Time Management & Productivity - Best Practices
 
The six step guide to practical project management
The six step guide to practical project managementThe six step guide to practical project management
The six step guide to practical project management
 
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
 

چەند پایەیەک لەپەروەردەکردنی منداڵ

  • 1.     :‫کتێب‬ ‫ناوی‬‫منداڵ‬ ‫لەپەروەردەکردنی‬ ‫پایەیەک‬ ‫چەند‬ ‫نو‬‫وسینی‬:.‫د‬‫الرزاق‬ ‫عبد‬‫البدر‬ ‫المحسن‬ ‫عبد‬ ‫بن‬ ‫وەر‬‫گێڕ‬‫انی‬:‫کاکەبرا‬ ‫محمد‬‫صالح‬ :‫پێداچونەوەی‬‫رشید‬ ‫جالل‬ ‫محسن‬ .‫د‬ ‫ناوەوە‬ ‫نەخشەسازی‬‫و‬:‫بەرگ‬‫لوقمان‬ ‫هەڤاڵ‬ :‫ئیمەیل‬Mahamad.kakabraa@gmail.com ١٤٣٩‫کۆچی‬–٢٠١٨‫زاینی‬
  • 2.   ‫پێڕست‬ 1........... ‫پێشەکی‬...........................................1 2.......... ‫بابەت‬ ‫دەستپێکی‬................................2 3.‫چاک‬ ‫و‬ ‫باش‬ ‫هاوسەرێکی‬ ‫هەڵبژاردنی‬.............٨ 4.‫نزاکردن‬.....................................................٩ 5.‫جوان‬ ‫ناوی‬ ‫هەڵبژاردنی‬‫بۆیان‬ ‫چاک‬ ‫و‬...........12 6.‫دادپەروەری‬...............................................13 7.‫بەسۆزی‬ ‫و‬ ‫نەرمی‬.....................................15 ٨.‫ڕێنیشاندانیان‬ ‫و‬ ‫ئامۆژگاریکردن‬..................17 ٩.‫باش‬ ‫و‬ ‫چاک‬ ‫هاوڕێی‬..................................21 10.‫باش‬ ‫پێشەنگێکی‬......................................23
  • 3. 1    ‫وصحبه‬ ‫آله‬ ‫وعلى‬ ‫اهلل‬ ‫رسول‬ ‫على‬ ‫والسالم‬ ‫والصالة‬ ‫هلل‬ ‫احلمد‬:‫بعد‬ ‫أما‬ ، ‫رشيد‬ ‫جالل‬ ‫محسن‬ .‫د‬ ‫پێشنوێژ‬‫مزگەوتی‬ ‫وتارخوێنی‬ ‫و‬‫صالحى‬ ‫مەال‬ ‫حسينی‬‫زڕگوێزی‬ ‫سلێمانی‬ ‫زانکۆی‬ ‫لە‬ ‫شەریعە‬ ‫کۆلیژی‬ ‫مامۆستای‬ 7/ ‫األولى‬ ‫جمادی‬ /143٩‫هـ‬ ‫ئاین‬ ‫لەڕوانگەی‬ ‫منداڵ‬‫ی‬‫کە‬ ‫گەورەیە‬ ‫زۆر‬ ‫ئەمانەتێکی‬ ‫ئیسالمەوە‬ ‫پیرۆزی‬ ‫بەشدارن‬ ‫لەچآکەیدا‬ ‫کە‬ ‫بەشێوەیەک‬ ،‫بەخشیوە‬ ‫باوکی‬ ‫و‬ ‫بەدایک‬ ‫گەورە‬ ‫خوای‬ ‫ئیسالمیە‬ ‫ئەرکێکی‬ ‫پەروەردەکردنیان‬ ‫بۆیە‬ ،‫بەرپەرسیارن‬ ‫هەڵەیدا‬ ‫لە‬ ‫و‬‫و‬ ‫صالح‬ ‫هۆکاری‬ ‫باوک‬ ‫و‬ ‫دایک‬ ‫ئەگەر‬ ‫مردن‬ ‫دوای‬ ‫بۆ‬ ‫نەبڕاوەیە‬ ‫پاداشتێکی‬ .‫بووبن‬ ‫بوونى‬ ‫ی‬ ‫وە‬( ‫نوسراوە‬ ‫بوارەدا‬ ‫لەم‬ ‫کە‬ ‫پڕسوودانەی‬ ‫و‬ ‫کورت‬ ‫کتێبە‬ ‫لەو‬ ‫ەکێک‬‫چەند‬ ‫منداڵ‬ ‫پەروەردەکردنی‬ ‫لە‬ ‫پایەیەک‬( ‫ی‬ )‫عبدالمحسن‬ ‫بن‬ ‫د.عبدالرزاق‬ ‫شێخ‬ ‫البدر‬ ‫عباد‬ ‫بن‬‫تیایدا‬ ‫کە‬ ،‫مەدینە‬ ‫لەشاری‬ ‫ئیسالمی‬ ‫زانکۆی‬ ‫لە‬ ‫مامۆستا‬ ‫)ە‬ ‫کەبەڕاستی‬ ،‫باسکردووە‬ ‫منداڵی‬ ‫پەروەردەکردنی‬ ‫گرنگی‬ ‫خاڵێکدا‬ ‫لەچەند‬‫زۆر‬ .‫پوختە‬ ‫و‬ ‫گرنگە‬ ‫بەسوودو‬ ‫بۆ‬ ‫کردووە‬ ‫بۆ‬ ‫جوانی‬ ‫وەرگێڕانێکی‬ ‫بداتەوە‬ ‫پاداشتی‬ ‫گەورە‬ ‫خوای‬ ‫وەرگێڕیش‬ ‫چاکەکانی‬ ‫تەرازووی‬ ‫سەر‬ ‫بیخاتە‬ ‫گەورە‬ ‫خوای‬ ،‫کوردی‬ ‫شیرینی‬ ‫زوبانی‬ ‫سەر‬ ‫نوسەر‬.‫بۆیان‬ ‫سوودبەخشبێت‬ ‫و‬ ‫ئازیز‬ ‫خوێنەرانی‬ ‫پاشانیش‬ ‫و‬ ‫وەرگێڕ‬ ‫و‬ ‫وبركاته‬ ‫اهلل‬ ‫ورمحة‬ ‫عليكم‬ ‫والسالم‬
  • 4. 2   ‫احلمد‬‫هلل‬‫رب‬‫العاملني‬،‫والصالة‬‫والسالم‬‫على‬‫عبد‬‫اهلل‬‫ورسوله‬‫وخليله‬‫نبينا‬ ‫حممد‬‫وعلى‬‫آله‬‫وأصحابه‬‫أمجعني‬‫أما‬:‫بعد‬ ‫ب‬‫ێ‬‫گومان‬‫ی‬‫ه‬‫ک‬‫ێ‬‫ک‬‫له‬‫هه‬‫ره‬‫گرنگتر‬‫ی‬‫ن‬‫ئ‬‫ە‬‫رک‬‫و‬‫ڕ‬‫اسپارد‬‫ە‬‫گ‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫کان‬‫ک‬‫ە‬‫پ‬‫ێ‬‫و‬‫ی‬‫ست‬‫ە‬ ‫لەسەر‬‫مر‬‫ۆڤ‬‫ى‬‫موس‬‫ڵ‬‫مان‬‫پ‬ ‫گرنگى‬‫ێ‬‫بدات‬‫ل‬‫ە‬‫ژ‬‫ی‬‫ان‬‫ی‬‫دا‬‫بر‬‫ی‬‫ت‬‫ییە‬‫ل‬‫ە‬‫(مندا‬‫ڵ‬)‫چ‬‫ل‬‫ەڕ‬‫ووى‬ ‫پ‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫رد‬‫ە‬‫کردن‬‫ف‬ ‫و‬‫ێر‬‫کردن‬‫بێت‬ ‫یان‬‫یا‬‫ڕووی‬ ‫لە‬‫ئام‬‫ۆ‬‫ژگار‬‫ی‬‫کردن‬‫و‬‫ڕێ‬‫ن‬‫ی‬‫شاندان‬‫ی‬‫ان‬. ‫چونک‬‫ە‬‫منداڵ‬‫ئ‬‫ە‬‫سپارد‬‫ە‬‫گ‬‫ە‬‫ل‬‫ێ‬‫کى‬‫گ‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫ن‬‫ل‬‫ە‬‫ن‬‫ێ‬‫و‬‫ه‬‫ە‬‫موو‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ئ‬‫ە‬‫سپاردان‬‫ە‬‫ى‬ ‫ک‬‫ە‬‫خواى‬‫گ‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫ف‬‫ە‬‫کردوو‬ ‫رمانى‬‫ە‬‫بە‬‫ئاگا‬‫ل‬‫پاراستنیان‬ ‫و‬ ‫ێبوون‬،‫ه‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫کوو‬‫خواى‬ ‫گ‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫ل‬‫ە‬‫وەسفی‬‫ئ‬‫ی‬‫مانداران‬‫دا‬‫د‬‫ە‬‫ف‬‫ە‬‫رمو‬‫ێ‬‫ت‬: ‫ﭐ‬‫ﭐ‬‫ﱡ‬‫ﱮ‬‫ﱯ‬‫ﱰ‬‫ﱱ‬‫ﱲ‬‫ﱳ‬‫ﱠ‬‫المؤمنون‬:٨ ‫وات‬‫ە‬:(‫هه‬‫روه‬‫ها‬‫کە‬ ‫ئەوانەن‬ ‫گەورە‬ ‫خوای‬ ‫بەندەکانی‬‫چاود‬‫ێ‬‫رى‬‫ئە‬‫سپارد‬‫ە‬‫و‬ ‫په‬‫ی‬‫مانه‬‫کان‬‫ی‬‫ان‬‫ده‬‫که‬‫ن‬،‫خ‬‫ی‬‫انه‬‫ت‬‫ف‬ ‫و‬‫ێڵ‬‫ناکه‬)‫ن‬. ‫و‬‫ە‬‫هەروەها‬‫گ‬ ‫خواى‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫د‬‫ە‬‫ف‬‫ە‬‫رمو‬‫ێ‬‫ت‬:‫ﱡ‬‫ﭐ‬‫ﱕ‬‫ﱖ‬‫ﱗ‬‫ﱘ‬‫ﱙ‬‫ﱚ‬‫ﱛ‬‫ﱜ‬ ‫ﱝ‬‫ﱞ‬‫ﱟ‬‫ﱠ‬‫ﱠ‬‫الأنفال‬:٢٧ ‫وات‬‫ە‬:‫ئه‬‫ی‬‫ئه‬‫وانه‬‫ی‬‫باوه‬‫ڕ‬‫تان‬‫ه‬‫ێ‬‫ناوه‬،‫خ‬‫ی‬‫انه‬‫ت‬‫مه‬‫که‬‫له‬ ‫ن‬‫له‬ ‫خواو‬‫پ‬‫ێ‬‫غه‬‫مبه‬‫ر‬ ‫(به‬‫ه‬‫ۆ‬‫ى‬‫که‬‫ته‬ ‫م‬‫رخه‬‫م‬‫ی‬‫تان‬‫له‬‫فه‬‫رمانبه‬‫ردار‬‫ی‬‫اندا‬،)‫هه‬‫روه‬‫ها‬
  • 5. 3 ‫خ‬‫ی‬‫انه‬‫ت‬‫ی‬‫ش‬‫مه‬‫که‬‫له‬ ‫ن‬‫ئه‬‫مانه‬‫سپارده‬ ‫و‬ ‫ت‬‫که‬ ‫کانتان‬‫پ‬‫ێ‬‫تان‬‫ده‬‫سپ‬‫ێ‬‫ردر‬‫ێ‬،‫ت‬ ‫له‬‫کات‬‫ێ‬‫کدا‬‫که‬‫ئ‬‫ێ‬‫وه‬‫د‬‫ه‬‫زانن‬‫ئه‬‫کاره‬ ‫و‬‫خ‬ ‫تان‬‫ی‬‫انه‬‫ته‬. ‫وە‬‫گ‬ ‫خواى‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ک‬‫چ‬‫ۆ‬‫ن‬‫ئ‬‫ە‬‫م‬‫ن‬‫ی‬‫عم‬‫ە‬‫ت‬‫ە‬‫گ‬‫ە‬‫ور‬‫ەیە‬‫ى‬‫بە‬ ‫بەخشیوە‬،‫باوک‬ ‫و‬ ‫دایک‬ ‫ک‬‫ە‬‫دەفەرموێت‬:‫ﭐ‬‫ﱡ‬‫ﲧ‬‫ﲨ‬‫ﲩ‬‫ﲪ‬‫ﲫ‬‫ﲬ‬‫ﲭ‬‫ﲮ‬‫ﲯ‬‫ﲰ‬‫ﲱ‬‫ﲲ‬‫ﲳ‬‫ﲴ‬ ‫ﲵ‬‫ﲶ‬‫ﲷ‬‫ﲸ‬‫ﱠ‬‫الشورى‬:٤٩ :‫واتە‬‫هه‬‫خوایه‬ ‫بۆ‬ ‫ر‬‫خاوه‬‫ئاسمانه‬ ‫ندارێتی‬‫زه‬ ‫و‬ ‫کان‬‫هه‬ ،‫وی‬‫دروستی‬ ‫بوێت‬ ‫رچی‬ ‫ده‬‫به‬ ،‫کات‬‫هه‬‫رکه‬‫که‬ ‫س‬‫بیه‬‫ته‬ ‫وێت‬‫ده‬ ‫کچ‬ ‫نها‬‫به‬‫به‬ ‫و‬ ‫خشێت‬‫هه‬‫ر‬‫که‬‫که‬ ‫س‬ ‫بیه‬‫وێت‬‫ده‬ ‫کوڕ‬‫به‬‫خشێت‬. ‫دە‬ ‫لەژێر‬ ‫ئەسپاردە‬ ‫بە‬ ‫کردوونى‬ ‫ئاوەهاش‬‫ست‬‫ماف‬ ‫و‬ ‫ئەرک‬ ‫چەندین‬ ‫وە‬ ،‫یاندا‬‫ى‬ ‫مند‬‫پێویست‬ ‫باوکان‬ ‫و‬ ‫لەسەردایکان‬ ‫اڵى‬‫ک‬ ،‫کردووە‬‫بووەتە‬ ‫ە‬‫تاقیکردنەوە‬‫و‬ ‫بۆیان‬ ‫هەڵسەنگاندن‬‫بەرامبەر‬ ‫لەسەریانە‬ ‫ئەرکەى‬ ‫بەو‬ ‫هەڵسان‬ ‫ئەکەر‬ ، ‫منداڵەکان‬‫یان‬‫شێو‬ ‫بەو‬‫ازەی‬‫خواى‬‫گ‬‫ەورە‬‫فەرمانی‬‫پ‬‫پاداشتى‬ ‫ئەوە‬ ‫ێکردوون‬‫زۆر‬ ‫و‬‫کەم‬ ‫ئەگەر‬ ،‫بااڵدەست‬ ‫خواى‬ ‫الى‬ ‫هەیە‬ ‫گەورەیان‬‫تەرخەمی‬‫بەرامبەر‬ ‫بووبن‬ ‫ش‬ ‫منداڵەکانیان‬‫ئەوە‬‫نەفسی‬‫خستوەتە‬ ‫خۆیان‬‫سزایەک‬ ‫بەردەم‬‫بەگوێرەى‬ ‫کەمتەرخەمیەکەیانە‬. ‫خواى‬‫گە‬‫ور‬‫ە‬‫د‬‫ە‬‫ف‬‫ە‬‫رمو‬‫ێ‬:‫ت‬ ‫ﱡ‬‫ﭐ‬‫ﲪ‬‫ﲫ‬‫ﲬ‬‫ﲭ‬‫ﲮ‬‫ﲯ‬‫ﲰ‬‫ﲱ‬‫ﲲ‬‫ﲳ‬‫ﲴ‬‫ﲵ‬ ‫ﲶ‬‫ﲷ‬‫ﲸ‬‫ﲹ‬‫ﲺ‬‫ﲻ‬‫ﲼ‬‫ﲽ‬‫ﲾ‬‫ﲿ‬‫ﳀ‬‫ﱠ‬‫التحريم‬:٦. :‫واتە‬‫ئه‬‫ئه‬ ‫ی‬‫کاسانه‬ ‫و‬‫که‬ ‫ی‬‫باوه‬‫هێناوه‬ ‫ڕتان‬‫که‬ ‫و‬ ‫خۆتان‬‫له‬ ‫بپارێزن‬ ‫سوکارتان‬ ‫که‬ ‫ئاگرێك‬‫سووته‬‫مه‬‫نیه‬‫که‬‫خه‬ ‫ی‬‫به‬ ‫و‬ ‫ڵکی‬‫رده‬‫سه‬ ،‫رپه‬‫ئه‬ ‫رشتیاری‬‫دۆزه‬ ‫و‬‫و‬ ‫خ‬ ‫ئاگره‬‫جۆره‬ ،‫فریشته‬‫یه‬‫که‬ ‫کن‬‫دڵڕه‬ ‫زۆر‬‫نافه‬ ،‫تیژن‬ ‫توندو‬ ‫و‬ ‫ق‬‫ناکه‬ ‫خوا‬ ‫رمانی‬‫ن‬
  • 6. 4 ‫له‬‫هیچ‬‫که‬ ‫شتێکدا‬‫فه‬‫هه‬ ‫و‬ ‫بدات‬ ‫پێ‬ ‫رمانیان‬‫فه‬ ‫رچی‬‫بدرێت‬ ‫پێ‬ ‫رمانێکیان‬ ‫ئه‬‫ده‬ ‫نجامی‬‫ده‬‫ن‬. ‫ئەم‬‫ئا‬‫یەتە‬‫گەورەیە‬ ‫یاسایەکی‬‫لە‬‫واجبێتی‬‫ئا‬‫و‬ ‫مندااڵن‬ ‫گالێبوونی‬ .‫بارودۆخیان‬ ‫بە‬ ‫گرنگیدان‬ ‫و‬ ‫پەروەردەکردنیان‬ ‫کوڕی‬ ‫علی‬ ‫موسوڵمانان‬ ‫خەلیفەی‬‫طالب‬ ‫أبو‬‫بۆ‬ ‫ئایەتەمان‬ ‫ئەم‬ ‫واتای‬ ‫دە‬ ‫ڕووندەکاتەوەو‬‫ڵێت‬:.)‫ُم‬‫ه‬‫ُو‬‫ب‬ِّ‫وأد‬ ،‫ِّموهم‬‫(عل‬(١) :‫واتە‬‫و‬ ‫فێریانبکەن‬‫بکەن‬ ‫پەروەردەیان‬. ‫لەسەر‬ ‫جەختکردنەوە‬‫مندااڵن‬ ‫پەروەردەی‬ ‫بەرپرسیاریەتی‬‫لە‬‫ف‬‫ە‬‫رمود‬‫ە‬‫ى‬ ‫ص‬‫ح‬‫ی‬‫ح‬‫دا‬‫خواوە‬ ‫پێغەمبەری‬ ‫لە‬ ‫هاتووە‬‫و‬‫ە‬‫ڕ‬‫وون‬‫ی‬‫ش‬‫ی‬‫کردو‬‫ە‬‫ت‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬ ‫پ‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫رد‬‫ە‬‫کردن‬‫ف‬ ‫و‬‫ێ‬‫رکردنى‬‫مندا‬‫ڵ‬‫کار‬‫ێ‬‫کى‬‫ح‬‫ە‬‫تم‬‫یە‬‫ه‬ ‫و‬‫ە‬‫رد‬‫ە‬‫ب‬‫ێ‬‫ت‬‫بکر‬‫ێ‬‫ت‬ ‫ل‬‫ە‬‫ال‬‫یە‬‫ن‬‫دا‬‫ی‬‫کان‬‫باوکان‬ ‫و‬‫ە‬‫و‬‫ە‬،‫دەفەرموێت‬ ‫کە‬: ‫ك‬‫ل‬‫ُل‬‫ك‬َ‫و‬ ،ٍ‫ع‬‫َا‬‫ر‬ ْ‫م‬‫ك‬ُ‫ك‬‫َس‬‫م‬ ْ‫م‬‫ئ‬‫ول‬‫رعي‬ ْ‫ن‬َ‫ع‬ِ‫ت‬‫اإلمام‬ ،ِ‫ه‬‫َاع‬‫ر‬ّ‫ي‬ِ‫ع‬َ‫ر‬ ْ‫ن‬َ‫ع‬ ‫ُول‬‫ئ‬ْ‫س‬َ‫م‬ َ‫و‬ُ‫ه‬َ‫و‬‫ّجل‬‫ر‬‫َال‬‫و‬ ،ِ‫ه‬‫ت‬ٍ‫ع‬‫َا‬‫ر‬‫يف‬ ‫ِه‬‫ل‬ْ‫ه‬َ‫أ‬‫ع‬ ٌ‫ل‬‫ُو‬‫ئ‬ْ‫س‬َ‫م‬ َ‫و‬ُ‫ه‬َ‫و‬ ،‫رعيته‬ ‫ن‬‫ْأة‬‫ر‬َ‫م‬ْ‫ل‬‫َا‬‫و‬ ،‫يف‬ ٌ‫ة‬َ‫ي‬ِ‫ع‬‫َا‬‫ر‬ِ‫ت‬ْ‫ي‬َ‫ب‬َ‫و‬ ‫ِها‬‫ج‬‫زو‬ٌ‫ة‬‫ُول‬‫ئ‬ْ‫س‬َ‫م‬‫ِها‬‫ت‬‫ِي‬‫ع‬َ‫ر‬ ْ‫ن‬َ‫ع‬َ‫و‬ ،‫ِم‬‫د‬‫اخلا‬ ‫يف‬ ٍ‫ع‬‫َا‬‫ر‬‫ُول‬‫ئ‬ْ‫س‬َ‫م‬ َ‫و‬ ِ‫ه‬ِ‫د‬ِّ‫َي‬‫س‬ ِ‫ل‬‫َا‬‫م‬‫ّته‬‫ي‬‫َع‬‫ر‬ ْ‫ن‬َ‫ع‬‫أ‬ ،‫ال‬‫ُل‬‫ك‬ُ‫ك‬‫ُل‬‫ك‬َ‫و‬ ،ٍ‫ع‬‫َا‬‫ر‬ ْ‫م‬ُ‫ك‬‫ِيت‬‫ع‬َ‫ر‬ ْ‫ن‬َ‫ع‬ ‫ْئول‬‫س‬َ‫م‬ ْ‫م‬ِ‫ه‬).(٢) :‫واتە‬‫لەوەى‬ ‫بەرپسیاریشن‬ ‫و‬ ‫شوانن‬ ‫هەمووتان‬‫لە‬‫دەستتان‬ ‫ژێر‬‫دایە‬‫پێشەوا‬ ،‫ى‬ ‫موسوڵمانان‬‫لەماڵى‬ ‫شوانە‬ ‫پیاو‬ ،‫ژێردەستى‬ ‫خەڵکەى‬ ‫لەو‬ ‫بەرپرسیارە‬ ‫و‬ ‫شوانە‬ ‫خۆیدا‬‫لەماڵى‬ ‫شوانە‬ ‫ئافرەتیش‬ ،‫لەژێردەستیدایە‬ ‫لەوەى‬ ‫بەرپرسیشە‬ ‫و‬ ‫خۆیدا‬ ‫هاوسەری‬‫شوانە‬ ‫خزمەتکاریش‬ ،‫لەژێردەستیدایە‬ ‫کە‬ ‫لەوەى‬ ‫بەرپرسە‬ ‫و‬ ‫خاوەنەکەیدا‬ ‫لەمالى‬،‫ژێردەستى‬ ‫لەوەى‬ ‫بەرپرسیشە‬ ‫و‬‫وە‬‫ئا‬!!‫گاداربن‬‫هەمووتان‬ ‫ژێردەستتان‬ ‫لەوەى‬ ‫بەرپرسیشن‬ ‫و‬ ‫شوانن‬‫دایە‬. (1)( ‫للطبري‬ )‫القرآن‬ ‫تأويل‬ ‫في‬ ‫البيان‬ ‫(جامع‬23/103.) (2)‫(صحيح‬( :‫رقم‬ )‫البخاري‬5188( :‫رقم‬ )‫مسلم‬ ‫(صحيح‬ ‫و‬ ،)1829.)
  • 7. 5 ( :‫کەدەفەرموێت‬‫بەرپ‬‫ر‬‫سیارە‬‫پرسیارى‬ ‫بیرهێنانەوەى‬ ‫ئەوە‬ ،)‫گەورەیە‬ ‫خوای‬ ‫دەربارەی‬‫ئە‬‫بەندە‬ ‫کاتێک‬ ‫راسپاردانە‬ ‫م‬‫گەورەدا‬ ‫خوای‬ ‫لەبەردەم‬‫ڕ‬‫اوەستاوە‬، ‫هەند‬ ‫بەڵکو‬‫ێک‬‫دە‬ ‫زانایان‬ ‫لە‬‫ڵێن‬( :‫دەکات‬ ‫منداڵ‬ ‫لەباوکى‬ ‫پرسیار‬ ‫گەورە‬ ‫خواى‬ ‫نەوەکەیەوە‬ ‫لەبارەى‬،‫بکات‬ ‫کوڕەکەى‬ ‫لە‬ ‫پرسیار‬ ‫ئەوەى‬ ‫پیش‬ ‫دواییدا‬ ‫لەڕۆژی‬ ‫هەروەک‬ ‫چونکە‬ ،‫باوکیەوە‬ ‫لەبارەى‬‫خ‬ ‫کوڕی‬ ‫بەسەر‬ ‫هەیە‬ ‫مافی‬ ‫باوک‬ ‫چۆن‬‫ۆیەوە‬ ‫هەیە‬ ‫مافی‬ ‫کوڕیش‬ ‫ئەوا‬‫بەسەر‬‫باوک‬‫یەوە‬).(٣) ‫عمر‬ ‫إبن‬‫دە‬‫ڵێت‬: ‫مس‬ ‫فإنك‬ ،‫إبنك‬ ‫ِّب‬‫د‬‫أ‬،‫ِك‬‫د‬َ‫ل‬َ‫و‬ ‫عن‬ ‫ؤول‬‫ماذا‬‫َه‬‫ت‬‫َّب‬‫أد‬َّ‫عل‬ ‫وماذا‬‫ِّه‬‫بر‬ ‫عن‬ ‫مسؤول‬ ‫وإنه‬ ،‫مته‬ )‫لك‬ ‫ِه‬‫ت‬َ‫ي‬ِ‫ع‬‫وطوا‬.(٤) :‫واتە‬(‫چۆن‬ ،‫قیامەت‬ ‫لەڕۆژی‬ ‫لێى‬ ‫بەرپرسیاریت‬ ‫چونکە‬ ‫پەروەردەبکە‬ ‫منداڵەکەت‬ ‫پ‬‫فێرکرد؟‬ ‫چیت‬ ‫کرد؟‬ ‫ەروەردەت‬‫هەروە‬‫ک‬‫چۆن‬‫لە‬ ‫بەرپرسیارە‬ ‫ئەویش‬‫کە‬ ‫وەی‬ ‫چەند‬ ‫تا‬‫باشب‬‫کردو‬ ‫گوێڕایەڵى‬ ‫و‬ ‫لەگەڵت‬ ‫ووە‬‫و‬.)‫یت‬ ‫چۆن‬ ‫هەروەک‬ ‫گەورە‬ ‫خواى‬‫کە‬ ‫مندااڵن‬ ‫بە‬ ‫کردوە‬ ‫فەرمانی‬‫لەگەڵ‬ ‫باشبن‬ ‫باوک‬‫انیان‬‫پیویست‬ ‫و‬‫ی‬‫کردووە‬‫دەفەرموێت‬ ‫کە‬ ‫بەوەی‬ ‫چاکەکاربن‬ ‫کە‬ ‫لەسەریان‬: ‫ﭐ‬‫ﱡ‬‫ﱎ‬‫ﱏ‬‫ﱐ‬‫ﱑ‬‫ﱒ‬‫ﱠ‬‫العنكبوت‬:٨ :‫واتە‬‫(ئێمه‬‫فه‬‫رمانمانداوه‬‫به‬‫ئاده‬‫که‬ ‫میزاد‬‫چاکڕه‬‫له‬ ‫فتاربێت‬‫گه‬‫و‬ ‫دایک‬ ‫ڵ‬ )‫باوکیدا‬. (3‫القيم‬ ‫إلبن‬ )‫المولود‬ ‫بأحكام‬ ‫المودود‬ ‫)(تحفة‬‫(ص‬229) (4( :‫رقم‬ )‫للبيهقي‬ ‫الكبرى‬ ‫(السنن‬ )5301)
  • 8. 6 ‫بەهەمانشێوە‬‫بە‬ ‫فەرمانی‬‫باوکان‬‫کردووە‬‫منداڵە‬ ‫لەگەڵ‬ ‫باشبن‬ ‫کە‬،‫کانیان‬ ‫پەروەرد‬‫بکەن‬ ‫ەیان‬‫و‬‫ڕ‬‫فێربکەن‬ ‫ەوشتجوانیان‬‫هەروەک‬ ،‫چۆن‬‫گەورە‬ ‫خواى‬ ‫دەفەرموێت‬:‫ﭐ‬‫ﱡ‬‫ﲃ‬‫ﲄ‬‫ﲅ‬‫ﲆ‬‫ﱠ‬‫ﭐ‬‫ﭐ‬‫النساء‬:11 :‫واتە‬‫ده‬ ‫ڕێنموویتان‬ ‫خوا‬‫فه‬ ‫و‬ ‫کات‬‫ده‬ ‫پێ‬ ‫رمانتان‬‫ده‬ ‫دا‬‫رباره‬‫نه‬ ‫ی‬‫وه‬‫کانتان‬. ‫محمد‬ ‫پێغەمبەرەکەشمان‬‫د‬ ‫کە‬ ‫پێداوین‬ ‫هەواڵى‬‫باوک‬ ‫و‬ ‫ایک‬ ‫یەکجار‬ ‫کاریگەرییەکى‬‫گەورەیان‬‫لە‬ ‫هەیە‬،‫منداڵەکانیان‬ ‫پەروەردەکردنى‬ ‫لە‬ ‫جگە‬ ‫منداڵەکانیان‬ ‫دینی‬ ‫باوەڕو‬ ‫لەسەر‬‫ڕ‬‫هاڵسوکەوتیشیان‬ ‫و‬ ‫ەوشت‬‫بۆیە‬ ، :‫دەفەرموێت‬(ّ‫ل‬‫ك‬ٍ‫د‬‫مولو‬‫ي‬ُ‫د‬‫ول‬‫على‬‫ِط‬‫ف‬‫ال‬‫ر‬‫ة‬‫ف‬ ،‫أ‬‫بوا‬ُ‫ي‬ ‫ه‬،‫ِدانه‬‫و‬‫ه‬‫أو‬ُ‫ي‬‫َص‬‫ن‬،‫رانه‬‫أ‬‫و‬ُ‫ي‬،‫ِسانه‬‫ج‬َ‫م‬ ‫ك‬َ‫م‬‫ث‬َ‫ب‬‫ال‬ ‫ل‬‫هي‬‫م‬‫ة‬‫الب‬ ‫ِج‬‫ت‬‫ُن‬‫ت‬‫هي‬‫مة‬‫ُرى‬‫ت‬ ‫هل‬ ،‫في‬‫ها‬‫جدعاء؟‬).(5) ‫لەدای‬ ‫تازە‬ ‫هەموو‬‫دەب‬ ‫کەلەدایک‬ ‫بوویەک‬ ‫ک‬‫ێ‬‫فی‬ ‫لەسەر‬‫ط‬‫ر‬‫پاکى‬ ‫ەتى‬ ‫یان‬ ‫جولەکە‬ ‫دەیکەنە‬ ‫باوکى‬ ‫و‬ ‫دایک‬ ‫پاشان‬ ،‫دەبێت‬ ‫لەدایک‬ ‫ئیسالمەتى‬‫گاور‬ ،)‫(ئاگرپەرست‬ ‫مەجوسى‬ ‫یان‬،‫دەبێت‬ ‫بێچوویەکى‬ ‫کە‬ ‫ئاژەڵێک‬ ‫نموونەى‬ ‫وەک‬ .)‫بڕاوە؟‬ ‫(لوتى‬ ‫تێدایە‬ ‫ناتەواویەکى‬ ‫هیچ‬ ‫ئایا‬ ‫ئاژەڵ‬ ‫چونکە‬ ،‫هەستپێکراوە‬ ‫و‬ ‫ڕوون‬ ‫ئیجگار‬ ‫ئەمەنموونەیەکى‬‫بینراوە‬ ‫و‬ ‫باوو‬ ‫وا‬ ‫سەالمە‬ ‫و‬ ‫ساغ‬ ‫بێچووى‬ ‫کە‬‫ناتەواو‬ ‫لەهەموو‬ ‫دوور‬ ‫دەبێت‬ ‫تى‬‫کەموکو‬ ‫و‬ ‫ی‬‫ڕی‬‫یەک‬، ‫نە‬‫نە‬ ‫بڕاوە‬ ‫لوتى‬‫دەستى‬،‫نە‬‫گوێى‬،‫نە‬‫ئەگەر‬ ‫شتانە‬ ‫لەم‬ ‫هەریەک‬ ،‫قاچى‬ ‫ڕ‬‫ووبدات‬‫ئە‬‫بەهۆی‬ ‫وا‬‫شوانەکە‬ ‫یان‬ ‫خاوەنەکەی‬‫یەوەیە‬،‫جا‬‫بەهۆى‬ ‫یان‬ ‫بێت‬ ‫پشتگوێخستنی‬‫وای‬ ‫خۆى‬ ‫ڕاستەخۆ‬‫لێکردبێت‬. ‫بەه‬‫ەم‬‫ان‬‫شێوەش‬‫منداڵ‬‫فی‬ ‫لەسەر‬ ‫ئەویش‬ ،‫ط‬‫ل‬ ‫ئیسالم‬ ‫پاکى‬ ‫رەتى‬‫ەدایک‬ ‫کاتێک‬ ،‫دەبێت‬‫فێری‬‫و‬ ‫درۆو‬‫فێڵ‬‫گەند‬ ‫و‬‫ە‬‫خ‬ ‫شتى‬ ‫و‬ ‫الدان‬ ‫و‬ ‫ڵى‬‫ر‬‫اپی‬‫تری‬ ‫جگەلەوانەش‬‫هۆکارەکەى‬ ‫ئەوا‬ ،‫بوو‬‫فی‬ ‫دەرەوەی‬ ‫بۆ‬ ‫دەگەڕێتەوە‬‫طر‬‫ەت‬،‫یا‬ (5( :‫رقم‬ )‫البخاري‬ ‫(صحيح‬ )5188( :‫رقم‬ )‫مسلم‬ ‫(صحيح‬ ‫و‬ ،)1829.)
  • 9. 7 ‫پەروەردەکردنەوەیە‬ ‫خراپی‬ ‫بەهۆی‬‫کەمتەرخەمن‬ ‫دایکى‬ ‫و‬ ‫باوک‬ ‫یان‬ ‫لەپەروەردەکردنیدا‬‫خراپ‬ ‫هاوڕێى‬ ‫جا‬ ‫لەسەرە‬ ‫دەرەکى‬ ‫کاریگەریەکى‬ ‫یاخود‬ ، ‫هەرشت‬ ‫یان‬ ‫بێت‬‫فی‬ ‫تیکچوونى‬ ‫هۆکارى‬ ‫بوبێتە‬ ‫کە‬ ‫ێک‬‫ط‬.‫رەتى‬ ‫لەبەر‬ ‫منیش‬‫خوا‬ ‫ئەسپاردەیەى‬ ‫ئەم‬ ‫گەورەیی‬ ‫و‬ ‫گرنگى‬‫ی‬‫گ‬‫ەورە‬‫لێ‬‫باسى‬ ‫رەدا‬ ‫ئەو‬ ‫گرنگترین‬‫پایانە‬‫پێبدات‬ ‫گرنگی‬ ‫باوکێک‬ ‫هەموو‬ ‫لەسەر‬ ‫پێویستە‬ ‫کە‬ ‫دەکەم‬ ‫ئام‬ ‫و‬ ‫مەبەست‬ ‫ئەم‬ ‫هەتاوەکو‬‫دەستەبەربکات‬ ‫پیروزە‬ ‫و‬ ‫انجەگەورە‬.   
  • 10. 8 ‫و‬ ‫باش‬ ‫هاوسەرێکى‬ ‫هەڵبژاردنى‬‫چاک‬ ‫هەڵبژاردنى‬ ‫منداڵ‬ ‫لەپەروەردەکردنى‬ ‫بنەماکان‬ ‫لەیەکەمین‬ ‫بێگومان‬ ‫گەورە‬ ‫خواى‬ ‫هێشتا‬ ‫تۆ‬ ‫کە‬ ‫لەکاتێکدایە‬ ‫ئەمەش‬ ،‫چاکە‬ ‫و‬ ‫باش‬ ‫هاوسەرێکى‬ ‫هاوسەر‬ ‫هەوڵبدەیت‬ ‫کە‬ ‫لەسەرت‬ ‫پیویستە‬ ‫بۆیە‬ ،‫نەبەخشیوە‬ ‫پێت‬ ‫منداڵى‬‫ێ‬‫کى‬ ‫وا‬ ‫ئەگەر‬ ‫چونکە‬ ،‫هەڵبژێری‬ ‫لەخواترس‬ ‫و‬ ‫چاکەکار‬ ‫و‬ ‫بەدین‬ ‫دەستگرتوو‬‫تکرد‬ ‫یارمەتیدەرت‬ ‫دەبێتە‬ ‫دوایی‬‫بەباشى‬ ،‫نەوەکانتدا‬ ‫پەروەردەکردنى‬ ‫لە‬ ‫دەکات‬ ‫پەروەردەیان‬،‫باش‬ ‫پێگەیاندنێکی‬ ‫بە‬ ‫پێیاندەگەیەنێت‬ ‫و‬‫ئەگەر‬ ‫ئ‬ ‫لەپەروەردەکردنیاندا‬ ‫نەبێت‬ ‫یارمەتیدەریش‬‫زیان‬ ‫و‬ ‫زەرەر‬ ‫نابێتە‬ ‫هەرگیز‬ ‫ەوە‬ .‫خوڕوشتیان‬ ‫و‬ ‫لەدین‬ ‫بۆیان‬ ‫خوامان‬ ‫پێغەمبەرى‬ ‫هەربۆیە‬‫هانى‬‫ئافرەت‬ ‫هەڵبژاردنى‬ ‫بۆ‬ ‫داوین‬‫ێ‬‫ک‬ ‫دەفەرموێت‬ ،‫دینە‬ ‫خاوەنى‬ ‫کە‬:(‫ملاهلا‬ :‫َع‬‫ب‬‫ألر‬ ‫املرأة‬ ‫تنكح‬ِ‫ل‬‫و‬َ‫س‬‫ح‬ِ‫ل‬‫و‬ ،‫بها‬ِ‫ل‬‫جما‬ِ‫ن‬‫ولدي‬ ‫ها‬‫ها‬ ِّ‫الد‬ ‫بذات‬ ‫فاظفر‬َ‫ب‬‫تر‬ ‫ين‬َ‫ي‬ ‫ت‬)‫داك‬.(6) ‫واتە‬‫لەبەر‬ ،‫دەخوازرێت‬ ‫هۆکار‬ ‫چوار‬ ‫لەبەر‬ ‫ئافرەت‬ :‫سامانەکەی‬ ‫و‬ ‫ماڵ‬،‫یان‬ ‫ڕەچەڵەکی‬ ‫و‬ ‫ناوبانگ‬،‫یا‬‫جوان‬‫یەکەی‬،‫یان‬‫دین‬‫ەکەی‬،‫خاوەن‬ ‫هەوڵبدە‬ ‫تۆ‬ ‫دەست‬ ‫دینەکەیان‬‫ئەو‬ ‫بخە‬ ‫خۆت‬‫کات‬.)‫دەستکەوتووە‬ ‫خێرت‬    (6( :‫ژمارە‬ )‫البخاري‬ ‫(صحيح‬ )5090‫ژمارە‬ )‫مسلم‬ ‫(صحيح‬ ‫و‬ )(1466)
  • 11. 9 ‫نزاکردن‬ ‫گرنگترین‬ ‫لە‬ ‫تر‬ ‫یەکێکى‬‫پایەکان‬‫بۆ‬ ‫نزاکردنە‬‫منداڵ‬،‫ئە‬‫نزایەش‬ ‫م‬‫پ‬‫ێ‬‫ش‬ ‫لەدایکبونیش‬ ‫دواى‬ ‫و‬ ‫لەدایکبوون‬‫دەگرێتەوە‬‫داوا‬ ‫و‬ ‫دەکەن‬ ‫نزا‬ ‫باوک‬ ‫دایک‬ ، ‫و‬ ‫باش‬ ‫نەوەیەکى‬ ‫کە‬ ‫دەکەن‬ ‫گەورە‬ ‫لەخواى‬‫چ‬‫دواى‬ ،‫ببەخشێت‬ ‫پێ‬ ‫اکیان‬ ‫و‬ ‫بدات‬ ‫هیدایەتیان‬ ‫گەورە‬ ‫کەخواى‬ ‫دەکەن‬ ‫بۆ‬ ‫نزایان‬ ‫و‬ ‫دوعا‬ ‫لەدایکبونیشیان‬ ‫کەسانێکى‬ ‫ببنە‬ ‫تاوەکو‬ ‫ئاسانبکات‬ ‫بۆ‬ ‫ڕاستیان‬ ‫ڕێگەى‬‫دامەزراو‬ ‫چاکەکارو‬‫و‬ ‫لەسەر‬ ‫جێگیر‬‫ئ‬ ،‫دینەکەیان‬‫ە‬‫م‬‫ەش‬‫شوێنکەوتنی‬‫پێغەمبەران‬‫خوایە‬ ‫ی‬، ‫خواى‬ ‫هەورەکو‬‫إبراهیم‬ ‫هەواڵى‬ ‫گەورە‬‫دەدات‬ ‫پێ‬ ‫مان‬‫لەوەی‬ ‫فەرمویەتی‬ ‫کردوەو‬ ‫نزای‬ ‫کە‬:‫ﱡ‬‫ﭐ‬‫ﲾ‬‫ﲿ‬‫ﳀ‬‫ﳁ‬‫ﳂ‬‫ﳃ‬‫ﱠ‬‫الصافات‬:1٠٠ ‫وات‬‫ە‬:‫په‬‫روه‬‫نه‬ ‫ردگارا‬‫وه‬‫یه‬‫ببه‬ ‫پێ‬ ‫پاکم‬ ‫و‬ ‫چاک‬ ‫کی‬‫خشه‬‫بەهەمانشێوە‬ ‫وە‬ ،) :‫دەفەرموێت‬‫ﱡ‬‫ﭐ‬‫ﲱ‬‫ﲲ‬‫ﲳ‬‫ﲴ‬‫ﲵ‬‫ﲶ‬‫ﲷ‬‫ﲸ‬‫ﲹ‬‫ﲺ‬‫ﲻ‬‫ﱠ‬‫إبراهيم‬:٤٠ :‫واتە‬‫په‬‫روه‬‫نه‬ ‫و‬ ‫خۆم‬ ،‫ردگارا‬‫وه‬‫بگێڕه‬ ‫کانم‬‫له‬‫که‬ ‫و‬‫سانه‬‫که‬ ‫ی‬‫ئه‬‫نجامده‬‫نوێژ‬ ‫ری‬ ‫به‬ ‫بین‬‫په‬ ،‫چاکی‬‫ر‬‫وه‬‫بکه‬ ‫گیرا‬ ‫نزام‬ ‫دوعاو‬ ،‫ردگارا‬. ‫زەکەریا‬ ‫پێغەمبەر‬ ‫هەمانشێوەش‬ ‫بە‬‫دەفەرموێ‬‫ت‬:‫ﭐ‬‫ﱡ‬‫ﭐ‬‫ﱁ‬‫ﱂ‬ ‫ﱃ‬‫ﱄ‬‫ﱅ‬‫ﱆ‬‫ﱇ‬‫ﱈ‬‫ﱉ‬‫ﱊ‬‫ﱋ‬‫ﱌ‬‫ﱍ‬‫ﱎ‬‫ﱏ‬‫ﱐ‬‫ﱑ‬‫ﱒ‬‫ﱠ‬‫عمران‬ ‫آل‬:٣٨ :‫واتە‬‫له‬ ‫ئا‬‫و‬‫شوێنه‬ ‫و‬ ‫کات‬‫زه‬ ،‫دا‬‫که‬‫په‬ ‫بۆ‬ ‫نزای‬ ‫و‬ ‫هانا‬ ‫ریا‬‫روه‬‫به‬ ‫لێ‬ ‫ردگاری‬‫رز‬ ‫بۆوه‬‫په‬ :‫وتی‬ ‫و‬‫روه‬‫نه‬ ‫ردگارا‬‫وه‬‫ببه‬ ‫پێ‬ ‫پاکم‬ ‫و‬ ‫چاک‬ ‫ی‬‫خشه‬‫به‬ ،‫بیسه‬ ‫تۆ‬ ‫ڕاستی‬‫ری‬ ‫نزایت‬ ‫و‬ ‫دوعا‬.
  • 12. 10 ‫ستا‬ ‫گەورە‬ ‫خواى‬ ‫کە‬ ‫بەندانەى‬ ‫ئەو‬ ‫لەنزاى‬ ‫وە‬،‫دەکات‬ ‫یشیان‬‫دە‬ ‫کە‬ ‫ئەوەیە‬‫ڵێن‬: ‫ﭐ‬‫ﱡ‬‫ﭐ‬‫ﲓ‬‫ﲔ‬‫ﲕ‬‫ﲖ‬‫ﲗ‬‫ﲘ‬‫ﲙ‬‫ﲚ‬‫ﲛ‬‫ﲜ‬‫ﲝ‬‫ﲞ‬ ‫ﲟ‬‫ﲠ‬‫ﱠ‬‫الفرقان‬:٧٤ :‫واتە‬‫گەورە‬ ‫خوای‬ ‫بەندەکانی‬‫ئه‬‫وانه‬‫که‬ ‫شن‬‫ده‬‫په‬ :‫ڵێن‬‫روه‬‫له‬ ‫ردگارا‬‫هاوسه‬‫ران‬ ‫نه‬ ‫و‬‫وه‬‫که‬ ‫کانمان‬‫ببه‬ ‫پێ‬ ‫سانێکمان‬‫ببنه‬ ‫که‬ ‫خشه‬‫مایه‬‫دیده‬ ‫ڕووناکی‬ ‫ی‬‫و‬ ‫مان‬ ‫که‬ ‫بمان‬ ‫و‬ ‫دڵمان‬ ‫شادمانی‬‫به‬‫پێشه‬‫خواناسا‬ ‫و‬ ‫پارێزکاران‬ ‫بۆ‬ ‫وا‬.‫ن‬ ‫ڕێزلێنانى‬ ‫و‬ ‫بەخشش‬ ‫لە‬ ‫وە‬‫بۆ‬ ‫باوک‬ ‫و‬ ‫دایک‬ ‫نزاى‬ ‫کە‬ ‫گەورەشە‬ ‫خواى‬ ‫نز‬ ‫لە‬ ‫گەورەوە‬ ‫خواى‬ ‫لەالیەن‬ ‫منداڵەکانیان‬‫ڕەتناکرێتەوە‬ ‫و‬ ‫وەاڵمدراوەکانە‬ ‫ا‬. ‫لەپێغەمبەرمانەوە‬:‫کەدەفەرموێت‬ ‫بووە‬ ‫جێگیر‬(‫ث‬‫ال‬‫ث‬‫دعوات‬ ‫مس‬‫الشك‬ ‫تجابات‬‫في‬‫دع‬ :‫هن‬‫وة‬‫ودعو‬ ،‫الوالد‬‫ة‬‫دع‬ ‫و‬ ‫ِر‬‫ف‬‫ُسا‬‫مل‬‫ا‬‫وة‬َ‫مل‬‫ا‬‫ظلوم‬.)(7) :‫واتە‬‫وەاڵ‬ ‫کە‬ ‫هەن‬ ‫نزا‬ ‫سێ‬‫هیچ‬ ‫و‬ ‫مدراوەن‬‫وەاڵمدانەوەیان‬ ‫لە‬ ‫نییە‬ ‫گومانێک‬: ‫بۆ‬ ‫دایک‬ ‫و‬ ‫باوک‬ ‫نزاى‬‫منداڵ‬‫ستەملێکراو‬ ‫نزاى‬ ،‫گەشتیار‬ ‫نزاى‬ ،. ‫گرن‬ ‫شتێکى‬ ‫هەروەها‬‫گ‬‫پێویستە‬ ‫لێرەدا‬ ‫کە‬‫ئا‬‫گاداربین‬‫ل‬‫ێی‬‫کە‬ ‫ئەوەیە‬‫پێویستە‬ : ‫دایک‬ ‫لەسەر‬‫باوک‬ ‫و‬‫بگرن‬ ‫دوور‬ ‫بە‬ ‫خۆیان‬‫لە‬‫دوعا‬‫ی‬‫شە‬‫ڕ‬‫لە‬‫منداڵەکانیان‬، ‫لە‬ ‫بەتایبەتیش‬‫وکات‬‫انە‬‫لە‬ ‫پەلەنەکەن‬ ،‫توڕەن‬ ‫کە‬ ‫دا‬‫دوعاكردن‬‫چونکە‬ ،‫لێیان‬ ‫دەبێت‬ ‫گیرا‬ ‫نزاکانیان‬ ‫دوایی‬‫و‬‫هەرخۆ‬‫ش‬‫سە‬ ‫ئاهى‬ ‫یان‬‫حەسرەتى‬ ‫و‬ ‫خت‬ ‫دەکێشن‬ ‫بۆ‬ ‫پەشیمانى‬.!! ‫پێغەمبەر‬ ‫بێگومان‬‫مان‬‫لە‬‫منداڵ‬ ‫لە‬ ‫خراپ‬ ‫نزای‬‫ئاگادا‬‫ر‬‫مان‬‫دەکاتەوە‬ ‫دەفەرموێت‬ ‫و‬:‫على‬ ‫َدعوا‬‫ت‬ ‫(ال‬‫أنف‬‫س‬‫ك‬‫على‬ ‫َدعوا‬‫ت‬ ‫وال‬ ،‫م‬‫أ‬ُ‫ك‬‫والد‬‫على‬ ‫َدعوا‬‫ت‬ ‫وال‬ ،‫م‬ ‫أ‬‫موالك‬،‫م‬‫ساعة‬ ‫تعاىل‬ ِ‫هلل‬‫ا‬ ‫من‬ ‫ُوا‬‫ق‬‫ُواف‬‫ت‬ ‫ال‬‫ي‬‫س‬‫أ‬‫ل‬‫في‬‫ع‬ ‫ها‬‫ط‬‫اء‬‫في‬‫ست‬‫جي‬ُ‫ب‬‫لك‬‫م‬.)(٨) ‫وات‬‫ە‬:‫ل‬ ‫نزا‬‫ە‬‫خ‬‫ۆ‬‫تان‬‫م‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬،‫ن‬‫ل‬ ‫نزا‬‫ە‬‫مندا‬‫ڵە‬‫کان‬‫ی‬‫شتان‬‫م‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬،‫ن‬‫م‬ ‫نزاش‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫ن‬‫ل‬‫ە‬ ‫ما‬‫ڵ‬‫تاو‬ ،‫سامانتان‬ ‫و‬‫ە‬‫کو‬‫ب‬‫ە‬‫ر‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫کات‬‫ە‬‫ن‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫و‬‫ێ‬‫ت‬‫ک‬‫ە‬‫گ‬ ‫خواى‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫ت‬ ‫دوعاى‬‫ێ‬‫دا‬ (7)‫(ال‬ ‫لە‬ ‫داود‬ ‫ئەبو‬‫سنن‬)،‫لە‬ ‫ترمذي‬(‫الجامع‬)( ‫بەژمارە‬1905‫فەرمودەکەی‬ ‫لە‬ )(‫هريرة‬ ‫أبو‬)‫ئەلبان‬ ‫شێخی‬ ،‫یش‬ ( ‫بەژمارە‬ )‫(الصحيحة‬ ‫لە‬ ‫داناوە‬ ‫بەڕاستی‬596.) (8( ‫ژمارە‬ )‫مسلم‬ ‫(صحيح‬ )3009)
  • 13. 11 ‫گ‬‫ی‬‫را‬‫د‬‫ە‬،‫کات‬‫ئەگەر‬‫ئەوا‬ ‫کەوت‬ ‫ئەوکاتە‬ ‫بەر‬‫نزاک‬‫ە‬‫تان‬‫گ‬‫ی‬‫راد‬‫ە‬‫ب‬‫ێ‬‫ت‬. ‫ه‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫ها‬‫گ‬ ‫خواى‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫ش‬‫د‬‫ە‬‫ف‬‫ە‬‫رمو‬‫ێ‬‫ت‬: ‫ﱡ‬‫ﭐ‬‫ﱪ‬‫ﱫ‬‫ﱬ‬‫ﱭ‬‫ﱮ‬‫ﱯ‬‫ﱰ‬‫ﱱ‬‫ﱲ‬‫ﱳ‬‫ﱠ‬‫الإسراء‬:11 ‫واتە‬:‫ئ‬‫ی‬‫نسان‬‫(کات‬‫ێ‬‫ك‬‫ته‬‫نگه‬‫ده‬ ‫تاو‬‫ب‬‫ێ‬‫ت‬‫نزا‬ ‫دوعاو‬ )‫ی‬‫شه‬‫ڕ‬‫ده‬‫هه‬ ،‫کات‬‫روه‬‫چ‬ ‫ك‬‫ۆ‬‫ن‬ ‫له‬‫کات‬‫ی‬‫ئاسا‬‫ی‬‫دا‬‫دوعا‬‫ی‬‫خ‬‫ێ‬‫ر‬‫ده‬‫ئ‬ ،‫کات‬‫ی‬‫نسان‬‫هه‬‫م‬‫ی‬‫شه‬‫و‬‫به‬‫رده‬‫به‬ ‫وام‬‫په‬‫له‬‫و‬ ‫هه‬‫ڵ‬‫ه‬‫شه‬‫ی‬‫ه‬. ‫هەروەها‬ ‫وە‬‫قتاد‬‫ە‬‫د‬‫ە‬‫ف‬‫ە‬‫رمو‬‫ێ‬‫ت‬: (‫يد‬،‫ماله‬ ‫على‬ ‫عوا‬‫في‬‫لعن‬‫ولو‬ ،‫وولده‬ ‫ماله‬‫إ‬‫ألهلك‬ ‫له‬ ‫اهلل‬ ‫ستجاب‬.)ُ‫ه‬(٩) ‫وات‬‫ە‬:‫نزاد‬‫ە‬‫کات‬‫ل‬‫ە‬‫ما‬‫ڵە‬‫ک‬‫ە‬،‫ى‬‫ن‬‫ە‬‫فر‬‫ە‬‫ت‬‫د‬‫ە‬‫کات‬‫ل‬‫ە‬‫ما‬‫ڵ‬‫مندا‬ ‫و‬‫ڵ‬،‫ى‬‫ئ‬‫ە‬‫گ‬‫ە‬‫ر‬‫خواى‬ ‫گ‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫گ‬‫ی‬‫راى‬‫ئ‬ ‫بکات‬‫ە‬‫م‬‫ک‬‫ە‬‫س‬‫ە‬‫ت‬‫ی‬‫اد‬‫ە‬‫چ‬‫ێ‬‫ت‬. ‫زاناى‬‫پا‬‫یە‬‫ب‬‫ە‬‫رز‬‫ش‬‫ێ‬‫خ‬‫نا‬ ‫بن‬ ‫عبدالرحمن‬‫ص‬‫ر‬‫السعد‬‫ی‬‫دەڵێت‬:‫(وهذ‬‫من‬ ‫ا‬ ‫اإل‬ ‫جهل‬‫َجلته‬‫ع‬‫و‬ ‫نسان‬‫حي‬‫ث‬‫ي‬‫دعو‬‫على‬‫نفسه‬‫و‬‫أ‬‫والده‬َ‫ض‬َ‫غ‬‫ال‬ ‫عند‬ ‫بالشر‬ ‫وماله‬،‫ب‬‫وي‬‫بادر‬ ‫بذ‬‫ا‬‫لك‬‫الدعاء‬‫ك‬‫ما‬ُ‫ي‬‫بادر‬‫ُعاء‬‫د‬‫بال‬‫يف‬‫اخلري‬.)(١٠) ‫وات‬‫ە‬:‫ئ‬‫ا‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ل‬‫ە‬‫ن‬‫ە‬‫زانى‬‫و‬‫پ‬‫ە‬‫ل‬‫ە‬‫پ‬‫ڕ‬‫وسک‬‫ێ‬‫ى‬‫مر‬‫ۆڤە‬‫و‬‫ەیە‬‫کات‬‫ێ‬‫ک‬‫ک‬‫ە‬‫تو‬‫ڕەیە‬‫و‬ ‫ت‬‫ە‬‫نگ‬‫ە‬‫تاو‬‫ە‬،‫ش‬ ‫دوعاى‬ ‫و‬ ‫نزا‬‫ەڕ‬‫ل‬‫ە‬‫خ‬‫ۆ‬‫ى‬‫ما‬ ‫و‬‫ڵ‬‫مندا‬ ‫و‬‫ڵ‬‫ى‬‫د‬‫ە‬،‫کات‬‫د‬‫ە‬‫ستپ‬‫ێ‬‫شخ‬‫ە‬‫رى‬ ‫ل‬‫ە‬‫م‬‫ج‬‫ۆ‬‫ر‬‫ە‬‫نزا‬‫یە‬‫دا‬‫ب‬‫ە‬‫ه‬‫ە‬‫مانش‬‫ێ‬‫و‬‫ە‬‫ى‬‫د‬‫ە‬‫ستپ‬‫ێ‬‫شخ‬‫ە‬‫ر‬‫یە‬‫تى‬‫ل‬‫ە‬‫خ‬ ‫نزاى‬‫ی‬‫ردا‬.    (9( ‫للطبري‬ )‫القرآن‬ ‫تأويل‬ ‫في‬ ‫البيان‬ ‫(جامع‬ )14/513) (10‫المنان‬ ‫الكريم‬ ‫((تيسر‬ )):‫(الپەڕە‬454)
  • 14. 12 ‫نا‬ ‫هەڵبژاردنى‬‫وی‬‫جوان‬‫بۆیان‬ ‫چاک‬ ‫و‬ ‫ل‬‫ە‬‫و‬‫ه‬‫ۆ‬‫کاران‬‫ە‬‫ى‬‫ک‬‫ە‬‫ی‬‫ارم‬‫ە‬‫ت‬‫ی‬‫د‬‫ە‬‫رن‬‫ل‬‫ە‬‫پ‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫رد‬‫ە‬‫کردن‬‫ێ‬‫کى‬‫باشى‬‫مندا‬‫اڵ‬،‫ن‬ ‫ه‬‫ەڵ‬‫بژاردن‬‫ی‬‫ناو‬‫ێ‬‫کى‬‫جوان‬ ‫و‬ ‫باش‬‫ە‬‫ل‬‫ە‬‫ال‬‫یە‬‫ن‬‫دا‬‫ی‬‫ک‬‫باوکان‬ ‫و‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫ب‬‫ب‬‫ێ‬‫ت‬‫ە‬‫ه‬‫ۆ‬‫کار‬‫ی‬ ‫ب‬‫ە‬‫ستن‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ى‬‫مندا‬‫ڵە‬‫ک‬‫ە‬‫ب‬‫ە‬‫گو‬‫ێڕ‬‫ا‬‫یەڵ‬‫ى‬‫پ‬ ‫خواى‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬،‫ردگار‬‫ناو‬‫ە‬‫کانى‬‫و‬‫ە‬‫ک‬: ‫(عبدا‬‫لله‬،‫محمد‬ ،‫عبدالرحمن‬ ،‫ص‬‫الح‬)‫هاوش‬ ‫و‬‫ێ‬‫و‬‫ە‬‫ى‬‫ئ‬‫ە‬‫م‬‫ناو‬‫ە‬‫باشان‬‫ە‬،‫ک‬‫ە‬ ‫بە‬ ‫و‬ ‫چاکەکاری‬‫دەخەنەوە‬ ‫بیر‬ ‫گەورەی‬ ‫خوای‬ ‫ندایەتی‬‫و‬‫کار‬‫ی‬‫گ‬‫ە‬‫ر‬‫یەکجار‬ ‫یەکی‬ ‫زۆری‬‫ه‬‫ەیە‬،‫و‬‫ە‬‫کو‬‫و‬‫وتراو‬‫ی‬‫ش‬‫ە‬‫ه‬ ( :‫ە‬‫رک‬‫ە‬‫س‬‫ە‬‫و‬‫ب‬‫ە‬‫ش‬‫ێ‬‫ک‬‫خو‬‫ڕە‬‫وشتى‬‫ب‬‫ە‬‫پ‬‫ێ‬‫ى‬‫ناو‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫ى‬ ‫تێدایە‬.) ‫ل‬‫ە‬‫ڕاستدا‬ ‫فەرموودەیەکی‬‫پ‬‫ێ‬‫غ‬‫ە‬‫مب‬‫ە‬‫رى‬‫خوا‬‫دەفەرموێت‬: (‫إن‬‫أ‬َ‫ب‬‫ح‬‫أ‬‫مسائك‬‫م‬:‫اهلل‬ ‫إىل‬.)‫عبدالرمحن‬ ‫و‬ ‫عبداهلل‬(١١) ‫وات‬‫ە‬:‫خ‬‫ۆ‬‫شتر‬‫ی‬‫ن‬‫ناو‬‫ب‬‫ە‬‫الى‬‫پەروەردگار‬‫ەوە‬:)‫عبدالرحمن‬ ‫و‬ ‫(عبدالله‬.‫ن‬ ‫و‬‫ە‬‫ز‬‫ۆ‬‫ر‬‫شت‬‫ی‬‫کى‬‫ئاسا‬‫یی‬‫گونجاو‬ ‫و‬‫ی‬‫ش‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫دا‬ ‫و‬ ‫باوک‬‫ی‬‫ک‬‫ناو‬ ‫واتاى‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫ب‬‫ۆ‬ ‫مندا‬‫ڵە‬‫کان‬‫ی‬‫ان‬‫ڕ‬‫بک‬ ‫وون‬‫ە‬‫ن‬‫ە‬‫و‬‫ە‬،‫ب‬‫ۆ‬‫چ‬‫ی‬‫ش‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ناو‬‫ە‬‫خ‬‫ۆ‬‫ش‬‫ە‬‫و‬‫ی‬‫ست‬‫ە‬‫الی‬‫پەروەردگار‬. ‫ب‬‫ۆ‬‫نموونە‬‫ئ‬ :‫ە‬‫گ‬‫ە‬‫ر‬)‫(عبدالله‬ ‫ناوى‬‫یە‬،‫پ‬‫ێ‬‫ى‬‫د‬‫ەڵێی‬‫ت‬:‫ت‬‫ۆ‬‫ب‬‫ە‬‫ند‬‫ە‬‫ى‬‫گ‬ ‫خواى‬‫ە‬‫ور‬‫ەی‬،‫ت‬ ‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫خوادا‬‫یە‬‫ى‬‫ک‬‫ە‬‫د‬‫کردو‬ ‫روستى‬‫ی‬‫ت‬‫ه‬ ‫و‬‫ێ‬‫نا‬‫ی‬‫ت‬‫یە‬‫ئ‬ ،‫بوون‬‫ە‬‫و‬‫ه‬‫ە‬‫موو‬‫ڕۆزییەی‬ ‫ب‬‫ە‬‫س‬‫ە‬‫رتدا‬‫ڕ‬‫شتوو‬‫ە‬،‫ئ‬‫ە‬‫م‬‫ە‬‫ل‬ ‫وات‬‫ێ‬‫د‬‫ە‬‫کات‬‫ک‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫س‬‫ێ‬‫کى‬‫سوپاسگوزار‬‫گو‬ ‫و‬‫ێڕ‬‫ا‬‫یەڵ‬‫ب‬‫ی‬‫ت‬ ‫ب‬‫ۆ‬‫گەورە‬ ‫خوای‬،‫یان‬‫و‬ ‫هاو‬‫ێ‬‫ن‬‫ە‬‫ى‬‫ئ‬‫ە‬‫م‬‫قسان‬‫ە‬‫ش‬. (11( :‫بەژمارە‬ )‫مسلم‬ ‫(صحيح‬ )2132)
  • 15. 13 ‫دادپەروەری‬ ‫ل‬‫ە‬‫ه‬‫ە‬‫ر‬‫ە‬‫پا‬‫یە‬‫گرنگ‬‫گ‬ ‫و‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫کان‬‫ل‬‫ە‬‫پ‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫رد‬‫ە‬‫کردنى‬‫مندا‬‫اڵ‬‫ن‬‫دادپ‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫ر‬‫یە‬ ‫ل‬‫ە‬‫ن‬‫ێ‬‫وان‬‫ی‬‫انداو‬‫دوورک‬‫ە‬‫وتن‬‫ە‬‫و‬‫ەیە‬‫ل‬‫ە‬‫زو‬‫ڵ‬‫م‬‫ست‬ ‫و‬‫ە‬‫م‬‫پ‬ ‫و‬‫ێ‬‫ن‬‫ە‬‫دانى‬‫ماف‬‫ی‬،‫ان‬‫چونک‬‫ە‬ ‫ب‬‫ێ‬‫گومان‬‫ئ‬‫ە‬‫گ‬‫ە‬‫ر‬‫دادپ‬ ‫باوک‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫رن‬‫ە‬‫ب‬‫ێ‬‫ت‬‫ل‬‫ە‬‫ن‬‫ێ‬‫وان‬‫مندا‬‫ڵە‬‫کان‬‫ی‬‫ئ‬‫ە‬‫وا‬‫د‬‫ە‬‫ب‬‫ێ‬‫ت‬‫ە‬ ‫ه‬‫ۆ‬‫کار‬‫ێ‬‫ک‬‫ب‬‫ۆ‬‫دروستکردنى‬‫ڕ‬‫ق‬‫ک‬ ‫و‬‫ی‬‫ن‬‫ە‬‫و‬‫دووژمنا‬‫یە‬‫تى‬‫ح‬ ‫و‬‫ە‬‫سودى‬‫ل‬‫ە‬‫ن‬‫ێ‬‫وان‬‫ی‬‫ا‬‫ندا‬، ‫ب‬‫ەاڵ‬‫م‬‫ئ‬‫ە‬‫گ‬‫ە‬‫ر‬‫ب‬‫ە‬‫رد‬‫ە‬‫وام‬‫ل‬ ‫سوربوو‬‫ە‬‫س‬‫ە‬‫ر‬‫دادپ‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫رى‬‫ل‬‫ە‬‫ن‬‫ێ‬‫وان‬‫ی‬‫ان‬‫ئ‬‫ە‬‫وا‬‫د‬‫ە‬‫ب‬‫ێ‬‫ت‬‫ە‬ ‫ه‬‫ۆ‬‫کار‬‫ێکی‬‫گ‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫ب‬‫ۆ‬‫خ‬‫ۆ‬‫ش‬‫ە‬‫و‬‫ی‬‫ست‬‫ن‬‫چاک‬ ‫و‬‫بوونیان‬‫ب‬‫ە‬‫رامب‬‫ە‬‫ر‬‫باوک‬‫ی‬‫ا‬‫ن‬. ‫هەروەکو‬‫یدا‬ )‫البخاری‬ ‫(صحیح‬ ‫لە‬ ‫هاتووە‬‫ل‬‫ە‬‫(ن‬‫و‬‫کو‬ ‫عمانى‬‫ڕ‬‫ى‬‫بش‬‫ی‬‫ر‬)‫ە‬‫و‬‫ە‬ ‫دایکى‬ ،‫دەداتێ‬ ‫زەویەکى‬ ‫کەباوکى‬‫نوعمان‬‫پێغەمبەرى‬ ‫کە‬ ‫کرد‬ ‫لەباوکى‬ ‫داواى‬ ‫خوا‬‫خواش‬ ‫پێغەمبەرى‬ ،‫بکاتەوە‬ ‫ئاگادار‬ ‫لەمە‬‫بە‬ ‫ن‬ ‫باوکى‬‫و‬‫فەرموو‬ ‫عمانی‬:‫تریشت‬ ‫کوڕەکانى‬ ‫ئایا‬‫بە‬‫هەمان‬‫شێوە‬‫زەویەى‬ ‫ئەم‬ ‫ى‬ ‫ن‬‫و‬‫عمانت‬‫پێداون؟‬،‫ن‬ ‫باوکى‬‫و‬‫نەخێر‬ :‫فەرمووی‬ ‫عمان‬،‫خوا‬ ‫پێغەمبەرى‬ :‫فەرمووى‬‫بترس‬ ‫گەورە‬ ‫لەخواى‬،‫ە‬‫بک‬ ‫دادپەروەری‬‫لەنێوان‬ ‫ەن‬ ‫منداڵەکانتان‬.(١٢) ‫خوا‬ ‫پێغەمبەرى‬ ،‫تردا‬ ‫گێڕانەوەیەکى‬ ‫لە‬:‫فەرمووی‬‫من‬‫پشتگیری‬ ‫ل‬‫ە‬‫نا‬ ‫ستەم‬ ‫و‬ ‫زوڵم‬‫کە‬‫م‬.(١٣) (12( :‫بەژمارە‬ )‫البخاري‬ ‫(صحيح‬ )2587) (13( :‫بەژمارە‬ )‫البخاري‬ ‫(صحيح‬ )2650( :‫ژمارە‬ ‫بە‬ )‫مسلم‬ ‫(صحيح‬ ‫و‬ ، )1623)
  • 16. 14 ‫رسول‬ ‫کە‬ ‫هاتووە‬ ‫(مسلم)یشدا‬ ‫پێشەوا‬ ‫لەگێڕانەوەکەى‬‫الله‬ ( :‫پیاوە‬ ‫بەو‬ ‫فەرموویەتی‬‫پێت‬ ‫ئایا‬‫خۆش‬‫نی‬‫ی‬‫لەچاکە‬ ‫هەموویان‬ ‫کە‬ ‫ە‬‫یان‬‫بەرامبەر‬ ‫تۆ‬ ‫بە‬‫وەک‬‫و‬‫یەک‬‫وا‬‫بن‬‫؟‬‫ن‬ ‫باوکی‬ ،)‫و‬‫فەرمووی‬ ‫عمان‬( :،‫نا‬ ‫بۆ‬)‫حەزدەکەم‬، ‫خوا‬ ‫پێغەمبەرى‬‫فەرمووی‬( :‫وامەکە‬ ‫کەواتە‬.)(١٤) ،‫منداڵەکانیان‬ ‫لەنێوان‬ ‫نادادپەروەرى‬ ‫و‬ ‫ستەم‬ ‫لە‬ ‫باوکانە‬ ‫ئاگادارکردنەوەى‬ ‫ئەمە‬ ‫ئەوەش‬‫ڕ‬‫کە‬ ‫ووندەکاتەوە‬‫تۆوی‬ ‫چاندنی‬ ‫و‬ ‫دادپەروەری‬ ‫نا‬ ‫بۆ‬ ‫هۆکارێک‬ ‫دەبێتە‬ ‫و‬ ‫پەیوەندی‬ ‫پچڕانی‬ ‫و‬ ‫لەگەڵیان‬ ‫خراپبوون‬ ‫و‬ ‫باوک‬ ‫و‬ ‫دایک‬ ‫مافی‬ ‫پێشێلکردنی‬ ‫دروستبو‬ ‫و‬ ‫لێکدابڕان‬‫کێشە‬ ‫ونی‬‫منداڵەکا‬ ‫لەنێوان‬.‫ن‬    (14)(‫مسلم‬ ‫صحيح‬)( :‫بەژمارە‬1623)
  • 17. 15 ‫بەسۆزى‬ ‫و‬ ‫نەرمى‬ ‫یە‬‫ک‬‫ێ‬‫کى‬‫ل‬ ‫تر‬‫ە‬‫پایەکانی‬‫پ‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫رد‬‫ە‬‫کردنى‬‫مندا‬‫اڵ‬‫ن‬‫ن‬‫ە‬‫رمى‬‫ب‬ ‫و‬‫ە‬‫س‬‫ۆ‬‫زبوون‬‫ە‬‫و‬ ‫مام‬‫ەڵە‬‫کردنه‬‫ل‬‫ە‬‫گ‬‫ەڵی‬‫ان‬‫ب‬‫سۆزەوە‬ ‫بە‬ ‫و‬ ‫چاکی‬ ‫ە‬‫ل‬ ،‫ە‬‫ه‬‫ە‬‫مانکات‬‫ی‬‫شدا‬‫د‬‫ە‬‫ب‬‫ێ‬‫ت‬‫خ‬‫ۆ‬ ‫ب‬‫ە‬‫دوور‬‫بگر‬‫ی‬‫ن‬‫ل‬‫ە‬‫تو‬ ‫و‬ ‫توندى‬ ‫و‬ ‫وشکى‬‫ڕەیی‬‫بەرامبەریان‬:(‫ب‬‫ێ‬‫گومان‬‫ن‬‫ە‬‫رمى‬ ‫ل‬‫ە‬‫ه‬‫ە‬‫رش‬‫ێ‬‫کدا‬‫ئ‬ ‫بوو‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫د‬ ‫جوانى‬‫ە‬،‫کات‬‫ه‬‫ە‬‫رشت‬‫ێ‬‫ک‬‫ی‬‫ش‬‫ن‬‫ە‬‫رمى‬‫ل‬‫ێ‬‫د‬‫ە‬‫ره‬‫ێ‬‫نرا‬‫ئ‬‫ە‬‫وا‬ ‫ناش‬‫ی‬‫ر‬‫ی‬‫ن‬‫د‬‫ە‬‫ب‬‫ێ‬‫ت‬.)(١5) ‫ئ‬‫ە‬‫م‬‫بە‬‫س‬‫ۆ‬‫ز‬‫و‬ ‫ی‬‫ن‬‫ە‬‫رمون‬‫ی‬‫ان‬‫ییە‬‫پ‬‫ێ‬‫و‬‫ی‬‫ست‬‫ە‬‫دەست‬‫پێبکرێت‬‫ل‬‫ە‬‫هەر‬ ‫منداڵدا‬ ‫گەڵ‬ ‫تەمەنیاندا‬ ‫لەگەڵ‬ ‫بەردەوامبێت‬ ‫و‬ ‫پێگەیشتنیانەوە‬ ‫و‬ ‫منداڵی‬ ‫لەسەرەتای‬،‫چونک‬‫ە‬ ‫ه‬‫ە‬‫رئائ‬‫ە‬‫م‬‫ەیە‬‫مندا‬‫ڵ‬‫ل‬‫ە‬‫باوک‬‫دا‬ ‫و‬‫ی‬‫کى‬‫نز‬‫ی‬‫ک‬‫د‬‫ە‬‫کات‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫و‬‫وا‬‫د‬‫ە‬‫کات‬‫دا‬‫ی‬‫ک‬‫باوکى‬ ‫و‬ ‫خ‬‫ۆ‬‫ش‬‫بو‬‫ێ‬،‫ت‬‫لەگەڵ‬‫ئ‬‫ە‬‫م‬‫نز‬‫ی‬‫کى‬‫خ‬ ‫و‬‫ۆ‬‫ش‬‫ەویستییە‬‫دایک‬ ‫و‬ ‫باوک‬‫د‬‫ە‬‫توان‬‫ن‬‫ڕ‬‫ێ‬‫گ‬‫ە‬‫ى‬ ‫خ‬‫ێ‬‫رو‬‫چاک‬‫یان‬ ‫بدەن‬ ‫منداڵ‬ ‫پێشانی‬ ‫ە‬‫ئام‬‫ۆ‬‫ژگارى‬‫بک‬‫و‬ ‫ەن‬‫ئ‬‫ە‬‫وان‬‫ی‬‫ش‬‫ب‬‫ە‬‫قس‬‫ە‬‫یان‬ ‫بک‬‫ە‬‫ن‬‫گو‬ ‫و‬‫ێڕ‬‫ا‬‫یەڵ‬‫ى‬‫وت‬‫ە‬‫کان‬‫ی‬‫انبن‬‫وەریانبگرن‬ ‫و‬ ‫ببیستن‬ ‫قسەکانیان‬ ‫و‬. ‫ه‬‫ە‬‫ر‬‫ل‬‫ە‬‫س‬‫ە‬‫ر‬‫ڕ‬‫وونکردن‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ى‬‫ئ‬‫ە‬‫م‬‫پایەیە‬‫چ‬‫ە‬‫ند‬‫ە‬‫ها‬‫ف‬‫ە‬‫رموود‬‫ە‬‫مان‬‫ه‬‫ەیە‬‫ل‬‫ە‬ ‫پ‬‫ێ‬‫غ‬‫ە‬‫مب‬‫ە‬‫رى‬‫خوا‬‫وە‬،‫لەوانە‬: ‫أب‬ ‫عن‬‫النيب‬ ‫أن‬ )‫عنه‬ ‫اهلل‬ ‫(رضي‬ ‫هريرة‬ ‫ي‬‫اهلل‬ ‫(رضي‬ ‫علي‬ ‫ابن‬ ‫احلسن‬ ‫َّل‬‫ب‬‫ق‬ ‫الولد‬ ‫من‬ ‫عشرة‬ ‫لي‬ ‫إن‬ ( :‫فقال‬ ،‫عنده‬ )‫عنه‬ ‫اهلل‬ ‫(رضي‬ ‫جالس‬ ‫حابس‬ ‫بن‬ ‫واألقرع‬ ، )‫عنهما‬ ‫رسو‬ ‫إليه‬ ‫فنظر‬ ،)‫أحدا‬ ‫منهم‬ ‫َّلت‬‫ماقب‬‫اهلل‬ ‫ل‬‫اليرحم‬ ‫(من‬ :‫وقال‬)‫اليرحم‬).(١6) (15)(‫مسلم‬ ‫صحيح‬)( ‫بەژمارە‬2594) (16)(‫صحيح‬)‫البخاري‬( ‫بەژمارە‬5997)( ‫و‬ ،‫مسلم‬ ‫صحيح‬)( ‫بەژمارە‬2594).
  • 18. 16 ‫وات‬‫ە‬:‫ل‬‫ە‬(‫ا‬‫بوهر‬‫ی‬‫ر‬‫ە‬)‫ە‬‫و‬‫ە‬‫د‬‫ە‬‫گ‬‫ێڕێ‬‫ت‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫پ‬‫ێ‬‫غ‬‫ە‬‫مب‬‫ە‬‫رى‬‫خوا‬ ‫کو‬ ‫حسن‬ ‫ماچى‬‫ڕ‬‫ى‬‫عل‬‫ی‬‫کردوو‬‫ە‬‫و‬(‫ئە‬‫قر‬‫ە‬‫ع‬‫کو‬ ‫ى‬‫ڕی‬‫حابس‬)‫ی‬‫ش‬‫ل‬‫ە‬‫و‬ ‫م‬‫ە‬‫جل‬‫ی‬‫س‬‫ە‬‫دابوو‬‫ە‬‫و‬‫وتوویەتی‬‫من‬ ( :‫خاوەنی‬10‫کو‬‫ڕ‬‫م‬‫یەکێکیانم‬ ‫هیچ‬ ،‫تائ‬‫ێ‬‫ستا‬ ‫ن‬ ‫ماچ‬‫ە‬‫کردوو‬‫ە‬‫پ‬ ،)‫ێ‬‫غ‬‫ە‬‫مب‬‫ە‬‫رى‬‫خوا‬‫س‬‫ەی‬‫ر‬‫ێ‬‫کى‬‫ف‬ ‫کردو‬‫ە‬‫رمووى‬: ‫(ه‬‫ە‬‫رک‬‫ە‬‫س‬‫خاوەنی‬‫س‬‫ۆ‬‫زو‬‫ب‬‫ە‬‫ز‬‫ەیی‬‫ن‬‫ە‬‫ب‬‫ێ‬‫ت‬‫ئ‬‫ە‬‫وا‬‫بەزەیی‬ ‫و‬ ‫سۆز‬ ‫لە‬ ‫دەبێت‬ ‫بێبەش‬ ‫گ‬ ‫خواى‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬.) ‫عن‬‫عائش‬‫ة‬:‫قالت‬‫جاء‬‫النيب‬ ‫إىل‬ ‫أعرابي‬‫فما‬ ‫الصبيان‬ ‫تقبلون‬ ‫فقال‬ ‫النيب‬ ‫فقال‬ ‫نقبلهم‬:‫الرمحة‬ ‫قلبك‬ ‫من‬ ‫اهلل‬ ‫نزع‬ ‫أن‬ ‫لك‬ ‫(أوأملك‬).(١7) ‫وات‬‫ە‬:‫ل‬‫ە‬‫دا‬‫ی‬‫کى‬‫ئ‬‫ی‬‫مانداران‬‫ی‬‫ش‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫عائ‬‫ی‬‫ش‬‫ە‬‫د‬‫ە‬‫ف‬‫ە‬‫رمو‬‫ێ‬‫ت‬:‫ک‬‫ە‬‫س‬‫ێ‬‫کى‬ ‫د‬‫ە‬‫شت‬‫ە‬‫کى‬‫هات‬‫ە‬‫پ‬ ‫الى‬‫ێ‬‫غ‬‫ە‬‫مب‬‫ە‬‫رى‬‫خوا‬‫ووتى‬ ‫و‬:‫ئا‬‫ی‬‫ا‬‫ئ‬‫ێ‬‫و‬‫ە‬‫مندا‬‫ڵ‬‫ماچ‬ ‫د‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫ن‬‫ئ‬ ‫؟؟‬‫ێ‬‫م‬‫ە‬‫ماچ‬‫ی‬‫ان‬‫ناک‬‫ەی‬‫ن‬‫پ‬ ،‫ێ‬‫غ‬‫ە‬‫مب‬‫ە‬‫رى‬‫خوا‬‫پ‬‫ێ‬‫ى‬‫ف‬‫ە‬‫رموو‬: (‫ک‬‫ە‬‫وا‬‫یە‬‫تاز‬‫ە‬‫من‬‫ناتوانم‬‫ڕە‬‫حم‬‫ە‬‫ت‬‫ب‬ ‫و‬‫ە‬‫ز‬‫ەیی‬‫گ‬ ‫خواى‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫بخ‬‫ە‬‫م‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫د‬‫ڵ‬‫ت‬‫پاش‬ ‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ى‬‫گ‬ ‫خواى‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫ل‬‫ە‬‫د‬‫ڵ‬‫تى‬‫د‬‫ە‬‫ره‬‫ێ‬‫ناو‬‫ە‬.    (17)(‫صحيح‬)‫البخاري‬( ‫بەژمارە‬5998).
  • 19. 17 ‫رێنیشاندانیان‬ ‫و‬ ‫ئامۆژگاریکردن‬ ‫ه‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ها‬‫یە‬‫ک‬‫ێ‬‫کى‬‫ل‬ ‫تر‬‫ە‬‫پا‬‫یە‬‫کان‬‫ل‬‫ە‬‫پ‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫رد‬‫ە‬‫کردنى‬‫مندا‬‫ڵ‬‫ئام‬‫ۆ‬‫ژگار‬‫ی‬‫کردنى‬ ‫ب‬‫ە‬‫رد‬‫ە‬‫وام‬‫و‬‫ڕ‬‫ێ‬‫ن‬‫ی‬‫شاندان‬‫ی‬‫ان‬‫ە‬،‫ب‬‫ە‬‫تا‬‫ی‬‫ب‬‫ە‬‫تى‬‫ب‬‫ۆ‬‫گرنگەکان‬ ‫کارە‬‫و‬‫خو‬‫ڕە‬‫وشت‬‫ە‬ ‫جوان‬‫ەکان‬،‫و‬ ‫دین‬ ‫باوەڕی‬ ‫بیرو‬ ‫فێری‬ ‫کە‬ ‫دەبێت‬ ‫بەوە‬ ‫ئەوەش‬‫پایەکانی‬ ‫و‬ ‫واجبات‬ ‫کە‬ ‫فرمانانەی‬ ‫ئەو‬ ‫هەموو‬ ‫و‬ ‫ئیسالم‬‫لە‬‫ببن‬ ‫هاتوون‬ ‫ئیسالمدا‬. ‫گ‬ ‫تاوانە‬ ‫لە‬ ‫ئاگادارکردنەوەیان‬ ‫بە‬ ‫سەرزەنشتکردنیان‬ ‫و‬ ‫ئامۆژگاریکردن‬‫ەورەکان‬ ‫دەستپێبکات‬ ‫ئەنجامەکەی‬ ‫و‬،‫ه‬ ‫پاشان‬‫ە‬‫موو‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫شتان‬‫ە‬‫ى‬‫تر‬‫ی‬‫ش‬‫ک‬‫ە‬‫و‬ ‫خراپن‬ ‫ئا‬‫ی‬‫نى‬‫ئ‬‫ی‬‫سالم‬‫ی‬‫ش‬‫ف‬‫ە‬‫رمانى‬‫کردوو‬‫ە‬‫ب‬‫ە‬‫ن‬‫ە‬‫کردن‬‫ی‬‫ان‬. ‫وە‬‫و‬ ‫ئامۆژگاریکردن‬ ‫لە‬ ‫هەبێت‬ ‫پشکیان‬ ‫گەورەترین‬ ‫پێویستە‬ ‫کارانە‬ ‫ئەم‬ .‫منداڵدا‬ ‫ڕێنیشاندانی‬ ‫دوا‬‫ئ‬‫ە‬‫مان‬‫ە‬‫پێویستە‬‫دا‬‫ی‬‫ک‬‫باوک‬ ‫و‬‫ئاو‬‫ڕ‬‫بد‬‫ە‬‫ن‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫باشبوونی‬ ‫بۆ‬ ‫کە‬ ‫تر‬ ‫کارانەی‬ ‫لەو‬ .‫لەمانەش‬ ‫جگە‬ ‫و‬ ‫بەرگ‬ ‫و‬ ‫جل‬ ‫و‬ ‫خواردن‬ ‫وەکو‬ ،‫دونیادا‬ ‫لە‬ ‫پێویستە‬ ‫منداڵەکانیان‬ ‫ل‬‫ەیە‬‫ک‬‫ێ‬‫ک‬‫ل‬‫ە‬‫ئام‬‫ۆ‬‫ژگار‬‫یە‬‫گ‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫ب‬ ‫و‬‫ە‬‫سود‬‫ە‬‫کان‬‫ک‬‫ە‬‫ب‬‫ەڕ‬‫استى‬‫ج‬‫ێ‬‫ى‬‫خ‬‫ۆ‬‫ى‬‫گرتوو‬‫ە‬، ‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ەیە‬‫ک‬‫ە‬‫گ‬ ‫خواى‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫کردوو‬ ‫باسى‬‫ە‬‫ل‬‫ە‬‫قورئا‬‫ندا‬،‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ی‬‫ش‬‫ئام‬‫ۆ‬‫ژگارى‬‫(ل‬‫و‬‫قمانى‬ ‫حک‬‫ی‬‫م‬)‫ە‬‫بۆ‬‫کو‬‫ڕە‬‫ک‬‫ە‬‫ی‬‫ل‬‫ە‬‫(سور‬‫ة‬،)‫لقمان‬‫کە‬‫دەستپێدەکات‬‫ب‬‫ە‬‫یە‬‫کتاپ‬‫ە‬‫رستى‬ ‫گ‬ ‫خواى‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬،‫ف‬ ‫پاشان‬‫ە‬‫رمانکردن‬‫ب‬‫ە‬‫باشبوون‬‫ل‬‫ە‬‫گ‬‫ەڵ‬‫دا‬‫ی‬‫ک‬‫پاشان‬ ،‫باوک‬ ‫و‬ ‫د‬ ‫ئاگادارى‬‫ە‬‫کات‬‫ە‬‫و‬‫ە‬،‫کو‬‫ڕ‬‫ى‬‫ش‬‫ی‬‫ر‬‫ی‬‫نم‬‫گ‬ ‫خواى‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫ئا‬‫گ‬‫ل‬ ‫اى‬‫ە‬‫ه‬‫ە‬‫موو‬‫و‬ ‫کار‬ ‫کرد‬‫ە‬‫و‬‫ەیە‬‫کت‬‫ه‬‫ەیە‬،‫ئ‬‫ە‬‫م‬‫ە‬‫ش‬‫ل‬‫ێ‬‫ر‬‫ە‬‫دا‬‫ئاماژ‬‫ەیە‬‫ب‬‫ۆ‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ى‬‫ک‬‫ە‬‫ه‬‫ە‬‫ستکردن‬ ‫ب‬‫ە‬‫چاود‬‫ێ‬‫رى‬‫خوا‬‫یی‬‫پ‬‫ێ‬‫و‬‫ی‬‫ست‬‫ە‬‫ل‬‫ە‬‫ه‬‫ە‬‫موو‬‫کرد‬ ‫کارو‬‫ە‬‫و‬‫ە‬،‫کانتدا‬‫د‬ ‫هانى‬ ‫پاشان‬‫ە‬‫دات‬
  • 20. 18 ‫ل‬‫ە‬‫س‬‫ە‬‫ر‬‫نو‬‫ێ‬‫ژکردن‬‫ک‬‫ە‬‫گ‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫تر‬‫ی‬‫ن‬‫کردار‬‫ێ‬‫ک‬‫ە‬‫ب‬‫ە‬‫الش‬‫ە‬‫ئ‬‫ە‬‫نجامد‬‫ە‬‫در‬‫ێ‬،‫ت‬‫ب‬ ‫پاشان‬‫ە‬ ‫ئاگادارکردن‬ ‫و‬ ‫باسکردن‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ى‬‫کو‬‫ڕە‬‫ک‬‫ە‬‫ى‬‫بە‬‫ک‬‫ۆ‬‫م‬‫ەڵێ‬‫ک‬‫خو‬‫ڕە‬‫وشت‬‫و‬‫کاری‬‫ب‬‫ە‬‫رز‬، ‫ک‬‫ۆ‬‫تا‬‫یی‬‫ب‬‫ە‬‫ئام‬‫ۆ‬‫ژگار‬‫یە‬‫ک‬‫ە‬‫ى‬‫د‬‫ێ‬‫ن‬‫ێ‬،‫ت‬‫گ‬ ‫خواى‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫د‬‫ە‬‫ف‬‫ە‬‫رمو‬‫ێ‬‫ت‬: ‫ﭐ‬‫ﱡ‬‫ﱖ‬‫ﱗ‬‫ﱘ‬‫ﱙ‬‫ﱚ‬‫ﱛ‬‫ﱜ‬‫ﱝ‬‫ﱞ‬‫ﱟ‬‫ﱠ‬‫ﱡ‬‫ﱢ‬‫ﱣ‬‫ﱤ‬‫ﱥ‬‫ﱦ‬ ‫ﱧ‬‫ﱨ‬‫ﱩ‬‫ﱪ‬‫ﱫ‬‫ﱬ‬‫ﱭ‬‫ﱮ‬‫ﱯ‬‫ﱰ‬‫ﱱ‬‫ﱲ‬‫ﱳ‬‫ﱴ‬‫ﱵ‬ ‫ﱶ‬‫ﱷ‬‫ﱸ‬‫ﱹ‬‫ﱺ‬‫ﱻ‬‫ﱼ‬‫ﱽ‬‫ﱾ‬‫ﱿ‬‫ﲀ‬‫ﲁ‬‫ﲂ‬‫ﲃ‬‫ﲄ‬‫ﲅ‬‫ﲆ‬ ‫ﲇ‬‫ﲈ‬‫ﲉ‬‫ﲊ‬‫ﲋ‬‫ﲌ‬‫ﲍ‬‫ﲎ‬‫ﲏ‬‫ﲐ‬‫ﲑ‬‫ﲒ‬‫ﲓ‬‫ﲔ‬‫ﲕ‬‫ﲖ‬ ‫ﲗ‬‫ﲘ‬‫ﲙ‬‫ﲚ‬‫ﲛ‬‫ﲜ‬‫ﲝ‬‫ﲞ‬‫ﲟ‬‫ﲠ‬‫ﲡ‬‫ﲢ‬‫ﲣ‬‫ﲤ‬‫ﲥ‬‫ﲦ‬‫ﲧ‬‫ﲨ‬ ‫ﲩ‬‫ﲪ‬‫ﲫ‬‫ﲬ‬‫ﲭ‬‫ﲮ‬‫ﲯ‬‫ﲰ‬‫ﲱ‬‫ﲲ‬‫ﲳ‬‫ﲴ‬‫ﲵ‬‫ﲶ‬‫ﲷ‬‫ﲸ‬‫ﲹ‬ ‫ﲺ‬‫ﲻ‬‫ﲼ‬‫ﲽ‬‫ﲾ‬‫ﲿ‬‫ﳀ‬‫ﳁ‬‫ﳂ‬‫ﳃ‬‫ﳄ‬‫ﳅ‬‫ﳆ‬‫ﳇ‬‫ﳈ‬‫ﳉ‬‫ﳊ‬‫ﳋ‬‫ﳌ‬‫ﳍ‬ ‫ﳎ‬‫ﳏ‬‫ﳐ‬‫ﳑ‬‫ﳒ‬‫ﳓ‬‫ﳔ‬‫ﳕ‬‫ﳖ‬‫ﳗ‬‫ﳘ‬‫ﳙ‬‫ﳚ‬‫ﳛ‬‫ﳜ‬‫ﳝ‬‫ﳞ‬‫ﳟ‬‫ﳠ‬ ‫ﳡ‬‫ﳢ‬‫ﳣ‬‫ﳤ‬‫ﱠ‬‫لقمان‬:1٢-1٩ ‫پ‬‫ێ‬‫غ‬‫ە‬‫مب‬‫ە‬‫ران‬‫پ‬ ‫و‬‫ی‬‫اوچاکان‬‫ی‬‫ش‬‫ه‬‫ە‬‫ر‬‫ئائ‬‫ە‬‫م‬‫ڕێ‬‫و‬‫شو‬‫ێ‬‫ن‬‫ەی‬‫ان‬‫گرتو‬‫ە‬‫ت‬‫ە‬‫ب‬‫ە‬‫ر‬،‫ه‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫ک‬ ‫ل‬‫ە‬‫م‬‫ئام‬‫ۆ‬‫ژگار‬‫یە‬‫ى‬‫ل‬‫و‬‫ب‬ ‫قمان‬‫ۆ‬‫کو‬‫ڕە‬‫ک‬‫ەی‬‫دا‬‫پ‬ ‫خواى‬ ،‫کرد‬ ‫باسمان‬‫ە‬‫رور‬‫ە‬‫دگار‬‫ی‬‫ش‬ ‫ل‬‫ە‬‫بار‬‫ە‬‫ى‬‫پ‬‫ێ‬‫غ‬‫ە‬‫مب‬‫ە‬‫ر‬‫إبراه‬‫ی‬‫م‬‫و‬‫ی‬‫عقوب‬‫د‬‫ە‬‫ف‬‫ە‬‫رمو‬‫ێ‬‫ت‬: ‫ﱡ‬‫ﭐ‬‫ﲖ‬‫ﲗ‬‫ﲘ‬‫ﲙ‬‫ﲚ‬‫ﲛ‬‫ﲜ‬‫ﲝ‬‫ﲞ‬‫ﲟ‬‫ﲠ‬‫ﲡ‬‫ﲢ‬‫ﲣ‬ ‫ﲤ‬‫ﲥ‬‫ﲦ‬‫ﲧ‬‫ﲨ‬‫ﲩ‬‫ﲪ‬‫ﲫ‬‫ﲬ‬‫ﲭ‬‫ﲮ‬‫ﲯ‬‫ﲰ‬‫ﲱ‬‫ﲲ‬‫ﲳ‬ ‫ﲴ‬‫ﲵ‬‫ﲶ‬‫ﲷ‬‫ﲸ‬‫ﲹ‬‫ﲺ‬‫ﲻ‬‫ﲼ‬‫ﲽ‬‫ﲾ‬‫ﲿ‬‫ﳀ‬‫ﳁ‬ ‫ﳂ‬‫ﳃ‬‫ﱠ‬‫البقرة‬:1٣٢-1٣٣
  • 21. 19 ‫وات‬‫ە‬:‫ئ‬ ‫جا‬‫ی‬‫براه‬‫ی‬‫م‬‫و‬‫ی‬‫ه‬‫عقوب‬‫ئه‬‫وه‬ ‫م‬‫س‬‫ێ‬‫ته‬‫ی‬‫ان‬‫ب‬ ‫کرد‬‫ۆ‬‫کو‬‫ڕ‬‫ه‬‫کان‬‫و‬ ‫نه‬‫وه‬‫کان‬‫ی‬،‫ان‬‫(هه‬‫ر‬‫ی‬‫ه‬‫ک‬‫له‬‫فه‬ ‫وان‬‫رموو‬‫ی‬‫ه‬‫ت‬‫ی‬:)‫ڕۆڵ‬‫ه‬‫کانم؛‬‫به‬‫ڕ‬‫است‬‫ی‬‫هه‬ ‫خوا‬‫ئه‬ ‫ر‬‫م‬ ‫ئا‬‫ی‬‫نه‬‫ی‬‫ب‬‫ۆ‬‫ئ‬‫ێ‬‫وه‬‫ب‬‫ڕی‬‫ارداوه‬‫و‬‫هه‬‫ڵی‬‫بژاردووه‬‫ئ‬ ،‫ی‬‫تر‬‫ئ‬‫ێ‬‫وه‬‫ش‬‫هه‬‫و‬‫ڵ‬‫بده‬‫به‬ ‫ن‬ ‫موسو‬‫ڵ‬‫مان‬‫ی‬‫نه‬‫ب‬‫ێ‬‫ت‬‫مه‬‫هه‬ ‫دوا‬ ‫(تا‬ ‫مرن‬‫نا‬‫سه‬‫تان‬‫په‬‫یڕ‬‫ه‬‫و‬‫ی‬‫بکه‬.)‫ن‬ ‫ئا‬‫ی‬‫ا‬‫ئ‬‫ێ‬‫وه‬‫(ئه‬‫ی‬‫جووله‬‫که‬‫گاوران‬ ‫و‬‫ێ‬‫ک‬‫که‬‫باوه‬‫ڕ‬‫به‬‫ناکه‬ ‫محمد‬‫خ‬ ‫و‬ ‫ن‬‫ۆ‬‫شتان‬ ‫به‬‫شو‬‫ێ‬‫نکه‬‫وته‬‫ی‬‫ئ‬‫ی‬‫براه‬‫ی‬‫م‬‫و‬‫ی‬‫ه‬‫عقوب‬‫ده‬‫ئاماده‬ )‫زانن‬‫ی‬‫سه‬‫ره‬‫مه‬‫رگ‬‫ی‬‫ی‬‫ه‬‫عقوب‬ ‫ئه‬ ‫بوون؟‬‫کاته‬ ‫و‬‫ی‬‫به‬‫کو‬‫ڕ‬‫ه‬‫کان‬‫ی‬‫دوا‬ :‫وت‬‫ی‬‫مردن‬‫ی‬‫چ‬ ‫من‬‫ی‬‫ده‬‫په‬‫هه‬ !‫رستن؟‬‫موو‬ ‫وت‬‫ی‬‫ان‬‫خوا‬ :‫ی‬‫ت‬‫ۆ‬‫باپ‬ ‫باوو‬ ‫و‬‫ی‬‫رانت‬‫ده‬‫په‬‫ر‬‫ست‬‫ی‬‫ن‬،‫که‬‫ئ‬‫ی‬‫براه‬‫ی‬‫م‬‫ئ‬ ‫و‬‫ی‬‫سماع‬‫ی‬‫ل‬‫و‬ ‫ئ‬‫ی‬،‫سحاقن‬‫خوا‬‫ی‬‫ه‬‫ک‬‫ی‬‫ته‬ ‫و‬ ‫تاک‬‫نها‬‫ی‬‫ه‬‫و‬‫ئ‬‫ێ‬‫مه‬‫هه‬‫ته‬ ‫موو‬‫سل‬‫ی‬‫م‬‫فه‬ ‫و‬‫رمانبه‬‫ردار‬‫ی‬ ‫ئه‬‫و‬‫ی‬‫ن‬. ‫ه‬‫ە‬‫رور‬‫ە‬‫ها‬‫گ‬ ‫خواى‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫ل‬‫ە‬‫ئا‬‫یە‬‫ت‬‫ێ‬‫کى‬‫ستا‬ ‫تردا‬‫ی‬‫شى‬‫پ‬‫ێ‬‫غ‬‫ە‬‫مب‬‫ە‬‫ر‬‫إسماع‬‫ی‬‫ل‬ ‫د‬‫ە‬‫کات‬‫ب‬‫ە‬‫ه‬‫ۆ‬‫کارى‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ى‬‫ک‬‫ە‬‫ف‬‫ە‬‫ب‬ ‫رمانى‬‫ە‬‫خ‬‫ێ‬‫زان‬‫ک‬ ‫و‬‫ە‬‫س‬‫و‬ ‫کار‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫ى‬‫کروو‬‫ە‬‫نو‬ ‫تا‬‫ێ‬‫ژ‬‫ز‬ ‫و‬‫ە‬‫کات‬‫ئ‬‫ە‬‫نجامبد‬‫ە‬‫ن‬: ‫ﱡ‬‫ﭐ‬‫ﱞ‬‫ﱟ‬‫ﱠ‬‫ﱡ‬‫ﱢ‬‫ﱣ‬‫ﱤ‬‫ﱥ‬‫ﱦ‬‫ﱧ‬‫ﱠ‬‫مريم‬:٥٥ ‫ه‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫ها‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ە‬،‫ه‬‫ە‬‫ر‬‫پ‬ ‫خواى‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫ردگار‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫ف‬‫ە‬‫رمان‬‫ب‬‫ە‬‫پ‬‫ێ‬‫غ‬‫ە‬‫مب‬‫ە‬‫ر‬‫مان‬‫محمد‬ ‫د‬‫ە‬‫کات‬‫ک‬‫ە‬‫پار‬‫ێ‬‫زگارب‬‫ێ‬‫ت‬‫ل‬‫ە‬‫نو‬ ‫کردنى‬‫ێ‬‫ژ‬‫ە‬‫ف‬‫ە‬‫رز‬‫ە‬‫کان‬‫ل‬ ‫و‬‫ە‬‫کاتى‬‫خو‬‫ێ‬‫دا‬ ‫ئ‬‫ە‬‫نجام‬‫ی‬‫ان‬‫ه‬ ،‫بدات‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫ها‬‫ف‬‫ە‬‫رمان‬‫ی‬‫ش‬‫ب‬ ‫بکات‬‫ە‬‫خ‬‫ێ‬‫زان‬‫ک‬ ‫و‬‫ە‬‫سوکار‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫ى‬‫بب‬ ‫و‬‫ێ‬‫ت‬‫ە‬ ‫هاند‬‫ە‬‫ر‬‫ێ‬‫ک‬‫ی‬‫ش‬‫ب‬‫ۆی‬‫ان‬‫ئ‬ ‫تا‬‫ە‬‫نجام‬‫ی‬‫بد‬‫ە‬،‫ن‬‫خوا‬‫ى‬‫گ‬‫ە‬‫ورە‬‫د‬‫ە‬‫ف‬‫ە‬‫رمو‬‫ێ‬‫ت‬: ‫ﭐ‬‫ﱡ‬‫ﲠ‬‫ﲡ‬‫ﲢ‬‫ﲣ‬‫ﲤ‬‫ﲥ‬‫ﲦ‬‫ﲧ‬‫ﲨ‬‫ﲩ‬‫ﲪ‬‫ﲫ‬‫ﲬ‬‫ﲭ‬‫ﲮ‬‫ﲯ‬‫ﱠ‬‫طه‬:1٣٢ :‫واتە‬‫ئه‬‫پێغه‬ ‫ی‬‫مبه‬‫ر‬‫فه‬‫بده‬ ‫رمان‬‫به‬‫هه‬‫تاکه‬ ‫موو‬‫تا‬ ،‫خێزانت‬ ‫کانی‬ ‫نوێژه‬‫که‬‫به‬ ‫یان‬‫ئه‬ ‫چاکی‬‫بده‬ ‫نجام‬‫ن‬‫به‬ ‫و‬‫رده‬‫کۆڵنه‬ ‫و‬ ‫وام‬‫ده‬‫خۆڕاگربه‬ ‫و‬ ‫ر‬‫له‬‫سه‬،‫ری‬ ‫ئێمه‬‫بێگومان‬‫له‬ ‫ڕۆزی‬ ‫و‬ ‫ڕزق‬ ‫داوای‬‫ناکه‬ ‫تۆ‬‫به‬ ،‫ین‬‫ئێمه‬ ‫ڵکو‬‫به‬ ‫ڕۆزی‬ ‫و‬ ‫ڕزق‬‫تۆ‬ ‫ده‬‫به‬‫سه‬ ،‫خشین‬‫ره‬‫هه‬ ‫چاک‬ ‫نجامی‬‫دینداریه‬ ‫و‬ ‫خواناسی‬ ‫بۆ‬ ‫ر‬.
  • 22. 20 ‫چ‬‫ە‬‫ند‬‫شت‬‫ێ‬‫کى‬‫تر‬‫ی‬‫شمان‬‫ه‬‫ە‬‫ن‬‫ک‬‫ە‬‫د‬‫ە‬‫چن‬‫ە‬‫ه‬‫ە‬‫مان‬‫قا‬‫ڵ‬‫ب‬‫ی‬‫ئام‬‫ۆ‬‫ژگار‬‫ی‬‫کرد‬‫و‬ ‫ن‬ ‫ڕێ‬‫ن‬‫ی‬‫شاندانى‬‫مندا‬‫ڵ‬‫ل‬‫ە‬‫ال‬‫یە‬‫ن‬‫دا‬‫ی‬‫ک‬‫باوک‬ ‫و‬‫یە‬‫و‬‫ە‬،‫و‬‫ە‬‫ک‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ى‬‫ک‬‫ە‬‫ه‬‫ە‬‫و‬‫ڵ‬‫بد‬‫ە‬‫ن‬ ‫مندا‬‫ڵە‬‫کان‬‫یان‬‫بپار‬‫ێ‬‫زن‬‫ل‬‫ە‬‫ه‬‫ە‬‫ر‬‫ه‬‫ۆ‬‫کار‬‫ێ‬‫ک‬‫ک‬‫ە‬‫خوو‬‫ڕە‬‫وشت‬‫د‬ ‫و‬‫ی‬‫ن‬‫ی‬‫ان‬‫ناش‬‫ی‬‫ر‬‫ی‬‫ن‬‫د‬‫ە‬‫کات‬ ‫ت‬ ‫و‬‫ێ‬‫کى‬‫د‬‫ە‬،‫دات‬‫ب‬‫ۆ‬‫نموون‬‫ە‬‫گو‬ :‫ێ‬‫گرتن‬‫ل‬‫ە‬‫گ‬‫ۆ‬،‫رانى‬‫س‬‫ەی‬‫رکردنى‬‫ک‬‫ە‬‫نا‬‫ڵە‬ ‫ب‬‫ێ‬‫سوود‬‫ە‬،‫کان‬‫ب‬‫ە‬‫کاره‬‫ێ‬‫نانى‬‫شتان‬‫ێ‬‫ک‬‫ک‬‫ە‬‫ح‬‫ە‬‫رام‬‫ق‬ ‫و‬‫ە‬‫د‬‫ە‬‫غ‬‫ە‬،‫کراون‬‫و‬‫ە‬ ‫ه‬‫ۆ‬‫شدار‬‫ی‬‫ش‬‫ی‬‫ان‬‫تا‬ ‫پێبدات‬‫ن‬‫ە‬‫چن‬‫ە‬‫جێگایەک‬‫ک‬‫ە‬‫شو‬‫ێ‬‫نى‬‫ب‬ ‫کات‬‫ە‬‫س‬‫ە‬‫ربرد‬‫بە‬ ‫نە‬ ‫ح‬‫ە‬‫رام‬‫ی‬.   
  • 23. 21 ‫باش‬ ‫و‬ ‫چاک‬ ‫هاوڕێى‬ ‫ب‬‫ێ‬‫گومان‬‫پ‬‫ەی‬‫و‬‫ە‬‫ستبوونى‬‫مندا‬‫ڵ‬‫ل‬‫ەڕ‬‫ووى‬‫هاو‬‫ڕێیە‬‫تى‬‫ه‬ ‫و‬‫ە‬‫منش‬‫ی‬‫ن‬‫ییە‬‫و‬‫ە‬‫یە‬‫ک‬‫ێ‬‫ک‬‫ە‬ ‫ل‬‫ە‬‫گ‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫تر‬‫ی‬‫ن‬‫پا‬‫یە‬‫کان‬‫ک‬‫ە‬‫پ‬‫ێ‬‫و‬‫ی‬‫ست‬‫ە‬‫ل‬‫ە‬‫پ‬‫ە‬‫رور‬‫ە‬‫د‬‫ە‬‫کردن‬‫ی‬‫اندا‬‫ڕە‬‫چاوبکر‬‫ێ‬،‫ت‬‫چونک‬‫ە‬ ‫ب‬‫ێ‬‫گومان‬‫هاو‬‫ڕێ‬‫ڕ‬‫اک‬‫ێ‬‫ش‬‫ە‬‫ر‬‫ە‬،‫ب‬‫ە‬‫و‬‫واتا‬‫یە‬‫ى‬‫پ‬‫ە‬‫لک‬‫ێ‬‫شت‬‫د‬‫ە‬‫کات‬‫ب‬‫ۆ‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫خووان‬‫ە‬‫ى‬‫ک‬‫ە‬ ‫خ‬‫ۆ‬‫ى‬‫ه‬‫ەیە‬،‫تى‬‫گومان‬‫ی‬‫ش‬‫ل‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫دا‬‫ن‬‫ییە‬‫ک‬‫ە‬‫ه‬‫ە‬‫ر‬‫کار‬‫ی‬‫گ‬‫ە‬‫ر‬‫د‬‫ە‬‫ب‬‫ێ‬‫ت‬‫پ‬‫ێ‬‫ى‬. ‫پ‬‫ێ‬‫غ‬‫ە‬‫مب‬‫ە‬‫رمان‬‫نمون‬‫ەیە‬‫کمان‬‫ب‬‫ۆ‬‫د‬‫ێ‬‫ن‬‫ێ‬‫ت‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫تا‬‫ب‬‫ۆ‬‫مان‬‫ڕ‬‫وونبکات‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬ ‫هاو‬‫ڕێ‬‫ه‬ ‫و‬‫ە‬‫منش‬‫ی‬‫ن‬‫چ‬‫ە‬‫ند‬‫کار‬‫ی‬‫گ‬‫ە‬‫رن‬‫ل‬‫ە‬‫س‬‫ە‬‫ر‬‫یە‬‫کترى‬‫ل‬ ‫جا‬‫ە‬‫خ‬‫ێ‬‫ر‬‫دا‬‫ب‬‫ێ‬‫ت‬‫ی‬‫ان‬‫ل‬‫ە‬‫ش‬‫ەڕ‬، ‫د‬‫ە‬‫ف‬‫ە‬‫رمو‬‫ێ‬‫ت‬:ِ‫ك‬ْ‫س‬ِ‫م‬ْ‫ل‬‫ا‬ ِ‫ل‬ِ‫م‬‫َا‬‫ح‬َ‫ك‬ ِ‫ء‬‫ّو‬‫س‬‫ال‬ ِ‫س‬‫ِي‬‫ل‬َ‫جل‬‫وا‬ ِ‫حل‬‫َّا‬‫الص‬ ِ‫س‬‫ِي‬‫ل‬َ‫جل‬‫ا‬ ُ‫ل‬َ‫ث‬َ‫م‬(ُ‫ل‬ِ‫م‬‫َا‬‫ح‬َ‫ف‬ ،‫ِري‬‫ك‬ْ‫ل‬‫ا‬ ِ‫خ‬ِ‫ف‬‫َا‬‫ن‬َ‫و‬ ِ‫ري‬ِ‫ك‬‫ال‬ ُ‫خ‬ِ‫ف‬‫َا‬‫ن‬َ‫و‬ ،ً‫ة‬َ‫ب‬ِّ‫َي‬‫ط‬ ‫ًا‬‫حي‬ِ‫ر‬ ُ‫ه‬ْ‫ن‬ِ‫م‬ َ‫د‬ِ‫ج‬َ‫ت‬ ْ‫ن‬َ‫أ‬ ‫َّا‬‫م‬ِ‫إ‬َ‫و‬ ،ُ‫ه‬ْ‫ن‬ِ‫م‬ َ‫ع‬‫َا‬‫ت‬ْ‫ب‬َ‫ت‬ ْ‫ن‬‫أ‬ ‫َّا‬‫م‬ِ‫إ‬َ‫و‬ ،َ‫ك‬َ‫ي‬ِ‫ذ‬ْ‫ح‬ُ‫ي‬ ْ‫ن‬‫أ‬ ‫َّا‬‫إم‬ :ِ‫ك‬ْ‫س‬ِ‫م‬ْ‫ل‬‫ا‬‫َّا‬‫ِم‬‫إ‬ .)ً‫ة‬َ‫ث‬‫ِي‬‫ب‬َ‫خ‬ ‫ًا‬‫حي‬ِ‫ر‬ َ‫د‬ِ‫ج‬َ‫ت‬ ْ‫ن‬َ‫أ‬ ‫َّا‬‫م‬ِ‫إ‬َ‫و‬ ،َ‫ك‬َ‫ب‬‫َا‬‫ي‬ِ‫ث‬ َ‫ق‬ِ‫ر‬ْ‫ح‬ُ‫ي‬ ْ‫ن‬َ‫أ‬(١٨) ‫وات‬‫ە‬:‫نموون‬‫ە‬‫ى‬‫هاو‬‫ەڵ‬‫ى‬‫هاو‬ ‫و‬ ‫باش‬‫ەڵ‬‫ى‬‫و‬ ‫خراپ‬‫ە‬‫ک‬‫نمون‬‫ە‬‫ى‬‫دووک‬‫ە‬‫س‬‫ک‬ ‫وان‬‫ە‬ ‫یە‬‫ک‬‫ێ‬‫ک‬‫ی‬‫ان‬‫ب‬‫ۆ‬‫ن‬‫فر‬‫ۆ‬‫ش‬‫ە‬‫و‬‫ئ‬‫ە‬‫وى‬‫د‬‫ی‬‫ش‬‫ئاسنگ‬‫ە‬،‫ر‬‫ب‬‫ۆ‬‫ن‬‫فر‬‫ۆ‬‫ش‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫ی‬‫ا‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ەیە‬‫ب‬‫ۆ‬‫ن‬‫ێ‬‫کى‬ ‫ل‬ ‫خوشت‬‫ێ‬‫د‬‫ە‬،‫دات‬‫ی‬‫ا‬‫خ‬‫ۆ‬‫ت‬‫ل‬‫ێ‬‫ى‬‫د‬‫ە‬‫ک‬‫ڕی‬،‫ت‬‫ی‬‫ا‬‫ه‬‫ە‬‫ر‬‫ه‬‫ی‬‫چ‬‫ن‬‫ە‬‫ب‬‫ێ‬‫ت‬‫ب‬‫ۆ‬‫ن‬‫ێ‬‫کى‬‫خ‬‫ۆ‬‫شى‬ ‫ل‬‫ێ‬‫د‬‫ێ‬‫ت‬‫ه‬ ‫و‬‫ە‬‫ست‬‫ب‬‫ە‬‫ئارامى‬‫د‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬،‫ى‬‫ئاسنگ‬‫ە‬‫ر‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫ش‬‫ک‬‫ە‬‫ه‬‫ە‬‫ر‬‫خ‬‫ە‬‫ر‬‫ی‬‫کى‬‫پر‬‫ی‬‫شکى‬ ‫ئاگر‬‫هاو‬‫ی‬‫شتن‬‫ە‬،‫ی‬‫ا‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ەیە‬‫جل‬‫ە‬‫کانت‬‫د‬‫ە‬‫سوت‬‫ێ‬‫ن‬‫ێ‬‫ت‬‫ی‬‫ان‬‫ب‬‫ۆ‬‫ن‬‫ێ‬‫کى‬‫ناخ‬‫ۆ‬‫ش‬‫و‬ ‫ب‬‫ێ‬‫زارک‬‫ە‬‫رى‬‫ل‬‫ێ‬‫د‬‫ێ‬‫ت‬. ‫و‬‫ه‬‫ە‬‫ر‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ی‬‫ش‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫د‬‫ە‬‫ف‬‫ە‬‫رمو‬‫ێ‬‫ت‬:(‫أحدكم‬ ‫فلينظر‬ ‫خليله‬ ‫دين‬ ‫على‬ ‫املرء‬ )‫خيالل‬ ‫من‬.(١٩) (18( )‫صحيح‬)‫البخاري‬( ‫بەژمارە‬5534)( ‫و‬ ،‫مسلم‬ ‫صحيح‬)( ‫بەژمارە‬2638). (19( :‫بەژمارە‬ ‫داود‬ ‫أبو‬ ‫سنن‬ )4833( :‫بەژمارەی‬ ‫بكە‬ )‫الصحيحة‬ ‫(السلسلة‬ ‫سەیری‬ ،)927.)
  • 24. 22 ‫وات‬‫ە‬:‫مر‬‫ۆڤ‬‫ل‬‫ە‬‫س‬‫ە‬‫ر‬‫ه‬‫ە‬‫مان‬‫د‬‫ی‬‫ن‬‫و‬‫ڕێ‬‫چک‬‫ە‬‫و‬‫ڕێ‬‫بازى‬‫هاو‬‫ەڵ‬‫و‬ ‫خ‬‫ۆ‬‫ش‬‫ە‬‫و‬‫ی‬‫ست‬‫ە‬‫ک‬‫ەیە‬،‫تى‬‫بو‬‫یە‬‫ه‬ ‫با‬‫ە‬‫ر‬‫یە‬‫ک‬‫ل‬‫ە‬‫ئ‬‫ێ‬‫و‬‫ە‬‫س‬‫ەی‬‫ر‬‫ب‬‫کات‬‫بزان‬ ‫و‬‫ێ‬‫ت‬‫ک‬‫ێ‬‫ى‬‫کردوو‬‫ە‬ ‫ب‬‫ە‬‫هاو‬‫ەڵ‬‫خ‬ ‫و‬‫ۆ‬‫ش‬‫ە‬‫و‬‫ی‬‫ستى‬‫خ‬‫ۆ‬‫ى‬. ‫ب‬‫ۆیە‬‫پ‬‫ێ‬‫و‬‫ی‬‫ست‬‫ە‬‫ل‬‫ە‬‫س‬‫ە‬‫ر‬‫دا‬ ‫و‬ ‫باوکان‬‫ی‬‫کان‬‫خ‬‫ە‬‫مى‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ەی‬‫ان‬‫ب‬‫ێ‬‫ت‬‫ک‬‫ە‬‫مندا‬‫ڵە‬‫کان‬‫ی‬‫ان‬ ‫هاو‬‫ەڵێ‬‫تى‬‫ج‬ ‫چ‬‫ۆ‬‫ر‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫سا‬‫ن‬‫ێ‬‫ک‬‫د‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬،‫ن‬‫ل‬‫ە‬‫گ‬‫ەڵ‬‫ک‬‫ێ‬‫دا‬‫د‬‫ێ‬‫ن‬‫د‬ ‫و‬‫ە‬،‫چن‬‫جا‬‫ل‬‫ە‬ ‫قوتابخان‬‫ە‬‫ب‬‫ێ‬‫ت‬‫ی‬‫ا‬‫ه‬‫ە‬‫ر‬‫شو‬‫ی‬‫ن‬‫ێ‬‫کى‬.‫تر‬ ‫و‬‫ە‬‫ل‬‫ە‬‫م‬‫س‬‫ە‬‫رد‬‫ە‬‫م‬‫ە‬‫شدا‬‫ج‬‫ۆ‬‫ر‬‫ێ‬‫ک‬‫ل‬‫ە‬‫هاو‬‫ەڵ‬‫ى‬‫تاز‬‫ە‬‫پ‬‫ەی‬‫دابوو‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫ل‬‫ە‬‫س‬‫ە‬‫رد‬‫ە‬‫مانى‬ ‫پ‬‫ێ‬‫شوودا‬‫ن‬ ‫بوونى‬‫ە‬‫بوو‬‫ە‬،‫ب‬‫ەاڵ‬‫م‬‫ل‬‫ەڕ‬‫ووى‬‫کار‬‫ی‬‫گ‬‫ەیە‬‫و‬‫ە‬‫ه‬‫ی‬‫چى‬‫ک‬‫ە‬‫متر‬‫ن‬‫ییە‬‫ل‬‫ە‬‫و‬ ‫ج‬‫ۆ‬‫ر‬‫ە‬‫ى‬‫پ‬‫ێ‬‫شتر‬‫ک‬‫ە‬،‫باسمانکرد‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ی‬‫ش‬‫ک‬‫ە‬‫نا‬‫ڵە‬‫ئاسمان‬‫یە‬‫کان‬‫ما‬ ‫و‬‫ڵ‬‫پ‬‫ە‬‫ر‬‫ە‬‫کانى‬ ‫ئ‬‫ی‬‫نت‬‫ە‬‫رن‬‫ێ‬‫ت‬‫و‬‫ت‬‫ۆڕە‬‫ک‬‫ۆ‬‫م‬‫ەاڵ‬‫یە‬‫ت‬‫یە‬‫کانن‬‫ک‬‫ە‬‫ب‬‫ە‬‫ه‬‫ۆ‬‫ى‬‫ئام‬‫ێ‬‫ر‬‫ێ‬‫کى‬‫م‬‫ۆ‬‫با‬‫ی‬‫ل‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ی‬‫ان‬‫ه‬‫ە‬‫ر‬ ‫ه‬‫ۆ‬‫کار‬‫ێ‬‫کى‬‫ب‬ ‫و‬ ‫ئاسان‬ ‫تر‬‫ە‬‫رد‬‫ە‬،‫ستن‬‫ڕۆڵە‬‫کانمان‬‫ه‬‫ە‬‫رکات‬‫ل‬ ‫و‬‫ە‬‫ه‬‫ە‬‫ر‬‫ج‬‫ێ‬‫گا‬‫یە‬‫ک‬‫بن‬ ‫ل‬‫ە‬‫ب‬‫ە‬‫رد‬‫ە‬‫ست‬‫ی‬‫ان‬‫دایە‬،‫ل‬‫ە‬‫ما‬‫ڵ‬‫بن‬‫ی‬‫ا‬‫ل‬‫ە‬‫د‬‫ە‬،‫ر‬‫ئ‬‫ە‬‫گ‬‫ە‬‫ر‬‫ئ‬‫ە‬‫م‬‫ئام‬‫ێ‬‫ران‬‫ە‬‫ل‬‫ە‬‫ژ‬‫ێ‬‫ر‬‫چاود‬‫ێ‬‫رى‬‫دا‬‫ی‬‫ک‬ ‫باوک‬ ‫و‬‫ی‬‫اندا‬‫ن‬‫ە‬‫ب‬‫ێ‬‫ت‬‫ئ‬‫ە‬‫وا‬‫د‬‫ڵ‬‫ن‬‫ی‬‫ابن‬‫ک‬‫ە‬‫م‬‫ە‬‫ترس‬‫یە‬‫کى‬‫گ‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫ى‬‫ه‬‫ەیە‬‫ل‬‫ە‬‫س‬‫ە‬‫ر‬‫ع‬‫ە‬‫ق‬‫ڵ‬ ‫د‬ ‫و‬‫ی‬‫ن‬‫و‬‫ڕە‬‫وشت‬‫پ‬ ‫و‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫رد‬‫ە‬‫ش‬‫ی‬،‫ان‬‫چ‬‫ە‬‫ندان‬‫ک‬‫ە‬‫س‬‫و‬‫ێڵ‬‫بو‬‫ون‬‫ال‬ ‫و‬‫ی‬‫اندا‬‫ل‬‫ە‬‫ت‬‫ە‬‫م‬‫ە‬‫نى‬ ‫الو‬‫ی‬‫دا‬‫کو‬ ‫چ‬‫ڕ‬‫بووبن‬‫ی‬‫ان‬‫ه‬ ‫کچ‬‫ە‬‫ر‬‫ب‬‫ە‬‫م‬‫ه‬‫ۆ‬‫کار‬‫ە‬‫ه‬ ،!!‫ە‬‫تا‬‫ل‬ ‫واى‬‫ێ‬‫هات‬‫س‬‫ە‬‫ر‬‫ی‬‫ک‬‫ێ‬‫شا‬ ‫ب‬‫ۆ‬‫ڕ‬‫ز‬ ‫خراپى‬ ‫ووداوى‬‫ۆ‬‫ر‬‫گ‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬،‫ب‬‫ەاڵ‬‫و‬‫ن‬‫ە‬‫هام‬‫ە‬‫تى‬‫ک‬ ،‫ترسناک‬‫ە‬‫خواى‬‫گ‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫ن‬‫ە‬‫ب‬‫ێ‬‫ت‬ ‫ک‬‫ە‬‫س‬‫نازان‬‫ێ‬‫ت‬‫چ‬‫ی‬‫بوو‬‫ە‬...   
  • 25. 23 ‫باش‬ ‫پێشەنگێکى‬ ‫یە‬‫ک‬‫ێ‬‫کى‬‫ل‬ ‫تر‬‫ە‬‫پا‬‫یە‬‫گ‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫کان‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ەیە‬‫ک‬‫ە‬‫دا‬ ‫و‬ ‫باوک‬‫ی‬‫ک‬‫ببن‬‫ە‬‫پ‬‫ێ‬‫ش‬‫ە‬‫نگ‬‫ێ‬‫کى‬‫باش‬ ‫ب‬‫ۆ‬‫مندا‬‫ڵە‬‫کان‬‫ی‬،‫ان‬‫کاتێک‬‫ف‬‫ە‬‫رمان‬‫ێ‬‫ک‬‫ی‬‫ان‬‫پ‬‫ێ‬‫د‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫ن‬‫ب‬‫ە‬‫چاک‬‫ە‬‫با‬‫یە‬‫ک‬‫ە‬‫م‬‫ک‬‫ە‬‫س‬ ‫خ‬‫ۆ‬‫تانبن‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫چاک‬‫ەیە‬‫ج‬‫ێ‬‫ب‬‫ە‬‫ج‬‫ێ‬‫د‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬،‫ن‬‫ک‬‫ە‬‫شت‬‫ێ‬‫ک‬‫ی‬‫ش‬‫ی‬‫ان‬‫ل‬‫ێ‬‫ق‬‫ە‬‫د‬‫ە‬‫غ‬‫ە‬‫د‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫ن‬‫با‬ ‫خ‬‫ۆ‬‫تان‬‫ل‬‫ە‬‫ه‬‫ە‬‫موو‬‫ک‬‫ە‬‫س‬‫ل‬ ‫دوورتربن‬‫ێ‬،‫ى‬‫ن‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ک‬‫زمانحا‬‫ڵ‬‫تان‬‫ل‬‫ە‬‫د‬‫ۆڵێ‬‫کب‬‫ێ‬‫ت‬‫و‬ ‫کرد‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫شتان‬‫ل‬‫ە‬‫د‬‫ۆڵێ‬‫کى‬‫چونک‬ ،‫تر‬‫ە‬‫ه‬‫ە‬‫ر‬‫ئائ‬‫ە‬‫م‬‫ەیە‬‫ک‬‫ە‬‫دژ‬‫یە‬‫کى‬‫ج‬ ‫و‬‫ی‬‫اوازى‬‫و‬ ‫ناج‬‫ێ‬‫گ‬‫ی‬‫ر‬‫ی‬‫ی‬‫ە‬‫کى‬‫گ‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫دروستد‬‫ە‬‫کات‬‫مندا‬ ‫الى‬‫اڵ‬،‫ن‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫مندا‬‫ڵە‬‫ل‬ ‫واى‬‫ێ‬‫د‬‫ێ‬‫ت‬‫ک‬‫ە‬ ‫ل‬‫ە‬‫م‬‫ە‬‫ودوا‬‫ئام‬‫ۆ‬‫ژگار‬‫ی‬‫ق‬ ‫و‬ ‫فرمان‬ ‫و‬‫ە‬‫د‬‫ە‬‫غ‬‫ە‬‫کردن‬‫ە‬‫کانى‬‫و‬ ‫باوکى‬‫ە‬‫رن‬‫ە‬‫گر‬‫ێ‬‫ت‬‫ئاو‬ ‫و‬‫ڕی‬‫ان‬ ‫ل‬‫ێ‬‫ن‬‫ە‬‫دات‬‫ە‬‫و‬‫ە‬،‫با‬‫هەمیشە‬‫ئ‬‫ە‬‫م‬‫وت‬‫ەیە‬‫ى‬‫گ‬ ‫خواى‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫شمان‬‫ل‬‫ەی‬‫ادب‬‫ێ‬‫ت‬‫ک‬‫ە‬‫ت‬‫ی‬‫ا‬‫ی‬‫دا‬ ‫س‬‫ە‬‫رز‬‫ە‬‫نشتى‬‫ب‬‫ە‬‫نى‬‫ئ‬‫ی‬‫سرائ‬‫ی‬‫ل‬‫د‬‫ە‬‫کات‬‫د‬ ‫و‬‫ە‬‫ف‬‫ە‬‫رمو‬‫ێ‬‫ت‬:‫ﭐ‬‫ﭐ‬ ‫ﭐ‬‫ﱡ‬‫ﲔ‬‫ﲕ‬‫ﲖ‬‫ﲗ‬‫ﲘ‬‫ﲙ‬‫ﲚ‬‫ﲛ‬‫ﲜ‬‫ﲝ‬‫ﲞ‬‫ﲟ‬‫ﱠ‬‫البقرة‬:٤٤ :‫واتە‬‫(كه‬‫ئه‬ ‫ی‬‫وه‬‫ڕاسته‬‫فه‬ )‫چاكه‬ ‫رمانی‬‫به‬‫خه‬‫بده‬ ‫ڵكی‬‫فه‬ ‫خۆتان‬ ‫و‬ ‫ن‬‫رامۆش‬ ‫بكه‬‫له‬ !‫ن؟‬‫ئێوه‬ ‫خۆ‬ ‫كاتێكدا‬‫ته‬ ‫ـ‬ ‫خوا‬ ‫كتێبی‬‫ده‬ ‫ـ‬ ‫ورات‬‫خوێننه‬‫وه‬‫(ده‬ ،‫سزای‬ ‫زانن‬ ‫ڕه‬ ‫بێ‬ ‫گوفتاری‬‫چۆنه‬ ‫فتار‬‫له‬ ‫لێناگرێت‬ ‫ڕێتان‬ ‫ژیریتان‬ ‫ئایا‬ ‫جا‬ )‫هه‬ ‫و‬‫ڵوێسته‬ ‫ناشرینه‬‫؟‬! ‫وت‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫ى‬‫پ‬‫ێ‬‫غ‬‫ە‬‫مب‬‫ە‬‫ر‬‫شع‬‫ی‬‫ب‬‫ی‬‫ش‬‫ک‬‫ە‬‫ب‬‫ە‬‫گ‬‫ە‬‫ل‬‫هۆزەکەی‬ ‫و‬ ‫د‬‫ە‬‫ف‬‫ە‬‫رمو‬‫ێ‬‫ت‬:‫ﭐ‬‫ﱡ‬‫ﭐ‬‫ﲸ‬‫ﲹ‬‫ﲺ‬‫ﲻ‬‫ﲼ‬‫ﲽ‬‫ﲾ‬‫ﲿ‬‫ﳀ‬‫ﱠ‬‫هود‬:٨٨ :‫واتە‬‫نامه‬ ‫من‬‫قه‬ ‫وێت‬‫ده‬‫غه‬‫بکه‬ ‫لێ‬ ‫شتێکتان‬ ‫ی‬‫که‬ ،‫م‬‫وه‬ ‫خۆم‬ ‫چی‬‫ئێوه‬ ‫ك‬‫نه‬‫که‬‫م‬ ‫به‬ ‫(چی‬‫ئێوه‬‫بگه‬‫یه‬‫له‬ ‫خۆم‬ ‫نم‬‫ئه‬ ‫پێشدا‬‫ده‬ ‫نجامی‬‫ده‬)‫م‬.
  • 26. 24 ‫ل‬‫ە‬‫ئا‬‫یە‬‫ت‬‫ێ‬‫کى‬‫تر‬‫ی‬‫شدا‬‫ب‬‫ە‬‫ه‬‫ە‬‫مانش‬‫ێ‬‫و‬‫ە‬‫گ‬ ‫خواى‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫د‬‫ە‬‫ف‬‫ە‬‫رمو‬‫ێ‬‫ت‬:‫ﭐ‬‫ﭐ‬ ‫ﭐ‬‫ﱡ‬‫ﲊ‬‫ﲋ‬‫ﲌ‬‫ﲍ‬‫ﲎ‬‫ﲏ‬‫ﲐ‬‫ﲑ‬‫ﲒ‬‫ﲓ‬‫ﲔ‬‫ﲕ‬‫ﲖ‬‫ﲗ‬‫ﲘ‬‫ﲙ‬ ‫ﲚ‬‫ﲛ‬‫ﲜ‬‫ﱠ‬‫الصف‬:٢–٣ :‫واتە‬‫ئه‬‫ئه‬ ‫ی‬‫وانه‬‫باوه‬ ‫ی‬‫هێناوه‬ ‫ڕتان‬‫ده‬ ‫شتێک‬ ‫بۆچی‬‫ئه‬ ‫و‬ ‫ڵێن‬‫ناده‬ ‫نجامی‬‫ن؟‬ ‫کردارتان‬ ‫دژی‬ ‫گوفتارتان‬ ‫بۆچی‬،‫ە؟‬‫خه‬‫گه‬ ‫ڕقێکی‬ ‫و‬ ‫شم‬‫وره‬‫یه‬‫ئه‬ ‫خوا‬ ‫الی‬‫وه‬‫که‬ ‫ی‬ ‫ده‬‫نایکه‬ ‫و‬ ‫یڵێن‬.‫ن‬ ‫زانا‬‫ی‬‫ان‬‫ی‬‫ش‬‫ب‬‫ە‬‫گشتى‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ەی‬‫ان‬‫ڕ‬‫وونکردو‬‫ە‬‫ت‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫ز‬‫مانحا‬‫ڵ‬‫ى‬‫کرد‬‫ە‬‫و‬‫ە‬ ‫کار‬‫ی‬‫گ‬‫ە‬‫ر‬‫یە‬‫کى‬‫ز‬‫ۆ‬‫ر‬‫ز‬‫ی‬‫اتر‬‫ج‬‫ێ‬‫د‬‫ە‬‫ه‬‫ێڵێ‬‫ت‬‫و‬‫ە‬‫ک‬‫ل‬‫ە‬‫قس‬‫ە‬‫کردن‬‫بەتەنها‬. ‫ئائ‬‫ە‬‫مان‬‫ە‬‫چ‬‫ە‬‫ند‬‫د‬‫ێڕێ‬‫کى‬‫ک‬‫ە‬‫مبوون‬‫ل‬‫ە‬‫و‬‫بن‬‫ە‬‫ما‬‫و‬‫پا‬‫ی‬‫ان‬‫ە‬‫ى‬‫ک‬‫ە‬‫ی‬‫ارم‬‫ە‬‫ت‬‫ی‬‫د‬‫ە‬‫رن‬‫ل‬‫ە‬ ‫پ‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫رد‬‫ە‬‫ف‬ ‫و‬‫ێ‬‫رکردن‬‫مندا‬ ‫زاخاوکردنى‬ ‫و‬‫ڵ‬،‫ت‬ ‫با‬‫ۆ‬‫ى‬‫موسو‬‫ڵ‬‫مان‬‫ی‬‫ش‬‫بزان‬‫ی‬‫ت‬‫ک‬‫ە‬ ‫ب‬‫ە‬‫ج‬‫ێ‬‫ب‬‫ە‬‫ج‬‫ێ‬‫کردنى‬‫ئ‬‫ە‬‫م‬‫بن‬‫ە‬‫ما‬‫و‬‫بنچ‬‫ی‬‫نان‬‫ە‬‫ل‬‫ە‬‫پ‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫رد‬‫ە‬‫کردنى‬‫مندا‬‫ڵ‬‫خ‬‫ۆ‬‫ت‬‫یە‬‫ک‬‫ە‬‫م‬ ‫ک‬‫ە‬‫س‬‫ی‬‫ت‬‫ک‬‫ە‬‫ب‬‫ە‬‫ر‬‫و‬‫بووم‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫ى‬‫د‬‫ە‬‫چن‬‫ی‬‫ت‬‫ە‬‫و‬‫ە‬،‫ل‬ ‫چ‬‫ە‬‫ژ‬‫ی‬‫انداب‬‫ی‬‫ت‬‫ی‬‫ا‬‫ن‬‫مر‬ ‫دواى‬‫دنت‬. ‫ل‬‫ە‬‫ژ‬‫ی‬‫انتدا‬،‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ەیە‬‫کو‬‫ڕە‬‫ک‬‫ە‬‫ت‬‫ی‬‫ا‬‫کچ‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫ت‬‫ک‬‫ە‬‫سان‬‫ێ‬‫کى‬‫د‬ ‫باش‬‫ە‬‫بن‬‫ه‬‫ە‬‫م‬‫ل‬‫ە‬‫خودى‬ ‫خ‬‫ۆی‬‫ان‬‫ه‬‫ە‬‫م‬‫ی‬‫ش‬‫ب‬‫ە‬‫رامب‬‫ە‬‫ر‬‫ب‬‫ە‬‫خ‬‫ۆ‬‫ت‬‫ک‬‫ە‬‫پ‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫رد‬‫ە‬‫تکردوون‬،‫ماف‬‫ە‬‫کانت‬‫د‬‫ە‬‫پار‬‫ێ‬،‫زن‬ ‫نابن‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫سان‬‫ێ‬‫کى‬‫ب‬ ‫خراپ‬‫ۆ‬،‫ت‬‫چونک‬‫ە‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ئ‬‫ی‬‫سالم‬‫ە‬‫ى‬‫ک‬‫ە‬‫ئ‬‫ە‬‫مانى‬‫ل‬‫ە‬‫س‬‫ە‬‫ر‬ ‫پ‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫رد‬‫ە‬‫کراو‬‫ە‬‫ف‬‫ە‬‫رمانى‬‫ب‬‫ە‬‫م‬‫شت‬‫ە‬‫باشان‬‫ە‬‫کردوو‬‫ە‬‫و‬‫ل‬ ‫داون‬ ‫هانى‬‫ە‬‫س‬‫ە‬‫رى‬. ‫ل‬‫ە‬‫پاش‬‫مردن‬‫ی‬،‫شت‬‫دا‬‫ی‬‫م‬‫ل‬‫ە‬‫ه‬‫ە‬‫و‬‫ڵ‬‫ى‬‫نزاکردن‬‫ن‬‫ب‬‫ۆ‬،‫ت‬‫پ‬‫ێ‬‫غ‬‫ە‬‫مب‬‫ە‬‫رى‬‫خوا‬ ‫دەفەرموێ‬:‫ت‬(ْ‫و‬َ‫أ‬ ، ٍ‫ة‬َ‫ي‬ِ‫ر‬‫َا‬‫ج‬ ٍ‫ة‬َ‫ق‬َ‫د‬َ‫ص‬ : ٍ‫ث‬‫َال‬‫ث‬ ْ‫ن‬ِ‫م‬ ‫ِال‬‫إ‬ ُ‫ه‬ُ‫ل‬َ‫م‬َ‫ع‬ َ‫ع‬َ‫ط‬َ‫ق‬ْ‫ن‬‫ا‬ َ‫م‬َ‫د‬‫آ‬ ُ‫ن‬ْ‫ب‬‫ا‬ َ‫ت‬‫َا‬‫م‬ ‫َا‬‫ذ‬ِ‫إ‬ُ‫ع‬َ‫ف‬َ‫ت‬ْ‫ن‬ُ‫ي‬ ٍ‫م‬ْ‫ل‬ِ‫ع‬ )ُ‫ه‬َ‫ل‬ ‫ُو‬‫ع‬ْ‫د‬َ‫ي‬ ٍ‫ح‬ِ‫ل‬‫َا‬‫ص‬ ٍ‫د‬َ‫ل‬َ‫و‬ َ‫و‬ ، ِ‫ه‬ِ‫ب‬.(٢٠) (20( )‫مسلم‬ ‫صحيح‬)( ‫بەژمارە‬2594).
  • 27. 25 ‫وات‬‫ە‬:‫ه‬‫ە‬‫ر‬‫ن‬‫ە‬‫و‬‫ەیە‬‫کى‬‫ئاد‬‫ە‬‫م‬‫د‬‫ە‬‫مر‬‫ێ‬‫ت‬‫ل‬‫ە‬‫و‬‫کات‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ى‬‫ک‬‫ە‬‫د‬‫ە‬‫مر‬‫ێ‬‫ت‬‫کرد‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫کان‬‫ی‬‫شى‬ ‫د‬‫ە‬‫ب‬‫ڕێ‬‫ن‬‫ە‬‫و‬‫ە‬،‫جگ‬‫ە‬‫ل‬‫ە‬‫س‬‫ێ‬‫خ‬ :‫شت‬‫ێ‬‫ر‬‫ێ‬‫کى‬‫ن‬‫ە‬‫ب‬‫ڕ‬‫او‬‫ە‬،‫زانست‬‫ێ‬‫ک‬‫ک‬‫ە‬‫سوودى‬ ‫ل‬‫ێ‬‫و‬‫ە‬‫ربگ‬‫ی‬‫ر‬‫ێ‬‫ت‬‫ی‬‫ان‬‫مندا‬‫ڵێ‬‫کى‬‫ک‬ ‫باش‬‫ە‬‫ب‬ ‫نزاى‬‫ۆ‬‫بکات‬. ‫ل‬‫ە‬‫دواى‬‫ئ‬‫ە‬‫م‬‫ە‬‫پ‬‫ێ‬‫و‬‫ی‬‫ست‬‫ە‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ب‬‫ڵێی‬‫ن‬‫ئ‬‫ە‬‫م‬‫باب‬‫ە‬‫ت‬‫ە‬‫کە‬‫(پ‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫رد‬‫ە‬‫کردنى‬‫مندا‬‫ڵ‬)‫ە‬ ‫باب‬‫ە‬‫ت‬‫ێ‬‫کى‬‫گ‬ ‫و‬ ‫گرنگ‬‫ە‬‫ور‬‫ەیە‬،‫پ‬‫ێ‬‫و‬‫ی‬‫ست‬‫ە‬‫ل‬‫ە‬‫س‬‫ە‬‫ر‬‫ه‬‫ە‬‫موو‬‫دا‬ ‫و‬ ‫باوک‬‫ی‬‫ک‬‫ێ‬‫ک‬‫ک‬‫ە‬ ‫گرنگ‬‫ی‬‫ە‬‫کى‬‫ز‬‫ۆ‬‫رى‬‫پ‬‫ێ‬،‫بدات‬‫چونک‬‫ە‬‫ب‬‫ە‬‫ش‬‫ی‬‫و‬‫ەیە‬‫کى‬‫ت‬ ‫و‬ ‫خراپبوون‬ ‫گشتى‬‫ێ‬‫کچوونى‬ ‫مندا‬‫ڵ‬‫ه‬‫ۆ‬‫کار‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫ى‬‫ک‬‫ە‬‫مت‬‫ە‬‫رخ‬‫ە‬‫مى‬‫خ‬ ‫و‬‫ە‬‫مساردى‬‫دا‬‫ی‬‫ک‬‫باوکان‬‫ە‬. ‫پ‬‫ێ‬‫ش‬‫ە‬‫وا‬‫الق‬ ‫إبن‬‫ی‬‫م‬‫د‬‫ە‬‫ف‬‫ە‬‫رمو‬‫ێ‬‫ت‬:(‫فمن‬‫سدى‬ ‫وتركه‬ ‫ينفعه‬ ‫ما‬ ‫ولده‬ ‫تعليم‬ ‫أهمل‬ ‫هلم‬ ‫وإهماهلم‬ ‫اآلباء‬ ‫قبل‬ ‫من‬ ‫فسادهم‬ ‫جاء‬ ‫إمنا‬ ‫األوالد‬ ‫وأكثر‬ ‫اإلساءة‬ ‫غاية‬ ‫إليه‬ ‫أساء‬ ‫فقد‬ ‫وسننه‬ ‫الدين‬ ‫فرائض‬ ‫تعليمهم‬ ‫وترك‬.)(٢١) :‫واتە‬‫ه‬‫ە‬‫رک‬‫ە‬‫س‬‫ێ‬‫ک‬‫خ‬‫ە‬‫مساردب‬‫ێ‬‫ت‬‫ب‬‫ە‬‫رامب‬‫ە‬‫ر‬‫مندا‬‫ڵە‬‫ک‬‫ە‬‫ى‬‫ل‬‫ە‬‫ف‬‫ێ‬‫رکردنى‬‫شتان‬‫ێ‬‫ک‬‫ک‬‫ە‬ ‫پ‬ ‫سوودى‬‫ێ‬‫د‬‫ە‬‫گ‬‫ەیە‬،‫نن‬‫واز‬‫ی‬‫ل‬‫ێ‬‫به‬‫ێ‬‫ن‬‫ێ‬‫ت‬‫ب‬‫ە‬‫ب‬‫ێ‬‫پ‬ ‫گرنگى‬‫ێ‬،‫دانى‬‫ئ‬‫ە‬‫وا‬‫گ‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫تر‬‫ی‬‫ن‬ ‫خراپ‬‫ە‬‫ى‬‫ب‬‫ە‬‫رامب‬‫ە‬‫ر‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫مندا‬‫ڵە‬‫ى‬‫کردوو‬‫ە‬،‫ز‬‫ۆ‬‫رب‬‫ە‬‫ى‬‫ت‬‫ێ‬‫کچوون‬‫مندا‬ ‫خراپبوونى‬ ‫و‬‫ڵ‬ ‫ه‬‫ۆ‬‫کار‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫ى‬‫خ‬‫ە‬‫مساردى‬‫گو‬ ‫و‬‫ێ‬‫پ‬‫ێ‬‫ن‬‫ە‬‫دانى‬‫دا‬‫ی‬‫ک‬‫باوکان‬ ‫و‬‫ە‬،‫ک‬‫ە‬‫نا‬‫یە‬‫ن‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ئ‬‫ە‬‫رک‬‫و‬ ‫مافان‬‫ەی‬‫ان‬‫ف‬‫ێ‬‫ربک‬‫ە‬‫ن‬‫ک‬‫ە‬‫د‬‫ی‬‫ن‬‫کردوو‬ ‫واجبى‬‫ە‬‫ل‬‫ە‬‫س‬‫ە‬‫ر‬‫ی‬‫ان‬‫ی‬‫ان‬‫سوون‬‫ە‬‫ت‬‫ە‬ ‫ج‬‫ێ‬‫ب‬‫ە‬‫ج‬‫ێ‬‫کردن‬‫ی‬‫ان‬. ‫ئا‬‫ل‬‫ێ‬‫ر‬‫ە‬‫دا‬‫باس‬‫ێ‬‫کى‬‫د‬ ‫گرنگ‬‫ێ‬‫ت‬‫ە‬‫پ‬‫ێ‬‫ش‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫پ‬‫ێ‬‫و‬‫ی‬‫ست‬‫ە‬‫دا‬ ‫و‬ ‫باوک‬‫ی‬‫ک‬‫ئاگادار‬‫ی‬،‫بن‬ ‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ی‬‫ش‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ەیە‬‫ل‬ :‫ە‬‫گ‬‫ەڵ‬‫گرنگ‬‫ی‬‫دان‬‫و‬‫ڕە‬‫چاوکردنى‬‫ئ‬‫ە‬‫م‬‫بن‬‫ە‬‫ما‬‫و‬‫پا‬‫یە‬‫گ‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫و‬ ‫گرنگان‬‫ە‬،‫ل‬‫ە‬‫پ‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫رد‬‫ە‬‫کردنى‬‫مندا‬‫ڵە‬‫ک‬‫ە‬،‫ى‬‫ب‬ ‫پشت‬‫ە‬‫خواى‬‫گ‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫بب‬‫ە‬‫ست‬‫ێ‬‫و‬‫ە‬ ‫کار‬‫ە‬‫کانى‬‫بدات‬‫ە‬‫د‬‫ە‬‫ستى‬‫ئ‬‫ە‬،‫و‬‫ب‬‫ە‬‫ش‬‫ێ‬‫و‬‫ەیە‬‫ک‬‫د‬‫ڵ‬‫ى‬‫پ‬‫ەی‬‫و‬‫ە‬‫ست‬‫ن‬‫ە‬‫کات‬‫ب‬‫ە‬‫م‬ ‫ه‬‫ۆ‬‫کاران‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ب‬‫ە‬‫ت‬‫ە‬،‫نها‬‫ب‬‫ەڵ‬‫کو‬‫ب‬‫ە‬‫ت‬‫ە‬‫نها‬‫ب‬ ‫پشت‬‫ە‬‫خواى‬‫بب‬‫ە‬‫ست‬‫ێ‬‫ل‬‫ە‬‫باشبوونى‬ (21‫المودود‬ ‫تحفة‬ ):‫ژمارە‬ ‫(الپەڕەی‬ ‫المولود‬ ‫بأحكام‬1/229)
  • 28. 26 ‫مندا‬‫ڵە‬‫کان‬‫ی‬‫دا‬‫و‬‫ە‬‫ل‬ ‫داوا‬‫ە‬‫خواى‬‫گ‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫ب‬ ‫بکات‬‫ی‬‫انپار‬‫ێ‬‫ز‬‫ێ‬‫ت‬‫و‬‫ە‬‫ک‬‫چ‬‫ۆ‬‫ن‬‫ب‬‫ە‬‫ند‬‫ە‬ ‫باش‬‫ە‬‫کانى‬‫خ‬‫ۆ‬‫ى‬‫د‬‫ە‬‫پار‬‫ێ‬‫ز‬‫ێ‬‫ت‬. ‫پ‬‫ێ‬‫ش‬‫ە‬‫وا‬‫ع‬ ‫إبن‬‫ثی‬‫م‬‫ی‬‫ن‬‫د‬‫ە‬‫ف‬‫ە‬‫رمو‬‫ێ‬‫ت‬: ‫اهلل‬ ‫هدى‬ ‫إال‬ ‫توجيههم‬ ‫يف‬ ‫الشريعة‬ ‫سبيل‬ ‫وسلك‬ ,‫أوالده‬ ‫يف‬ ‫اهلل‬ ‫اتقى‬ ‫أحدا‬ ‫أن‬ ‫أظن‬ ‫(ال‬ .)‫أوالده‬ ‫وتعاىل‬ ‫سبحانه‬(٢٢) :‫واتە‬‫ک‬ ‫وانازانم‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫س‬‫ێ‬‫ک‬‫ل‬‫ە‬‫خواترس‬‫سنوورپار‬ ‫و‬‫ێ‬‫ز‬‫بێت‬‫ب‬‫ە‬‫رامب‬‫ە‬‫ر‬‫مندا‬‫ڵە‬‫کانى‬ ‫وە‬‫بن‬‫ە‬‫ماکانى‬‫د‬‫ی‬‫نى‬‫ئ‬‫ی‬‫سالم‬‫کردب‬‫ێ‬‫ت‬‫ە‬‫ڕێ‬‫ب‬‫ە‬‫ر‬‫ی‬،‫ان‬‫ئ‬‫ی‬‫ال‬‫گ‬ ‫خواى‬‫ە‬‫و‬‫ر‬‫ە‬‫ه‬‫ی‬‫دا‬‫یە‬‫تى‬ ‫مندا‬‫ڵە‬‫کانى‬‫داو‬‫ە‬. ‫داواکارم‬‫ل‬‫ە‬‫خواى‬‫گ‬‫ە‬‫ور‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫ی‬‫ارم‬‫ە‬‫ت‬‫ی‬‫د‬‫ە‬‫رى‬‫ه‬‫ە‬‫مووانب‬‫ێ‬‫ت‬‫ل‬‫ە‬‫پ‬‫ە‬‫رو‬‫ە‬‫رد‬‫ە‬‫کردن‬‫و‬ ‫ڕێ‬‫ن‬‫ی‬‫شاندانى‬‫مندا‬‫ڵە‬‫کانمان‬‫ب‬‫ە‬‫ش‬‫ێ‬‫و‬‫ەیە‬‫کى‬‫ڕ‬‫است‬‫دروست‬ ‫و‬‫وە‬‫ب‬‫ی‬‫انکات‬‫ە‬ ‫ک‬‫ە‬‫سان‬‫ێ‬‫کى‬‫پار‬ ‫و‬ ‫چاک‬ ‫و‬ ‫باش‬‫ێ‬‫زراو‬‫ی‬‫ان‬‫بکات‬‫ل‬‫ە‬‫ف‬‫ی‬‫تن‬‫ە‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ى‬‫ک‬‫ە‬‫د‬‫ی‬‫ار‬‫ە‬‫و‬‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫شى‬ ‫ک‬‫ە‬‫ناد‬‫ی‬‫ار‬‫ە‬،‫ک‬‫ە‬‫سان‬‫ێ‬‫ک‬‫ی‬‫ان‬‫ل‬‫ێ‬‫د‬‫ە‬‫ربچ‬‫ێ‬‫ت‬‫ک‬‫ە‬‫ه‬‫ە‬‫م‬‫خ‬‫ۆی‬‫ان‬‫ه‬‫ی‬‫دا‬‫یە‬‫ت‬‫دراوبن‬‫ه‬‫ە‬‫م‬ ‫ڕێ‬‫گ‬‫ە‬‫ى‬‫ڕ‬‫است‬‫ن‬‫ی‬‫شانى‬‫خ‬‫ەڵ‬‫کى‬‫تر‬‫ی‬‫ش‬‫بد‬‫ە‬،‫ن‬‫ن‬‫ە‬‫بن‬‫ە‬‫ک‬‫ە‬‫سان‬‫ێ‬‫ک‬‫ک‬‫ە‬‫خ‬‫ۆی‬‫ان‬‫گوم‬‫ڕ‬‫ا‬ ‫س‬ ‫و‬‫ە‬‫رل‬‫ێ‬‫ش‬‫ێ‬‫واون‬‫و‬‫س‬‫ە‬‫ر‬‫ل‬‫ە‬‫خ‬‫ەڵ‬‫کى‬‫تر‬‫ی‬‫ش‬‫بش‬‫ێ‬‫و‬‫ێ‬‫ن‬‫ن‬‫گوم‬ ‫و‬‫ڕ‬‫ا‬‫ی‬‫ان‬‫بک‬‫ە‬،‫ن‬‫ه‬‫ە‬‫ر‬ ‫ئ‬‫ە‬‫و‬‫ی‬‫ش‬‫ب‬‫ی‬‫س‬‫ە‬‫رو‬‫و‬‫ەاڵ‬‫مد‬‫ە‬‫ر‬‫ە‬‫و‬‫ە‬‫ى‬‫نزاکان‬‫ە‬.    ))‫و‬‫ص‬‫ىل‬‫نبي‬‫عىل‬‫اهلل‬‫نا‬‫م‬‫و‬‫آله‬‫وعىل‬،‫مد‬‫ص‬‫وسلم‬‫حبه‬)) (22( ‫الدرب‬ ‫على‬ ‫نور‬ ‫فتاوى‬ )2/24).