چەند پایەیەک لەپەروەردەکردنی منداڵ
- 2.
پێڕست
1........... پێشەکی...........................................1
2.......... بابەت دەستپێکی................................2
3.چاک و باش هاوسەرێکی هەڵبژاردنی.............٨
4.نزاکردن.....................................................٩
5.جوان ناوی هەڵبژاردنیبۆیان چاک و...........12
6.دادپەروەری...............................................13
7.بەسۆزی و نەرمی.....................................15
٨.ڕێنیشاندانیان و ئامۆژگاریکردن..................17
٩.باش و چاک هاوڕێی..................................21
10.باش پێشەنگێکی......................................23
- 3. 1
وصحبه آله وعلى اهلل رسول على والسالم والصالة هلل احلمد:بعد أما ،
رشيد جالل محسن .د
پێشنوێژمزگەوتی وتارخوێنی وصالحى مەال حسينیزڕگوێزی
سلێمانی زانکۆی لە شەریعە کۆلیژی مامۆستای
7/ األولى جمادی /143٩هـ
ئاین لەڕوانگەی منداڵیکە گەورەیە زۆر ئەمانەتێکی ئیسالمەوە پیرۆزی
بەشدارن لەچآکەیدا کە بەشێوەیەک ،بەخشیوە باوکی و بەدایک گەورە خوای
ئیسالمیە ئەرکێکی پەروەردەکردنیان بۆیە ،بەرپەرسیارن هەڵەیدا لە وو
صالح هۆکاری باوک و دایک ئەگەر مردن دوای بۆ نەبڕاوەیە پاداشتێکی
.بووبن بوونى
ی وە( نوسراوە بوارەدا لەم کە پڕسوودانەی و کورت کتێبە لەو ەکێکچەند
منداڵ پەروەردەکردنی لە پایەیەک( ی )عبدالمحسن بن د.عبدالرزاق شێخ
البدر عباد بنتیایدا کە ،مەدینە لەشاری ئیسالمی زانکۆی لە مامۆستا )ە
کەبەڕاستی ،باسکردووە منداڵی پەروەردەکردنی گرنگی خاڵێکدا لەچەندزۆر
.پوختە و گرنگە بەسوودو
بۆ کردووە بۆ جوانی وەرگێڕانێکی بداتەوە پاداشتی گەورە خوای وەرگێڕیش
چاکەکانی تەرازووی سەر بیخاتە گەورە خوای ،کوردی شیرینی زوبانی سەر
نوسەر.بۆیان سوودبەخشبێت و ئازیز خوێنەرانی پاشانیش و وەرگێڕ و
وبركاته اهلل ورمحة عليكم والسالم
- 5. 3
خیانهتیشمهکهله نئهمانهسپارده و تکه کانتانپێتاندهسپێردرێ،ت
لهکاتێکداکهئێوهدهزاننئهکاره وخ تانیانهته.
وەگ خواىەورەوەکچۆنئەمنیعمەتەگەورەیەىبە بەخشیوە،باوک و دایک
کەدەفەرموێت:ﭐﱡﲧﲨﲩﲪﲫﲬﲭﲮﲯﲰﲱﲲﲳﲴ
ﲵﲶﲷﲸﱠالشورى:٤٩
:واتەههخوایه بۆ رخاوهئاسمانه ندارێتیزه و کانهه ،ویدروستی بوێت رچی
دهبه ،کاتههرکهکه سبیهته وێتده کچ نهابهبه و خشێتههرکهکه س
بیهوێتده کوڕبهخشێت.
دە لەژێر ئەسپاردە بە کردوونى ئاوەهاشستماف و ئەرک چەندین وە ،یانداى
مندپێویست باوکان و لەسەردایکان اڵىک ،کردووەبووەتە ەتاقیکردنەوەو
بۆیان هەڵسەنگاندنبەرامبەر لەسەریانە ئەرکەى بەو هەڵسان ئەکەر ،
منداڵەکانیانشێو بەوازەیخواىگەورەفەرمانیپپاداشتى ئەوە ێکردوونزۆر
وکەم ئەگەر ،بااڵدەست خواى الى هەیە گەورەیانتەرخەمیبەرامبەر بووبن ش
منداڵەکانیانئەوەنەفسیخستوەتە خۆیانسزایەک بەردەمبەگوێرەى
کەمتەرخەمیەکەیانە.
خواىگەورەدەفەرموێ:ت
ﱡﭐﲪﲫﲬﲭﲮﲯﲰﲱﲲﲳﲴﲵ
ﲶﲷﲸﲹﲺﲻﲼﲽﲾﲿﳀﱠالتحريم:٦.
:واتەئهئه یکاسانه وکه یباوههێناوه ڕتانکه و خۆتانله بپارێزن سوکارتان
که ئاگرێكسووتهمهنیهکهخه یبه و ڵکیردهسه ،رپهئه رشتیاریدۆزه وو خ
ئاگرهجۆره ،فریشتهیهکه کندڵڕه زۆرنافه ،تیژن توندو و قناکه خوا رمانین
- 6. 4
لههیچکه شتێکدافههه و بدات پێ رمانیانفه رچیبدرێت پێ رمانێکیان
ئهده نجامیدهن.
ئەمئایەتەگەورەیە یاسایەکیلەواجبێتیئاو مندااڵن گالێبوونی
.بارودۆخیان بە گرنگیدان و پەروەردەکردنیان
کوڕی علی موسوڵمانان خەلیفەیطالب أبوبۆ ئایەتەمان ئەم واتای
دە ڕووندەکاتەوەوڵێت:.)ُمهُوبِّوأد ،ِّموهم(عل(١)
:واتەو فێریانبکەنبکەن پەروەردەیان.
لەسەر جەختکردنەوەمندااڵن پەروەردەی بەرپرسیاریەتیلەفەرمودەى
صحیحداخواوە پێغەمبەری لە هاتووەوەڕوونیشیکردوەتەوەکە
پەروەردەکردنف وێرکردنىمنداڵکارێکىحەتمیەه وەردەبێتبکرێت
لەالیەندایکانباوکان وەوە،دەفەرموێت کە:
كلُلكَو ،ٍعَار ْمكُكَسم ْمئولرعي ْنَعِتاإلمام ،ِهَاعرّيِعَر ْنَع ُولئْسَم َوُهَوّجلرَالو ،ِهتٍعَاريف
ِهلْهَأع ٌلُوئْسَم َوُهَو ،رعيته نْأةرَمْلَاو ،يف ٌةَيِعَارِتْيَبَو ِهاجزوٌةُولئْسَمِهاتِيعَر ْنَعَو ،ِمداخلا
يف ٍعَارُولئْسَم َو ِهِدَِّيس ِلَامّتهيَعر ْنَعأ ،الُلكُكُلكَو ،ٍعَار ْمُكِيتعَر ْنَع ْئولسَم ْمِه).(٢)
:واتەلەوەى بەرپسیاریشن و شوانن هەمووتانلەدەستتان ژێردایەپێشەوا ،ى
موسوڵمانانلەماڵى شوانە پیاو ،ژێردەستى خەڵکەى لەو بەرپرسیارە و شوانە
خۆیدالەماڵى شوانە ئافرەتیش ،لەژێردەستیدایە لەوەى بەرپرسیشە و
خۆیدا هاوسەریشوانە خزمەتکاریش ،لەژێردەستیدایە کە لەوەى بەرپرسە و
خاوەنەکەیدا لەمالى،ژێردەستى لەوەى بەرپرسیشە ووەئا!!گاداربنهەمووتان
ژێردەستتان لەوەى بەرپرسیشن و شوانندایە.
(1)( للطبري )القرآن تأويل في البيان (جامع23/103.)
(2)(صحيح( :رقم )البخاري5188( :رقم )مسلم (صحيح و ،)1829.)
- 7. 5
( :کەدەفەرموێتبەرپرسیارەپرسیارى بیرهێنانەوەى ئەوە ،)گەورەیە خوای
دەربارەیئەبەندە کاتێک راسپاردانە مگەورەدا خوای لەبەردەمڕاوەستاوە،
هەند بەڵکوێکدە زانایان لەڵێن( :دەکات منداڵ لەباوکى پرسیار گەورە خواى
نەوەکەیەوە لەبارەى،بکات کوڕەکەى لە پرسیار ئەوەى پیش دواییدا لەڕۆژی
هەروەک چونکە ،باوکیەوە لەبارەىخ کوڕی بەسەر هەیە مافی باوک چۆنۆیەوە
هەیە مافی کوڕیش ئەوابەسەرباوکیەوە).(٣)
عمر إبندەڵێت:
مس فإنك ،إبنك ِّبدأ،ِكدَلَو عن ؤولماذاَهتَّبأدَّعل وماذاِّهبر عن مسؤول وإنه ،مته
)لك ِهتَيِعوطوا.(٤)
:واتە(چۆن ،قیامەت لەڕۆژی لێى بەرپرسیاریت چونکە پەروەردەبکە منداڵەکەت
پفێرکرد؟ چیت کرد؟ ەروەردەتهەروەکچۆنلە بەرپرسیارە ئەویشکە وەی
چەند تاباشبکردو گوێڕایەڵى و لەگەڵت ووەو.)یت
چۆن هەروەک گەورە خواىکە مندااڵن بە کردوە فەرمانیلەگەڵ باشبن
باوکانیانپیویست ویکردووەدەفەرموێت کە بەوەی چاکەکاربن کە لەسەریان:
ﭐﱡﱎﱏﱐﱑﱒﱠالعنكبوت:٨
:واتە(ئێمهفهرمانمانداوهبهئادهکه میزادچاکڕهله فتاربێتگهو دایک ڵ
)باوکیدا.
(3القيم إلبن )المولود بأحكام المودود )(تحفة(ص229)
(4( :رقم )للبيهقي الكبرى (السنن )5301)
- 8. 6
بەهەمانشێوەبە فەرمانیباوکانکردووەمنداڵە لەگەڵ باشبن کە،کانیان
پەروەردبکەن ەیانوڕفێربکەن ەوشتجوانیانهەروەک ،چۆنگەورە خواى
دەفەرموێت:ﭐﱡﲃﲄﲅﲆﱠﭐﭐالنساء:11
:واتەده ڕێنموویتان خوافه و کاتده پێ رمانتانده داربارهنه یوهکانتان.
محمد پێغەمبەرەکەشماند کە پێداوین هەواڵىباوک و ایک
یەکجار کاریگەرییەکىگەورەیانلە هەیە،منداڵەکانیان پەروەردەکردنى
لە جگە منداڵەکانیان دینی باوەڕو لەسەرڕهاڵسوکەوتیشیان و ەوشتبۆیە ،
:دەفەرموێت(ّلكٍدمولويُدولعلىِطفالرةف ،أبواُي ه،ِدانهوهأوُيَصن،رانهأوُي،ِسانهجَم
كَمثَبال لهيمةالب ِجتُنتهيمةُرىت هل ،فيهاجدعاء؟).(5)
لەدای تازە هەموودەب کەلەدایک بوویەک کێفی لەسەرطرپاکى ەتى
یان جولەکە دەیکەنە باوکى و دایک پاشان ،دەبێت لەدایک ئیسالمەتىگاور
،)(ئاگرپەرست مەجوسى یان،دەبێت بێچوویەکى کە ئاژەڵێک نموونەى وەک
.)بڕاوە؟ (لوتى تێدایە ناتەواویەکى هیچ ئایا
ئاژەڵ چونکە ،هەستپێکراوە و ڕوون ئیجگار ئەمەنموونەیەکىبینراوە و باوو وا
سەالمە و ساغ بێچووى کەناتەواو لەهەموو دوور دەبێت تىکەموکو و یڕییەک،
نەنە بڕاوە لوتىدەستى،نەگوێى،نەئەگەر شتانە لەم هەریەک ،قاچى
ڕووبداتئەبەهۆی واشوانەکە یان خاوەنەکەییەوەیە،جابەهۆى
یان بێت پشتگوێخستنیوای خۆى ڕاستەخۆلێکردبێت.
بەهەمانشێوەشمنداڵفی لەسەر ئەویش ،طل ئیسالم پاکى رەتىەدایک
کاتێک ،دەبێتفێریو درۆوفێڵگەند وەخ شتى و الدان و ڵىراپیتری
جگەلەوانەشهۆکارەکەى ئەوا ،بووفی دەرەوەی بۆ دەگەڕێتەوەطرەت،یا
(5( :رقم )البخاري (صحيح )5188( :رقم )مسلم (صحيح و ،)1829.)
- 9. 7
پەروەردەکردنەوەیە خراپی بەهۆیکەمتەرخەمن دایکى و باوک یان
لەپەروەردەکردنیداخراپ هاوڕێى جا لەسەرە دەرەکى کاریگەریەکى یاخود ،
هەرشت یان بێتفی تیکچوونى هۆکارى بوبێتە کە ێکط.رەتى
لەبەر منیشخوا ئەسپاردەیەى ئەم گەورەیی و گرنگىیگەورەلێباسى رەدا
ئەو گرنگترینپایانەپێبدات گرنگی باوکێک هەموو لەسەر پێویستە کە دەکەم
ئام و مەبەست ئەم هەتاوەکودەستەبەربکات پیروزە و انجەگەورە.
- 10. 8
و باش هاوسەرێکى هەڵبژاردنىچاک
هەڵبژاردنى منداڵ لەپەروەردەکردنى بنەماکان لەیەکەمین بێگومان
گەورە خواى هێشتا تۆ کە لەکاتێکدایە ئەمەش ،چاکە و باش هاوسەرێکى
هاوسەر هەوڵبدەیت کە لەسەرت پیویستە بۆیە ،نەبەخشیوە پێت منداڵىێکى
وا ئەگەر چونکە ،هەڵبژێری لەخواترس و چاکەکار و بەدین دەستگرتووتکرد
یارمەتیدەرت دەبێتە دواییبەباشى ،نەوەکانتدا پەروەردەکردنى لە
دەکات پەروەردەیان،باش پێگەیاندنێکی بە پێیاندەگەیەنێت وئەگەر
ئ لەپەروەردەکردنیاندا نەبێت یارمەتیدەریشزیان و زەرەر نابێتە هەرگیز ەوە
.خوڕوشتیان و لەدین بۆیان
خوامان پێغەمبەرى هەربۆیەهانىئافرەت هەڵبژاردنى بۆ داوینێک
دەفەرموێت ،دینە خاوەنى کە:(ملاهلا :َعبألر املرأة تنكحِلوَسحِلو ،بهاِلجماِنولدي هاها
ِّالد بذات فاظفرَبتر ينَي ت)داك.(6)
واتەلەبەر ،دەخوازرێت هۆکار چوار لەبەر ئافرەت :سامانەکەی و ماڵ،یان
ڕەچەڵەکی و ناوبانگ،یاجوانیەکەی،یاندینەکەی،خاوەن هەوڵبدە تۆ
دەست دینەکەیانئەو بخە خۆتکات.)دەستکەوتووە خێرت
(6( :ژمارە )البخاري (صحيح )5090ژمارە )مسلم (صحيح و )(1466)
- 11. 9
نزاکردن
گرنگترین لە تر یەکێکىپایەکانبۆ نزاکردنەمنداڵ،ئەنزایەش مپێش
لەدایکبونیش دواى و لەدایکبووندەگرێتەوەداوا و دەکەن نزا باوک دایک ،
و باش نەوەیەکى کە دەکەن گەورە لەخواىچدواى ،ببەخشێت پێ اکیان
و بدات هیدایەتیان گەورە کەخواى دەکەن بۆ نزایان و دوعا لەدایکبونیشیان
کەسانێکى ببنە تاوەکو ئاسانبکات بۆ ڕاستیان ڕێگەىدامەزراو چاکەکاروو
لەسەر جێگیرئ ،دینەکەیانەمەششوێنکەوتنیپێغەمبەرانخوایە ی،
خواى هەورەکوإبراهیم هەواڵى گەورەدەدات پێ مانلەوەی
فەرمویەتی کردوەو نزای کە:ﱡﭐﲾﲿﳀﳁﳂﳃﱠالصافات:1٠٠
واتە:پهروهنه ردگاراوهیهببه پێ پاکم و چاک کیخشهبەهەمانشێوە وە ،)
:دەفەرموێتﱡﭐﲱﲲﲳﲴﲵﲶﲷﲸﲹﲺﲻﱠإبراهيم:٤٠
:واتەپهروهنه و خۆم ،ردگاراوهبگێڕه کانملهکه وسانهکه یئهنجامدهنوێژ ری
به بینپه ،چاکیروهبکه گیرا نزام دوعاو ،ردگارا.
زەکەریا پێغەمبەر هەمانشێوەش بەدەفەرموێت:ﭐﱡﭐﱁﱂ
ﱃﱄﱅﱆﱇﱈﱉﱊﱋﱌﱍﱎﱏﱐﱑﱒﱠعمران آل:٣٨
:واتەله ئاوشوێنه و کاتزه ،داکهپه بۆ نزای و هانا ریاروهبه لێ ردگاریرز
بۆوهپه :وتی وروهنه ردگاراوهببه پێ پاکم و چاک یخشهبه ،بیسه تۆ ڕاستیری
نزایت و دوعا.
- 12. 10
ستا گەورە خواى کە بەندانەى ئەو لەنزاى وە،دەکات یشیاندە کە ئەوەیەڵێن:
ﭐﱡﭐﲓﲔﲕﲖﲗﲘﲙﲚﲛﲜﲝﲞ
ﲟﲠﱠالفرقان:٧٤
:واتەگەورە خوای بەندەکانیئهوانهکه شندهپه :ڵێنروهله ردگاراهاوسهران
نه ووهکه کانمانببه پێ سانێکمانببنه که خشهمایهدیده ڕووناکی یو مان
که بمان و دڵمان شادمانیبهپێشهخواناسا و پارێزکاران بۆ وا.ن
ڕێزلێنانى و بەخشش لە وەبۆ باوک و دایک نزاى کە گەورەشە خواى
نز لە گەورەوە خواى لەالیەن منداڵەکانیانڕەتناکرێتەوە و وەاڵمدراوەکانە ا.
لەپێغەمبەرمانەوە:کەدەفەرموێت بووە جێگیر(ثالثدعوات
مسالشك تجاباتفيدع :هنوةودعو ،الوالدةدع و ِرفُساملاوةَملاظلوم.)(7)
:واتەوەاڵ کە هەن نزا سێهیچ و مدراوەنوەاڵمدانەوەیان لە نییە گومانێک:
بۆ دایک و باوک نزاىمنداڵستەملێکراو نزاى ،گەشتیار نزاى ،.
گرن شتێکى هەروەهاگپێویستە لێرەدا کەئاگاداربینلێیکە ئەوەیەپێویستە :
دایک لەسەرباوک وبگرن دوور بە خۆیانلەدوعایشەڕلەمنداڵەکانیان،
لە بەتایبەتیشوکاتانەلە پەلەنەکەن ،توڕەن کە دادوعاكردنچونکە ،لێیان
دەبێت گیرا نزاکانیان دواییوهەرخۆشسە ئاهى یانحەسرەتى و خت
دەکێشن بۆ پەشیمانى.!!
پێغەمبەر بێگومانمانلەمنداڵ لە خراپ نزایئاگادارماندەکاتەوە
دەفەرموێت و:على َدعوات (الأنفسكعلى َدعوات وال ،مأُكوالدعلى َدعوات وال ،م
أموالك،مساعة تعاىل ِهللا من ُواقُوافت اليسألفيع هاطاءفيستجيُبلكم.)(٨)
واتە:ل نزاەخۆتانمەکە،نل نزاەمنداڵەکانیشتانمەکە،نم نزاشەکەنلە
ماڵتاو ،سامانتان وەکوبەرئەوکاتەنەکەوێتکەگ خواىەورەت دوعاىێدا
(7)(ال لە داود ئەبوسنن)،لە ترمذي(الجامع)( بەژمارە1905فەرمودەکەی لە )(هريرة أبو)ئەلبان شێخی ،یش
( بەژمارە )(الصحيحة لە داناوە بەڕاستی596.)
(8( ژمارە )مسلم (صحيح )3009)
- 13. 11
گیرادە،کاتئەگەرئەوا کەوت ئەوکاتە بەرنزاکەتانگیرادەبێت.
هەروەهاگ خواىەورەشدەفەرموێت:
ﱡﭐﱪﱫﱬﱭﱮﱯﱰﱱﱲﱳﱠالإسراء:11
واتە:ئینسان(کاتێكتهنگهده تاوبێتنزا دوعاو )یشهڕدههه ،کاتروهچ كۆن
لهکاتیئاسایدادوعایخێردهئ ،کاتینسانههمیشهوبهردهبه وامپهلهو
ههڵهشهیه.
هەروەها وەقتادەدەفەرموێت:
(يد،ماله على عوافيلعنولو ،وولده مالهإألهلك له اهلل ستجاب.)ُه(٩)
واتە:نزادەکاتلەماڵەکە،ىنەفرەتدەکاتلەماڵمندا وڵ،ىئەگەرخواى
گەورەگیراىئ بکاتەمکەسەتیادەچێت.
زاناىپایەبەرزشێخنا بن عبدالرحمنصرالسعدیدەڵێت:(وهذمن ا
اإل جهلَجلتهعو نسانحيثيدعوعلىنفسهوأوالدهَضَغال عند بالشر وماله،بويبادر
بذالكالدعاءكماُيبادرُعاءدباليفاخلري.)(١٠)
واتە:ئائەوەلەنەزانىوپەلەپڕوسکێىمرۆڤەوەیەکاتێککەتوڕەیەو
تەنگەتاوە،ش دوعاى و نزاەڕلەخۆىما وڵمندا وڵىدە،کاتدەستپێشخەرى
لەمجۆرەنزایەدابەهەمانشێوەىدەستپێشخەریەتىلەخ نزاىیردا.
(9( للطبري )القرآن تأويل في البيان (جامع )14/513)
(10المنان الكريم ((تيسر )):(الپەڕە454)
- 14. 12
نا هەڵبژاردنىویجوانبۆیان چاک و
لەوهۆکارانەىکەیارمەتیدەرنلەپەروەردەکردنێکىباشىمندااڵ،ن
هەڵبژاردنیناوێکىجوان و باشەلەالیەندایکباوکان وەوەکەببێتەهۆکاری
بەستنەوەىمنداڵەکەبەگوێڕایەڵىپ خواىەروە،ردگارناوەکانىوەک:
(عبدالله،محمد ،عبدالرحمن ،صالح)هاوش وێوەىئەمناوەباشانە،کە
بە و چاکەکاریدەخەنەوە بیر گەورەی خوای ندایەتیوکاریگەریەکجار یەکی
زۆریهەیە،وەکوووتراویشەه ( :ەرکەسەوبەشێکخوڕەوشتىبەپێىناوەکەى
تێدایە.)
لەڕاستدا فەرموودەیەکیپێغەمبەرىخوادەفەرموێت:
(إنأَبحأمسائكم:اهلل إىل.)عبدالرمحن و عبداهلل(١١)
واتە:خۆشترینناوبەالىپەروەردگارەوە:)عبدالرحمن و (عبدالله.ن
وەزۆرشتیکىئاساییگونجاو ویشەکەدا و باوکیکناو واتاىەکەبۆ
منداڵەکانیانڕبک وونەنەوە،بۆچیشئەوناوەخۆشەویستەالیپەروەردگار.
بۆنموونەئ :ەگەر)(عبدالله ناوىیە،پێىدەڵێیت:تۆبەندەىگ خواىەورەی،ت
ئەوخوادایەىکەدکردو روستىیته وێنایتیەئ ،بوونەوهەمووڕۆزییەی
بەسەرتداڕشتووە،ئەمەل واتێدەکاتکەکەسێکىسوپاسگوزارگو وێڕایەڵبیت
بۆگەورە خوای،یانو هاوێنەىئەمقسانەش.
(11( :بەژمارە )مسلم (صحيح )2132)
- 15. 13
دادپەروەری
لەهەرەپایەگرنگگ وەورەکانلەپەروەردەکردنىمندااڵندادپەروەریە
لەنێوانیانداودوورکەوتنەوەیەلەزوڵمست وەمپ وێنەدانىمافی،انچونکە
بێگومانئەگەردادپ باوکەروەرنەبێتلەنێوانمنداڵەکانیئەوادەبێتە
هۆکارێکبۆدروستکردنىڕقک وینەودووژمنایەتىح وەسودىلەنێوانیاندا،
بەاڵمئەگەربەردەوامل سوربووەسەردادپەروەرىلەنێوانیانئەوادەبێتە
هۆکارێکیگەورەبۆخۆشەویستنچاک وبوونیانبەرامبەرباوکیان.
هەروەکویدا )البخاری (صحیح لە هاتووەلە(نوکو عمانىڕىبشیر)ەوە
دایکى ،دەداتێ زەویەکى کەباوکىنوعمانپێغەمبەرى کە کرد لەباوکى داواى
خواخواش پێغەمبەرى ،بکاتەوە ئاگادار لەمەبە
ن باوکىوفەرموو عمانی:تریشت کوڕەکانى ئایابەهەمانشێوەزەویەى ئەم ى
نوعمانتپێداون؟،ن باوکىونەخێر :فەرمووی عمان،خوا پێغەمبەرى
:فەرمووىبترس گەورە لەخواى،ەبک دادپەروەریلەنێوان ەن
منداڵەکانتان.(١٢)
خوا پێغەمبەرى ،تردا گێڕانەوەیەکى لە:فەرموویمنپشتگیری
لەنا ستەم و زوڵمکەم.(١٣)
(12( :بەژمارە )البخاري (صحيح )2587)
(13( :بەژمارە )البخاري (صحيح )2650( :ژمارە بە )مسلم (صحيح و ، )1623)
- 16. 14
رسول کە هاتووە (مسلم)یشدا پێشەوا لەگێڕانەوەکەىالله
( :پیاوە بەو فەرموویەتیپێت ئایاخۆشنییلەچاکە هەموویان کە ەیانبەرامبەر
تۆ بەوەکویەکوابن؟ن باوکی ،)وفەرمووی عمان( :،نا بۆ)حەزدەکەم،
خوا پێغەمبەرىفەرمووی( :وامەکە کەواتە.)(١٤)
،منداڵەکانیان لەنێوان نادادپەروەرى و ستەم لە باوکانە ئاگادارکردنەوەى ئەمە
ئەوەشڕکە ووندەکاتەوەتۆوی چاندنی و دادپەروەری نا بۆ هۆکارێک دەبێتە
و پەیوەندی پچڕانی و لەگەڵیان خراپبوون و باوک و دایک مافی پێشێلکردنی
دروستبو و لێکدابڕانکێشە ونیمنداڵەکا لەنێوان.ن
(14)(مسلم صحيح)( :بەژمارە1623)
- 17. 15
بەسۆزى و نەرمى
یەکێکىل ترەپایەکانیپەروەردەکردنىمندااڵننەرمىب وەسۆزبوونەو
مامەڵەکردنهلەگەڵیانبسۆزەوە بە و چاکی ەل ،ەهەمانکاتیشدادەبێتخۆ
بەدووربگرینلەتو و توندى و وشکىڕەییبەرامبەریان:(بێگوماننەرمى
لەهەرشێکدائ بووەوەد جوانىە،کاتهەرشتێکیشنەرمىلێدەرهێنرائەوا
ناشیریندەبێت.)(١5)
ئەمبەسۆزو ینەرمونیانییەپێویستەدەستپێبکرێتلەهەر منداڵدا گەڵ
تەمەنیاندا لەگەڵ بەردەوامبێت و پێگەیشتنیانەوە و منداڵی لەسەرەتای،چونکە
هەرئائەمەیەمنداڵلەباوکدا ویکىنزیکدەکاتەوەووادەکاتدایکباوکى و
خۆشبوێ،تلەگەڵئەمنزیکىخ وۆشەویستییەدایک و باوکدەتواننڕێگەى
خێروچاکیان بدەن منداڵ پێشانی ەئامۆژگارىبکو ەنئەوانیشبەقسەیان
بکەنگو وێڕایەڵىوتەکانیانبنوەریانبگرن و ببیستن قسەکانیان و.
هەرلەسەرڕوونکردنەوەىئەمپایەیەچەندەهافەرموودەمانهەیەلە
پێغەمبەرىخواوە،لەوانە:
أب عنالنيب أن )عنه اهلل (رضي هريرة ياهلل (رضي علي ابن احلسن َّلبق
الولد من عشرة لي إن ( :فقال ،عنده )عنه اهلل (رضي جالس حابس بن واألقرع ، )عنهما
رسو إليه فنظر ،)أحدا منهم َّلتماقباهلل لاليرحم (من :وقال)اليرحم).(١6)
(15)(مسلم صحيح)( بەژمارە2594)
(16)(صحيح)البخاري( بەژمارە5997)( و ،مسلم صحيح)( بەژمارە2594).
- 18. 16
واتە:لە(ابوهریرە)ەوەدەگێڕێتەوەکەپێغەمبەرىخوا
کو حسن ماچىڕىعلیکردووەو(ئەقرەعکو ىڕیحابس)یشلەو
مەجلیسەدابووەووتوویەتیمن ( :خاوەنی10کوڕمیەکێکیانم هیچ ،تائێستا
ن ماچەکردووەپ ،)ێغەمبەرىخواسەیرێکىف کردوەرمووى:
(هەرکەسخاوەنیسۆزوبەزەیینەبێتئەوابەزەیی و سۆز لە دەبێت بێبەش
گ خواىەورە.)
عنعائشة:قالتجاءالنيب إىل أعرابيفما الصبيان تقبلون فقال
النيب فقال نقبلهم:الرمحة قلبك من اهلل نزع أن لك (أوأملك).(١7)
واتە:لەدایکىئیماندارانیشەوەعائیشەدەفەرموێت:کەسێکى
دەشتەکىهاتەپ الىێغەمبەرىخواووتى و:ئایائێوەمنداڵماچ
دەکەنئ ؟؟ێمەماچیانناکەینپ ،ێغەمبەرىخواپێىفەرموو:
(کەوایەتازەمنناتوانمڕەحمەتب وەزەییگ خواىەورەبخەمەوەدڵتپاش
ئەوەىگ خواىەورەلەدڵتىدەرهێناوە.
(17)(صحيح)البخاري( بەژمارە5998).
- 19. 17
رێنیشاندانیان و ئامۆژگاریکردن
هەروەوەهایەکێکىل ترەپایەکانلەپەروەردەکردنىمنداڵئامۆژگاریکردنى
بەردەواموڕێنیشاندانیانە،بەتایبەتىبۆگرنگەکان کارەوخوڕەوشتە
جوانەکان،و دین باوەڕی بیرو فێری کە دەبێت بەوە ئەوەشپایەکانی و واجبات
کە فرمانانەی ئەو هەموو و ئیسالملەببن هاتوون ئیسالمدا.
گ تاوانە لە ئاگادارکردنەوەیان بە سەرزەنشتکردنیان و ئامۆژگاریکردنەورەکان
دەستپێبکات ئەنجامەکەی و،ه پاشانەمووئەوشتانەىتریشکەو خراپن
ئاینىئیسالمیشفەرمانىکردووەبەنەکردنیان.
وەو ئامۆژگاریکردن لە هەبێت پشکیان گەورەترین پێویستە کارانە ئەم
.منداڵدا ڕێنیشاندانی
دوائەمانەپێویستەدایکباوک وئاوڕبدەنەوەباشبوونی بۆ کە تر کارانەی لەو
.لەمانەش جگە و بەرگ و جل و خواردن وەکو ،دونیادا لە پێویستە منداڵەکانیان
لەیەکێکلەئامۆژگاریەگەورەب وەسودەکانکەبەڕاستىجێىخۆىگرتووە،
ئەوەیەکەگ خواىەورەکردوو باسىەلەقورئاندا،ئەویشئامۆژگارى(لوقمانى
حکیم)ەبۆکوڕەکەیلە(سورة،)لقمانکەدەستپێدەکاتبەیەکتاپەرستى
گ خواىەورە،ف پاشانەرمانکردنبەباشبوونلەگەڵدایکپاشان ،باوک و
د ئاگادارىەکاتەوە،کوڕىشیرینمگ خواىەورەئاگل اىەهەمووو کار
کردەوەیەکتهەیە،ئەمەشلێرەدائاماژەیەبۆئەوەىکەهەستکردن
بەچاودێرىخواییپێویستەلەهەمووکرد کاروەوە،کانتداد هانى پاشانەدات
- 20. 18
لەسەرنوێژکردنکەگەورەترینکردارێکەبەالشەئەنجامدەدرێ،تب پاشانە
ئاگادارکردن و باسکردنەوەىکوڕەکەىبەکۆمەڵێکخوڕەوشتوکاریبەرز،
کۆتاییبەئامۆژگاریەکەىدێنێ،تگ خواىەورەدەفەرموێت:
ﭐﱡﱖﱗﱘﱙﱚﱛﱜﱝﱞﱟﱠﱡﱢﱣﱤﱥﱦ
ﱧﱨﱩﱪﱫﱬﱭﱮﱯﱰﱱﱲﱳﱴﱵ
ﱶﱷﱸﱹﱺﱻﱼﱽﱾﱿﲀﲁﲂﲃﲄﲅﲆ
ﲇﲈﲉﲊﲋﲌﲍﲎﲏﲐﲑﲒﲓﲔﲕﲖ
ﲗﲘﲙﲚﲛﲜﲝﲞﲟﲠﲡﲢﲣﲤﲥﲦﲧﲨ
ﲩﲪﲫﲬﲭﲮﲯﲰﲱﲲﲳﲴﲵﲶﲷﲸﲹ
ﲺﲻﲼﲽﲾﲿﳀﳁﳂﳃﳄﳅﳆﳇﳈﳉﳊﳋﳌﳍ
ﳎﳏﳐﳑﳒﳓﳔﳕﳖﳗﳘﳙﳚﳛﳜﳝﳞﳟﳠ
ﳡﳢﳣﳤﱠلقمان:1٢-1٩
پێغەمبەرانپ ویاوچاکانیشهەرئائەمڕێوشوێنەیانگرتوەتەبەر،هەروەک
لەمئامۆژگاریەىلوب قمانۆکوڕەکەیداپ خواى ،کرد باسمانەرورەدگاریش
لەبارەىپێغەمبەرإبراهیمویعقوبدەفەرموێت:
ﱡﭐﲖﲗﲘﲙﲚﲛﲜﲝﲞﲟﲠﲡﲢﲣ
ﲤﲥﲦﲧﲨﲩﲪﲫﲬﲭﲮﲯﲰﲱﲲﲳ
ﲴﲵﲶﲷﲸﲹﲺﲻﲼﲽﲾﲿﳀﳁ
ﳂﳃﱠالبقرة:1٣٢-1٣٣
- 21. 19
واتە:ئ جایبراهیمویهعقوبئهوه مسێتهیانب کردۆکوڕهکانو
نهوهکانی،ان(ههریهکلهفه وانرموویهتی:)ڕۆڵهکانم؛بهڕاستیهه خوائه رم
ئاینهیبۆئێوهبڕیارداوهوههڵیبژاردووهئ ،یترئێوهشههوڵبدهبه ن
موسوڵمانینهبێتمههه دوا (تا مرنناسهتانپهیڕهویبکه.)ن
ئایائێوه(ئهیجوولهکهگاوران وێککهباوهڕبهناکه محمدخ و نۆشتان
بهشوێنکهوتهیئیبراهیمویهعقوبدهئاماده )زاننیسهرهمهرگییهعقوب
ئه بوون؟کاته ویبهکوڕهکانیدوا :وتیمردنیچ منیدهپههه !رستن؟موو
وتیانخوا :یتۆباپ باوو ویرانتدهپهرستین،کهئیبراهیمئ ویسماعیلو
ئی،سحاقنخوایهکیته و تاکنهایهوئێمهههته مووسلیمفه ورمانبهرداری
ئهوین.
هەرورەهاگ خواىەورەلەئایەتێکىستا تردایشىپێغەمبەرإسماعیل
دەکاتبەهۆکارىئەوەىکەفەب رمانىەخێزانک وەسو
کارەکەىکرووەنو تاێژز وەکاتئەنجامبدەن:
ﱡﭐﱞﱟﱠﱡﱢﱣﱤﱥﱦﱧﱠمريم:٥٥
هەروەهائەوە،هەرپ خواىەروەردگارەکەفەرمانبەپێغەمبەرمانمحمد
دەکاتکەپارێزگاربێتلەنو کردنىێژەفەرزەکانل وەکاتىخوێدا
ئەنجامیانه ،بداتەروەهافەرمانیشب بکاتەخێزانک وەسوکارەکەىبب وێتە
هاندەرێکیشبۆیانئ تاەنجامیبدە،نخواىگەورەدەفەرموێت:
ﭐﱡﲠﲡﲢﲣﲤﲥﲦﲧﲨﲩﲪﲫﲬﲭﲮﲯﱠطه:1٣٢
:واتەئهپێغه یمبهرفهبده رمانبهههتاکه مووتا ،خێزانت کانی
نوێژهکهبه یانئه چاکیبده نجامنبه وردهکۆڵنه و وامدهخۆڕاگربه و رلهسه،ری
ئێمهبێگومانله ڕۆزی و ڕزق داوایناکه تۆبه ،ینئێمه ڵکوبه ڕۆزی و ڕزقتۆ
دهبهسه ،خشینرههه چاک نجامیدینداریه و خواناسی بۆ ر.
- 23. 21
باش و چاک هاوڕێى
بێگومانپەیوەستبوونىمنداڵلەڕووىهاوڕێیەتىه وەمنشینییەوەیەکێکە
لەگەورەترینپایەکانکەپێویستەلەپەرورەدەکردنیانداڕەچاوبکرێ،تچونکە
بێگومانهاوڕێڕاکێشەرە،بەوواتایەىپەلکێشتدەکاتبۆئەوخووانەىکە
خۆىهەیە،تىگومانیشلەوەدانییەکەهەرکاریگەردەبێتپێى.
پێغەمبەرماننمونەیەکمانبۆدێنێتەوەتابۆمانڕوونبکاتەوەکە
هاوڕێه وەمنشینچەندکاریگەرنلەسەریەکترىل جاەخێردابێتیانلەشەڕ،
دەفەرموێت:ِكْسِمْلا ِلِمَاحَك ِءّوسال ِسِيلَجلوا ِحلَّاالص ِسِيلَجلا ُلَثَم(ُلِمَاحَف ،ِريكْلا ِخِفَانَو
ِريِكال ُخِفَانَو ،ًةَبَِّيط ًاحيِر ُهْنِم َدِجَت ْنَأ َّامِإَو ،ُهْنِم َعَاتْبَت ْنأ َّامِإَو ،َكَيِذْحُي ْنأ َّاإم :ِكْسِمْلاَّاِمإ
.)ًةَثِيبَخ ًاحيِر َدِجَت ْنَأ َّامِإَو ،َكَبَايِث َقِرْحُي ْنَأ(١٨)
واتە:نموونەىهاوەڵىهاو و باشەڵىو خراپەکنمونەىدووکەسک وانە
یەکێکیانبۆنفرۆشەوئەوىدیشئاسنگە،ربۆنفرۆشەکەیائەوەیەبۆنێکى
ل خوشتێدە،داتیاخۆتلێىدەکڕی،تیاهەرهیچنەبێتبۆنێکىخۆشى
لێدێته وەستبەئارامىدەکە،ىئاسنگەرەکەشکەهەرخەریکىپریشکى
ئاگرهاویشتنە،یائەوەیەجلەکانتدەسوتێنێتیانبۆنێکىناخۆشو
بێزارکەرىلێدێت.
وهەرئەویشەکەدەفەرموێت:(أحدكم فلينظر خليله دين على املرء
)خيالل من.(١٩)
(18( )صحيح)البخاري( بەژمارە5534)( و ،مسلم صحيح)( بەژمارە2638).
(19( :بەژمارە داود أبو سنن )4833( :بەژمارەی بكە )الصحيحة (السلسلة سەیری ،)927.)
- 24. 22
واتە:مرۆڤلەسەرهەماندینوڕێچکەوڕێبازىهاوەڵو
خۆشەویستەکەیە،تىبویەه باەریەکلەئێوەسەیربکاتبزان وێتکێىکردووە
بەهاوەڵخ وۆشەویستىخۆى.
بۆیەپێویستەلەسەردا و باوکانیکانخەمىئەوەیانبێتکەمنداڵەکانیان
هاوەڵێتىج چۆرەکەسانێکدەکە،نلەگەڵکێدادێند وە،چنجالە
قوتابخانەبێتیاهەرشوینێکى.تر
وەلەمسەردەمەشداجۆرێکلەهاوەڵىتازەپەیدابووەکەلەسەردەمانى
پێشوودان بوونىەبووە،بەاڵملەڕووىکاریگەیەوەهیچىکەمترنییەلەو
جۆرەىپێشترکە،باسمانکردئەویشکەناڵەئاسمانیەکانما وڵپەرەکانى
ئینتەرنێتوتۆڕەکۆمەاڵیەتیەکاننکەبەهۆىئامێرێکىمۆبایلەوەیانهەر
هۆکارێکىب و ئاسان ترەردە،ستنڕۆڵەکانمانهەرکاتل وەهەرجێگایەکبن
لەبەردەستیاندایە،لەماڵبنیالەدە،رئەگەرئەمئامێرانەلەژێرچاودێرىدایک
باوک ویاندانەبێتئەوادڵنیابنکەمەترسیەکىگەورەىهەیەلەسەرعەقڵ
د وینوڕەوشتپ وەروەردەشی،انچەندانکەسوێڵبوونال ویاندالەتەمەنى
الویداکو چڕبووبنیانه کچەربەمهۆکارەه ،!!ەتال واىێهاتسەریکێشا
بۆڕز خراپى ووداوىۆرگەورە،بەاڵونەهامەتىک ،ترسناکەخواىگەورەنەبێت
کەسنازانێتچیبووە...
- 25. 23
باش پێشەنگێکى
یەکێکىل ترەپایەگەورەکانئەوەیەکەدا و باوکیکببنەپێشەنگێکىباش
بۆمنداڵەکانی،انکاتێکفەرمانێکیانپێدەکەنبەچاکەبایەکەمکەس
خۆتانبنئەوچاکەیەجێبەجێدەکە،نکەشتێکیشیانلێقەدەغەدەکەنبا
خۆتانلەهەمووکەسل دوورتربنێ،ىنەوەکزمانحاڵتانلەدۆڵێکبێتو
کردەوەکەشتانلەدۆڵێکىچونک ،ترەهەرئائەمەیەکەدژیەکىج ویاوازىو
ناجێگیرییەکىگەورەدروستدەکاتمندا الىاڵ،نئەومنداڵەل واىێدێتکە
لەمەودوائامۆژگاریق و فرمان وەدەغەکردنەکانىو باوکىەرنەگرێتئاو وڕیان
لێنەداتەوە،باهەمیشەئەموتەیەىگ خواىەورەشمانلەیادبێتکەتیایدا
سەرزەنشتىبەنىئیسرائیلدەکاتد وەفەرموێت:ﭐﭐ
ﭐﱡﲔﲕﲖﲗﲘﲙﲚﲛﲜﲝﲞﲟﱠالبقرة:٤٤
:واتە(كهئه یوهڕاستهفه )چاكه رمانیبهخهبده ڵكیفه خۆتان و نرامۆش
بكهله !ن؟ئێوه خۆ كاتێكداته ـ خوا كتێبیده ـ وراتخوێننهوه(ده ،سزای زانن
ڕه بێ گوفتاریچۆنه فتارله لێناگرێت ڕێتان ژیریتان ئایا جا )هه وڵوێسته
ناشرینه؟!
وتەکەىپێغەمبەرشعیبیشکەبەگەلهۆزەکەی و
دەفەرموێت:ﭐﱡﭐﲸﲹﲺﲻﲼﲽﲾﲿﳀﱠهود:٨٨
:واتەنامه منقه وێتدهغهبکه لێ شتێکتان یکه ،موه خۆم چیئێوه كنهکهم
به (چیئێوهبگهیهله خۆم نمئه پێشداده نجامیده)م.
- 26. 24
لەئایەتێکىتریشدابەهەمانشێوەگ خواىەورەدەفەرموێت:ﭐﭐ
ﭐﱡﲊﲋﲌﲍﲎﲏﲐﲑﲒﲓﲔﲕﲖﲗﲘﲙ
ﲚﲛﲜﱠالصف:٢–٣
:واتەئهئه یوانهباوه یهێناوه ڕتانده شتێک بۆچیئه و ڵێنناده نجامین؟
کردارتان دژی گوفتارتان بۆچی،ە؟خهگه ڕقێکی و شمورهیهئه خوا الیوهکه ی
دهنایکه و یڵێن.ن
زانایانیشبەگشتىئەوەیانڕوونکردوەتەوەکەزمانحاڵىکردەوە
کاریگەریەکىزۆرزیاترجێدەهێڵێتوەکلەقسەکردنبەتەنها.
ئائەمانەچەنددێڕێکىکەمبوونلەوبنەماوپایانەىکەیارمەتیدەرنلە
پەروەردەف وێرکردنمندا زاخاوکردنى وڵ،ت باۆىموسوڵمانیشبزانیتکە
بەجێبەجێکردنىئەمبنەماوبنچینانەلەپەروەردەکردنىمنداڵخۆتیەکەم
کەسیتکەبەروبوومەکەىدەچنیتەوە،ل چەژیاندابیتیانمر دواىدنت.
لەژیانتدا،ئەوەیەکوڕەکەتیاکچەکەتکەسانێکىد باشەبنهەملەخودى
خۆیانهەمیشبەرامبەربەخۆتکەپەروەردەتکردوون،مافەکانتدەپارێ،زن
نابنەکەسانێکىب خراپۆ،تچونکەئەوئیسالمەىکەئەمانىلەسەر
پەروەردەکراوەفەرمانىبەمشتەباشانەکردووەول داون هانىەسەرى.
لەپاشمردنی،شتدایملەهەوڵىنزاکردننبۆ،تپێغەمبەرىخوا
دەفەرموێ:ت(ْوَأ ، ٍةَيِرَاج ٍةَقَدَص : ٍثَالث ْنِم ِالإ ُهُلَمَع َعَطَقْنا َمَدآ ُنْبا َتَام َاذِإُعَفَتْنُي ٍمْلِع
)ُهَل ُوعْدَي ٍحِلَاص ٍدَلَو َو ، ِهِب.(٢٠)
(20( )مسلم صحيح)( بەژمارە2594).
- 27. 25
واتە:هەرنەوەیەکىئادەمدەمرێتلەوکاتەوەىکەدەمرێتکردەوەکانیشى
دەبڕێنەوە،جگەلەسێخ :شتێرێکىنەبڕاوە،زانستێککەسوودى
لێوەربگیرێتیانمنداڵێکىک باشەب نزاىۆبکات.
لەدواىئەمەپێویستەئەوەبڵێینئەمبابەتەکە(پەروەردەکردنىمنداڵ)ە
بابەتێکىگ و گرنگەورەیە،پێویستەلەسەرهەموودا و باوکیکێککە
گرنگیەکىزۆرىپێ،بداتچونکەبەشیوەیەکىت و خراپبوون گشتىێکچوونى
منداڵهۆکارەکەىکەمتەرخەمىخ وەمساردىدایکباوکانە.
پێشەواالق إبنیمدەفەرموێت:(فمنسدى وتركه ينفعه ما ولده تعليم أهمل
هلم وإهماهلم اآلباء قبل من فسادهم جاء إمنا األوالد وأكثر اإلساءة غاية إليه أساء فقد
وسننه الدين فرائض تعليمهم وترك.)(٢١)
:واتەهەرکەسێکخەمساردبێتبەرامبەرمنداڵەکەىلەفێرکردنىشتانێککە
پ سوودىێدەگەیە،ننوازیلێبهێنێتبەبێپ گرنگىێ،دانىئەواگەورەترین
خراپەىبەرامبەرئەومنداڵەىکردووە،زۆربەىتێکچوونمندا خراپبوونى وڵ
هۆکارەکەىخەمساردىگو وێپێنەدانىدایکباوکان وە،کەنایەنئەوئەرکو
مافانەیانفێربکەنکەدینکردوو واجبىەلەسەریانیانسوونەتە
جێبەجێکردنیان.
ئالێرەداباسێکىد گرنگێتەپێشەوەکەپێویستەدا و باوکیکئاگاداری،بن
ئەویشئەوەیەل :ەگەڵگرنگیدانوڕەچاوکردنىئەمبنەماوپایەگەورەو
گرنگانە،لەپەروەردەکردنىمنداڵەکە،ىب پشتەخواىگەورەببەستێوە
کارەکانىبداتەدەستىئە،وبەشێوەیەکدڵىپەیوەستنەکاتبەم
هۆکارانەوەبەتە،نهابەڵکوبەتەنهاب پشتەخواىببەستێلەباشبوونى
(21المودود تحفة ):ژمارە (الپەڕەی المولود بأحكام1/229)
- 28. 26
منداڵەکانیداوەل داواەخواىگەروەب بکاتیانپارێزێتوەکچۆنبەندە
باشەکانىخۆىدەپارێزێت.
پێشەواع إبنثیمیندەفەرموێت:
اهلل هدى إال توجيههم يف الشريعة سبيل وسلك ,أوالده يف اهلل اتقى أحدا أن أظن (ال
.)أوالده وتعاىل سبحانه(٢٢)
:واتەک وانازانمەکەسێکلەخواترسسنوورپار وێزبێتبەرامبەرمنداڵەکانى
وەبنەماکانىدینىئیسالمکردبێتەڕێبەری،انئیالگ خواىەورەهیدایەتى
منداڵەکانىداوە.
داواکارملەخواىگەورەکەیارمەتیدەرىهەمووانبێتلەپەروەردەکردنو
ڕێنیشاندانىمنداڵەکانمانبەشێوەیەکىڕاستدروست ووەبیانکاتە
کەسانێکىپار و چاک و باشێزراویانبکاتلەفیتنەئەوەىکەدیارەوئەوەشى
کەنادیارە،کەسانێکیانلێدەربچێتکەهەمخۆیانهیدایەتدراوبنهەم
ڕێگەىڕاستنیشانىخەڵکىتریشبدە،ننەبنەکەسانێککەخۆیانگومڕا
س وەرلێشێواونوسەرلەخەڵکىتریشبشێوێننگوم وڕایانبکە،نهەر
ئەویشبیسەرووەاڵمدەرەوەىنزاکانە.
))وصىلنبيعىلاهللناموآلهوعىل،مدصوسلمحبه))
(22( الدرب على نور فتاوى )2/24).