2. საადგილმამულო ბანკი
0 მოწინავე ქართველ საზოგადოებაში ჩაისახა აზრი, რომ
საკუთარი ეროვნული ფინანსების შესაქმნელად
დაარსებულიყო საადგილ-მამულო ბანკი, რომელიც
თავიდან აზრად მოუვიდა დიმიტრი ყიფიანს, და
რომელიც, თავდაპირველი ჩანაფიქრით,
თავადაზნაურთა მამულების შენარჩუნების საქმეს
უნდა მომსახურებოდა. ამ ფაქტის შესახებ შემდგომში
ნიკო ნიკოლაძე წერდა: თუ ადრე იგი
თავადაზნურობის კეთილდღეობის შესანარჩუნებლად
იყო ჩაფიქრებული, თერგდალეულთა ხელში
ეროვნული ცხოვრების განახლების იარაღად გადაიქცა.
ქართველთა სულიერი და მატერიალური საქმიანობის
ფუძე გახდაო.

3. ბანკმა ფუნქციონირება დაიწყო
0 მაგრამ ასეთი ბანკის დაარსება, არცთუ ისე იოლი
აღმოჩნდა, ვიდრე ეს მისია თავის თავზე არ აიღო ილია
ჭავჭავაძემ, თუმცა ისიც არნახულ წინააღმდეგობას
წააწყდა რუსულ ბიუროკრატიისაგან, ბანკის წესდების
დამტკიცების საკითხში. ამის გამო აღშფოთებული ილია
აი, რას სწერდა რუსი მოხელეების მისამართით
საქართველოში თავის მეუღლეს: „მე ამისთანა
გულშეუტკივარი ხალხი არ მინახავს… რას უზამ
ამისთანა ხალხს, რომლებისთვისაც ღმერთს არც
მოტვლეპილს კეფაში ტვინი ჩაუდვია და არც მყრალს
სულში გრძნობა. ღმერთმა დაიხსნას ყოველი ქრისტიანი
ამათ ბრჭყალებიან ხელში ჩავარდნისაგან. ვერ
წარმოიდგენ, რა ხალხია, ღმეჭია, ღრეჭია, ფლიდი და
მურტალი“. ილიას ასეთ ხალხთან წელიწადნახევრიანი
ბძროლა დასჭირდა, მაინც არ მოეშვა და თავისი უდრეკი
ხასიათის წყალობით მიზანს მიაღწია. 1871 წლის 28
მაისს ბანკის წესდება დაუმტკიცეს, ხოლო 1875 წლის
დასაწყისში თბილისის საადგილმამულო ბანკმა
ფუნქციონირება დაიწყო.

4. ქართული ეროვნული კრედიტის
არსებობა
0 ეს იყო იმ დროის პირობებში დიდი ეროვნული საქმე,
რამდენადაც ამ დღიდან საფუძველი ჩაეყარა ქართული
ეროვნული კრედიტის არსებობას და მით ქართული
კულტურისა და განათლების აღორძინების საქმეს. და
როგორ ცდებიან ილიას ის ზოგიერთი (კერძოდ,
ცნობილი მემუარისტი იაკობ მანსვეტიშვილი), ვინც ამ
ბანკში მოღვაწეობას შეცდომად უთვლიან ილია
ჭავჭავაძეს იმ მოტივით, რომ, რაც მან ეს ბანკი დააარსა,
თავად უკვე ხელი უნდა დაებანა საკუთარი
ნაღვაწიდან და ამ საქმეს სხვა (თუნდაც ივანე
მაჩაბელი) ჩადგომოდა სათავეში, ხოლო ილიას კი
თავისი დიდებული ნიჭი კვლავ მწერლობისათვის
მოეხმარებიანაო, „აჩრდილისა“ და „განდეგილის“
მსგავსი ნაწარმოებები ეწერაო.

5. ,,შესაძლებელია აღარ ყოფილიყვნენ ისინიც, ვისაც ქართულად
დაწერილი ლექსები თუ მოთხრობები სჭირდება...’’
0 ამაზე, აი, როგორ შესანიშნავ პასუხს გვაძლევს მწერალი და კრიტიკოსი აკაკი
ბაქრაძე: „დღეს ხშირად გაიგონებთ წუწუნს, რომ ნიჭიერმა მწერალმა საბანკო
საქმიანობას შესწირა მისი დაუშრეტელი ენერგიის დიდი ნაწილი. ამის გამო
ვალალებენ და ვიშვიშებენ. ავიწყდებათ კი უმთავრესი. თუ არ იქნებოდა
თბილისისა და ქუთაისის საადგილმამულო ბანკები, შესაძლებელია აღარ
ყოფილიყვნენ ისინიც, ვისაც ქართულად დაწერილი ლექსები თუ მოთხრობები
სჭირდება. ქართულ მიწა-წყალს ისეთი ენერგიით უტევდა უცხო კაპიტალი
(უმთავრესად სომხური) და ისეთი ხელგაშლილობით იყიდებოდა ყველაფერი,
რომ ძნელად წარმოსადგენია, რა გადარჩებოდა. ფულის დამარცხება არც
ხმლით შეიძლება და არც პოეზიით. ფულის დამარცხება მხოლოდ ფულით
შეიძლება. არსებობს ცხოვრების ერთი ურყევი კანონი: ჭკუას ჭკუით უნდა
ებრძოლო, ენერგიას – ენერგიით, ფულს – ფულით, ხმალსა და თოფს – ხმლითა
და თოფით, ცოდნას – ცოდნით, პოლიტიკას – პოლიტიკით, არმიას – არმიით.
სხვანაირად მტერს ვერ მოერევი. ვინც ეს არ იცის, იგი მუდამ დამარცხებულია.
სწორედ ეს გაითვალისწინეს ილიამ და მისმა თანამოსაგრეებმა და უცხო
კაპიტალს ქართული საადგილმამულო ბანკი დაუპირისპირეს. გაიმარჯვეს
კიდეც. ამიტომ ილიას საბანკო თუ ფინანსური მოღვწეობა ისეთივე დიდია,
როგორც მისი „ოთარაანთ ქვრივი“ თუ „განდეგილი“

6. ილია ბანკის შესახებ
0 ბანკის დაფუძნების დღეს
თავისი გამოსვლა შემდეგი
სიტყვებით დაასრულა:
,,ქართველი ერი სამარადისოდ
მადლიერი იქნება ამ საქმის
წამომწყებისა და მესაძირკვლის
უფალ დიმიტრი ყიფიანისა’’.
ილიამ განმარტა
საადგილმამულო კრედიტის
მნიშვნელობა ,,მიწის და
მიწათმოქმედების განკარგებისა
და გაძლიერებისათვის’’:
,,დანიშნულებასაადგილმამულო
კრედიტისა განკარგებაა მამულდედულისა, გაძლიერება
მიწათმოქმედთა ღონისა და
მომცემლობისა’’.

7. ,,ილია კარდუს დიდი მოურავია’’
0 «მრავალნი არიან ჩინებულ და მცირედნი რჩეულ»
(მათ. 20.16). მხოლოდ ამ სიტყვების წარმოთქმა იცოდა
ილიამ, როდესაც დიდად განაწყენდებოდა
მოსაუბრეებზე და უკომენტაროდ ტოვებდა შეკრების
ადგილს.იცოდა მან თავისი ფასი, იცოდა, რომ მრავალი
ეწვევა ამ წუთისოფელს, მაგრამ მხოლოდ რჩეულთ
ხელეწიფებათ ერის სამსახურში ჩადგომა, დროის
ფეხდაფეხ მიყოლა, რაციონალურად საქმეთა
წარმართვა.აკი ამიტომაც ბრძანა კიდევ ერთმა
გამოჩენილმა ქართველმა გრიგოლ რობაქიძემ,
რომელსაც გერმანიაში ცხოვრებამ კიდევ უფრო
გაუმძაფრა ქართული გენი: «ილია კარდუს დიდი
მოურავია», რისთვისაც მინიჭებული აქვს კოსმიური
მედალიონი _ «მარადმყოფი».