Teacher handbook science

6. (4)

7. (5)
_eòPd
Gjû _òfûcû^u ijòZ Keû~òaû Kûce _â[c bûM @ùU û Gjò cûMðgòðKûùe ò@û~ûA[ôaû MZòaò]ôMêWòK ijòZ
_òfûcû^u Kûc Keòaû _ûAñ @býûi _êÉK c¤ Zò@ûeò Keû~ûAQò û _òfûcûù^ Gjûe aýajûe Gjò cûMðgòðKûùe
ò@û~ûA[ôaû MZòaò]ôcû^u ijòZ jó Keòùa û
LiWÿû Keòaû ijòZ ùiò^ MêWòKùe Keû~ûA[ôaû Kûc MêWòK _ûAñ iûjû~ý ù~ûMûAaû c¤ @ùU û
aòhdaÉê Gaõ _âKâòdû :
Zò@ûeò Keû~ûAQò û
_~ðý«) Gaõ Ée-2 (ùgâYú-5 _~ðý«) _òfûcû^u ijòZ Kûc Keû~òa û Gjò êA ÉeKê ¤û^ùe eLô
Gjò cûMðgòðKûùe _òfûcû^u ijòZ Keû~ûA[ôaû Kûc aòhdùe Kêjû~ûAQò û
cûMðgòðKûùe iaðùcûU 18 ò^e Keû~ûA[ôaû Kûce aòÉéZ aòaeY @Qò û ù~Cñ[ôùe _âZòò^ _ûAñ
aòbò^Ü MZòaò]ôMêWòK ò@û~ûAQò û _âûe¸òK @¤d^ _ùe Ée-1 ùe @ûiê[ôaû _òfûcû^u ijòZ ò^ 1
eê ò^ 18 _~ðý« Keû~ûA[ôaû Kûc MêWòKê cûMðgòðKûùe ò@û~ûA[ôaû Kâc @^êiûùe
Keû~ûA_ûeòa û
Keò ùùa û @ûe¸eê ùicû^uê ò^ 1 eê 7 _~ðý« KûcMêWòKê @býûi Keòaû _ûAñ Kêjû~òa û Gjû_ùe
ò^ 8 eê ò^ 18 _~ðý« Kû~ðý ù~ûR^û C_ùe ùicû^u ijòZ Kûc Keû~òaû CPòZþ û
gòlK cûMðgòðKû ijòZ _òfûcû^u _ûAñ Kû~ðý _êÉK c¤ Zò@ûeò Keû~ûAQò û gòlKcû^u Vûeê @ûgû
Keû~ûCQò ù~ ùicûù^ cûMðgòðKûùe ò@û~ûA[ôaû MZòaò]ô MêWòK ijòZ _âZòò^ Kû~ðý _êÉKùe c¤
_òfûcû^uê Kûc KùeAùa, ~ûjûßûeû Kò _òfûcûù^ A.bò.Giþ. aòhdKê @]ôKeê @]ôK @býûi
Keò_ûeòùa û

8. (6)
_Xÿòùa, ~ûjûßûeû Kò ùijò @^êiûùe ùicûù^ ^òRe Kû~ðý ù~ûR^û Gaõ _âÉêZò Keò_ûeòùa û GVûùe
]eòù^aû CPòZþ ^êùjñ û gòlK _òfûcû^u Ée, aòýûkde _eòiÚòZò, C_f² icd @ûòKê ùLô G[ôùe
lcZû MêWòKê ]ýû^ùe eLô jó Keû~òaû CPòZþ û
aòmû^ gòlû ijòZ i´§ Gjò @û]ûebìZ Kû~ðýgûkûe eì_ùeL _~ðýûaeY @¤d^ (A.bò.Gi.)
Kû~ðýKâce @«ðMZ _âû[còK Éeùe (_âûe¸òK ahðùe) @¤d^ Keê[ôaû aòýû[ðúcû^ue aòmû^e mû^
Gaõ aêSûcYû cSòùe [ôaû @«eKê ìe Keòaû _ûAñ _âÉêZò Keû~ûAQò û
ùja û
Gjò _êÉKe eì_ùeL ùKak aòmû^e GK aòhd eì_ùe @aMZò _ûAñ ^êùjñ, _e«ê aòmû^e @¤d^
Kò´û aòmû^e mû^ aòbò^Ü Éeùe aòKûg _ûAñ c¤ ijûdK iò¡ùjaû CùŸgý _ìeY c¤ Keòa û
aòmû^e gòlKcû^ue CùŸgý _òfûcû^uê aòmû^e @^êba MêWòKê _âû^ Keòaû, ~ûjûKò _òfûcû^ue
ùa÷mû^òK éÁòKê/éÁòùKûYKê akòaû _ûAñ ù_âû›ûjòZ Keòa Z[û ùicû^ue Rúa^ Gaõ RMZ /
iõiûe _âZò éÁòùKûYùe aòÉûe @ûYòa û
aòmû^ _âZò GK ÊûbûaòK Kò´û_âûKéZòK C›êKZû iéÁò Keòaû CùŸgýùe _âÉêZò Keû~ûAQò û Gjû cû¤cùe
Gjû ùPÁû c¤ Keû~ûAQò ù~ _òfûcû^u c¤ùe Gjû ijòZ ^òe«e ^ì@û RûYòaû Gaõ ùLûRòaûe
C›êKZû iéÁò ùjC û
Gjò _êÉK ùKak gòlKcû^uê aòhdMZ mû^ _âû^ Keòaû _ûAñ CŸòÁ ^êùjñ û _e«ê _âùZýK aòmû^
ùgâYú 1 eê 8 _~ðý« _ûV_Xÿû _êÉKMêWòK
aòbò^Ü _âKûee _ûV_Xÿû iûcMâú i´û_Zâ, _òfûu KûjûYú ajò @ûò
aòmû^ i´§ùe _âùdûM _ûAñ aòbò^Ü iûcMâú

9. (7)
A.bò.Giþ.e gòlY icdùe ]ýû^ùe eLôaû C_ù~ûMú aòhd :
aòmû^e gòlûKê ùiùZùaùk bf Kêjû~òa, ù~ùZùaùk Gjû aòýû[ðú/ _ûAñ iZý _âcûYòZ ùja û aòmû^ _ûAñ
iZý ùja Gaõ Rúa^ _ûAñ iZý Z[ý_ì‰ð ùja û aòmû^ gòlûKê iù«ûh R^K Keòaû _ûAñ aòmû^ gòlûe cìLý
Q@Uò aòhdKê cû_Š jòiûaùe cû^ò ^ò@û~ûG - mû^ i´§, aòhdaÉê (@«ðaÉê), Kòâdû_¡Zò (_âKòâdû),
HZòjûiòK, _~ðýûaeYòK, ù^÷ZòK (aýaiûdòK eúZòùe i´§)
gòlûgûÈe GjòicMâ cû^PòZâ Gjû ÆÁKùe ù~ aòmû^ i´§údmû^e aòÉûeaòbò^Ü Éeùe_ûVK (gòLôaûaûfû)
e Kû~ðý _¡Zò Gaõ ùKøgke iûcìjòK aòKûgùe jó i¸a ùjûA[ûG û
Gjû KeYúd :
gòlK cûMðgòðKûe @ûcêkPìk (@ûe¸eê ùgh _~ðý«) MêeêZße ij @¤d^ Keòùa û _òfûcû^u @býûi
_êÉKKê iûcMâúK bûaùe @¤d^ Keòùa û
Kû~ðý_ZâòKûKê QûZâQûZâúcû^uê ùaû _ìaðeê _ZâòKûKê@û_Y ^òùR _ìeY Ke«ê û _òfûcû^uijòZ ùgâYúe
ejòùa û _ûVý _êÉK MêWòKê aûe´ûe _Xÿòùa û
ùgâYúùe @ûùdûRòZ Keû~ûA[ôaû MZòaò]ôMêWòK _âZò iRûM ejòùa û
gòlû[ðúcû^ue @ûagýKZû _âZò ^câ aýajûe eLôùa û (ijéd Gaõ ij^gúk ùjùa)
Kû~ðýKâc @ûùdûR^ _ìaðeê Kû~ðýKâc ijòZ i´§ [ôaû _âZýûgòZ/@bòkûhòZ iûcMâúMêWòK VòKþ Keò eL«ê û
aò¡ò i´§ùe iùPZ^ ejò i¦bðe C_ù~ûM Keòùa û
ùKøYiò MZòaò]ôKê ùgâYúùe _âùdûM Keòaû _ìaðeê ^òRe ijKcðú gòlKcû^u ijòZ còkòcògò Kûc
Keòaû _ûAñ ùPÁû Ke«ê û
Gjû KeYúd ^êùjñ :
Cy Êeùe (CùßkòZ ùjaûbkò) K[û jê@«ê ^ûjó û cù^ eL«ê ù~ ùicûù^ KòùgûeûaiÚûùe @Q«ò û
@^ûagýK _eòPyðû Ke^ûjó û gòlû[ðúcû^u ijòZ ZKð-aòZKð Kò´û @û^ûagýK @ûùfûP^û Ke«ê ^ûjó û

10. (8)
òai lZû MZòaò]ôe aòaeY Kû~ðý_ZòâKû
Kâcûu
1 _~ðýùalY Zêk^û
(_âûKéZòK i´k)
aòýû[ðúu @^êbìZòeê g± iõMâj, ùQûU aMðe
KòâdûKkû_ aûjûee RMZKê ùLôaû Gaõ
iõLýûR^òZ iûcMâúKê GKZâ Keòaû Gaõ
aäûKþùaûWð / Kkû_Uûùe Z[ýKê ùfLôaû û
PòZâ @u^ Keòaû, ùQûU ùQûU _êÉKMêWòK
Zò@ûeò Keòaû
60 cò^òUþ
icd
1
2 ^úeòlY/aMðúKeY
(iRúa aÉêcû^ue
flY)
Z[ýi´kòZ iûcMâúRcû Keòaû- Zêk^û Gaõ
aûQòaû- ùLk, _êaðû^êcû^
60 cò^òUþ2
3 ^úeòlY / ùLûRòaû
(aél aòùghe Êeì_
PòZâMêWòKê Rcû
Keòaû)
c¬òMêWòKê aûQòaû, MQ fMûAaû, RkùiP^
Keòaû, @^êba Keòaû-_eòPyðû
60 cò^òUþ3
4 ùLûgêYû Keòaû
ùLûRûùLûRò Keòaû
iõMâj Keòaû
(_gê/_âûYúcû^ue
@w_âZýw I
MZòaò]ô)
PòZâ @ûuòaû - aýûLýû Keòaû 60 cò^òUþ4
5 Zêk^û / @^êKâc
(cû^ae aòKûg)
ùKøYiò @ûgð iÚòZò C_ùe ùLk ^òcðûY
Keòaû
60 cò^òUþ5
6 @aùfûK^ / iûég
iûcûRòK cû^Š /
iûcûRòK @ûgð
bìcòKû ^òaðûj Keòaû
aòýûkd iõeP^û
60 cò^òUþ6
7 @ù^ßhY iûégýZû
(bìcòe _âKûe)
^cê^ûMêWòKe _âÉêZò 60 cò^òUþ7
8 @ù^ßhY Keòaû
(_ûYò)
aòbò^Ü MZòaò]ôMêWòKe ùlZâKê aýaiÚòZ
Keòaû, _ûYòe aòbò^Ü MêYMêWòK _âgòðZ
Keòaû
60 cò^òUþ8

11. (9)
òai lZû MZòaò]ôe aòaeY Kû~ðý_ZâK
Kâcûu
9 _~ðýùalY / aýûLýû
Gaõ _âbûa
(^úMêWòK)
_ûYòe KûjûYú / aXÿò Gaõ êbòðle bìcòKû 60 cò^òUþ
icd
9
10 @^êi§û^
(Kéhòe _eòPd)
^cê^û Zò@ûeò Keò aýûLýû Keòaû 60 cò^òUþ10
11 @^êi§û^
(_û[ð)
_û[ðe @Yê/@õg @û]ûeòZ @ûKûe/_âKûe 60 cò^òUþ11
12 Mc^ûMc^ I
ieaeûj
Mc^ûMc^ecû¤c, iêelûGaõ ^òdcûakú 60 cò^òUþ12
13 Kâc aò^ýûi KûeY I
_âbûa (bûeZe
HZòjûiòK Z[ý)
MXÿòaû / Zò@ûeò Keòaû Gaõ _PeûCPeûe
_âa§ Keòaû (XÿM Xÿcûkò Kjòaû)
60 cò^òUþ13
14 KûeY I _âbûa /
Kû~ðý _âYûkú Gaõ
_âbûa (ùbûR^ Gaõ
ù_ûhY)
Kû~ðý eì_ùeL / _eòiÚòZò aògòÁ _û[ð
C_ù~ûM Keò
60 cò^òUþ14
15 ^úeòlY/iûégýZû/
@ù^ßhY
PKâû^êKâcg Gaõ @^êbìZò MêWòK @û]ûeùe
Pyðû
60 cò^òUþ15
16 ^úeòlY / iûégýZû
/ @ù^ßhY
(cû^a geúe)
eì_ùeL, MZòaò]ô 60 cò^òUþ16
17 ^úeòlY / iûégýZû
/ @ù^ßhY
(gßi^/^ògßûi _âÊûg
ù^aûe _âKòâdû)
_âZòKéZú ^òcðûY _eòPyðû Gaõ ÆÁúKeY 60 cò^òUþ17
18 ^úeòlY / iûégýZû
/ @ù^ßhY
( _ û P ^ / j R c
Keòaû)
ÆÁúKeY ùaû
60 cò^òUþ18

12. (10)
òai-1
MZòaò]ô ^ûc - _âûKéZòK i´k
CùŸgý - aòýû[ðú iìPú Zò@ûeò Keòùa û _âûKéZòK i´kMêWòKê @fMû @fMû Keò Zûjûe a‰ð^û Keòaû û ùicûù^
_âìhYe KòQò C_ûd Gaõ Gjûe i´k MêWòKe iõelYe C_ûd MêWòKe _âùdûMe aýûLýû Keòùa û ùicûù^
Gjò i´k MêWòKùe ^aúKeY Gaõ @^aúKeY ù~ûMý i´ke iìPú Zò@ûeò Keòùa û ùicûù^ Gjò i´k
MêWòKe GK Mâû`þ PòZâ Zò@ûeò Keòùa û
iûcMâú - aäûKþùaûWð, PKþ (]kû I ewú^) WÁe, ù_^, ù_^þiòf, KûMR, ewú^ ù_^þiòfþ / ew Keòaûe
iûcMâú, PûUð ù__e
Keòaûe C_ûd :
ùiû_û^-1
ùgâYú aòýû[ðúcû^ue 5-6Uò ùQûU k ò@ûeò Ke«ê û
_âùZýK Kûc _ûAñ RùY aòýû[ðúKê k_Zò Keòùa û
aÉêe ^ûc ^òcÜùe ^ò@û~ûA[ôaû PûUð @^êiûùe ùfLôùa û
@û_Y KY ùLêQ«ò ? Gjû ùKCñ Rò^òhùe Zò@ûeò ùjûAQò ? Gjû ùKCñVûeê @ûùi ?
_âûKéZòK i´k MêWòKe aòùghZß PòjÜU Keò @ûùfûP^û Ke«ê û
Zêc @^êiûùe ùKùZûUò i´k C_f² ùjCQò ?
Zêùc K’Y bûaêQ ù~ Gjû icû¯ ùja ? Gjû K’Y icû¯ ùjûA_ûeòa ? ~ò jñ, ùZùa a‰ð^û Ke û ~ò ^û,
ùZùa a‰ð^û Ke û
ùicûù^ icû¯ KûjóKò ùjùa / Kò´û icû¯ ùjùa ^ûjó ?
@ûùc ùicû^uê Kûjû _ûAñ _âùdûM KeêùQ / Keòaû ?
ùiû_û^-2
~ò icd @Qò ùZùa _òfûcû^uê aûjûeKê aêfòaûKê ù^A~û@û«ê Gaõ _âùZýK kKê Kêj«ê ù~ ùicûù^
ùiVûùe ùA[ôaû aÉêMêWòKê ù~còZòKò-_[e, KûV, KûMR, _lú, _Zâ @ûòKê GKZòâZ Keòùa û

13. (11)
ZûfòKû _âÉêZ Keòùa û ùicû^uê Gjû ^òùŸðg ùùa ù~ MQfZû I _âûYúcû^u Vûeê _âû¯ iõiû]^
G ^aúKeYúd I @^aúKeY aÉêMêWòK û
^aúKeY ù~ûMý I ^aúKeY @ù~ûMý i´ke ZûfòKû _âÉêZ Keòùa û
~ò icd Kcþ ùjCQò Z ùKak aòùghZû MêWòKê a‰ð^û Ke«ê û
ùiû_û^-3
ùgâYúbêq KeòaûKê Kêj«ê I Gjû a‰ð^û KeòaûKê Kêj«ê ù~ Gjò i´k MêWòKê Gjò ùgâYúùe KûjóKò
eLû~ûAQò ?
ùiû_û^-4
ù~ùKøYiò ùMûUòG i´kKê aûQ«ê, CûjeY _ûAñ MQ Gaõ aäûKþ ùaûWðùe QûZâcû^u ijòZ cògò _âgÜ-
CûjeY _ûAñ-
_âùZýK _âû«eê êAUò i´kKê aûQ«ê Gaõ Zûe Mâû`þ PòZâ CûjeY ijòZ ù~Cñ IßûKðiòUþ (Kû~ðý_ZòâKû)
aòýû[ðúcû^uê C_f² Keû~ûAQò, Zò@ûeò Ke«ê û
ùicû^ue Kûc ùgh ùjaû _ùe, KûcKê GKZâòZ Ke«ê Gaõ ZûjûKê ùgâYúe Kû^Úùe _âgòðZ Ke«ê û
aél aòùgh/
MQ
ùKCñ Rò^òhùe Zò@ûeò jêG ?
KûV, _Zâ, `êf, ùKûhMêWòK
Gjû @ûcKê ùKCñVûeê còùk ?
_âKéZòeê, Rwfeê, aMòPûeê, Neê,
_ûYòeê @ûò
@ûùc GjûKê ùKcòZò ùeûKò_ûeòaû ?
eKûe aò^û MQMêWòKê KûUòaû a¦
Keòaû, aélùeû_Y Keòaû, ùicû^ue
ùLûgêYû Keòaû @ûò
@ûù¸cûù^ GjûKê ùKCñ
C_ù~ûMúZû _ûAñ @ûYêùQ ? GMêWòK
@ûce ùKcòZò ijûdZû Ke«ò ?
ùbûR^, aÈ, @ûiaûa_Zâ Gaõ @^ý
aÉê Zò@ûeò Keòaû _ûAñ, _a^Kê gê¡
Keòaû _ûAñ, QûA iéÁò _ûA.
_âûYúcû^u Ne _ûAñ @ûò
@ûù¸cûù^ GjûKê ùKCñ _âKûeùe lZò
_jñPûCùQ / _âìhòZ KeêùQ ? MQKê KûUò
cûUòKê lZò / _âìhòZ Keò @]ôK aýajûe,
ùLûgêYû ^ Keòaû

14. (12)
òai-2
MZòaò]ôe ^ûc - iRúa aÉêcû^ue aòùghZûMêWòK
CùŸgý - aòýû[ðú KòQò iRúa aÉêMêWòKe aòùghZûKê cù^ eLôùa ~ûjûKê Kò ùicûù^ _â[ceê RûYòQ«ò û
ùicûù^ iRúa Gaõ^òRòða aÉêMêWòKùe _âùb ùfLôùa û ùicûù^ Gjûe iìPú Zò@ûeò Keòùa, GjûKê aòÉûeùe
Kjòùa Gaõ iRúa aÉê MêWòKe aòùghZûMêWòKê CûjeY ijòZ @ûùfûP^û Keòùa - aòKûg, gßi^ Kòâdû, MZò,
ùKûhe iõeP^û, ù~ùKøYiò CZþù_âeK aÉêßûeû ùjC[ôaû _âZòâKòdû @ûò ùiûcù^ iû]ûeY g±ùe ^òùŸðgòZ
g±e _âùdûM Keò ^òRe _âZòKòâdûKê ùfLôùa û
iûcMâú - aäûKþùaûWð, PKþ (]kû I ewú^) WÁe, ù_^, ù_^þiòf, KûMR, ewú^ ù_^þiòfþ / ew Keòaûe
iûcMâú, PûUð ù__e, iRúa Gaõ ^òRðúa aÉê MêWòKe PòZâ (_âûd 50-60), iwúZ C_ô^Ü Keê[ôaû iû]^/
iûcMâú, KòQò Lûfò _äûÁòK _ûZâ / aûi^Kêi^, cûUòùe beò[ôaû _ûZâ (_âùZýK Rk _ûAñ êAUû), ùMûUòG aWÿ
_ûYò ùaûZf, KòQò _[e I eae _âùZýK k _ûAñ û
Keòaûe C_ûd :
ùiû_û^-1
aòýû[ðúe @ûLôùe Uyð ùLû@ û
aòýû[ðú @^êiûùe _âùZýK Kòâdûùe K’Y NUòa û
_âZòKòâdû (Kòâdû)
1. bf ùbûR^e aûiÜû
2. jVûZþ Keò Cy Êeùe / ùRûeþùe iwúZ
aùRAaû
3. [Šû _a^ ùaûjòaû
4. PcKê[ôaû _âKûg/@ûùfûK
1. cêjñùe _ûYò @ûiòaû
2. Kû^Kê a¦ Keòaû / PcKò _Wòaû
3. [eòaû
4. @ûLô ùQûU ùjûA~ûG/@ûLô_Zû a¦
ùjûA~ûG û

15. (13)
Pyðû _ûAñ _âgÜ :
K’Y ùja ù~ùZùaùk Zêùc CyÊe / g± gêYòa ?
K’Y ùja ù~ùZùaùk Uyðe @ûùfûK Zêc @ûLôùe _Kû~òa ?
K’Y ùja, ù~ùZùaùk Zêc _òâd ùbûR^ Zò@ûeò jaûe aûiÜû Zêùc gêxòa ?
ZêcKê KûjóKò fûMêQò ù~ G_eò ùja ?
ùiû_û^-2
ùL / ù~ùKøYiò RùY aòýû[ðúe ^ûc Kêj«ê Gaõ ùi iûAc^ ùjûA ^òùŸðg ùa û
“QòWû jê@’’ iûAc^ Kjòfû, “Zûkò aRû@’’
_ìeû ùgâYúKê “iûAc^ Kjòfû’’ ^òRe cêŠKê ùMûUòG _Ueê @^ý _UKê aêfû@ û
iûAc^ Kjòfû, ^òRe ajò _Xÿ û
KaûU a¦ ùjûA~û@û û iûAc^ Kùj Ké_ûKeò WÿÁe aäûKùaûWðKê i`û Keòù Gaõ Gjò _âKûe @ûMKê
c¤ û
Pyðû _ûAñ _âgÜ :
K’Y ùja ù~ùZùaùk cêñ aäûKþùaûWðKê ^òùŸðg ùaò ?
K’Y ùja ù~ùZùaùk cêñ WÿÁeKê ^òùŸðg ùaò ?
@û_Y Gjû KûjóKò bûaêQ«ò ù~ Gjû ùja û
K’Y @û_Y Gaõ KaûU/WÿÁe c¤ùe KòQò @«e @Qò ?
cìLý _âùb Kêj û
ùiû_û^-3
iRúa Gaõ ^òRðúa aÉêMêWòKe aòùghZûe a‰ð^û Ke«ê û
_âùZýK kKê 10-15 PòZâ aòZeY Ke«ê Gaõ ùicû^uê Kêj«ê ù~ ùi PòZâMêWòK c¤eê iRúa Gaõ
^òRðúa aÉêMêWòKe k Zò@ûeò Ke«ê û
@fMû _ûZâùe ù_ûZòùùa û

16. (14)
ùja Gaõ ùicû^ue ZKðKê aêSû@ û
Pyðû _ûAñ _âgÜ :
K’Y iRúa I ^òRðúa aÉê MêWòKùe ùKøYiò @^ý @«e @Qò ?
Zêùccûù^ K’Y ùicû^ue iìPú Zò@ûeò Keò_ûeòa ?
aòýû[ðúcû^ue _âZòKòâdûKê aäûKþùaûWðùe ùfL«ê û
icÉ aòùghZûMêWòKe iìPú aäûKþùaûWðùe ùfLô Pyðû Ke«ê û
_âùZýK ke RùY aòýû[ðúuê ùKøYiò GK aòùghZûe CûjeY ùaûKê Kêj«ê û
CûjeY _ûAñ- RùY _òfû aýÉ ùjûA~ûCQò-aòKûg
ùiû_û^-4
Kû~ðý_ZâòKû-2 : iRúa Gaõ ^òRðúa aÉêMêWòK
1. iRúa aÉêMêWòK K’Y ?
_a^e @ûagýKZû jêG, ùicûù^ iRúa aÉê @U«ò û iaê iRúa aÉêcûù^ _âR^^ Ke«ò û aòKgòZ
ùjûA aXÿ«ò Gaõ _êYò ceò ~û@û«ò û
2. ^òRðúa aÉêMêWòK K’Y ?
^ûjó û
3. êAUò iRúa aÉêe ^ûc ùfLô PòZâ Ke û
4. êAUò ^òðRúa aÉêe ^ûc ùfLô PòZâ Ke û
ùKøYiò êAUò aÉê ù~còZòKò ajò, eae, ù_^þiòfþ @ûò û
5. Gjû K’Y GK iRúa aÉê @ùU ? ùMûUòG KûeY ùfL û
Gjû iRúa aÉê ^êùjñ KûeY Gjû ^û ^ògßûi _âgßûi ^òG, ^û Lûý LûG Gaõ ^û aùXÿ @ûò û
6. Gjû K’Y iRúa aÉê @ùU ? KûeY Kêj KûjóKò ?

17. (15)
- jñ, Gjû iRúa aÉê @ùU, KûeY Gjû ^ògßûi _âgßûi ^òG, MZò Kùe, Lûý LûG, aùXÿ Gaõ @Šû òG
AZýûò û
7. ù~ùKøYiò Zòù^ûUò iRúa aÉêcû^ue aòùghZû / flYe iìPú Zò@ûeò Ke û
gßûiKòâdû, aXÿòaû, MZò Keòaû, ùKûhe iõeP^û, CŸò_^û û
8. ^òcÜùe ò@û~ûA[ôaû Kû~ðý ùKøYiò iRúa aÉêe K’Y aòùghZû Kêùj û
@ûgû aòýûkd @ûWKê ~ûCQò - MZò
ùQûU _òfû GK ~êaK ùjûA~ûG - aòKûg
_ûYòùe cûQ _jñeòaû - MZò
@û´ UûKê@ûeê aúR aûjûeòaû - aòKûg
ùMûUòG KXÿ, `êf ùjaû - aòKûg
ùMûUòG aòùfAe Qê@û ùjaû-_âR^^
@Rde ùRRaû_û aêXÿû ùjûAMùf Gaõ Zûue céZêý ùjûAMfû-céZêý
9. iRúa aÉêMêWòK Gaõ ^òRðúa aÉêMêWòKùe K’Y _û[ðKý @Qò û
iRúa aÉêMêWòK
ùicûù^ aòKgòZ jê@«ò
^òRKê ^òùR aòKûg Ke«ò
gßûiKòâdû
_âR^^ (^òR _eò @^ý GK Rúa^Kê R^à
Keòaû)
CŸú_^û Ke«ò
Gcû^ue iõeP^û ùKûh @^êiûùe jêG
Gcûù^ aòKgòZ ùjûA aêXÿû jê@«ò Gaõ _êYò
ceò ~û@û«ò û
^òRðúa aÉêMêWòK
Gcû^ue aòKûg jêG ^ûjó û
Gcûù^ ^òùR MZò Keò_ûe«ò ^ûjó û
Gcû^ue gßûiKòâdû ^ [ûG û
Gcû^ue _âR^^ lcZû ^[ûG û
CŸú_^û Ke«ò ^ûjó û
Gcû^ue iõeP^û ùKûh @^êiûùe jêG ^ûjó û
ùicûù^ ùKùa aò ce«ò ^ò û

18. (16)
òai-3
MZòaò]ôe ^ûc - aéle @ûKûe / MV^
CùŸgý - aòýû[ðú êA cìLý aòùghZû C_ùe @û]ûeòZ c¬òe aMðúKeY Keòùa û aòbò^ÜZû Z[û icû^Zûe
Zêk^û Keò CùfäL Keòùa û ùicûù^ MQ MêWòKe aòbò^Ü bûMKê PòjÜò ZûKê ^ûc ùùa û ùicûù^ c¬òKê PòjÜò
Zûe Kû~ðýe a‰ð^û Keòùa û ZûKê ù_ûZòùa, ^òeúlY Keòùa Gaõ Zûjûe @uêeòZ ùjaûe aòKûgKê ùfLôùa û
ùicûù^ @uêeòZe aòKûge aòùgähY C_ùe Pyðûùe bûM ù^ùa û
iûcMâú - aäûKþùaûWð, PKþ (]kû I ewú^) WÁe, ù_^, ù_^þiòf, KûMR, ewú^ ù_^þiòfþ / ew Keòaûe
iûcMâú, PûUð ù__e, @fMû-@fMû ew, @ûKûe, WÿòRûA^e cògòâZ c¬ò, ù~còZòKò - Mjc, cKû, gò´, fûf
eûRcû, cUe, iaêR cêM, ]^ò@û, ùc[ô, ùiûeòh @ûò (_âûd 750 Mâûcþ) 10-12 _äûÁòKþe _ûZâ (_âùZýK
k _ûAñ ùMûUòG - @û_Y ù~ùKøYiò _ûYò ùaûZf, Kò´û Rêiþ ùaûZfe C_eò bûM KûUò ZûjûKê KêŠ eì_ùe
ùMûUòG CWòe ùMûfû û
_ìað _âÉêZò :
bûM-c¬ò, ùPe, ùW¶, _Zâ, `êf, `k Gaõ @^ý bûMe `äûiþ KûWð Zò@ûeò Ke û
Keòaûe C_ûd :
ùiû_û^-1
aòýû[ðúcû^uê ùMûUòG MQe PòZâ Zò@ûeò Keò ZûjûKê PòjÜòZ KeòaûKê Kêj«ê û ùicû^uê aòýû[ðúcû^ue _âùZýK
bûMKê @fMû ùeLûPòZâ KeòaûKê Kêj«ê Gaõ ùicû^u KûcKê ^òRe iàeY gqò @û]ûeùe ùfL«ê û
ùMûUòG MQ ùKCñVê @ûùi ? (@^êcû^ _âgÜ c¬ò @ùU)
c¬ò K’Y Kùe ?
c¬òeê K’Y R^à jêG ?
c¬òe aòKûg _ûAñ ùKCñ Rò^òhe @ûagýKZû @Qò û
ùiû_û^-2
aòýû[ðúcû^uê c¬ò MêWòKe ^òeúlY Gaõ ùicû^ue a‰ð^û KeòaûKê Kêj«ê û (ew, @ûKûe, WòRûA^)

19. (17)
ùicû^uê c¬òe aòKûge cìk @ûagýKZû C_ùe Pyðû KeòaûKê Kêj«ê Gaõ ùfL«ê û
bòRò[ôaû c¬òKê @ûeûcùe ùLûfò ùiMêWòKùe aòbò^Ü bûM/@õgMêWòKê _âgòðZ Ke«ê ù~còZòKò - c¬òe
@ûaeY / ùLûk, c¬òe _fäa bòZe @õg c¬òe bîY bûM, cìk
c¬òe _âùZýK bûMe Kû~ðýe a‰ð^û Ke«ê û
ke aòýû[ðúcû^uê bòRò[ôaû c¬òe bòZe @õg RûYòaûKê Gaõ Gjûe @õgMêWòKê PòjÜòaûKê Kêj«ê û
Pyðû _ûAñ _âgÜ :
ùKCñ c¬òe _â[ùc aòKûg ùja ?
ùKCñ c¬ò aòKûg _ûAñ @]ôK icd ùa ?
Gjò _âKâòdûKê K’Y Kêjû~ûG ?
ù_ûZû ùjûA[ôaû c¬òe ùKCñ @õg ùPe jêG ?
ù_ûZû ùjûA[ôaû c¬òe ùKCñ @õg ùW¶ jêG ?
KY iaê MQ ùKak cûUòùe jó aòKûg Ke«ò ?
Gaõ @ûC ùKCñ-ùKCñVûùe ùiMêWòK aòKûg Keò_ûe«ò ?
Zêùc K’Y KòQò MQ MêWòKê ^ûc Keò_ûeòa ~òG _ûYòùe aXÿò_ûùe ?
ùMûUòG Kâcùe aé¡ò _ûAñ MQKê Kûjûe @ûagýKZû jêG ?
Gjò Rò^òh MêWòKê MQ Kò_eò _ûA_ûùe ?
ùMûUòG MQ ^òRe Lûý Kò_eò Zò@ûeò Kùe ?
MQe @^ý bûM/@õg K’Y @ùU ?
GMêWÿòK ùMûUòG MQKê ùKCñ _âKûe ijûdZû Ke«ò ? (ùPe, ùW¶, _Zâ, `êf Gaõ `k)
aòýû[ðúcû^uê _äûÁòKþ aýûMþùe fMû~ûA[ôaû c¬òe ùPeKê ùLôaûKê Kêj«ê û

20. (18)
ùiû_û^-3
Gjû _âgòðZ Ke«ê ù~ KêŠùe ùKcòZò c¬òe ùeû_Y Keû~ûCQò ?
@uêeYe aòKûgKê ùKcòZò c_û~òa Gjû _âgòðZ Ke«ê û (ùMûUòG ùÄfþ Gaõ CWò-CWòKê c¬òeê
aûjûeò[ôaû MQe Zk bûMùe fMû@ Gaõ ZûKê UûYò @uêeYe @«òc bûM _~ðý« ù^A~û@ û Zû’_ùe
ùicû^uê Kêj«ê ù~ ùicû^u ßûeû fMû~ûA[ôaû c¬òKê _ùe K’Y, Keòaûe @ûagýKZû ùja û
aòýû[ðúcû^uê ^òR _i¦e c¬òMêWòKê _ûYò Gaõ @^ý @ûagýK Rò^òh C_f² Keò KêŠùe/_ûZâùe
ù_ûZòaûKê Kêj«ê Gaõ ^òR ^òR KêŠKê ^ûcûu^ Keòùa û
Zûußûeû ^ûcûu^ Keû~ûA[ôaû KêŠMêWòKê ùgâYúe ù~ùKøYiò iÚû^ùe eLôaûKê Kêj«ê ù~CñVûùe
ùiMêWòK bf bûaùe aòKgòZ ùjûA_ûeòùa û
_âùZýK aòýû[ðúcû^uê ùMûUòG-ùMûUòG Kû~ðý_ZòâKû ò@«ê û
ùfLôaûKê Kêj«ê û
aòýû[ðúcû^uê c¬òe aòKûge ùMûUòG Mâû` Zò@ûeò Keòaûùe ijûdZû Ke«ê û
òai-4
MZòaò]ôe ^ûc : _gêcû^ue @õg Gaõ ùicû^ue MZò
CùŸgý : aòýû[ðú ^òRe@ûL _ûLùe[ôaû KòQò_gêcû^u ^ûc ùfLòùa ûùicûù^ _gêcû^uePòjÜU ùicû^ue
jûZ-ùMûW, ùicûù^ ùKCñVûùe eêj«ò e @û]ûeùe Keòùa û ùicûù^ _gêcû^ue PòjÜU ùicû^ue aòùgh
gûeúeòK flY MêWòKe @û]ûeùe Keòùa, ùicûù^ _gêcû^ue c¤ùe ùicû^ue Pûfòaû, ùicûù^ K’Y
Lû@û«ò, ùicûù^ ùKcòZò Lû@û«ò, ùicûù^ ùKCñVûùe eêj«ò, @ûRòe @û]ûeùe _û[ðKý Keòùa û
iûcMâú : aäûKþùaûWð, PK (]kû Gaõ ewú^) WÿÁe, ù_^þ, ù_^þiòfþ, KûMR, ewú^ ù_^þiòfþ / ew Keòaûe
iûcMâú, PûUð ù__e, aòbò^Ü _âKûee _gêcû^ue PòZâ (_âûd 30 PòZâ)

21. (19)
KeòaûeC_ûd :-
ùiû_û^-1
_òfûcû^uê ùicû^ue _âòd _gêe PòZâ ù^ûUþ aêKþùe @ûuòaûKê Kêj û
aäûKùaûWðùe ^òcÜùe ò@û~ûA[ôaû @^êiûùe PòZâ Ke û
Gjûe ùKùZûUò
ùMûW @Qò ?
Gjû ùKCñVò eêùj ?
_òâd _gêGjû K’Y LûG ? Gjû ùKcòZò LûG ?
K’Y icÉ _gê ùMûUòG _âKûee ùLû~û@û«ò ?
Zêùc Zêc @ûL _ûLùe ùKCñ _gêcû^uê ùLêQ ? Zêùc aòýûkdKê ~òaû icdùe / Zêc Ne _ûLùe /
^òKUùe / ù~ùZùaùk Zêùc ùKøYiò ~ûZâûKê ~ûCQ?
ùfL«ê û
aòýû[ðúcû^uê ùicû^u aýqòMZ _âKòâdûKê ùfLôaûKê Kêj«ê û
ùiû_û^-2
aòýû[ðúcû^ue 5-6Uò k MV^ Ke«ê û
_âùZýK kKê ù~ùKøYiò êAUò _gêe PòZâ ò@«ê Gaõ ùicû^uê ùicû^ue c¤ùe [ôaû _û[ðKý
Gaõ icû^ZûKê ùLûRòaûKê Kêj«ê û
_gêcû^ue MZò C_ùe ^òcÜ @^êiûùe @ûùfûP^û Ke«ê û
MZò Ke«ò Gaõ _gê ùMûUòG iÚû^eê @^ý iÚû^Kê ~ûA MZò Keò_ûe«ò û

22. (20)
_êYò _Pûe«ê,_gêcûù^ geúee ùKCñ @õge _âùdûM Pûfòaû _ûAñ Ke«ò - ùMûWÿû K’Yiaê _gêcû^ue
ùMûW @Qò ? icÉue icû^ iõLýûùe ùMûW @Qò ?
Zùk ò@û~ûA[ôaû PòZâKê ùaûWðùe @ûu«ê û
êAUû ùMûWÿ ù~còZò Kò
KûC, gê@û
_gêcû^ue ùKùZûUò
ùMûW [ûG
aò^û ùMûWÿaûfû / ùMûWÿ
^[ôaû ù~còZòKò iû_,
Q@Uû ùMûWÿaûfû ù~còZòKò
_âRû_Zò, cjêcûQò
PûeòUû ùMûWÿ ù~còZò Kò
ùNûWÿû, MûB, iòõj @ûò
ajêZ ùMûWÿaûfû ù~còZòKò
gZ_ú aû aòQû RûZúd
K’Y iaê _gê ùMûUòG _âKûee MZò Ke«ò ?
_gêcû^ue KòQò Kû~ðýKkû_Kê _âgòðZ Ke«ê (ùøWÿòaû,Pûfòaû, Liòaû,CWòaû, _jñeòaû, ùWAñaû AZýûò)
aòýû[ðúcû^uê Zò@ûeò ùjûA[ôaû Kû~ðýKkû_Kê PòjÜòaûKê Kêj«ê Gaõ ùijò _gêcû^ue ^ûc Kêj ~òG Gjò
_âùZýK aòýû[ðúKê IßûKðiòUþ ò@«ê I ZûjûKê _ìeY KeòaûKê ^òùŸðg ò@«ê û
ùWÿAñaû ù~còZòKò
ùVKê@û, Kwûeê
_gê ùKcòZò MZò Ke«òLiòaû ù~còZòKò Kê¸úe,
SòUò_òUò
Pûfòaû ù~còZòKò iòõj,
cYòh
_jñeòaû ù~còZòKò cûQ,
ùaw
CWÿòaû ù~còZòKò aûêWÿò,
gûMêYû, _âRû_Zò
ùøWòaû ù~còZòKò
PòZûaûN, cìhû, IU_lú
PXÿòaû ù~còZòKò cûuWÿ,
MêŠêPòcìhû

23. (21)
òai-5
MZòaò]ôe ^ûc : c^êhýe KâcòK aòKûg
CùŸgý : aòýû[ðú ^òRe aê¡ò @^êiûùe KâcòK aòKûge _âKòâdûKê ^òcðûY Keê ùicûù^ cYòhe KâcòK aòKûgKê
aòÉûeùe Kjòùa û ùicûù^ Gjûe a‰ð^û Keòùa ù~ ùKcòZò @^êKìk^ GK KâcòK aòKûg _ûAñ cjZß_ì‰ð bìcòKû
_ûk^ Kùe û
iûcMâú : aæûKùaûWð, PK (]kû Gaõ ewú^) WÿÁe, ù_^þ, ù_^þiòfþ, KûMR, ewú^ ù_^þiòfþ, ew Keòaûe
iûcMâú, _~ðýûaeYe `äûiþ KûWð û
_âÉêZò : `äûiþ KûWð _ûAñ ùfL Kò´û KûUòKeò PûUð ù__e C_ùe iûcMâú Zò@ûeò Ke«ê û ù~ZòKò eKûe ùiZòKò
ùiUþ Zò@ûeò Ke«ê û
Keòaûe C_ûd :
ùiû_û^-1
_âùZýK ke RùY aòýû[ðúKê ùMûUòG g± ò@«ê ù~còZòKò ]eò ^ò@û~ûG ù~ aW _lú _â[ùc CWòaûKê
@ic[ð [ôùf û
^ùPZþ cêñ aRûeKê @Šû, fêY, lúe, @ûkê, _ûCñeêUò Gaõ Pò^ò KòYòaûKê Mfò Kò«ê Pò^ò @ûYòaûKê bêfòMfò û
ke aòýû[ðúcû^uê Kêj«ê ù~ ùicûù^ ^òR iûwùe aû _ûLùe [ôaû aòýû[ðúe Kû^ùe KòQò g±
Kjòa Gaõ ~ûjû Kû^ùe ùi g± Kjòa ùi @^ý aòýû[ðúe Kû^ùe ZûKê Kjòa û Gjò _âKûe RùY @^ý
RYu Kû^ùe Kjòaû Pûfê eLôùa, ù~Cñ _~ðý« Kò ùgh aòýû[ðú gêYò ^[ôa û
Kêjû~ûA[ôfû Gaõ ~ûjû ùghùe gêYû~ûA[ôfû Gjû Gaõ Zûjû c¤ùe @«e ejòa û
ùiû_û^-2
aòýû[ðúcû^uê Kêj«ê : Zêùc K’Y GK aòùgh aûZûaeY _ûAñ @ûgð _âRûZò / aõge ^òcðûY Keò_ûeòa û
ùgâYúe aòýû[ðúcû^uê 5-6Uò kùe bûM Ke«ê û
_âùZýK kKê GK `äûiþ KûWð ò@«ê ù~Cñ[ôùe ùMûUòG ^ò¡ðûeòZ _~ðýûaeY _eòiÚòZòe a‰ð^û ùjûA[ôa û
~ò @ûagýK ùja ùZùa ùMûUòG _âKûee KûWð êAUû kùe c¤ _êYò [ùe ùAùja û
ùicû^uê KûWðKê ¤û^ _ìaðK _Xÿòaû _ûAñ Kêj«ê û

24. (22)
^òeúlY _ûAñ _âgÜ :
Gjò _~ðýûaeYe @[ð K’Y @ùU ?
ùKCñ _âKûee iRúa aÉêMêWòK ù~còZòKò Zêùc bûaêQ GVûùe còkêQò ? ^òRe _~ðýûaeY _ûAñ Zêùc G_eò
@ûgð _âRûZòe ^òcðûY Keò_ûeòa û
ùi _âûYú ùKcòZò ùja ?
ùi K’Y cYòh ùja ?
Zûjûe gûeúeòK bûM ùKcòZò ùja ?
K’Y Gjû C_iÚòZ _âûYúe @^êeì_ @ùU ?
ùja û
ùicû^uê eP^ûcôK ùjaû _ûAñ Kêj«ê Gaõ ù~ùKøYiò _âKûee GcòZò _âûYú Zò@ûeò Ke ù~Cñcû^u
_ûAñ ùicûù^ @^êba Keê[ôùa ù~ ùi Gjò _eòùagùe ejò_ûeòùa û
ùicû^uê ^òR kùe Pyðû KeòaûKê Kêj«ê ù~ ùKcòZò ùijò @ûgð _âRûZò Zò@ûeò ùja Gaõ Zûjûe
_âùZýK aòùghZûMêWòKê ùfL û
ùicû^uê ^òR _âRûZòe PòZâ Zò@ûeò Keòaû _ûAñ g cò^òUþe icd ò@«ê û
aò_ aòhdùe @aMZò [ôaûe `äûiþ KûWð Zò@ûeò Keò ßòZúd ùiUþ ò@«ê û
^òeúlY _ûAñ _âgÜ :
KY ZêcKê fûMêQò Kò Gjûe @ûagýKZû ejòQò Kò ? Gjûe @ûagýKZû ùja
Gjûe ùKCñ flY akû ~ûA_ûeòa ?

25. (23)
Gjû ZêcKê _âûYúUò bf bûaùe RúaòZ ejòaû _ûAñ ùKcòZò iûjû~ý Keòa ? ùicû^uê Gjò _âgÜMêWòKê
^òRe kùe Pyðû KeòaûKê Kêj«ê Gaõ Gjû ^ò‰ððd Ke«ê ù~ ùKcòZò Zûue _âûYú Gjò _eòiÚòZò MêWòK
_ûAñ @^êKìk ùja û
ùicû^uê Kêj«ê ù~ @]ôK @^êKìk aûZûaeYùe _âRûZòcûù^ bf bûaùe RúaòZ ejò _ûeòùa Gaõ
C_ôû^ Keòaûe i¸ûa^û @]ôK ùja û
c¤ @]ôK ùja û
aûZûaeY _ûAñ `äûiþ KûWð-1 ùiUþ
aûZûaeY 1 - ceêbìcò
aûZûaeY 2 - i«i«ò@û iÚû^
aûZûaeY 3 - _aðZ
aûZûaeY 4 - Nûi _Wò@û
aûZûaeY 5 - bìZk
aûZûaeY _ûAñ `äûiþ KûWð-2 ùiUþ
aûZûaeY 1 - ceêbìcò
Rkaûdê - Mec Gaõ gêÃ
còkê[ôaû ùbûR^ - ùRûeþùe Pûfê[ôaû _gê
_eRúaú - aW _lú
aò_ - cYòh
aûZûaeY - 2 - i«i«ò@û iÚû^
Rkaûdê - Mec Gaõ @ûðâ
còkê[ôaû ùbûR^ - cûQ

26. (24)
_eRúaú - Kê¸úe
aò_ - cYòh
aûZûaeY - 3 - _aðZ
Rkaûdê - jûeûjûeò Zû_cûZâû ajêZ ahðû ijòZ
còkê[ôaû ùbûR^ - _Zâ Gaõ k´û aél
_eRúaú - PòZû
aò_ - Rwfld
aûZûaeY - 4 - Nûi _Wò@û
Rkaûêd - jûeûjûeò Zû_ûcûZâû Kcþ ahðû ijòZ
còkê[ôaû ùbûR^ - ù_ûK
_eRúaú - gûMêYû _âRûZò
aò_ - ùacûe / ùeûMòYû ùjaû
aûZûaeY - 5 - bìZk
Rkaûdê - Ròùeû / gì^ WòMâúeê Kcþ Zû_cûZâû
còkê[ôaû ùbûR^ - cìk RûZúd Lûý
_eRúaú - bûfê
aò_ - VòKþ _eòcûY ùbûR^e @bûa

27. (25)
Gjò MZòaò]ô ùUfòù`û^ ùLk ijòZ ùKcòZò i´§òZ @Qò ?
PûUð ù__eKê GKûVò Keò ùgâYúùe _âgòðZ Ke«ê
aòýû[ðúcû^uê _âgòðZ PòZâMêWòKê ùfLôaûKê Kêj«ê Gaõ ßòZúd k K’Y Zò@ûeò KeòQò ZûKê _Xÿ«ê û
òai-6
MZòaò]ôe ^ûc : icûRe Kû~ðýùg÷kú
bûMòûee bìcòKûe a‰ð^û Keòùa û
iûcMâú - aäûKþùaûWð, PKþ (]kû Gaõ ewú^) WÿÁe, ù_^þ, ù_^þiòfþ, KûMR, ewú^ ù_^þiòfþ, ew Keòaûe
iûcMâú
Keòaûe C_ûd :
ùiû_û^-1
aòýû[ðúuê Kêj«ê ù~ ùicûù^ KÌ^û Keòùa ù~ _êeû aòýûkd ùicû^ue ùgâYúe aòýû[ðúcû^u
ßûeû jó Zò@ûeò ùjûAQò û
aòýû[ðúcû^u Vûeê ùjûA ùgh _â]û^ gòlKu _~ðý« ~ûC û
aòbò^Ü _éÂbìcòeê @^ý jòZû]ôKûeúcû^u iìPú Zò@ûeò KeòaûKê Kêj«ê ù~còZòKò P_eûiò, cûkú, @`òie
ùicû^ue _âZòKòâdûKê aäûKþùaûWðùe GK ù`äû PûUð eì_ùe ùfL«ê Gaõ ù~ùKøYiò Lûfò RûMûùe
_ìeY Ke«ê û
KòQò iúcû _~ðý« PûUðKê _Xÿò~òaû eKûe ù~còZòKò :-
Ée-1 @¤l
Ée-2 C_û¤l

28. (26)
Ée-3 ^òeúlK (_âûAùceú Gaõ cû¤còK aMð)
Ée-4 aòbò^Ü aòbûMe cêLý (bûhû, MYòZ, aòmû^, iûcûRòK mû^, ij-_ûVýKâc)
Ée-5 ùgâYú gòlK
Ée-6 aòhde gòlK
Ée-7 ùgâYúe c^òUe
Ée-8 aòýû[ðú
Ée-9 ijûdK Áû`þ
Ée-10 iwV^ (cûZû-_òZû Gaõ @^ý)
ùiû_û^-2
_âùdûM Keò_ûeòùa, ~ûjûe aòbò^Ü Ée [ôa)
iÚòZò : ùMûUòG ^ac ùgâYúe aòýû[ðú MYòZ _eúlû ùaû icdùe ^Kf Keê[ôaû icdùe ]eû_Wòfû, ù~Cñ
@¤û_K _~ðýùalK @Q«ò, ùi Kkû Gaõ Kâû`Uþe gòlK @U«ò û aòýû[ðú Kjòfû ù~ ùi, ùijò _âgÜ aòýûkde
Kû~ðýûkdeê KûjûVûeê _ûAQò û _òfûUòe cûZû-_òZû Gjò K[ûKê cû^òaûKê c^û KeêQ«ò ù~ ùi ^Kf KeòQò û
aòýû[ðúcû^uê Gjò iÚòZòeê cêKêkòaû _ûAñ Gaõ Gjò iciýûe icû]û^ ùicûù^ ùKcòZò Keòùa Gjû C_ùe GK
bìcòKû Ke«ê û
^òeúlY _ûAñ _âgÜ :
@û_Y _âgûi^e ÉeKê ùKCñVûùe ùLô_ûeêQ«ò ?
(@^ý iõiÚûMêWòKùe, iõ~êq _eòaûe @ûò)
@û_Y K’Y Gjû @^êba KeêQ«ò ù~ GjûKê ajêZ Éee @ûagýKZû @Qò ? KûjóKò ?
@û_Y K’Y GjûKê ijee Ée @^êiûùe ùLêQ«ò ?

29. (27)
ùja û _ìeû ùgKê i¸ûkòaû _ûAñ ? KûjóKò ? KûjóKò ^êùjñ ?
@û_Y K’Y bûaêQ«ò ù~ @û_Yuê _âùZýK ùge Ée _ûAñ _âa§^ Éee @ûagýKZû ùja ù~còZòKò - Mñûe
Ée, Ròfäûe Ée û
@û_Y K’Y ùge KòQò _âgûi^òK _MêWòKe ^ûc Kjò _ûeòùa ?
@û_Y K’Y RùY cªú, eûÁâ_Zò, _â]û^cªúue bìcòKû a‰ð^û Keò_ûeòùa ?
ùiû_û^-3
òai-7
MZòaò]ôe ^ûc : bìcòeì_
CùŸgý : aòýû[ðú aòbò^Ü _âKûee bìcòeì_ MêWòKe PòjÜU Keòùa Gaõ aògòÁ bìcòeì_ MêWòKe @ûKéZò jûZùe
Zò@ûeò Keòùa Gaõ PòZâKeò ùùLAùa - _ûjûWÿ, SeYû, aûfòe _aðZ, ae`e _ûjûW Gaõ NûUòMêWòK ~ûjûKò
_âùZýKe cjZß_ì‰ð MV^Kê _âgòðZ Keòùa û
iûcMâú - aäûKþùaûWð, PK (]kû Gaõ ewú^) WÿÁe, ù_^þ, ù_^þiòfþ, KûMR, ewú^ ù_^þiòfþ / ew Keòaûe
iûcMâú, cûUò Kò´û @Uûe ùMûf Zò@ûeò Keòaû _ûAñ (5-6 afþ Zò@ûeò ùja, _âùZýK 500 Mâûcþ) ^@Uû aòbò^Ü
_âKûee bì-@ûKéZò MêWòKe _eòbûhû aû iõmû _âgòðZ Keê[ôaû `äûiþKûWð Zò@ûeò Ke û
_âÉêZò - 9Uò aòbò^Ü bìcòeì_ MêWòKe `äûiþKûWðùe PòZâ Zò@ûeò Ke û
Keòaûe C_ûd :
1. _ûjûW - GcòZò bìcò ~ûjûKò cêŠò@û Vûeê Cy, f´û I _aðZ Vûeê Cy @]ôK ùMûfûKéZ û
2.
Vûeê @]ôK ùMûf @ùU û
3. NûUò - MòeòiuU aû _ûjûWÿ ùA ~ûA[ôaû eûÉû

30. (28)
4. icZk - Cy ^òP ùjûA ^[ôaû bì-bûM
5. icêâ - Rk I kaYe cògâY ~ûjûKò icMâ _é[ôaúe 3/4 @õg @]ôKûe KeòQò û
6. ^ú - GcòZò GK bìcòeì_ ~ûjû @ù^K ìe _~ðý« Rk ]ûeY Keò[ûG û
7. SeYû - bìMbðeê ù~Cñ Rk _âaûj cûUò ùb Keò CùV û
8. Zêhûe - ae`e GK ajêZ aW bûM ~ûjû bìcò/cûUòe @]ôKûõg bûM ùNûùWAKò eùL
9. aûfòe _aðZ - aûfòe _ûjûWÿ ~ûjû _a^ MZò ù~ûMêñ iéÁòjêG û
ùiû_û^-1
ùaûWðùe _é[ôaúe GK PòZâ Zò@ûeò Ke«ê, G[ôùe ^úk (_ûYò) ]kû (aûf) iaêR/MQ) Gaõ KòQò Lûfò bûM
cûUòKê ùùLAaû _ûAñ ew Ke«ê û
^òeúlY _ûAñ _âgÜ :
_é[ôaúe aòbò^Ü ew K’Y iùuZ KeêQò ?
K’Y _é[ôaúe bì_éÂe C_eò bûM ùKûck @ùU ?
Zêùc K’Y GjûKê VòKþ bûaêQ ?
_é[ôaúe bì_éÂùe ~ûjû iaê Rò^òh ùLêQ ùiMêWòK K’Y ?
Zêc ^òRe aòýûkde eûÉûùe K’Y ùLô_ûeòa ?
ù~ùZùaùk Zêùc @ûC GK iÚû^Kê ~ûZâû KeêQ, ùZùa Zêùc K’Y ùLô _ûeêQ ?
G[ôeê ùKCñ PòZâMêWòK _âûKéZòK @ùU ?
G[ôeê ùKCñ ùMûUòK iRúa ? ùKCñ ùMûUòK ^òRðúa @ùU û
aòýû[ðúcû^uê ùKùZK Cnò I _âûYúu ^ûc _âKûg KeòaûKê Kêj«ê û ^òRðúa _âûKéZòK aÉê-cûUò, _ûjûW, ^ú,
icêâ @ûò @ùU û

31. (29)
Zêùc Pò«û Keò_ûeêQ Kò, G MêWÿòK Kò_eò MVòZ ùjûA[ôa ? bìùa÷mû^òK cû^u _eò Rkaûdê, _é[ôaúe ù_äUþe
MZò Keòaû, jòcaûj Zekòaû, Zû_cûZâû akòaû Gaõ _a^ I _ûYò ~ûjûKò ùKûUò ùKûUò ahðeê _é[ôaúe bì_éÂùe
@fMû @fMû eì_ùe MZò KeêQ«ò, Zûjû aòÉéZ eìù_ @ûùfûP^û Ke«ê û
ùaûWð C_ùe iûZ _âKûee bìcòeì_e ^ûc MêWòK ùfL«ê û
aòýû[ðúcû^uê Kêj«ê ù~ ùicûù^ jûZùe @ûKéZòMêWòK Zò@ûeò Keò ùLk ùLkòùa û
ùgâYúùe jûZùe @ûKéZò Zò@ûeò Keò KòQò bìcòeì_Kê _âgð^ Keòùa Gaõ ùicû^uê ùijò_eò KeòaûKê Kêj«ê û
_ûjûW _ûAñ ^òRe jûZKê ^òRe cêŠ C_eKê ù^A~û@ Gaõ êAjûZ _û_êfòKê ù~ûWò _aðZ gòLee eì_ ò@ û
_ûjûWÿ _ûAñ ^òRe jûZ êAUòKê ù~ûWò M´êR @ûKûe ò@ û
NûUò _ûAñ ^òRe jûZe _û_êfòKê ù~ûWò Zk @ûWKê @ûY-IfUû _ûjûW _eò û
icZk _ûAñ ^òRe jûZ êAUòKê icZk bûaùe ùLûfòò@ û
icêâ _ûAñ, êA jûZe @ûwêVò Gaõ aé¡ûwêkò ßûeû ùMûUòG aW ùMûf Ke Gaõ Zûjûe cSòùe Lûfò RûMû eL û
^ú _ûAñ ^òRe @ûwêVòe _âû«/@« ßûeû Kjò Kjò Giþ. @ûKûe Zò@ûeò Keò ^úe eûÉû _âgòðZ Ke û
SeYû _ûAñ ùMûUòG ùQûU ùMûfþ @ûKûeùe ùMûUòG jûZ @ûwêVò Gaõ aé¡ûwêkò ßûeû Zò@ûeò Ke û
jòcaûj _ûAñ, jûZ êAUòKê GKûVò eLô aäKþ _eò Pfû@ û
aûfòe _ûjûW _ûAñ, ^òR jûZ êAUòKê _û_êfò ßûeû UûY, UòùK ùcûWÿòùA ùXÿC _eò Ke û
_âgð^ _ùe, iaê bìcòeì_ MêWòKe ^ûc ù~ùKøYiò Kâcùe ùRûeþùe Kêj«ê Gaõ aòýû[ðúcû^uê ùijò_eò
jûZe @ûKéZò MêWòK ßûeû _âgð^ KeòaûKê Kêj«ê û
ùiû_û^-2

32. (30)
ò@«ê û
_âùZýK kKê iaê bìcòeì_ MêWòK ùùLA cûUòùe ùijòbkò Zò@ûeò KeòaûKê Kêj«ê û
ùicûù^ @^ý C_f² iûcMâúe _âùdûM Keò_ûeòùa Gaõ ù~ùZ @]ôK eP^ûcôK Kûc Keò_ûeòùa û
ùicû^uê _âùZýK bìcòeì_e _eòbûhûKê ^òR g±ùe ùMûUòG ùQûU KûMRùe ùfLôaûKê Kêj«ê Gaõ ^òRe
cùWfKê ùfaf fMû«ê aû PòjÜU Ke«ê û
ù~ùZùaùk ùicûù^ ^òRe KûcKê icû¯ aû ùgh Keòùùa ùiùZùaùk ùicû^uê ùgâYúKê i`û KeòaûKê
Kêj«ê Gaõ cùWfKê _âgð^ KeòaûKê Kêj«ê û
ùiû_û^-3
_âùZýK aòýû[ðúKê Kû~ðý_ZâòKû ò@«ê Gaõ ùicû^uê GjûKê _ìeY KeòaûKê ^òùŸðg ò@«ê û
òai-8
MZòaò]ôe ^ûc : _ûYò
CùŸgý : aòýû[ðúcû^uê ùMûUòG aòhde ¤û^ ejòa ù~ ùicûù^ _ûYò aòhdùe KY RûYòQ«ò û aòýû[ðú
_ûYòe @ù^ßhY aòmû^e cìk @^êi§û^e aû]ûe C_ùe Keòùa û
@^ê¤û^ Gaõ @^êbaMêWòK ßûeû aòýû[ðú Rke KòQò ùbøZòK Gaõ eûiûd^òK aòùghZûMêWòK aòhdùe ^òRe
aê¡òe _âùdûM Keò (_ûYòe eì_ Gaõ aýajûe) KòQò aÉê _ûYòùe _jñe«ò Gaõ KòQò aêWÿò ~û@û«ò û _ûYòe N^Zß
Gaõ aÉêùe _û[ðKý [ôaû ù~ûMêñ-jó _ûYòùe aòbò^Ü ùbøZòK Gaõ eûiûd^òK ]cð @Qò û ù~_eòKò _ûYò C_eê
CùV, _ûYòe KYòKû GKûVò ù~ûWÿò ùjûAQ«ò û
iûcMâú - aäûKþùaûWð, PKþ (]kû Gaõ ewú^) WÿÁe, ù_^þ, ù_^þiòfþ, KûMR, ewú^ ù_^þiòfþ, ew Keòaûe
beò[ôaû ùaûZf, Q@Uû êAUuû cêâû, 6 _äûÁòK iûjò/Kûkò Wâ_e, ùMûUòG Pò^òùe beò[ôaû Mò^û, ùMûUòG
fêYùe beò[ôaû Mò^û, ùMûUòG aûfòùe beò[ôaû Mò^û, Uògê ù__e (_âûd 20), cêâû, ùQûU _[e, KûMRe
ùQûU ùQûU LŠ, Pòeò[ôaû KûMRe ùQûU ùQûU af, _e, GK _äûÁòKþe Waû ù~Cñ[ôùe KYû ùjûA[ôa Gaõ Zkê
RûMû c¤ [ôa, ^ûfò ew Kò´û LûAaû ew û

33. (31)
KeòaûeC_ûd :
ùiû_û^-1
ùaûWðùe Kò´û PûUðùe ùK Wÿafêý Gfþ (KWL) PûUð Zò@ûeò Ke û
aòýû[ðúcûù^ _â[c ɸùe _ûYò aòhdùe RûYòQ«ò ZûjûKê ùfL«ê û
ùicû^uê _Pûe«ê ù~ ùicûù^ _ûYò aòhdùe @ûC ùKùZ RY RûYòQ«ò Gaõ ^òRe _âZòKòâdûKê ɸùe
ùfL«ê û
ù~ùZùaùk ɸ ùgh ùjûA~òa, ùiùZùaùk aòýû[ðú ùgh ɸ / ùgâYúKê ^òùR _ìeY Keòùa û
ùK Wÿafêý Gf PûUð-_ûYò
@û_Y _ûYò aòhdùe RûYòQ«ò ?
@û_Y _ûYò aòhdùe
ùKùZ RûYòaûKê PûjêñQ«ò ?
_ûYò aòhdùe @û_Y K’Y
gòLôaûKê PûjêñQ«ò ?
ùiû_û^-2
Kû~ðý_ZâòKû @ûMKê aXÿû«ê Gaõ ùgâYúùe _âùZýK Kûc _ûAñ ùicû^uê gUû iÚû^ùe / ùUaêfþ C_ùe
iûcMâú ijòZ eLôò@«ê û `äûiþ KûWðKê C_~êq iÚû^ ù~CðVò Zûjûe a‰ð^û ùja eLôò@«ê û
_âùZýK aòýû[ðúuê Kû~ðý_ZâòKû ò@«ê ûùgâYúKê gUû kùe aûQòò@«ê Gaõ ùicû^uê _âùZýK ùlZâKê
~òaûKê Kêj«ê Gaõ `äûiþ KûWðùe CfäòLôZ MZòaò]ô MêWòKê KeòaûKê Kêj«ê û
ùicû^uê GKûVò ùjûA MZòaò]ô MêWòKê KeòaûKê Kêj«ê û Kò«ê ^òRe _eògð^ MêWòKê ^òRe IßûKðiòUþùe
_ìeY Ke û
ùLôaû _ûAñ eL«ê û
ù~ùZùaùk ùicû^u ùMûUòG MZòaò]ô Keòiûeòùa, ùiùZùaùk ùicû^uê Kâc @^êiûùe ßòZúd
MZòaò]ô KeòaûKê Kêj«ê û
_âùZýK ùlZâ _ûAñ - K’Y @û_Yue baòhýaûYú aûÉaùe ~ûjû NUòQò aû ùjûAQò Zûjû ijòZ ùck LûCQò ?
_ûYòe MêY aòhdùe Gjû @û_Yuê K’Y Kêùj ?

34. (32)
òai-9
MZòaò]ô ^ûc : ^ú
CùŸgý : aòýû[ðú ^òRe _ûYòe ùiâûZ aòhdùe _ìaðe @aMZòe ]ýû^ eLôùa û RkPKâe PòZâ Zò@ûeò Keòùa
Gaõ Zûjûe ^ûc ùùa ùicûù^ Gjò K[ûe ]ýû^ eLôùa Kò _ûYò ùKùZ eì_ùe @Qò û ^òRe mû^e _âùdûM
Keò ^úMêWòK i´§ùe KûeY Gaõ _âbûa MêWòKe ^òR ^òR c¤ùe a‰ð^û Keòùa û
iûcMâú - aäûKùaûWð, PKþ (]kû Gaõ ewú^) WÿÁe, ù_^þ, ù_^þiòfþ, KûMR, ewú^ ù_^þiòfþ / ew Keòaûe
iûcMâú
Kâc
^õ.
MZòaò]ô Zêùc KY
bûaêQ ù~
Gjû ùja ?
aûÉaùe KY ùja ?
(PòZâ Zò@ûeò Ke Gaõ
a‰ð^û Ke)
Gjû ZêcKê _ûYò
aòhdùe K’Y
iìP^û ùCQò ?
1 Mäûiùe _ûYò ^ò@ û GjûKê ùL, GjûKê
Qê@ñ, GjûKê @^êba Ke, Gjûe iêM§
^ò@, GjûKê PûL û
2 ùUaêf C_ùe KòQò cêâû eLòò@ û
ù~ùKøYiò ùMûUòG cêâû C_ùe _ûYòe
ùUû_û _ùKAaû _ûAñ Kûkòe Wâ_e e
_âùdûM Ke û Gjû Keòaû _ìaðeê Zêùc
@^êcû^ Ke ù~ ùMûUòG cêâû C_ùe
ùKùZ ùUû_û _ûYò ejò_ûeòa ? ^òRe
3 PUûY C_ùe êAUû _ûZâe _ûYò @fMû
Keò Xÿûk û

35. (33)
Kâc
^õ.
MZòaò]ô Zêùc KY
bûaêQ ù~
Gjû ùja ?
aûÉaùe KY ùja ?
(PòZâ Ke Gaõ a‰ð^û
Ke)
Gjû ZêcKê _ûYò
aòhdùe K’Y
Kùj ?
4 Uòiê ù__e e _ýûùKUþeê ùMûUòG Uòiê
ù__eþ ^ò@ ûewú^ _ûYò Mòfûiùe GK
Uòiê ù__eKê eL û
5 GVûùe ù__e C_e Zò^òUû _û[ð @Qò
- Pò^ò, fêY I aûfò û _âùZýKKê ùMûUòG
_ûYò Mòfûiùe còkûA ò@ / ùMûùkA
ò@ û ùL
6 ùUaêf C_ùe ù~Cñ aÉê MêWòK
eLû~ûAQò ZûKê ùL û ù~ùZùaùk
Zêùc ùiMêWòKê _ûYò Mòfûiùe _ùKAa
ùZùa K’Y ùja ?
(cêâû, ùQûU _[e, MêŠ KûMR, _e)

36. (34)
Kâc
^õ.
MZòaò]ô Zêùc KY
bûaêQ Gjû
ùja ?
aûÉaùe KY ùja ?
(PòZâ Ke Gaõ a‰ð^û
Ke)
Gjû ZêcKê _ûYò
aòhdùe K’Y
Kêùj ?
7 ùMûUòG _äûÁòKe _ûZâ ^ò@ û ù~Cñ[ôùe
KYû Keû ù~ùZùaùk @û_Y _ûZâùe
_ûYò _ì‰ð Keòùa, ùZùa K’Y ùja ?
ùjûA[ôaû ùeLûPòZâ _ûAñ KûeY Kêj û
8
ìeZûùe KYû Ke û ù~ùZùaùk
@û_Y _ûZâùe _ûYò _ì‰ð Keòùa, ùZùa
Ke Gaõ ^òR ßûeû Zò@ûeò ùjûA[ôaû
PòZâe KûeY MêWòK a‰ð^û Ke û
Keòaûe C_ûd :
ùiû_û^-1
ùaûWÿðùe _ûYò C_ùe GK g± Mêz Zò@ûeò Ke«ê û
aòýû[ðú cû^uê Kêj ù~ _ûYòKê ùLô ~ûjû Zûu c^ c¤ùe @ûiêQò, ZûjûKê ùfLôùa û
_ûYò

37. (35)
aòýû[ðúcû^uê Gjû aòhdùe _Pûe«ê ù~ ùicûù^ _ûYò ùKCñVò ùLôùf - Ne bòZùe Gaõ Ne
aûjûùe û
aòýû[ðúcûù^ _ûYòKê Ne (^k) Vûeê ù^A Zûjûe ùiâûZ _~ðý« ~ûZâûKê ò^e ù^ûUþ aêKþùe
ùfLôùa û
_ûYòe cêLý ùiâûZKê cù^ eLôùa û
ùaûWðùe RkPKâKê bf bûaùe aêùSA Zûjûe ^òdc MêWòKêKêj«ê - aû¿, ùQûU Rkaò¦ê Gaõ ùcN û
ùgâYúKê 3-4 _òfû[ôaû kùe bûM Ke«ê û aäûKùaûWðe PòZâKê fòùbAò@«ê û KûMR, ù_^þiòf Gaõ
Ke«ê û dê^òUþe _âùZýK kKê RkPKâe bûMe PòZâ Zò@ûeò KeòaûKê Gaõ a‰ð^û Keòaûe Kûc ùA
ò@«ê û _êYò aäûKþùaûWðùe RkPKâe PòZâ @ûuò aû¿, iõN^^, _âùl_Y Gaõ ahðû ùjaûe @a]ûeYû
aòhdùeÆÁKe«êû aû¿iõN^^,_âùl_Gaõ ahðûùjaûe@a]ûeYûKê ÆÁKeò aäûKþùaûWðùeRkPKâe
PòZâ @ûu«ê û
GKêUò@û ùMûUòG dê^òUþe Pûeò kKê ^òRe PòZâKê Kâcùe eLôaûKê Kêj«ê, ~ûjûßûeû Kò _ìeû RkPKâ
Zò@ûeò ùjûA~òa û
aòýû[ðúcû^u ijòZ @ûùfûP^û Ke«ê ù~ _é[ôaúùe ahðû _ûYò ùKCñVòKê ~ûA GKûVò ùjCQò ?
_âùZýK ke ùMûUòG _âZò^ò]ôuê @ûiò aäûKþùaûWðùe ù~ùKøYiò ùMûUòG Rke ùiâûZe PòZâ KeòaûKê
Kêj«ê û ù~còZòKò - ahðûe RkùUû_û, ^ú, ù_ûLeú û
aòýû[ðúcû^uê ^òRe ù^ûUþ aêKþùe aòbò^Ü RkùiâûZ ùQûUeê ù^A aW _~ðý« iRûWò ùfLôaû _ûAñ
Kjòùa û
^úe MV^ aòhdùe bì @ûKéZò MêWòKe @ûùfûP^û cù^ _ùKAùa û
ùiû_û^-2
_âùZýK kKê bûeZe PûùeûUò ^úe ^ûc cù^ eLôaûKê Kêj«ê Gaõ Gjò @aMZòKê ùgâYú c¤ùe
@ûùfûP^û Ke«ê û
ùaûWÿðùe ^ú MêWòKe ^ûce iìPú Zò@ûeò Ke«ê û

38. (36)
_âùZýK kKê ù~ùKøYiò ùMûUòG ^úKê aûQòaûKê Kêj«ê Gaõ KÌ^û Ke«ê ù~ ùicûù^ ùfûKcû^ue
ùMûUòG k @U«ò, ù~Cñcûù^ ùi ^ú Kìkùe ejêQ«ò û ùicûù^ ùMûUòG ije Kò´û ùMûUòG Mñû Kò´û
ùMûUòG ùQûU ijeùe c¤ ejò_ûeòùa û
aò_ iùuZ C_ùe ùaûjêQò û
k ‘a’Kê Kêj«ê ù~ Kcþ ahðû ùjaû ù~ûMê, ùicû^ue ^ú gêLô~ûAQò û
_âùZýK kKê ùicû^ue iÚòZò aòhdùe g cò^òUþ _~ðý« aòPûe-aòcgð KeòaûKê Kêj«ê Gaõ ùijò iÚòZòùe
Rke ajêkZûKê Zêùc K’Y Kjòa ?
Rke @bûaKê Zêùc K’Y Kjòa ?
_âùZýK ò^e Rúa^ C_ùe Gjû K’Y _âbûa _ùKAa ?
Zêùc K’Y GjûKê @UùKA _ûeòùa ? ùKcòZò ? Gjò iÚòZòe cêKûaòfû Keòaû _ûAñ êAUû C_ûd Kêj û
ùiû_û^ - 3
10 cò^òUþ
_âùZýK QûZâKê Kû~ðý_ZòâKû ù^A ùiMêWòKê _ìeY KeòaûKê ^òùŸðg ò@«ê û
òai-10
MZòaò]ôe ^ûc : Kéhòe _eòPd
CùŸgý : aòýû[ðú LûAaû Rò^òhe ù_äU Vûeê ù^A Rcò _~ðý« ~ûZâûKê RûYòùa û ùicûù^ ^òRe aê¡ò ßûeû
Kéhòùe ùMûUòG `ife aòKûge _~ðýûdùe iûcòf ùjùa û
iûcMâú : aæûKùaûWð, PKþ (]kû I ewú^) WÿÁe, ù_^þ, ù_^þiòfþ, KûMR, ewú^ ù_^þiòfþ / ew Keòaûe
iòeò¬ (_âùZýK k _ûAñ)

39. (37)
KeòaûeC_ûd :
ùiû_û^-1
aòýû[ðúcû^uê ùijò ùbûR^e iìPú Zò@ûeò KeòaûKê Kêj«ê ~ûjûKê ùi _âZòò^ LûCQ«ò ù~còZòKò /
ù~_eò bûZ, Wûfò eKûeú AZýûò û
ù~ùKøYiò ùMûUòG ùbûR^ _û[ðKê aûQ«ê, Zûjûe IfUû eì_ùe Lûý [ûkòKê @ûiòaû Vûeê ù^A ù~CñVò
ù~còZòKò PûCk
Zêùc PûCkKê ùKCñVûeê _âû¯ KeêQ«ò - ùZReûZò ùûKû^eê
ùûKû^ú PûCkKê ùKCñVûeê _ûG ? - aWÿ aRûeeê
aWÿ ùa_ûeú PûCkKê ùKCñVûeê _ûG ? - KéhK Vûeê
KéhK ùKCñVûeê PûCk _ûG ? - ùi GjûKê Rcòùe C_ôû^ Kùe
_âùZýK kKê ù~ùKøYiò ùMûUòG ò^e Lûý _û[ðKê aûQòaûKê Kêj«ê Gaõ Zûue kKê ùiAVò
@býûi Keò ^òRe _âKòâdûKê KûMRùe ùfLôaûKê Kêj«ê û
Kéhòe aòùghZûe PòjÜU Ke«ê û
aòýû[ðúcû^uê _Pûe«ê ù~ ùicû^uê K’Y KeòaûKê ùja ~ò ùicû^uê ]û^ aû Mjce C_ôû^
KeòaûKê Kêjû~òa ?
_âùZýK kKê @_eòÃûe cûUò, KûMR MêŠ, _[e, _Zâ @ûòùe beû ùMûUòG aW _ûZâ Gaõ ùMûUòG cêVû
]û^ ò@«ê û
ùicû^uê Gjû KÌ^û KeòaûKê Kêj«ê ù~ Gjû Zûue ùlZ/Rcò @ùU Gaõ ùicû^uê ^òRe `if ùijò
ùlZùe C_ôû^ KeòaûKê _Wòa û
ùicû^u ijòZ aòPûe aòcgð Ke«ê ù~ Kâcû^êiûùe ]û^Kê ùicû^uê ò@û~ûA[ôaû aW _ûZâùe aòlò¯
Keòaû _ûAñ K’Y KeòaûKê ùja ?
~ò aòýûkde aûjûùe ùLûfû _Wò@û @Qò, ùZùa Gjò Kûc aûjûùe c¤ Keû~ûA_ûeòa û

40. (38)
^òeúlY _ûAñ _âgÜ :
K’Y _ûAñ ^êùjñ?
G_eò Keòaû _ûAñ Zêce K’Y @ûagýK @ùU?
Zêùc cûUòKê ùKùZ jûfêKû Keò_ûeòa?
~ò Rcò ajêZ aWÿ @Qò, ùZùa cûUòKê jûfêKû Keòaû _ûAñ Zêùc K’Y Keòa?
Zêùc K’Y ùijò icdùe c¬òMêWòKê cûUòùe _ùKAa?
Zêùc ZûKê ùKcòZò bûùa aêYòa?
c¬òMêWòKê aêYò iûeòaû _ùe Zêùc K’Y Keòa?
Zêùc ùi[ôùe ùKcòZò _ûYò ùa?
Zêùc K’Y aWÿ _ûZâKê aûjûùe ùLûfûùe QûWò _ûeòa?
K’Y _ûAñ ^êùjñ û
`if @uêeòZ ùjaû Gaõ @ck ùjûA~òaû _ùe Zêùc Keòa?
Zêùc Zûjûe iõelY ùKCñVò Keòa?
Zêùc ZûKê ùûKû^ú _ûLKê ùKcòZò ù^a?
Keòaû _ûAñ @ûagýK ùiû_û^ @ùU - 1. RcòKê Zò@ûeò Keòaû / iRûWòaû (ZûjûKê i`û Keòaû Gaõ Zûjûe
cûUòKê jûfêKû Keòaû _ûAñ jk Keòaû) 2. c¬òMêWòK aêYòaû 3. VòKþ icdùe _ûYò ùaû 4. LZ _ùKAaû
Keòaû 8. aW ùa_ûeúKê aòKâò Keòaû 9. LêPêeû ùûKû^ú aòKòaû û

41. (39)
aòýû[ðúcû^uê ^òRe ù^ûUþ aêKþùe ùi iaê ùfLôaûKê Kêj«ê û
ùicû^ue `if KUû icdùe MûC[ôaû MúZKê cù^ eLôaûKê Kêj«ê, ~ûjûKê ùicûù^ gêY«ò Kò´û
@û_Y RûYòQ«ò û
ùiû_û^-2
_êeêYû icdùe / _ìað Kûkùe RcòPûh _ûAñ Kò_eò ùK^ûfe _ûYòKê aýajûe Keû~ûC[ôfû û Kò«ê
_ûYòe iû]^ MêWòKe @bûaeê @^ý_âbûagûkú RkùiP^ cû¤c MêWòKe_âùdûM @ûe¸ ùjfû, ù~còZòKò
Rûfòùe iû]ûeY aò]ôe RkùiP^ aýaiÚû Keû~ûA_ûeòa Zûjû _âgð^ Ke«ê û
aòýû[ðú ^òRe aòbò^Ü aòPûe ijòZ @ûiòùa Gaõ Kò_eò RkùiP^ iû]^Kê Zò@ûeò Keòùa ùi[ô_ûAñ
ùicû^uê ù_âû›ûjòZ Ke«ê û
ùiû_û^-3
òai-11
MZòaò]ôe ^ûc : _û[ð cû^ue KYòKû
CùŸgý : aòýû[ðú CûjeY ijòZ _û[ð MêWòKe Zòù^ûUò Ée Gaõ ùi[ôùe @Yê aýaiÚûe _eòbûhû ùA
a‰ð^û Keòùa û ùicûù^ _û[ðe ùcøkòK MêY MêWòKê PòjÜòùa û
iûcMâú - aäûKùaûWð, PKþ (]kû Gaõ ewú^) WÿÁe, ù_^þ, ù_^þiòfþ, KûMR, ewú^ ù_^þiòfþ / ew Keòaûe
iûcMâú, cûUò, AUûLŠ, ùLk - KVò^, Zek, Mýûiúd, Zekòaû, aû¿ùjaû, KìZ^, iõKk^, C_eê ZkKê Liòaû,

42. (40)
KeòaûeC_ûd :
ùiû_û^-1
~ûjûKê ùicûù^ ^òR ùgâYúùe ùLô_ûeê[ôùa û
ùicû^u @^êiûùe aòPûe aòcgð Ke«ê ù~ G aÉêMêWòK ùKCñ[ôùe Zò@ûeò ùjûAQò Gaõ ùiMêWòKê
ùicû^ue iìPúùe ùfL«ê û
_âùZýK kKê KòQò iûcMâú ò@«ê ù~_eò - PKþ, cûUò, KûMR, AUûLŠ, @ûò Gaõ Kêj«ê ù~ GjûKê
ù~ùZ ùQûU Keò_ûeòa Ke û
ù~còZò ùi GjûKê bûwò Pûfòùa, iûcMâú ùQûU Gaõ ùQûU ùjûA Pûfòa ùi _~ðý«, ù~Cñ _~ðý« Zûjû
]ìkò_eò Kò´û ajêZ ùQûU LŠ ùjûA~òa, ~ûjûKê aò @Yê Kêjû~ûG û
^òeúlY _ûAñ _âgÜ :
Zêùc ù~Cñ ^òR @ûL _ûLùe aòbò^Ü aÉê ùLêQ Zêùc ZûKê K’Y KjêQ û GVûùe G iaê _ûAñ ùMûUòG g±e
CùfäL Keû~ûAQò û g± ùjfû “_û[ð’’ û
Zêùc KY bûaêQ ù~ Gjò _û[ðKê ùMûUòG icû^ ùQûU LŠùe Zò@ûeò Keû~ûA _ûeòa ?
K’Y ùicûù^ bò^Ü @U«ò ?
Kò_eò bûaêQ, ù~ ùicûù^ bò^Ü @U«ò ?
ùiû_û^-2
ùicû^uê Kêj«ê ù~ ùicûù^ icùÉ @Yê @U«ò û
k-1 e aòýû[ðúcû^uê Kêj«ê ù~ ùicûù^ _âùZýKu ijòZ GKcþ fûMòKeò Vò@û ùjûA~òùa û
eLôùa Gaõ _âùZýKu @ûMùe Vò@û ùjûA~òùa û
k-3 e aòýû[ðúcû^uê Kêj«ê ù~ ùicûù^ ^òR jûZKê PCWû Keò UûYò ùjùa Gaõ _âùZýKu @ûMùe
Vò@û ùjûA~òùa û

43. (41)
ùgâYúùe Gjû a‰ð^û Ke«ê ù~ aòbò^Ü _û[ðùe bò^Ü @Yêe aýaiÚû ù~ûMê RùY @^ý RYu Vûeê @fMû
@ùU û
_âùZýK aýaiÚû GK @aiÚû @ùU û
Gjû a‰ð^û Ke«ê ù~ k-1, 2 I 3 Kâcgü _û[ðe KVò^, Zek Gaõ Mýûiúd @aiÚûùe @Qò û
^òeúlY _ûAñ _âgÜ :
Zêùc ùKøYiò GK _û[ðe iaê Zò^ò @aiÚûùe ÊûbûaòK eì_ùe C_iÚòZòe ^ûc Kjò_ûeòa ?
Zêùc KY ùMûUòG _û[ðe ùMûUòG @aiÚûKê ßòZúd @aiÚû ijòZ akûA _ûeòa û
Zêùc GjûKê Kò_eò Keòa ?
ù~_eòKò _ûYòKê Mec Keò Gaõ Meceê ìe Keòù^ùf Gjû Zûe @aiÚû akûA _ûeòa û
ù~còZòKò @ûùc _ûYòKê Mec Keòaû I _ûYòKê Meceê ìe Keòaû ùZùa Gjû ^òRe @aiÚûKê akò
ùa û CûjeY _ûAñ ae` (KVò^), ~ò @ûùc GjûKê Mec Keòaû ùZùa Gjû Zekòa (Zek) Gaõ
GjûKê @]ôK Mec Keòaû ùZùa _ûYò aû¿ (Mýûiúd) ùjûA~òa Gaõ ù~ùZùaùk _ûYò aû¿ ùja
ùZùa [Šû (aû¿úKeY) Gjû _ûYòùe akò~òa Gaõ _êYò @ûcKê GjûKê [Šû (`òâRþùe) Keòaû ùZùa
Gjû _êYò [ùe ae` (KVò^) ùjûA~òa û
_âKûee ùLk ùLkòùa û ù~ùZùaùk @û_Y ùMûUòG `äûiþ KûWðuê ]eòùa Gaõ ùRûeþùe ùi g±Kê
_Xÿòùa, ùicûù^ icùÉ ^òùR ^òRKê ùijò aòùgh @aiÚûùe aýaiÚòZ Keòùa û
`äûiþ KûWð C_ùe ùfLû ùjûA[ôaû g± KVò^, Zek, Mýûiúd, Zekòaû, aû¿ ùjaû, ÇêU^, iõN^^,
C¡ð_ûZ^, ChàZû aXÿòaû, C¾Zû Kcòaûe ^òeúlY ùLk @ûKûeùe Keòùa û
ùiû_û^-3
RùY aòýû[ðúKê ùMûUòG ùPøKò C_ùe aiòaûKê Kêj«ê û
aiòa û
(ùi K’Y Keòa ? ùi ^òR _ûAñ RûMû _ûAaû _ûAñ _â[c _òfûKê ]KÑûùa û)
a‰ð^û Ke«ê ù~ ù~ùZùaùk ßòZúd _òfû aiòaû _ûAñ PûjêñQò ùZùa Zû’ _ûLùe iÚû^ ^ûjó û Gjò _âKûe
ùi ùiVûeê Pûfò~òa Gaõ _â[c _òfû ùi iÚû^Kê ^òR KaþRû / @qò@ûeùe eLôa û

44. (42)
Gjû a‰ð^û Ke«ê ù~ Gjû _û[ðe ùcøkòK MêY @ùU - _û[ð ^òRe RûMû Zò@ûeò Kùe û
Gjû a‰ð^û Ke«ê ù~ KVò^ Kò´û Zek _û[ðùe _û[ðe cûZâûKê Gjûe aÉêZß Kêjû~ûG û
ùgâYúùe _âgòðZ Ke«ê :- MäûiþKê Rk_ì‰ð Ke«ê û
^òeúlY _ûAñ _âgÜ :
ù~ùZùaùk Mòfûiùe _[e _Kû~òa, ùZùa Zêùc K’Y ùLôf ?
Gjû KûjóKò Kcòfû ?
Gjû K’Y ùLûG ?
ùiû_û^-4
iaê aòýû[ðúcû^uê Kû~ðý_ZòâKû ò@«ê Gaõ ùicû^uê GjûKê _ìeY KeòaûKê Kêj«ê û
òai-12
MZòaò]ôe ^ûc : Mc^ûMc^ I ieaeûj
CùŸgý : aòýû[ðúcûù^ aòbò^Ü Mc^ûMc^e cû¤cKê PòjÜU Keò_ûeòùa û Mc^ûMc^e C_ù~ûMòZûKê aýûLýû
Keò_ûeòùa û ùicûù^ aòbò^Ü _âKûe Mc^ûMc^e ^ûcKeY, Zêk^ûcôK mû^ @ûjeY Keò_ûeòùa û aòbò^Ü
_âKûee Mc^ûMc^e C_ûùdZûKê RûYò_ûeòùa Gaõ ~ûZâû icdùe KòQò iêelû aýaiÚû @af´^ Keòaûe
òM aòhdùe a‰ð^û Keò_ûeòùa û
iûcMâú - aäûKþùaûWð, PKþ (]kû Gaõ ewú^) WÿÁe, ù_^þ, ù_^þiòfþ, KûMR, eae, ùKâd^ / ew Keòaûe
Keòaûe aò]ô/C_ûd :
ùiû_û^-1 (15 cò^òUþ)
aòýû[ðúcû^u ijòZ i¸ûaý Mc^ûMc^e _âKûee Pò«^ Ke«ê û
Mc^ûMc^e C_ù~ûMòZû aòhdùe Gaõ KòG I KûjóKò Mc^ûMc^e aýajûe Ke«ò Zûjû aòhdùe
@ûùfûP^û Ke«ê û

45. (43)
ùaûWÿðùe Zûe GK PòVû _âÉêZ Ke«ê ~[û Rk, @ûKûg, bìcò, Kûe, ai, @ùUû eòKèû, iûAùKf eòKèû,
ùUâ^, Wwû, RûjûR, UâûKþUe, jûZUYû eòKèû, UâK, ùcûUe iûAùKf, Pûfòaû AZýûò û
ùgâYúKê 5-6 kùe aòbq Ke«ê Gaõ ùicû^uê ^´eùe PòjÜU Ke«ê û
ùfLû~ûA[ôaû PòVûeê _âùZýK kKê GK Mc^ûMc^e cû]ýc aûQòaûKê Kêj«ê û ùicû^uê ùijò
Mc^ûMc^ cû]ýcùe ~ûZâû icdùe 5Uò iêelû aýaiÚû ùfLôaûKê Kêj«ê û CûjeY Êeì_ : cUe
iûAùKfùe ~òaûùaùk PûkK ùjfþùcUþ _ò§òaû CPòZ, Uâû`òKþ ^òdc cû^òaû CPòZ, MZò ^òdªY
Keòaû eKûe, _Qùe aiò[ôaû ~ûZâú c¤ ùjfþùcU _ò§òaû CPòZ, cUe iûAùKfe CPòZ
elYûùalY ùjûA[ôaû eKûe û
_âùZýK kKê ùKû÷Yiò GK Mc^ûMc^ cû¤cùe ~ûZâû Keòaû icde 5Uò _âûKþ iûa]û^Zû iêelû
aýaiÚû GK @fMû KûMRùe ùfLôaû _ûAñ Kêj«ê û
_âùZýK keê iêelû aýaiÚû ùfLû ùjûA[ôaû KûMRKê iõMâj Ke«ê Gaõ ZûKê _êeû Käûiþ c¤ùe [ôaû
iêelû aýaiÚû ùKCñ Mc^ûMc^ cû]ýce @^êcû^ Keò Kjòùa û
ùiû_û^-2 (20 cò^òUþ)
Kò_eò ùfûK cûù^ ùMûUòG iÚû^eê @^ý iÚû^Kê Mc^ûMc^ Ke«ò I Rò^òh_Zâ _eòaj^ Keû~ûG Zûjû
aòhdùe ùgâYúùe @ûùfûP^û Ke«ê û aòýû[ðúcû^uê KûWÿðùaûWÿð / PûUð ù__e C_ùe aòbò^Ü Mc^ûMc^
cû]ýce PòZâ @u^ Keò ZûKê ew ùaû _ûAñ Kêj«ê
PòZâ @ûuòaû ùgh Kfû_ùe aòýû[ðú cû^uê Kêj«ê ù~ ùi PòZâKê KûUò, KYû Keò iêZûùe aû§ò fêMû Uwû
jýûweþùe Sêfû«ê û
aòýû[ðú cû^uê Mc^ûMc^e cû¤c ùfLû[ôaû KûMR _Qùe ùijò Mc^ûMc^ cû¤ce êAUò Z[ý
ùfLôaû _ûAñ Kêj«ê (~[û : CWÿûRûjûR
Zò@ûeò ùjûA[ûG û CWÿûRûjûR Pûk^û Keê[ôaû aýqòuê _ûAfUþ Kêj«ò AZýûò) û
ùiû_û^-3 (25 cò^òUþ)
iaê aòýû[ðú cû^uê Kû~ðý _ZâòKû ò@«ê Gaõ ùicû^uê GjûKê _êeY KeòaûKê Kêj«ê û

46. (44)
òai-13
MZòaò]ôe ^ûc : bûeZe HZòjûiòK Z[ý
CùŸgý : aòýû[ðú @^êiàeY, (iàeY ßûeû) / bûeZúd AZòjûiùe i´§òZ KòQò iìP^û a‰ð^û Keò_ûeòùa û
Gjûßûeû _Xÿòaû G
iûcMâú : aäûKþùaûWð / Kkû_Uû, PKþ, ]kû Gaõ ewú^) WÿÁe Kfc, ù_^þiòfþ, KûMR, eae, ùKâd^ / ew
Keòaûe iûcMâú
Keòaûe C_ûd :
ùiû_û^-1
ùgâYúe aòýû[ðúcû^uê 5 kùe bûM Ke«ê - A, B, C, D Gaõ E _âùZýK aòýû[ðúcû^uê “bûeZe GK
icùÉ @agý 10 _âgÜ Zò@ûeò Keò KûMR LŠùe ùfLôùa û
ùiû_û^-2
A ijòZ @ûùdûR^
Keòùa û
^òRe jûZ C_eKê CùVAùa û

47. (45)
TEAMS :
A
B
C
D
E
Q1
Total Grand TotalQ2
Q3
Q4
Q5
Q6
Q7
Q8
Q9
Q10
bûeZe GK iõlò¯ AZòjûi
3300 Lâú:_ì: eê 1300 Lâú:_ì: _~ðý« iò§ê ibýZû ijòZ jó bûeZe AZòjûie @ûe¸ ùjûAQò û Gjû
ijiâû± @ûe¸e ijòZ jó, Gjò ibýZû icû¯ ùjûA Pûfòfû, ~ûjûKò ùføj ~êM (ùa÷òK ibýZûe) @ûe¸
[ôfû û Gjò ibýZû @]ôKZc aòÉéZò iò§ê-Mwû ^úe _eòie _~ðý« [ôfû û
MZ 100000 ahðe AZòjûiùe bûeZ ùKùa ùKøYiò ùg C_ùe @ûKâcY Keò^ûjó û
Lâú:_ì: ZéZúd gZû±úùe bûeZe @]ôKûõg bì-bûM icâûU @ùgûKue @û]ô_Zýùe [ôfû û ùi ùaø¡]cð ÊúKûe
Keò ù^A[ôùf Gaõ Zûue gûi^ Kûkùe ùaø¡ ]cðe _âiûe Giò@ûe @^ý bì-bûMùe c¤ ùjûAMfû û
ùjûA[ôùf û Zûue gûi^ Kûkùe ùaø¡ ]cð Giò@ûe@^ý bûM MêWòKùe c¤ _âiûeòZ ùjûA[ôfûû ùcø~ðýcû^u
gûi^ Kûkùe jò¦ê ]cð ùcøkòK @ûKûe ù^A~ûA[ôfû û
@Ác gZû±úùe cêifcû^ cûù^ bûeZKê @ûiòùf Gaõ 11 gZû±ú iê¡û ^òRe iÚòZò iêéXÿ Keò _ûeò[ôùf û
_ìaðK iûcòf Keû~ûA[ôfû û ùcûMf gûi^e icdùe bûeZùe _êYò [ùe ùMûUòG iêéXÿ eûRù^÷ZòK GKZû
i¸a ùjûA[ôfû û 17 gZû±úe ùghû¡ðùe ùcûMf iûcûRý LŠ LŠ ùjaû @ûe¸ ùjûA~ûA[ôfû û
ùKûWÿòG gZû±úe _â[c ahðùe bûeZúd eûÁâúd KõùMâi ßûeû GK eûÁâaýû_ú @ûù¦ûk^ @ûe¸ Keû~ûA[ôfû û
ùjaû ijòZ bûeZ 1947 ùe (AõfŠ) Vûeê Êû]ô^Zû _âû¯ Keòù^fû û

48. (46)
bûeZ Gaõ @û]ê^òK bûeZ û
bûeZe ^ûc ‘AŠi ^ú’, ~ûjûe @aaûjòKûùe _âûPú^ ibýZû @ûe¸ ùjûA[ôfû, ùi[ôeê ^ò@û~ûAQò, @û~ðý
_ŠòZ Gjò ^úKê iò§ê^ú eì_ùe ùLôùfû `ûiðú @ûKâcYKûeúcûù^ GjûKê jò¦êùe aùkAùùfû ‘jò¦êÉû^’
e ^ûc iò§ê Gaõ jò¦êe cògâY @ùU û ùZYê GjûKê jò¦êcû^ue bìcò Kêjû~ûG û
bûeZ aògße iaêVê aWÿ ùfûKZª, _é[ôaúe i¯c aéjZþ eûÁâ Gaõ iaêVûeê _êeêYû ibýZû c¤eê ùMûUòG
@ùU û
aògße _â[c aògßaòýûkde iÚû_^û 700 BC ùe Zlgòkûùe Keû~ûA[ôfû û 10500 eê @]ôK aòýû[ðú
gZû±úùe Keû~ûA[ôfû, ~ûjûKò _êeêYû bûeZe gòlûe ùlZâùe ùMûUòG ajêZ aW C_f²ò [ôfû û
@ûdêùað cû^a RûZò _ûAñ iað _â[c PòKò›û aòýûkd @ùU û PòKò›û aòmû^e R^K PeK @ûRòVê 2500 ahð
_ìùað @ûdêðùae ]ûeYû ùA[ôùf û
17 gZû±úe @ûe¸ùe bûeZ aòâUòg gûi^e icd _~ðý« iaêVûeê ]^ú ùg MêWòK c¤ùe ùMûUòG [ôfû û
iZe¬/ùPiþ, aúRMYòZ, ZòâùKûYcòZò Gaõ MêY^ ~ûjû _Xÿû~ûG, Zûjûe @ûe¸ cìk eì_ bûeZeê jó
ùjûA[ôfû û ‘_ûA’ cìfýe MY^û iað_â[ùc bûeZúd MYòZm ùaø¡ûd^ Keò[ôùf Gaõ ùi “A[ûfù^ûei’’
~ûjû _âùcd eì_ùe RYûgêYû Zûjûe @a]ûeYûKê aêùSAùf û
_é[ôaúùe iõÄéZò Gaõ ibýZû ùlZâùe bûeZe ajêZ aWÿ ù~ûMû^ ejòQò û
òai-14
MZòaò]ôe ^ûc : ùbûR^ Gaõ ù_ûhY
CùŸgý : ùbûR^ / Lûýe @ûagýKZû Gaõ cjZße QûZâ iìPú Zò@ûeò Keòùa Gaõ C_f²ò PòjÜU Keòùa û
ùicûù^ aòbò^Ü _âKûee Lûý _û[ð (giý, cifû, Wûfò, `k, _^ò_eòaû, ùZf aûjûeê[ôaû c¬ò @ûò) e ^ûc
ùfLôùa Gaõ _û[ðKý Kjòùa û ùicûù^ ùbûR^e @õge ^ûc Gaõ ùicû^ue cû¤c PòjÜU Keò ^ûc
ùùa û ùicûù^ ^òR ùbûR^ùe aòbò^Ü _âKûe ùbûR^e @ûagýKZûe PòjÜU Keòùa û
iûcMâú : Kkû_Uû, PKþ (]kû Gaõ ewú^), WÿÁe, Kfc, ù_^þiòfþ, KûMR, eae, ùKâd^ / ew Keòaûe
iûcMâú, aòbò^Ü _âKûe Lûý _û[ð (Kcþ cûZâûùe) ù~_eò PûCk, Mjc, cKû, cAû, aòbò^Ü Wûkò (cêM, ciêe,

49. (47)
jeWÿ, aòeò, aêU) @uêeòZ, aòbò^Ü _^ò_eòaû Gaõ `k, Kcþ cûZâûùe ùZf, fjêYú (Lûfò Wòaû)
ùaû_eò (Rfò Kcþ icd _ûAñ, f´û icd _ûAñ ùZ÷kûq) geúe ^òcðûY Keòaû Gaõ ùeûMKê fXÿòaûe
aòaeY Gaõ CûjeY ijòZ ùLû«ê û
Keòaûe C_ûd :
ùiû_û^-1
ùbûR^ aòhdùe Gjò _âgÜMêWòKê ù^A Pyðû Ke û
ùiû_û^-2
QûZâcû^uê Kêj«ê ù~ ùicûù^ ùi ùbûR^e iìPú Zò@ûeò Keòùa Gaõ Lûý _û[ðeê Zûjûe C›
_~ðý« ~ûZâûKê RûYò ZûKê ^òRe ù^ûUþ aêKþùe ùfLôùa û CûjeY _ûAñ -
Lûý_û[ð
eêUò
@ûcþùfUþ
Gjû ùKCñ[ôùe Zò@ûeò jêG
@Uû (Mjc)
@Šû
Gjû K’Y @ùU ?
aúR
@Šû
C›
MQ
KêKêWÿû (_gê)
ùbûR^
@ûcKê ùbûR^e
@ûagýKZû
KûjóKò jêG
@ûùc aòbò^Ü _âKûee ùbûR^Kê KûjóKò
LûCùQ ?
ùbûR^ K’Y @ùU ?
@ûùc GjûKê
ùKCñ[ôeê _ûAaû

50. (48)
QûZâcû^u @^êiûùe aòbò^Ü _âZòKâòdû ò@«ê û ùicû^uê _Pûe«ê ù~ @ûùc bò^Ü-bò^Ü _âKûee ùbûR^
KûjóKò LûCùQ û ù~còZòKò bûZ, eêUò, Wÿûfò, aòbò^Ü ZeKûeú Pû, lúe, @Šû, cûõi AZýûò û
Gjû a‰ð^û Ke«ê ù~ Gjû ^û ùKak @fMû @fMû Êû ~ûjûKê @ûùc _i¦ KeêùQ Gaõ G[ô_ûAñ @fMû
@fMû Lûý _û[ðe @ûagýKZû jêG û KûeY @ûùc bò^Ü bò^Ü _âKûee MZòaò]ôMêWòK KeêùQ û G[ô_ûAñ
@ûùc ZûKê LûCùQ û
aòýû[ðúcû^uê bò^Ü bò^Ü MZòaò]ô MêWòK ~ûjûKê ùicûù^ ò^ bòZùe Keò_ûeòùa, Zû’e iìPú Zò@ûeò
CûjeY _ûAñ ùøWòaû, ùWAñaû, ùLkòaû, Pûfòaû, _Xÿòaû, aiòaû, KaûU ùLûfòaû, ùfLôaû @ûò û
ùbûR^ @ûcKê Gjòiaê Kûc Keòaû _ûAñ ùKcòZò gqò _âû^ Kùe û Gjûe a‰ð^û Ke«ê û
^òeúlY _ûAñ _âgÜ :
G iaê Kûc _ûAñ K’Y gqòe @ûagýKZû @Qò ? ùKùZ gqò ? ajêZ @]ôK ^û Kcþ ?
aiòaû _ûAñ ùKùZ gqòe @ûagýKZû jêG ?
ùWAñaû _ûAñ ùKùZ gqòe @ûagýKZû jêG ?
ù~ZòKò gqò aiòaûùe @ûagýKZû jêG, ùiZòKò gqò K’Y ùWAñaûùe @ûagýK jêG ?
~ò @ûùc ùKøYiò f´û ]ûWÿòùe ajêZ icd _~ðý« QòWû ùjaû Zû’ ùjùf K’Y ùja ?
ùKùZ gqòe @ûagýK ùja ?
@ûùc _Xÿê[ôaû icdùe, @ûcKê K’Y gqòe @ûagýKZû @Qò ?
Gjû K’Y GK @fMû _âKûee gqò @ùU ?
aò^û Kæû« ùjA @ûùc ùKùZ icd _~ðý« _Xÿò_ûeòaû Kò´û @¤d^ Keò _ûeòaû ?

51. (49)
QûZâcû^uê aòbò^Ü _âKûee Kûc _ûAñ aòbò^Ü Éee gqò aû lcZûe @ûagýKZû @Qò Gaõ G[ô_ûAñ aòbò^Ü _âKûee
ùbûR^e @ûagýKZûKê PòjÜòaû eKûe û
gqò Gaõ lcZûe cSòe _û[ðKýKê a‰ð^û Ke«ê Gaõ ùKcòZò @fMû _âKûee ùbûR^ @ûùc LûCùQ ùi iaêKê
Gjò @û]ûe C_ùe aMðúKéZ Ke«ê ù~ ùicûù^ @ûc geúeKê K’Y _âû^ KeêQ«ò û
GjûKê iû]ûeY bûaùe ù~còZòKò gqò ßûeû _âû^, geúee ^òcðûY Keòaû Gaõ ùeûM ijòZ fXÿòaû AZýûò
aMðùe eLô_ûeòaû û
ùbûR^ icìjKê C_~êq CûjeY ijòZ aòÉûe bûaùe a‰ð^û Ke«ê û
aäûKþ ùaûWðùe ^òcÜ ZûfòKûKê Zò@ûeò Ke«ê Gaõ QûZâcû^uê Kêj«ê ù~ ùijò ZûfòKû MêWòKê _âùZýK k _ûAñ
aòbò^Ü ewe PK aýajûe Keò k ùjûA / GKZòâZ ùjûA _ìeY Ke û
CûjeY _ûAñ :
Lûý icìj Kûc ~ûjûKê Keòaûùe
ùbûR^ iûjû~ý Kùe
G_eò ùbûR^ ~ûjû Gjò
ùbûR^ icìjùe còùk û
gqò _âû^ Keòaû- gúNâ
gqò _âû^ Keòaû
KûùaðûjûAùWâUþi
(ùgßZiûe)
ùWÿAñaû,ùøWÿòaû, _Wÿòaû,
Pûfòaû, ^ûPòaû
Pò^ò, MêWÿ, Rêiþ, PKùfUþ
AZýûò
KòQò icd _ûAñ gqò
KûùaðûjûAùWâUþi
(ùgßZiûe)
giý, @ûkê @ûò
f´û icd _ûAñ gqò
ùZ÷k RûZúd
ùiÜjiûe
ùZf, fjêYú, Nò@ @ûò
geúee ^òcðûY _ûAñ ù_âûUò^þ
(_êÁòiûe)
Äêf aýûMþKê ]eòaû,
ùUaêfKê CùVAaû,
bûeú IR^ CùVAaû
Wÿûfò, lúe Gaõ lúe ßûeû
Zò@ûeò ùjûA[ôaû _û[ð,
cûõi, cûQ,Lê@û, ùiûdûaò^þ,
@Šû @ûò
ùeûM ijòZ fXÿòaû bòUûcò^þ Gaõ
LYòR faY
iêiÚ eLôaû, ùeûMeê ìe
eLôaû
iaê `k, _^ò_eòaû,
MRûaêU @ûò, iì~ðýue
@ûùfûK
PòZâ

52. (50)
QûZâ ZûjûKê ^òR LûZûùe ùfLôùa û
aòbò^Ü _âKûee Lûý _û[ðKê ùKøYiò @^ýe a‰ð^û Keòaû icdùe `äûiþKûWðe ùUaêf C_ùe
eL«ê û
- `êfùKûaò - ùeûM _âZòùeû]K û
ùiû_û^-3
QûZâcû^uê ùMûUòG ùbûR^ beû ù_äUþe PòZâ @ûuòaûKê Kêj«ê û CûjeY Êeì_ : ùMûUòG aWÿ ùMûf (ù_äUe
@ûKéZò iìPûC[ôaû) ù~Cñ[ôùe Kò eêUò, bûZ, ZeKûeú, lúe @ûòe PòZâ @u^ Keòùa û _âùZýK Lûý/_û[ðKê
@fMû @fMû ew ùaû_ûAñ Kêj«ê û CûjeY Êeì_ gqò _âû^ Keê[ôaû Lûý _ûAñ jkò@û ew ~[û : eêUò,
bûZ û @^ý Lûý _û[ðKê Kkû_Uûùe Zò@ûeò ùjûA[ôaû ewe ZûfòKû @^êiûùe ew Keòùa û
ùiû_û^-4
_âùZýK aòýû[ðúKê Kû~ðý_ZòâKû ò@«ê Gaõ ùicû^uê Zûjû _ìeY KeòaûKê ^òùŸðg ò@«ê û
òai-15
CùŸgý : aòýû[ðú EZêKê iêÆÁ / a‰ð^û Keòùa û ùicûù^ _ûM I Rkaûdê c¤ùe _û[ðKý gðûA_ûeòùa û
ùicûù^ aòbò^Ü EZê MêWòKe KûeY aòhdùe a‰ð^û Keòùa û ùicûù^ _âZò ò^ Rúa^ùe Gjò EZê MêWòKe
_âbûa aòhdùe a‰ð^û Keòùa û
iûcMâú - aæûKþùaûWð, PKþ (]kû Gaõ ewú^) WÿÁe, Kfc, ù_^þiòfþ, KûMR, eae, ùKâd^ / ew Keòaûe
Keòaûe _âYûkú / C_ûd :
ùiû_û^-1
@ûRòe EZê aòhdùe _Pûe«ê CûjeY _ûAñ @ûRòe ò^ ùKcòZò _âKûee @ùU ? KY Gjû Mec fûMêQò ?
Gjû K’Y @Zý]ôK Mec ? aòýû[ðúcû^u Vûeê aòbò^Ü ò^ MêWòKe _ûM ij i´§òZ aòbò^Ü g± ijòZ @ûiòaûKê
Kêj«ê û Gjò g± MêWÿòKe ùaûWð C_ùe iìPú Zò@ûeò Ke«ê Gaõ QûZâcû^uê ^òR LûZûùe ùfLôaûKê Kêj«ê û
CûjeY _ûAñ - ùKûjfû _ûM, [Šû _a^, ]ìkòSWÿ, @ûðâZû, Mec @ûò û _êYò Pyðû Ke«ê ù~ Gjû K’Y _ûAñ

53. (51)
^òeúlY _ûAñ _âgÜ :
K’Y _ûAñ @fMû @fMû ò^ @fMû @^êba jêG ?
K’Y _ûAñ iKûùk [Šû / Gaõ ò^ùe ajêZ Mec jêG ?
ajêZ cûi _~ðý« [Šû KûjóKò eùj ?
KòQò ò^ _~ðý« KûjóKò ahðû jêG ?
ùgâYúùe ùMûUòG aWÿ ùMûf Zò@ûeò Ke«ê û RùY QûZâKê ùMûf cSòùe QòWû ùjaûKê Kêj û @^ý _òfûuê iì~ðýu
¤û^ _ìaðK ^òeúlY KeòaûKê Kêj«ê ù~ùZùaùk cêâû aêfê[ôa û
^òeúlY _ûAñ _âgÜ :
@û_Yuê K’Y ùKøYiò @ÆÁ ùeLû/Mûe ùLû~ûCQò ù~ùZùaùk cêâû aêfêQò ?
~ò QûZâ Gjò K[û C_ùe MêeêZß ùC ^ûjñû«ò, ùZùa ùicû^uê Kêj«ê cêâûKê ßòZúd [e aêùfAaûKê Gaõ
]ýû^ _ìaðK ^òeúlY Ke«ê û
K’Y _ûAñ ùeLû iò]û @ùU ?
a‰ð^û Ke«ê ù~ Gjû K’Y _é[ôaúe @l _eò icû^ ?
aäûKþ ùaûWðûùe PòZâ ßûeû a‰ð^û Ke«ê û
QûZâcû^uê Zûjû ^òR LûZûùe ùfLôaûKê Kêj«ê û

54. (52)
ùiû_û^-2
ùicû^uê Lae KûMRKê ùcûWò _é[ôaúe cùWf Zò@ûeò KeòaûKê Kêj«ê, aûjûe _U ew Ke«ê Gaõ cSòùe
KûVòKê G_Ueê ùi_UKê _âùag Keû«ê û Zûjû @l Še Kû~ðý Keòa û
ùicû^uê Kêj«ê ù~ UyðKê iì~ðý eì_ùe ùùLAùa û
ùicû^uê _é[ôaúe cùWfKê iì~ðýu Pûeò _ûLùe aêùfAaûKê Kêj«ê ù~_eò @ûùfûKe KòeY @fMû ùlZâùe
_Wòa û ù~_eòKò _é[ôaú ^òRe Kl _[ùe iì~ðý (Uyð) Pûeò_ùU aêùf û
aòbò^Ü EZê aòhdùe Kêj«ê (Mec, [Šû Gaõ ahðû) RkPKâKê cù^ eL«ê û
Gjû a‰ð^û Ke«ê ù~ _é[ôaúe ^òR @lùe ^Añaû EZêe KûeY @ùU Gaõ ù~ùZùaùk EZêùe ùijò aòùgh
iÚû^ùe 25-30 ahð _~ðý« icû^ _ûM eùj, ZûjûKê ùijò iÚû^e Rkaûdê ùaûfò Kêjû~ûG û
C_ùe _Wê[ôaû _âbûa MêWòKe Mâû`òK PòZâ Zò@ûeò KeòaûKê Kêj«ê û
@fMû kKê ù~ùKøYiò GK EZê C_ùe Pyðû Gaõ ùfLôaûKê / PòZâ KeòaûKê Kêj«ê û
ùaûWÿðùe ù~ùKøYiò GK CûjeYe Pyðû Gaõ _âgð^ Ke«ê û
_~ðýûaeYe EZê MêWòK C_ùe _âbûa

55. (53)
Mec :
MQ : ^ì@û_Zâ @ûùi
`k : @û´, ZebêR, fòPê, _Yi
_ûYò :
cYòh : @]ôK _ûYò Kò´û Rêiþ _òAaû, [Šû Lûý
_û[ð LûAaû, @ûAiþKòâc
_að : ùjûfò, AÁe ùa÷gûLú
`êf : @û´e aCk, cfäú, eR^úM§û, _kûg,
^ò´KXÿ @ûò
_gê : _gê,_lú, @ûgâd_ûAñ aiûZò@ûeò Keòaû
bìcò : _é[ôaú Mec ùjûA~ûG, KûeY _a^
Mec ùjûA~ûG û ùRûeþùe iì~ðýue
KòeY
aÈ : jûfêKû iìZû aÈ _ò§òa
_a^ : Mec, ajêZ Mec
òai-16
MZòaò]ôe ^ûc : cû^a geúe
CùŸgý : QûZâ _ìaðe @aMZò aòhd- aòbò^Ü cYòh @wKê cù^ eLôa û ùicûù^ bòZe Gaõ aûjûe @wMêWòKe
CûjeY ijòZ _û[ðKý Keòùa û ùicûù^ @w _âYûkúKê iìPúZ Keòùa û
iûcMâú : Kkû_Uû, PKþ (]kû Gaõ ewú^) WÿÁe, Kfc, ù_^þiòfþ, KûMR, eae, ùKâd^ / ew Keòaûe
iûcMâú, _ûeþùf-Rò aòÄêUe GK _ýûùKUþ, ùMûUòG i`û _äûÁòKe ùaûZf (500 Mâûc)
Keòaûe _âYûkú / C_ûd :
ùiû_û^-1
ùMûUòG QûZâKê PUûY C_ùe ùgûAaûKê Kêj«ê Gaõ Zû’ Pûeò_ûLùe PKþùe Mûe UûY«ê û
QûZâcû^uê bòZe Gaõ aûjûe gûeúeòK @wKê RûYòaû _ùe ^ûc ò@«ê û
^û eì_ùe bûM MêWòKê UYû ùjûA[ôaû Mûeùe ùfL«ê û ù~còZò aûk, cÉòÃ, `êiþ`êiþ, jéZ_òŠ, ù_U, @ûò
û
^òeúlY _ûAñ _âgÜ :
KY iaê bûM GKêUò@û / @fMû Kûc Ke«ò ?

56. (54)
KY ùicûù^ RùY - RYK ijòZ ù~ûWû ùjûAQ«ò ?
@û_Yu geúee iaêVûeê ùQûU bûM K’Y @ùU ?
QûZâ ^ûK, @ûLô, @ûwêVò iaê Kjòùa û
Gjû a‰ð^û Ke«ê ù~ ùKcòZò ùKûh geúee iaêVûeê ùQûU bûM @ùU Gaõ Lûfò @ûLôßûeû ùLôùja
^ûjó û
ajêZ MêWòG ùKûh - Uòiê icìj - @w - @w _âYûkú - geúe
ùicû^uê geúee eì_ùeLû, bûM, ~ûjû ÆÁ ^êùjñ ^òR LûZûùe ùfLôaûKê Kêj«ê
QûZâcû^uê ù_âû›ûjòZ Keò @]ôK bûMKê ^òR LûZûùe ùfLôaûKê Kêj«ê
aòýû[ðúcû^uê gûeúeòK @we bòZe Gaõ aûjûe eì_ùe aMðúKeY KeòaûKê Kêj«ê
ùiû_û^-2
ùMûUòG i`û _ûZâùe KòQò aòÄêU eL«ê, RùY QûZâKê ZûKê jùfAaûKê Kêj«ê Gaõ QûZâcû^uê GjûKê
^òeúlY KeòaûKê Kêj«ê ù~ ùKCñ _âKûeùe Rûeþ C_e Gaõ ZkKê MZò KeêQò û
ùMûUòG QûZâKê C_e Gaõ ZkKê ùWÿAñaûKê Kêj«ê
^òeúlY _ûAñ _âgÜ :
KY ùja ù~ùZùaùk Zêùc C_eKê Gaõ ZkKê ùWÿAña ?
ù~ùZùaùk ùi QûZâ ùWÿAña ùZùa Zûjûe bòZe @w MêWòK ijòZ K’Y ùja ?
KY Zûjûe @w c¤ C_e Gaõ Zk ùja ù~_eòKò aòÄêU _ûZâùe ^òRe iÚû^ akê[ôfû ?
Gjû a‰ð^û Ke«ê ù~ @w MêWòKe geúeùe ùMûUòG aòùgh Lûfò iÚû^ @Qò, ~ûjûKê Mjße Kêjû~ûG û
aäûKþ ùaûWðùe GK Kuûke PòZâ @u^ Ke«ê Gaõ aòbò^Ü geúeùe Lûfò iÚû^Kê ùLû@, ù~_eò cêŠùe
GMêWòKê ^ûc ò@«ê û
_òfûcû^uê Zûjû ^òR LûZûùe ùfLôaûKê Kêj«ê û

57. (55)
PeY-3
ùaûWÿðùe Mâû`òK PòZâ cû¤cùe _âùZýK Lûfò iÚû^e (ùKCñ @w ùKCñVûùe @Qò, aòaeY Gaõ Kû~ðý)
Pyðû I aòÉûeòZ Ke«ê û
geúee ùi bûM ~ûjû geúee aûjûùe eùj geúee ùi bûM ~ûjû geúee bòZùe eùj
Kû^, ^ûK, cêjñ, @ûwêVò, ùMûWe @ûwêVò, ùaK, @ûLô,
IV, û« @ûò
cÉòÃ, jéZ_òŠ, `êiþ`êiþ, ù_U, ~KéZ (Liver) @ûò
QûZâcû^uê Kû~ðý_ZòâKû ò@«ê Gaõ ùicû^uê _âùZýK @w ù~_eò, cÉòÃ, jéd, `êiþ`êiþ GK @ûjûe
^kúKê Mâû`þ PòZâùe ^òcÜ _âgÜMêWòK @û]ûeùe _ìeY KeòaûKê Kêj«ê û
@we ^ûc Kêj«ê ?
Gjû ùKCñVûùe @aiÚòZ ?
Gjû KY ùKøYiò _âYûkúe @w @ùU ?
Gjû Kò_eò ùLû~ûG ? a‰ð^û Ke û
1. cÉòÃ :
Gjû K_ûke Lûfò RûMûùe
jûWÿcû^u Mjße bòZùe @Qò û
Gjû ]êie a‰ðe Gaõ Gjû
GK ùRfò _eò ùLû~ûG
Gjû aûûc _eò ùLû~ûG,
Gjû geúee GK ùKûck
bûM @ùU
Gjû @ûcKê bûaòaûùe, cù^
eLôaûùe, iciýû MêWòKe
icû]û^ Keòaûùe, ^òeaZû
eLôaûùe Gaõ iûeû geúee
@wcû^u ijòZ iûc¬iý eùL

58. (56)
2. jéd :
Gjû ^ûiþ_ûZò @ûKûee
Gaõ fûfþ ewe @ùU
Gjûe PûeòUò Kl @Qò, Gjû
@ûce jûZcêVû Vûeê iûcû^ý
aW @ùU
jéd @ûce iûeû geúee bûMKê
eq _jñPûG û Gjû ^ec @ùU,
Gjû ùQûU Gaõ aW (iuêPòZ Gaõ
_âiûeòZ) ùjûA_ûeòa
Gjû QûZòe Lûfò iÚû^ùe _¬eû bòZùe
êA `êiþ`êiþ cSòùe Gaõ ùMûUòG QûZò
_Uùe @aiÚòZ
3. `êiþ`êiþ :
Gjû ùgûhYKûeú @w @ùU û
Gjû ùMûfû_ò ewe @ùU
Gjû gßûiKòâdûùe ijûdZû Kùe
Gaõ GVûùe ùjC[ôaû
Mýûie @ûû^-_âû^ Kùe û
@ûc _ûLùe êAù~ûWû `êiþ`êiþ @Qò û
WûjûY `êiþ`êiþ Gaõ aûc `êiþ`êiþ
Gj QûZòe Lûfò RûMûùe
Cbd _ûgßðùe QûZòùe eùj
4. @ûjûe ^kú : Gjû iaê Lûfò iÚû^ùe ~ûG û cìLý
eì_ùe ù_U bòZe Lûfò iÚû^ùe
Gjû ^kú @ûKûee @ùU
Gjû LûýKê _ûP^
Keòaûùe iûjû~ý Kùe
cêjñ, Mâûi^kú, ù_U, ùQûU
@«^kú aW @«^kú Gaõ iaê
ù_øÁòKþ ^kúe bûM @U«ò

59. (57)
òai-17
MZòaò]ôe ^ûc : gßûi _âYûkú
ùicûù^ gßi^ _âYûkúe Kû~ðýMêWòK Gaõ Zûjûe bûM MêWòKê _eòbûhòZ, a‰òðZ Gaõ aêùSAùa û
iûcûMâú : aæûKþùaûWð, PKþ (]kû Gaõ ewú^) WÿÁe, ù_^þ, ù_^þiòfþ, KûMR, eae, ewú^ ù_^þiòfþ/ew
Keòaûe iûcMâú, PûUð ù__e, @Vû, @ûUð Gaõ Wâû`Uþ iûcMâú, _êeêYû Lae KûMR, gßi^ _âYûkúe ,K PûUð
(Kò´û GK aòhde _êÉKeê ^ò@û~ûA[ôaû ùeLûPòZâ) 4 Lûfò _äûÁòKþ _ûYòe ùaûZf (GK fòUe) 16 aWÿ
Keòaûe C_ûd :
ùiû_û^-1
QûZâcû^uê ^òR @ûLô a¦ KeòaûKê Kêj«ê Gaõ bòZeê Gaõ aûjûeê ^ògßûi _âgßûi ù^aûKê Kêj«ê û K’Y ùja ? QûZâ
^òRe ^òeúlYe Pyðû Keòùa û
ùicû^uê ùijòVûùe ^òRe cêjñ ùLûfò Keò KeòaûKê Kêj Gaõ ^òeúlY Keòùa Kò KY ùja ?
^òeúlY _ûAñ _âgÜ :
KY ùja ù~ùZùaùk Zêùc bòZeê Gaõ aûjûeê _â[c [e _ûAñ ^ògßûi _âgßûi ù^CQ ?
ù~ùZùaùk Zêùc cêjñ ùLûfò ^ògßûi _âgßûi ù^CQ, ùi[ôùe KòQò _û[ðKý @Qò Kò? ^ûKùe ^ògßûi _âgßûi K’Y
_ûAñ ^ò@û~ûG ?
gòlK Gjû a‰ð^û Keòùa ù~ Kò_eò ^ûKe Qòâ/KYû/_êWû êAUòe bòZee aûk ùMûUòG Rûfò _eò Kûc Kùe
Gaõ ~ûjû ]ìkòe @Yê/]ìkòKYû MêWòKê `êiþ`êiþKê ~òaûùe @UKûG û
ù~ùZùaùk @ûùc ^ògßûi _âgßûi ù^CùQ ùZùa _a^ Kê@ûùW ~ûG ?
^òR jûZ êAUòKê ^òRe geúe C_ùe eL ^ûK Vûeê ù^A ù_U _~ðý« ^ògßûi _âgßûi ù^fûùaùk @^êba
Ke«ê û @û_Y KY ¤û^ ùùf ?
Zêc geúee ùKCñ bûM ^ògßûi_âgßûi ù^aû _ûAñ i´òkòZ @ùU ?
ùiMêWÿòKe _âKòâdûMêWÿòKê ùaûWÿðùe ùfL Gaõ gßi^ _âYûkúe bûM MêWÿòKe iìPú Zò@ûeò Ke û
aäûKùaûWðùe gßi^ _âYûkúe PòZâ @u^ Ke Gaõ _âùZýK bûMe Gaõ Zûjûe Kû~ðý MêWòKùe aòÉûeùe a‰ð^û
Ke«ê û cYòhe gßi^ _âKòâdûKê ùeLûPòZâ ijûdZûùe a‰ð^û Ke«ê û

60. (58)
ùiû_û^-2
Zò^òUû ùafê^þ, KòQò cûUò, `òZû/eae aýûŠ ò@«ê û QûZâcû^uê Kêj«ê ù~
ùaûZfKê aliÚk / QûZò cû^ Gaõ Gjû _âgòðZ Ke ù~ Kò_eò ùMûUòG
`êiþ`êiþe ^cì^û ùafê^ Gaõ ^kúMêWòK ßûeû Zò@ûeò Keû~ûA _ûeòa
ùicû^uê Kêj«ê ù~ ùafê^ MêWòKê `êiþ`êiþcû^«ê Gaõ ^kúMêWòKê gßûi^kúeê
aûdê^kú cû^«ê û ùMûUòG ùafê^þKê ^kúe ùLûfû cêjñKê ùaûZfe Vò_òùe
êAUò KYû Keò fMûA ò@«ê û Kûê@ ijûdZûùe ZûjûKê bf bûaùe
@]û ùafê^þKê (Zk @õg) ùaûZfe ùLûfû[ôaû ùgh bûMùe UûYò Keò
fMûA ò@«ê û GjûKê VòKþ bûaùe fMûAaû _ûAñ eae aýûŠ fMû«ê û aW
Kòâdû jêG û
ùMûUòG ^cì^û cùWf aûc_ùU @Qò û
_âùZýK kKê Gjû ^òùŸðg ò@«ê ù~ ùicûù^ ^òùR ^òùR `êiþ`êiþe GK ^cì^û Zò@ûeò Keòùa û
«ê Gaõ `êiþ`êiþe Kû~ðýMêWòKê a‰ð^û
Ke«ê û
ùiû_û^-3
PûUð ù__e, ew Keòaûe iûcMâú, @Vû, _êeêYû Lae KûMR Gaõ @ûUð Gaõ Kâû`Uþe iûcMâú _âùZýK Pûeò
kKê ò@ û ùicû^uê PûUðe ijûdZûùe ù_âû›ûjòZ Keò ^òRe aòPûeKê eP^ûcôK Keò ^òùR gßi^ _âYûkúe
^ûc ùfLû~ûA[ôaû ùeLûPòZâ Zò@ûeò KeòaûKê Kêj«ê û
_âùZýK QûZâKê Kû~ðý_ZòâKû ò@«ê Gaõ ùicû^uê GjûKê _ìeY KeòaûKê Kêj«ê ù~_eòKò PûUðùe @Qò û
iõbð _ûAñ Kû~ðý_ZòâKû :
gßi^ _âYûkú :
gßi^ - gûeúeòK _âKòâdû ù~Cñ[ôùe _a^Kê (_âgßûi) bòZeKê ^ò@û~ûG Gaõ _a^Kê aûjûeKê aûjûe
Keû~ûG (^ògßûi) Mýûiþ MêWòK _ûAñ @kak KeòaûKê gßûiKòâdû Kêjû~ûG û Gjû gßi^ Kòâdûe ùMûUòG
bûM @ùU û
gßûi Zªe aòbò^Ü aòbûM :- ^ûK, aûdê^kú, `êiþ`êiþ, c¤c_U Gaõ ùKûVeú

61. (59)
òai-18
MZòaò]ôe ^ûc - _ûP^ / jRc _âKòâdû
CùŸgý - aòýû[ðú jRc _âKòâdûe a‰ð^û Keòùa û ùicûù^ jRc _âYûkúe bûM MêWòKe PòjÜU Keòùa Gaõ
a‰ð^û Keòùa û ùicûù^ _âùZýK bûMe Kû~ðýMêWòKê aêùSAùa û
icûMâú - aäûKþùaûWð, PKþ (]kû Gaõ ewú^) WÿÁe, ù_^þiòfþ, KûMR, eae, ewú^ ù_^þiòfþ / ew Keòaûe
iûcMâú, ùMûUòG aòÄêU _ýûùKUþ, 6-8 eêUò/ùaâW/aûCñeêUò e _òiþ/LŠ, ùMûUòG ùQûU _äûÁòKe Wwû, 2 fòUe
_ûYò, ùMûUòG f´û _Zkû Êz (G_U ùi_U ùLû~òaû) eae ^kú, ùMûUòG _äûÁòKþ Pêwû/^kú_eò, GK fòUee
Êz _äûÁòKþe [kú, 100 còfò fòUe iûaê^e _ûYò, 100 còfò fòUe jkúe _ûYò, 100 còfò fòUe iaêR
ewe _ûYò, 100 còfò fòUe ]kû ewe _ûYò, ùMûUòG f´û ùcûRû aû _ûARûcûe ùMûUòG _Zkû @õg, ùMûUòG
ùcûUû ùcûRû, ùMûUòG aW ùUâ, jRc _âKòâdûe PûUð (Kò´û aòhde _êÉKeê ùMûUòG ùeLûPòZâ) Keòaûe _âYûkú û
^ûK-^òRe Pûeò
_ûLeê ^ûK ßûeû
_a^ ùaû, _âgßûi
UûYòaû Gaõ ^ûKßûeû
_a^ aûjûe Keòaû
^ògßûi QûWòaû @ùU û
`êiþ`êiþ - gßi^
_âKòâdû @w
Wûdû`âûcþ - cûõiù_gúe GK bûM, ~ûjû QûZòùe
@iÚò _ò¬eûeC_eò bûMùe [ûG û cûõiù_gúe Gjò
bûMKê Wûdû`âûcþ Kêjû~ûG û
aûdê^kú- Gjò ^kú
ù~Cñ[ôùe _a^
@ûc geúùe _âùag
Kùe, ZûjûKê
aûdê^kú Kêjû~ûG û
Gjû @ûMKê ùQûU
ùQûU gûLû MêWòKùe
aòbûRòZ ùjûA~ûG û
aûdêùKûÂòKû- `êiþ`êiþùe
fl iõLýûùe aûdê
_âùKûÂ còùk û Mýûie
@k-ak (@KþiòùR^þ
Gaõ Kûað^
WûA@KþiûAWþ) ùjaû
icdùe ùicûù^ Gjò
aûdê _âùKûÂùe ^òR iÚû^
ù^A ~û@û«ò û @KþiòùR^þ
~ûjûKê @ûùc ù^CùQ,
Zûjû eq aûjò^úùe eq
iûwùe cògò~ûG Gaõ
ùijò icdùe eqùe
Kûað^ WûA@KþiûAWþ Gjò
aûdê ùKûVeúKê ^òüiéZ
ùjûA[ûG û

62. (60)
ùiû_û^-1
QûZâcû^u ijòZ ùbûR^ icdùe Pyðû @ûe¸ Ke«ê û
^òeúlY _ûAñ _âgÜ :
@ûùc ùbûR^ KûjóKò KeêùQ ?
ùbûR^ Kò_eò gqò _âû^ Kùe ?
LûAaû icdùe @ûùc ùKcòZò @^êba KeêùQ ?
ù~ùZùaùk ùbûR^ Zò@ûeò ùaùk Zûe iêM§Kê gêxòKeò K’Y jêG ?
_âùZýK QûZâKê ùMûUòG aòÄêU LŠ / _ûCñeêUòe LŠ ò@«ê Gaõ ùicû^uê ZûjûKê cêjñùe eLôaûKê Kêj«êû
Gjû cêjñe ùKCñ @õgùe ejêQò ?
Lûý _û[ð Iû KûjóKò ùjûA~ûG ?
Zek @õg ùKCñVê @ûùi ? fûk Mâ^ÚòMêWòKeê û
fûk Mâ^ÚòMêWòK ùKCñVò [ûG ?
ùMûUòG eêUò / ùaâWe LŠ _âùZýK QûZâKê ùPûùaAaûKê ò@«ê Gaõ ùicû^uê _Pûe«ê ù~ KòQò icd
_ùe Gjû còVû KûjóKò fûùM ?
Gjû a‰ð^û Ke«ê ù~ fûkùe jRc Keòaû ei [ûG, ~ûjûKê Uûdfò^þ Kêjû~ûG û ~ûjûKò ùbûR^Kê Áûyð
KûùaðûjûAùWâUþi (RUòk còVû) Kê iû]ûeY còVûùe aùkAò@ û G[ô_ûAñ @ûùc Kjê ù~ jRc
_âKòâdû cêjñeê jó @ûe¸ jêG û
aäûKþ ùaûWðùe ^ì@û g±ûakú ùfL«ê û
_âùZýK QûZâKê KòQò _ûYò _òAaûKê Kêj«ê Gaõ cêjñùe Gjûe MZòKê @^êba Ke û
Zêùc K’Y _ûYòKê ùXÿûKòaû _ùe GjûKê @^êba Keò_ûe ?
Gjû ùKCñVòKê Pûfò~ûG ?

63. (61)
Gjû a‰ð^û Ke ù~ ùKCñ ùbûR^ @ûùc LûCùQ Zûjû ùKcòZò ùbûR^ ^kú Kò´û Mâûi^kú ùA ù_U
_~ðý« ~ûCQò û @û_Yue _ûKiÚkú ùKùZ aWÿ @ùU ?
_ûKiÚkúe @ûKûeKê _äûÁòKþe [kú ßûeû _âgòðZ Ke Gaõ G[ôùe ùMûUòG fòUe _ûYò Xÿûk û
_ûKiÚkúeê Lûý Kê@ûùW Pûfò~ûG ?
ùiû_û^-2
ùgâYúKê ùWÿÄe Pûeò_ùU @¡ð ùMûf KeòaûKê Kêj«ê û bòZe ùMûfe QûZâ @ûŒêcûWÿò Zùk aiòùa Gaõ
aûjûe ùMûfþe QûZâ QòWû ùjûA ejòùa û
MZòaò]ô _ûAñ @ûagýK iûcMâúKê ùWÄ C_ùe eLôò@«ê û
jRc Kòâdûe _âKòâdû, @aùgûhY Gaõ Lûý _û[ðKê jRc _âKòâdûe ^cì^û ßûeû _âgòðZ Keò aêSû«ê
Gaõ ^cì^û ^òcÜ _âKûee Zò@ûeò Ke«ê :-
cêjñ-ùQûU Wwû/Kæò_þ, Mâûi^kú-Êz ^kú, ù_U-ùP^þfMû aýûMþ, ùQûU @«^kú _ûAñ - _ûARûcû / f´û
- Giòþ) jkú _ûYò (_ûKiÚkú ei) - ]kû ewe _ûYò (@MÜûgd)
^kúKê Kæò_þ / Wwû iû[ôùe ù~ûWòùa Gaõ KòQò eêUò / ùaâWþ Kò´û aòÄêUKê _ûYòùe QûYò Kò_þùe _ùKAùa
Gaõ GjûKê ^kú ßûeû Pû_ _ùKA cêjñ Gaõ Mâûi^kúKê ùLû@ û
_êYò cògâYKê Êz _æûÁòKþ aýûMùe iûaê^ _ûYòKê còùgA _Kû@ Gaõ ^òR jûZùe aýûMþKê còkû@ û
Gjò cògâYKê GKûVò Keò iûaê^ _ûYò cògûA Êz _äûÁòKþ aýûMþùe _Kû@ Gaõ êA jûZùe ^òR aýûMKê
jfû@ û
Gjò cògâYKê Ua/ùUâ C_ùeeL iaêR, jkò@û Gaõ ]kû ewe _ûYòKê cògûA _ûARûcû/f´û ùcûRûùe
ùiùZùaùk _ûARûcûe bòZeKê ùgh bûM _~ðý« _ûYò còùgA ùcûUû ùcûRûùe Pò_êWò _Kû@ û
@«ü, @eKûeú iûcMâú ùcûUû ùcûRû ùA aûjûeKê @ûiò~òa û
_âùZýK Éeùe jRc _âKòâdûe aòbò^Ü @w Gaõ Gjûe Kû~ðýMêWòK a‰ð^û Ke«ê û
ùaûWðùe jRc _âKòâdûe ùMûUòG ùeLûPòZâ Zò@ûeò Keò ßòZúd [e Gjûe _âKòâdûKê a‰ð^û Ke«ê û

64. (62)
ù~_eòKò :
ùiû_û^-3
_âùZýK QûZâuê Kû~ðý_ZòâKû ò@«ê Gaõ ZûjûKê _ìeY KeòaûKê ^òùŸðg ò@«ê û
cêL Mjße Lûý ^kú
_ûKiÚkú
iÚëkûª
(ew
ùjA[ôaû)
ckßûeck ùKûÂ
lêâûª
aéjª
MâjYú

65. (63)
ijù~ûMûcôK @]ôMc PeY

66. (64)
_eòPd :
aòmû^e Gjò gòlK cûMðgòðKû ijù~ûMûcôK @]ôMc PeY icdùe gòlK cû^ue iûjû~ý _ûAñ Zò@ûeò
Keû~ûAQò û Gjû _òfûcû^u ijòZ Keû~òaû Kûce _â[c bûM @ùU û Gjò cûMðgòðKûùe ò@û~ûA[ôaû MZòaò]ô
MêWòK ijòZ _òfûcû^u Kûc Keòaû _ûAñ @býûi _êÉòKû c¤ Zò@ûeò Keû~ûAQò û _òfûcûù^ Zûjûe aýajûe Gjò
cûMðgòðKûùe ò@û~ûA[ôaû MZòaò]ô MêWòK ijòZ jó Keòùa û
Gjò cûMðgòðKûe GK CùŸgý gòlKcû^u iûc^ûùe ijù~ûMûcôK @]ôMc PeY icdùe Keû~òaû Kûc
MêWòKe ùMûUòG cû^PòZâ/ù~ûR^û _âÉêZ Keòaû ijòZ ùi ò^ MêWòKùe Keû~òaû KûcMêWòK _ûAñ iûjû~ý
ù~ûMûW Keòaû flý @ùU û
aòhdaÉê Gaõ _âKâòdû :
GjûKê gòlK cûMðgòðKû ijù~ûMûcôK @]ôMc PeY icdùe aòmû^ gòlûùe gòlKcû^ue iûjû~ý
_ûAñ _âÉêZ Keû~ûAQò û
3 _~ðý«) Gaõ Ée-2 (ùgâYú 5 _~ðý«) e _òfûcû^u ijòZ Kûc icdùe ò@û~òa û Gjò êAUû
ÉeKê ¤û^ùe eLô jó Gjò cûMðgòðKûùe _òfûcû^u ijòZ Kûc aòhdùe Kêjû~ûCQò û
cûMðgòðKûùe iaðùcûU 45 ò^ Keû~òaû Kûce aòÉéZ aòaeY @Qò û ù~Cñ[ôùe _âZòò^ _ûAñ aòbò^Ü
MZòaò]ôMêWòK ò@û~ûCQò û ùaiþ fûA^þ @¤d^ _ùe Ée-2 ùe @ûiò[ôaû _òfûcû^u ijòZ òai-1
eê òai 45 _~ðý«e Kûc MêWòKê cûMðgòðKûùe ò@û~ûA[ôaû Kâc @^êiûùe Keû~òaû CPòZþ û
Ée 2 ùe @ûiò[ôaû _òfûcû^u ijòZ _êeû_êeò 45 ò^e Kûc Keû~ûA _ûeòa û _âûe¸òK MZòaò]ô
MêWòKùe ijR ùja û ùZYê ùicûù^ òai 1 eê 7 e Kûc MêWòKê gúNâ (òù^/êAò^ùe) jó ùgh
Keòùùa û @ûe¸eê ùicû^uê ò^e 1 eê 7 _~ðý« Kûc MêWòKe @býûi Keòaû _ûAñ Kêjû~òa û Gjû
_ùe òai-8 eê òai 45 _~ðý«e Kû~ðý ù~ûR^ûùe ùicû^u ijòZ Kûc Keû~òaû CPòZþ û
gòlK cûMðgòðKûijòZ _òfûcû^u_ûAñ Kû~ðý _êÉK c¤ _âÉêZ Keû~ûAQòû gòlKcû^uê @ûgû Keû~ûCQò
ù~ ùicûù^ cûMðgòðKûùe ò@û~ûA[ôaû MZòaò]ôMêWòK ijòZ _âZòò^ Kû~ðý _êÉKùe c¤ _òfûcû^uê
Kûc KùeAùa, ~ûjûßûeû Kò _òfûcûù^ aòmû^ aòhde @]ôKeê @]ôK @býûi Keò_ûeòùa û
ijù~ûMûcôK @]ôMc PeY icdùe aòmû^e MZòaò]ô MêWòK ^òdcòZ Keû~òa û
^ò½d _Xÿòùa, ~ûjûßûeû Kò ùijò @^êiûùe ùicûù^ ^òRe Kûce ù~ûR^û Gaõ _âÉêZò Keò _ûeòùa û

67. (65)
eLô jó Keû~òaû CPòZþ û
aòmû^e gòlû ijòZ i´§ Gjò @û]ûebìZ Kû~ðýgûkûe eì_ùeLû _~ðýûaeY @¤d^ (A.aò.Giþ)
Kû~ðýKâce @«ðMZ _âûe¸òK Éeùe (_âûe¸òK ahðùe) @¤d^ Keê[ôaû _òfûcû^ue aòmû^e mû^
Gaõ aê¡òe cSòùe aýû_K @«eKê KùcAaû _ûAñ _âÉêZò Keû~ûAQò û
ùja, ù~Cñ[ôùe RùY QûZâe Kû~ðý_ZâòKû c¤ iûcòf ùja û Gjò Kû~ðý_ZòâKû QûZâ _êÉòKûùe iûcòf
Keû~òa û
Gjò _êÉKe eì_ùeLû aéjZ eì_ùe aòmû^e GK aòhd eì_e @aMZò _ûAñ jó ^êùjñ, _e«ê aòmû^e
_ûV_Xÿû Gaõ aòmû^e mû^ aòbò^Ü Éeùe aòKûg _ûAñ c¤ ijûdK iò¡ ùja, Gjò CùŸgýKê _ìeY c¤
Keòa û
aòmû^e gòlK cû^ue CùŸgý _òfûcû^uê aòmû^e @^êba MêWòKê _âû^ Keòaû ~ûjû QûZâcû^ue
ùa÷mû^òK éÁòKê aùkAaû _ûAñ ù_âû›ûjòZ Keòaû Z[û ùicû^ue Rúa^ Gaõ iõiûe _âZò éÁò
ùKûYùe aòÉûe @ûYòa û
_âZò ùMûUòG ÊûbûaòK Kò´û _âûKéZòK C›êKZû iéÁò Keòaû CùŸgýùe _âÉêZ Keû~ûAQò û Gjûe cû¤cùe
Gjû ùPÁû c¤ Keû~ûCQò ù~ _òfûcû^u c¤ùe Gjûßûeû ^òe«e ^ì@û RûYòaûe Gaõ ùLûRòaûe
fûkiû Z[û C›ûj iéÁò ùjC û
Gjò _êÉK ùKak gòlKcû^uê aòhd aòùghZû _ûAaû _ûAñ ^êùjñ, _e«ê _âùZýK aòmû^ _Xê[ôaû QûZâe
^òRe iciýû ù~Cñ[ôùe ùicû^ue _âMZò, gòLôaûe C›êKZû/Ròmûiû Gaõ ùLûRòaûei¸ûa^ûKê VòKþùe
ijù~ûMûcôK @]ôMc PeYùe Kûc icdùe ^òcÜfòLôZ iûcMâúe @ûagýKZû ùja û
ùgâYú 1 eê 8 _~ðý« _ûVý_êÉK MêWòK
aòbò^Ü _âKûee _ûV_Xÿû iûcMâú, Lae KûMR, gògê _ZòâKû @ûò
aòmû^ i´§ùe _âùdûM Keòaû _ûAñ aòbò^Ü iûcMâú
aòmû^e gòlû icdùe ]ýû^ eLôaû :
aòmû^e gòlûKê ùiùZùaùk bf cû^òaû ù~ùZùaùk Gjû QûZâ _ûAñ iZý _âcûYòZ ùja û aòmû^ aòhd _ûAñ
iZ ùja Gaõ Rúa^ _ûAñ iZý Z[ý_ì‰ð ùja û aòmû^ gòlûKê iù«ûhR^K Keòaû _ûAñ aòmû^e gòlûùe
cìLýZü Q@Uò Rò^òhKê cû_Š cû^òaûKê ùja - mû^ i´§òd aòhdaÉê (@«ðaÉê), Kòâdû _¡Zò (_âKòâdû),
HZòjûiòK, _~ðýûaeYòK, ù^÷ZòK, (aýaiûdòK eòZú ijòZ i´§)

68. (66)
gòlû gûÈe Gjò icMâ ù~ûR^û ÆÁ Kùe ù~ aòmû^e mû^e aòÉûe aòbò^Ü Éeùe gòLôaû aûfû/gòlû[ðúKê Kû~ðý
_¡Zò Gaõ ùKøgke iûcìjòK aòKûg ßûeû jó i¸a jêG û
Gjû Ke :
gòlK cûMðgòðKûe @ûù¤û_û« (@ûe¸eê ùgh _~ðý«) _Xÿòùa, ¤û^_ìaðK GKû]ôK [e (GKeê @]ôK
[e @[ðûZþ ùûjùeA) _òfûcû^ue @býûi _êÉKKê icMâ eì_ùe _Xÿòùa û
QûZâcû^u c¤Kê GjûKê ù^aû _ìaðeê Kû~ðý_ZòâKû @û_Y ^òùR _ìeY Keòùa û QûZâcû^u ijòZ ùgâYúe
_ûV ajò MêWòK aûe´ûe _Xÿ«ê û
ùgâYú MêWòKùe @ûùdûRòZ Keû~ûA[ôaû MZòaò]ô MêWòK _âZò RûMâZ eêj«ê û
aòýû[ðúcû^ue aòùgh eKûe _âZò ^câ aýajûe eL«ê û (ijéd Gaõ ij^gúk eêj«ê)
i´§e (Kû^ê^þe iõùgû]^) C_ù~ûM aòhdùe iûa]û^/iRûM eêj«ê û
ùKøYiò MZòaò]ô aû _âùdûM ùgâYúùe Keòaû _ìaðeê ^òùR aû ^òR ijKcðú gòlKcû^u ijòZ còkòZ
ùjûA Kûc KeòaûKê ùPÁû Ke«ê û
Gjû ^ Ke :
@^ûagýK @ûùfûP^û Ke«ê ^ûjó û gòlû[ðúcû^u ijòZ ZKð-aòZKð, KêZKð Ke«ê ^ûjó û

69. (67)
ijù~ûMûcôK @]ôMc PeYe iZâ ù~ûR^û
òai lZû MZòaò]ôe aòaeY
Kû~ðý _ZâK
Kâcûu
icd
1 @aùfûK^ / Zêk^û / ùeKWòwþ @aùfûK^ / iìPúKeY / PòZâ @u^
/ a‰ð^û / Pyðû
1 45 cò^òUþ
2 @aùfûK^ /aMðúKeY / (MQ) Zêk^û GK aûQòaûe Kòâdû / Pyðû 2, 3 45 cò^òUþ
3 @aùfûK^ / ^òeúlY /
@bòùfL KeY / Mâû`þ (MQ)
@aùfûK^ / ^òeúlK / PòZâ @u^
/ Pyðû
45 cò^òUþ
4 @aùfûK^ / _eúlY /
ùeKWòwþ û (MQ)
iõLýûMêWòK GKûVò Keòaû /
@ûùeL^ Kòâdû / Pyðû
4 45 cò^òUþ
5 @^êcû^ fùMAaû / cû_òaû
(cû_Pê_þ Keòaû)
@^êcû^Kòâdû / iû]ûeY i«êk^ /
Pyðû
45 cò^òUþ
6 @^êcû^ fùMAaû / cû_òaû
(cû_Pê_ Keòaû)
aòbò^Ü cûZâû MêWòKùe cû_Pê_þ / Pyðû 45 cò^òUþ5
7 cû_òaû (cû_Pê_ Keòaû) iû]ûeY iciýûMêWòKê icû]û^
Keòaû
45 cò^òUþ6
8 @aùfûK^ / Zêk^û /
aMðúKeY (MZò Gaõ Zûe
_âKûe)
MZòaò]ô / @a]ûeYû 45 cò^òUþ
9 @aùfûK^ / Zêk^û /
aMðúKeY (MZò Gaõ Zûe
_âKûe)
KûWð / ^ûUýeì_ / Pyðû 45 cò^òUþ7
10 @aùfûK^ / Zêk^û / ùeKWòwþ
(MZò Gaõ Zûe _âKûe)
ùQûU _êÉK _âÉêZ 45 cò^òUþ8
11 @aùfûK^ / ^òeúlY
(ak)
ùLk MZòaò]ô 45 cò^òUþ9
12 ^òeúlY (ak) aòbò^Ü icZû C_ùe MZòe
@aùfûK^
45 cò^òUþ10
13 @aùfûK^ / ùeKWòw (ak) PûUð Zò@ûeò Keòaû 45 cò^òUþ11, 12

70. (68)
òai lZû MZòaò]ôe aòaeY
Kû~ðý _ZâK
Kâcûu
icd
14 @aùfûK^ / ùeKWòwþ
(`êfe bûM)
MZòaò]ô ùa÷mû^òK g± bŠûe ù~ûMê
g± ZòâùKûY Zò@ûeò Keòaû
13 45 cò^òUþ
15 @aùfûK^ / Zêk^û/ @^êi§û^
(`êfe bûM)
MZòaò]ô ùa÷mû^òK g± bŠûe _ûAñ
g± ZòâùKûY Zò@ûeò Keòaû
45 cò^òUþ
16 @aùfûK^ / Zêk^û/ @^êi§û^
(`êfe bûM)
Pyðû / PòZâ Gaõ CùfäL / Pyðû 45 cò^òUþ
17 ^òeúlY / Zêk^û / @^êi§û^
(`êfe bûM)
cùWf Zò@ûeò Keòaû / _âÉêZúKeY
ÆÁúKeY
45 cò^òUþ
18 @aùfûK^ / Zêk^û /
aMúðKeY (_gê Kò_eò Lû@û«ò)
MZòaò]ô / @a]ûeYû 45 cò^òUþ14, 15,
16
19 @aùfûK^ / Zêk^û/ @^êi§û^
(Pû_ / IR^)
MZòaò]ô / Pyðû / ÆÁúKeY 45 cò^òUþ17
20 @aùfûK^ / Zêk^û/ @^êi§û^
(Pû_ / IR^)
MZòaò]ô / @ù^ßhY Keòaû / Pyðû 45 cò^òUþ18
21 @aùfûK^ / Zêk^û/ @^êi§û^
(Pû_ / IR^)
_âùdûM / Pyðû 45 cò^òUþ19
22 @aùfûK^ / Zêk^û/ @^êi§û^ PûUð Zò@ûeò Keòaû / `êWþ _òeûcòWþ 45 cò^òUþ20
23 @aùfûK^ / Zêk^û/ @^êi§û^ MZòaò]ô / Pyðû / ÆÁúKeY 45 cò^òUþ
24 ^òeúlY / Zêk^û / @^êi§û^ ÊûiÚý aé¡ò Keê[ôaû RkLô@û _âÉêZ
Keòaû
45 cò^òUþ21, 22
25 @aùfûK^ / Zêk^û /
aMðúKeY (ùbûR^ Gaõ
MZòaò]ô / Pyðû 45 cò^òUþ23, 24
26 @aùfûK^ / Zêk^û /
aMðúKeY/ @^êi§û^
MZòaò]ô / Pyðû / `êWþ _òeûcòWþ Zò@ûeò
Keòaû
45 cò^òUþ25, 26

71. (69)
òai lZû MZòaò]ôe aòaeY
Kû~ðý _ZâK
Kâcûu
icd
27 @aùfûK^ / Zêk^û /
aMðúKeY (@bûaeê ùeûM)
PûUð Zò@ûeò Keòaû 45 cò^òUþ
28 @aùfûK^ / Zêk^û /
aMðúKeY (@bûaeê ùeûM)
ùLk / Pyðû 45 cò^òUþ27
29 @aùfûK^ / Zêk^û /
aMðúKeY / ùeKWòwþ
(ùeûM aòÉûe ùjaû)
MZòaò]ô / Pyðû / @a]ûeYû 45 cò^òUþ28
30 @aùfûK^ / Zêk^û /
aMðúKeY / ùeKWòwþ
(ùeûM aòÉûe ùjaû)
MZòaò]ô / Pyðû / @a]ûeYû 45 cò^òUþ29
31 @aùfûK^ / Zêk^û /
aMðúKeY / ùeKWòwþ
(ùeûM aòÉûe ùjaû)
MZòaò]ô / Pyðû 45 cò^òUþ30
32 @aùfûK^ / Zêk^û /
aMðúKeY / ùeKWòwþ
(ùeûM aòÉûe ùjaû)
MZòaò]ô / Pyðû 45 cò^òUþ31
33 @aùfûK^ / Zêk^û /
aMðúKeY / ùeKWòwþ
(_û[ðe @aiÚûMêWòK)
ùLk / Pyðû 45 cò^òUþ32
34 @aùfûK^ / Zêk^û /
aMðúKeY / ùeKWòwþ
(_û[ðe @aiÚûMêWòK)
_âùdûM 45 cò^òUþ33
35 @aùfûK^ / Zêk^û /
aMðúKeY / ùeKWòwþ
(_û[ðe @aiÚûMêWòK)
_âùdûM 45 cò^òUþ34, 35
36 @aùfûK^ / Zêk^û /
aMðúKeY
MZòaò]ô / Pyðû 45 cò^òUþ36

72. (70)
òai lZû MZòaò]ôe aòaeY
Kû~ðý _ZâK
Kâcûu
icd
37 @aùfûK^ / Zêk^û /
aMðúKeY
MZòaò]ô / Pyðû 45 cò^òUþ
38 @aùfûK^ / Zêk^û / ùeKWòwþ
(_ecûYêe iõeP^û)
MZòaò]ô / Pyðû 45 cò^òUþ37
39 @aùfûK^ / Zêk^û / ùeKWòwþ
(_ecûYêe iõeP^û)
ÆÁúKeY / Pyðû 45 cò^òUþ38
40 @aùfûK^ / Zêk^û / ùeKWòwþ
(_ecûYêe iõeP^û)
UûAcþ fûA^þ Zò@ûeò Keòaû 45 cò^òUþ
41 @aùfûK^ / Zêk^û / ùeKWòwþ
(Kûc Gaõ CRðû)
MZòaò]ô / Pyðû 45 cò^òUþ39
42 @aùfûK^ / Zêk^û / ùeKWòwþ
/ @^êi§û^
(Kûc Gaõ CRðû)
aòbò^Ü @ù^ßhY Keòaû 45 cò^òUþ40
43 @aùfûK^ / Zêk^û / ùeKWòwþ
(Kûc Gaõ CRðû)
MZòaò]ô / Pyðû 45 cò^òUþ41
44 @aùfûK^ / Zêk^û / ùeKWòwþ
/ @^êi§û^ (@ûùfûK)
MZòaò]ô / _âùdûM 45 cò^òUþ42
45 @aùfûK^ / Zêk^û / ùeKWòwþ
/ @^êi§û^ (@ûùfûK)
cùWf Zò@ûeò Keòaû / MZòaò]ô 45 cò^òUþ43

73. (71)
òai-1
MZòaò]ôe ^ûc - MQ
CùŸgý - aòýû[ðú MQe @õgMêWòK Kò´û Zûe bûMe ^ûc Kjòùa Gaõ Zûe _âùZýK bûMe Kû~ðýMêWòK a‰ð^û
Keòùa û ùicûù^ ^òRe _eòùage PòjÜU Keò Gaõ Zûe @aùfûK^ ùeKWð Keòùa û ùicûù^ ^òRe Pûeò
_ûLùe [ôaû aòbò^Ü MQe iìPú Zò@ûeò Keòùa û ùicûù^ ùi iaê MQe ^ûc ùfLôùa, ~ûjûKê ùicûù^ _âZòò^
^òR ùbûR^ùe _âùdûM Ke«ò û
icd @a]ô - 45 cò^òUþ
iûcMâú - aäûKþùaûWð, PKþ (]kû Gaõ ewú^) WÿÁe, ù_^þ, ù_^þiòfþ, eae, KûMR, ùKâd^ (ew Keòaûe
iûcMâú Gaõ KòQò MûRe Gaõ @ûkê)
Zûjû @uêeòZ ùjûA~òa û
Keòaûe C_ûd :
ùiû_û^-1
Kû~ðý_ZòâKû-1 _ì‰ð Keòaû _ûAñ QûZâcû^uê Kêj«ê û
MQ MêWòKe @w MêWòKùe ùjûA[ôaû @]ôùag^Kê iàeY Ke«ê ?
_âùZýK Mî_Kê ùMûUòG MQe @fMû-@fMû bûMKê ò@«ê ù~còZò ùPe, Wûk, _Zâ, `êf Gaõ `k @ûò û
_âùZýK Mî_Kêùicû^ue MQe bûM MêWòKe PòZâ Zò@ûeò Keòaû Gaõ ùicû^ue Kûcea‰ð^û KeòaûKê
Kêj«ê û
ùicû^ue Kûc ùgh ùjùf, ^òRe KûcKê _ìeû ùgâYú ijòZ @ûùfûP^û KeòaûKê Kêj«ê û
ùgâYúùe ùicû^ue Kûce _âgð^ û
_â[ùc Iûkò@û Kò´û @uêeòZ Keû~ûA[ôaû MûRe Gaõ @ûkêKê icÉ aòýû[ðúcû^uê ùùLAa û _âùZýK
MQ MêWòKe ùMûUòG ^cì^û _âùZýK Mî_Kê @aùfûK^ _ûAñ ùLû«ê û
ùicû^ue ]ýû^ MQ MêWòKe aòKûge _âKûe C_ùe @ûKgòðZ Keòaû : ù~_eò CûjeY _ûAñ MûRe
Gaõ @ûkêeê aûjûeò[ôaû ^ì@û, ùQûU-ùQûU, ùPe Gaõ MRû/KXÿ û
ùPe Gaõ ùW¶e c¤ùe [ôaû _û[ðKýKê aýûLýû Ke«ê û

74. (72)
ùiû_û^-2
aòýû[ðú cû^uê @Zò Kcþùe 30Uû MQe iìPú _âÉêZ Keòaû _ûAñ Kêj«ê, ~ûjûKê ùicûù^ _eòùagùe
ùLô iûeòQ«ò û
ùijò MQ MêWòKùe bûM MêWòKe ^ûc Kêj«ê, ~ûjûKê @ûùc LûCùQ û
aòýû[ðúcû^uê Kû~ðý_ZòâKû-2 ùgh KeòaûKê Kêj«ê û
òai-2
MZòaò]ôe ^ûc - MQ
CùŸgý : aòýû[ðú MQe aMðúKeY _ûAñ KòQò cû^Še ZûfòKû / iìPú Zò@ûeò Keòùa û ùicûù^ aòbò^Ü _âKûee
KûŠ C_ùe @û]ûeòZ MQ MêWòKe aMðúKeY Keòùa û
icd @a]ô : 45 cò^òUþ
iûcMâú : aäûKùaûWð, PKþ (]kû Gaõ ewú^) WÿÁe, ù_^þ, ù_^þiòfþ, eae, KûMR, ùKâd^ (ew Keòaûe
iûcMâú) aòbò^Ü _âKûee ùPe (MQ, ùQûU aêû, Jh]úd fZû, `kMQ)
_âùZýKeê 20Uò PòZâ (5-6 ùiUþ)
Keòaûe _âYûkú :
ùiû_û^-1
^òeúlY _ûAñ _âgÜ :
@^ý cû^Š K’Y, ù~Cñ[ôùe @ûùc MQ MêWòKê aMðúKéZ Keò_ûeòaû)
@ûùc K’Y KûŠ C_ùe @û]ûeòZ MQ MêWòKe aMðúKéZ Keò _ûeòaû ?
Zêùc K’Y KòQò MQ MêWòKe KûŠ MêWÿòKe _âKûee a‰ð^û Keò_ûeòa ?
MQMêWòK, ùQûU aêûMêWòK, Jh]úd fZûMêWòK Gaõ `kMQ MêWòK C_ùe Pyðû Ke«ê û
aòýû[ðúcû^u _âZòKòâdû @^êiûùe ^òcÜùe ò@û~ûA[ôaû PûUðKê ùaûWðùe @u^ Ke«ê û

75. (73)
aòýû[ðúcû^uê I ij iûeYúKê ^òR LûZûùe ùfLôaûKê Kêj«ê û
ùiû_û^-2
_âKûe ùb C_ùe @û]ûeòZ PòZâe aMðKéZ Keòaû _ûAñ Kêj«ê û
ùiû_û^-3
aòýû[ðúcû^uê Kû~ðý_ZòâKû-3, ùgh KeòaûKê Kêj«ê
òai-3
MZòaò]ôe ^ûc : MQ
CùŸgý : MQ _Zâe @õg MêWòKe ^ûc ùfLôùa û ùicûù^ @ûùfûK-iõùgähYe aýûLýû gêYòùa û ùicûù^
_Zâe @w MêWòKe PòZâ Zò@ûeò Keòùa Gaõ Gjû c¤ ùùLAùa ù~ _Zâ ùbûR^ Kò_eò _âÉêZ Ke«ò û
icd @a]ô : 45 cò^òUþ
iûcMâú : aäûKþùaûWð, PKþ (]kû Gaõ ewú^) WÿÁe, ù_^þ, ù_^þiòfþ, eae, KûMR ùKâd^ (ew Keòaûe
iûcMâú) ùMûUòG aW Gaõ ùMûUòG ùQûU _Zâ _âùZýK aòýû[ðú _ûAñ (aòùghZü MêWjf)
Keòaûe C_ûd :
ùiû_û^-1
@ûYòùa û
KûŠ C_ùe @û]ûeòZ MQ MêWòKe aMðúKeY :
MQ - f´û,
cRaêZ, iò]û
KûŠ Vò@û ùjûA
ejò_ûeòùa,
aWÿ gûLû
C û j e Y
Êeì_, @û´,
aeMQ, ^Wÿò@û
MQ @ûò û
ùQûUaêû - c¤c
Cyû, cRaêZþ Gaõ
aW gûLû, cûUòKê
QêCñ[ôaû Wûk, iò]û
KûŠ QòWû
ù j û A _ û e ò ù a ,
CûjeY- ùf´êMQ,
ùMûfû_ MQ, MêWjfþ,
MQ @ûò û
J h ] ú d
fZû- ùQûU,
cRaêZþ Kò«ê
eiê@ûk Wûk
@ùU û @Ì
icd _~ðý«
ejê[ôaû MQ
iò]û Vò@û
ùjûA_ûeòùa û
fZû Gaõ
`kaél -
êaðk, iò]û
Vò@û ùjûA
ejò_ûeòùa
^ûjó û Kûjûe
@ûgâd ^ò@«ò û

76. (74)
ùiû_û^-2
_Peû~òaû _âgÜ :
@]ôKûõg _Zâ iaêR ewe KûjóKò ùjûA[û«ò ?
Zêùc K’Y aòbò^Ü ewe _Zâ ùLôQ ?
Zêùc @ûC ùKCñ ew _Zâùe ùLôQ ?
@û_Yuê K’Y _Zâe bòZe bûMùe [ôaû ùQûU
ùQûU Qòâ cù^ _WêQò ?
aýûLýû Ke ù~ MQe _Zâ Kò´û ùWÿ¶ùe
Mýûie ~òaû @ûiòaû _ûAñ ajêZ ùQûU Qòâ
[ûG û
PòZâ iûjû~ýùe ùicû^uê Kêj«ê ù~ _Zâ
MQ _ûAñ ùbûR^ Kò_eò _âÉêZ Ke û
Gjûe @ûagýKZû K’Y @ùU ?
_âùZýK QûZâKê Zûu ßûeû @Yû
~ûA[ôaû _ZâKê iìlà bûaùe
aòùgæhY KeòaûKê Kêj«ê û
_Zâe Zk bûM _âZò
QûZâcû^ue ¤û^ @ûKhðY
Ke«ê Gaõ Zûjûe ùQûU ùQûU
Qòâ MêWòKê iùuZ / Vûe ùe
Kêj«ê û
QûZâcû^uê ùijò @w MêWòKe
^ûcKê _Xÿû«ê Gaõ ^òùR ùijò
@wMêWòKê ùùLA[ôf -
CûjeY _ûAñ _Zâ, _Zâe
]ûe, _Zâe @û]ûe, _Zâe
aûjûeê[ôaû ùQûU ùQûU _Zâ
Gaõ _Zâe gòeû MêWòK û
QûZâcû^uê PòZâ Gaõ Gjûe
aòùghZßKê LûZûùe ùfLôaûKê
Kêj«ê û
_Zâe ]ûe
_Zâe gúhð
ùQûU ^fòKû_eò
gòeûMêWòKgòeûc¤gòeû
_Zâe @û]ûe Zk
ùWÿ¶e Zk
bûM
ùWÿ¶
_Zâe @û]ûe
Zk
MQe @^ý
bûMKê ùbûR^ /
Lûý _Vû~ûG
iì~ðýe KòeY _Zâùe
_âùag Kùe
e§â Kò´û ùQûU-
Qòâ cû¤cùe
Kûað^
WûA@KþiûAWþ
(@wûeKûcæ)
_âùag Kùe
ùWÿ¶ùe _ûYò
_âùag Kùe
e§âeê
@KþiòùR^þ
(@cæRû^)
aûjûeKê
@ûùi

77. (75)
aäûKþùaûWðe Zùk PòZâ @ûu«ê
_âKûg iõùgæhYe aûLýû Ke«ê
QûZâcû^uê ùi PòZâKê ^òRe ù^ûUþ aêKþùe / LûZûùe @ûuòaûKê Kêj«ê û
òai-4
MZòaò]ôe ^ûc : MQ
CùŸgý : QûZâ _Zâ C_ùe @û]ûeòZ MQKê aMðúKéZ Keòùa û ùicûù^ MQKê aMðúKéZ Keòaû _ûAñ KòQò @^ý
cû^Še iìPú Zò@ûeò Keòùa Gaõ ùiMêWòKe CûjeY c¤ ùùa û
icd @a]ô : 45 cò^òUþ
iûcMâú : aäûKþùaûWð, PKþ (]kû Gaõ ewú^) WÿÁe, ù_^þ, ù_^þiòfþ, eae, KûMR ùKâd^ (ew Keòaûe
iûcMâú) @fMû-@fMû _âKûee _Zâ (@Zò Kcþùe RùY QûZâ _ûLùe 20 @fMû @fMû _âKûee _Zâ [ôaû
eKûe û)
Keòaûe ùg÷kú :
ùiû_û^-1
@]ôùag^ @ûe¸ Keòaû _ìaðeê _âùZýK QûZâKê 20 bò^Ü-bò^Ü _âKûee _Zâ @ûYòaûKê Kêj«ê Kò´û ~ò
i¸a jêG, ùZùa ùicû^uê ù^A~ûA aòbò^Ü _ZâMêWòK iõMâj / GKZòâZ Ke«ê û
Pyðû Ke«ê “@ûùc K’Y _Zâ C_ùe @û]ûeòZ MQ MêWòKê aMðúKéZ Keò_ûeòaû’’?
QûZâcû^uê ùicû^u ßûeû iõMâj Keû~ûA[ôaû _ZâMêWòKê ùicû^uiûc^ûùe eLôaûKê Kêj«ê û
ùicû^uê ùi _ZâMêWòKê Ægð / QêAñaûKê, @^êba KeòaûKê Gaõ a‰ð^û KeòaûKê Kêj«ê û
^òeúlY _ûAñ _âgÜ :
_ZâKê QêAñùf Kò_eò fûùM ?
Gjû K’Y PòKÑY, LWò@û, ^ec Kò´û ùKûck @ùU ?
Gjûe ]ûe Kò_eò @ùU ?
_Zâ ùKùZ aWÿ ?

78. (76)
Zêùc K’Y KòQò MQe ^ûc Kjò_ûeòa ~ûjûe _Zâ ajêZ aW @ùU ?
Zêùc K’Y KòQò G_eò MQe ^ûc Kjò_ûeòa, ~ûjûe _ZâMêWòK ùQûU @ùU ?
ùicû^uê Kû~ðý_ZòâKû-4 e _âùdûM Keò aòbò^Ü _Zâe PòZâ @ûuòaûKê Gaõ ùiMêWòKê ùMûUòG @^ý ijòZ
Zêk^û KeòaûKê Kêj«ê û
ùiû_û^-2
^òeúlY _ûAñ _âgÜ :
iàeY
KûŠ Gaõ _Zâ aýZúZ MQ MêWòKê aMðúKéZ KeòaûKê @ûùc Gaõ @^ýcûù^ K’Y cû^Š _âùdûM Keò_ûe«ò ?
QûZâcû^u _âZòKâòdûMêWòKê aäûKþùaûWðùe iìPúa¡ Keòùa û
_âùZýK QûZâKê MQe 3 CûjeY ùfLôaûKê Kêj«ê, ~ûjûe ^ûc ùicûù^ KjòQ«ò û
òai-5
MZòaò]ôe ^ûc : cû_
CùŸgý : QûZâ _âZòò^ _âùdûMùe @ûiê[ôaû cû_e @ûagýKZûKê PòjÜòùa Gaõ ùiMêWòKê i´§òZ Keòùa û
ùicûù^ cû_e ^´e MêWòKe @ûagýKZûKê PòjÜòùa Gaõ aêSòùa û ùicûù^ KòQò cûZâûe cû_ Keòùa û ùicûù^
GK iek iû]ûeY cû_~ª / ^òKòZò Zò@ûeò Keòùa û
icd @a]ô : 45 cò^òUþ
iûcMâú : aæûKþùaûWð, PKþ, (]kû Gaõ ewú^) WÿÁe, ù_^þ, ù_^þiòfþ, eae, KûMR, ùKâd^ (ew Keòaûe
iûcMâú) KòQò KêeþKêùee Lûfò _ýûùKUþ, ùfRþ, Pò_þiþ, lúe Gaõ 10-15 ajòe GK ùiUþ, 10-12 Lûfò
Keòaûe ùg÷kú
ùiû_û^-1
ùgâYúKê 6-7 QûZâcû^u kùe aòbq Ke«ê û

79. (77)
_âùZýK kKê ùf´ê _ûYò, Pû Kò´û ùKøYiò @^ý ùbûR^ Zò@ûeò Keòaûe aò]ô, ~ûjû ùicûù^ RûYò[ôùa,
ùfLôaûKê Kêj«ê û
ùicû^uê Gjò aò]ô Kâcû^êiûùe ùfLôaûKê Kêj«ê Z[û Zûjûuê Zò@ûeò Keòaûùe bûaê[ôaû icdeê c¤
aòaeY ùaûKê Kêj«ê û
G aòbò^Ü ùbûR^ aò]ôMêWòK ùgâYúe Kû^Úùe PûUð ù__eþùe fMûA ùLû«ê û
iÜûKiþ, lúe Gaõ iaê Lûfò _æûÁòKe _ýûùKUþ @ûò ùUaêf C_ùe eL«ê û
ùicû^uê ^´e còkò_ûeòa û
QûZâcû^uê ùi iaê aòbò^Ü iÚû^ MêWòK aòhdùe bûaòaûKê Kêj«ê ù~CñVûùe Kò ùicû^uê G ^´e ùLû~òa-
CûjeY _ûAñ Nùe, aiþÁûŠùe, ùek ùÁi^þùe, ùûKû^ @ûòùe û ùicû^uê G iaêKê ^òRe LûZûùe aû
iõMâjòZ Keòaû _ûAñ Kêj«ê û
^òeúlY _ûAñ _âgÜ :
ùgâYúùe ùKCñ iÚû^ùe @ûRò @ûùc ^´e ùLô_ûeòaû ?
ùgâYú QWû Zêùc @ûC ùKCñVò ^´e _ûAf ?
Zêùc ^´eeê K’Y aêSêQ ?
GA ^´e K’Y AwòZ KeêQò ?
G ^´e @ûce ijûdZû Kò_eò Ke«ò ?
cû_ùe ^´ee cjZß Gaõ ùiMêWòKe i´§ PòjÜòaû Gaõ aêSòaûùe QûZâcû^ue cûMðgð^ Ke«ê û
ùicû^uê aòbò^Ü cûZâûMêWòKê MYòaû _ûAñ Kêj«ê ~ûjûKê cû_ Keò ùja û
ùiû_û^-2
2Uò aýûMþùe @fMû @fMû iõLýûùe ajò eL«ê Gaõ _âùZýK kKê @ûiòaûKê Kêj«ê Gaõ ùicû^uê Gjû c¤
KjòaûKê Kêj ù~ ùKCñ aýûMþUû bûeò @ùU û