1. DE KAP Kees Vanger december 2008

2. Beste molenaars in opleiding of andere geïnteresseerden . Ik heb de laatste jaren, voor de molenaars in opleiding uit Meppel en omgeving op de computer nogal wat bestanden gemaakt of verzameld over molens en molenonderdelen. De onderliggende gedachte was dat je met de computer de leerstof uit de steeds lijviger (en interessanter) wordende Basiscursus aanschouwelijker kan maken door allerlei afbeeldingen toe te voegen. Noem het maar een vorm van aanschouwelijk onderwijs! Dus niet een aparte methode, maar een extra verduidelijking van de informatie uit ons cursusboek d.m.v. heel veel gedetailleerde foto’s en zo nu en dan een tekening. De presentaties zijn uitermate geschikt voor theorieavonden, waarbij met beamer het geheel op een groot scherm geprojecteerd kan worden. Verder kunnen de leerlingen thuis op de computer de lesstof nog eens bestuderen. Aanvankelijk heb ik alles gemaakt voor de theorieavonden in Meppel, maar na vele verzoeken alles uiteindelijk via internet aan andere molenliefhebbers beschikbaar gesteld. Daar heb ik de lesstof uiteindelijk dan ook voor gemaakt! Naast vele eigen foto’s hebben vele molenaars, fotografen of andere molenliefhebbers de afgelopen jaren, na vele oproepen via het “prikbord”, meegewerkt door ontzettend veel foto’s op te sturen. BEDANKT! In het bijzonder wil ik o.a. Harmannus Noot, Joop Vendrig, Roelof Kooiker, Wilbert Bijzittter, Jaap Kuitert en Simon Jellema bedanken voor de mooie foto’s die ze spontaan en in zeer grote hoeveelheden beschikbaar gesteld hebben. KLASSE! De gedetailleerde tekeningen komen o.a. uit de boeken van: “ opleiding watermolenaar” van ing. J. den Besten . Het oude maar prachtige boek “ Korenmolens Van Ambacht tot Industrie” van Ing. P.W.E.A. van Bussel ; Ons leerboek voor startende molenaars “ De windmolen en zijn onderdelen” van J.G. Wiessner en de erg informatieve map over korenmolens nl “ Zingende Stenen” van D.J. Abelskamp . Verder ook nog een aantal juweeltjes van tekeningen van Anton Sipman . Helaas geen tekeningen uit ons eigen cursusboek. Jammer! De powerpointpresentaties zijn een soort diashow met ongekende mogelijkheden. Een digitale excursie door molenland. Verder heb ik een aantal lesbrieven gemaakt. Hierin worden een aantal belangrijke hoofdstukken uit De Basiscursus beknopt weergegeven. Ook hierbij spelen foto’s en tekeningen een aanvullende en verduidelijkende rol. Verder zijn bij een aantal lesbrieven vragen (en antwoorden) gemaakt/bewerkt door Ron Keizer van de afdeling Overijssel/Gelderland bijgevoegd als extra informatie en als extra oefenstof. Ik hoop dat jullie in ieder geval wat leren van deze manier van aanbieden van de lesstof. Het is in ieder geval een prachtige en boeiende hobby. Kees Vanger molenaar molen “De Weert” Meppel.

3. 7. korte spruit 8. penbalk 9. burgemeester of tempelbalk 1. wi ndpeluw 2. lange spruit 3. roosterhouten 4. voeghout 6. spantring 5. ijzerbalk

4. 6. spantring 1. windpeluw 3. roosterhouten 4. voeghout 5. overring 7. korte spruit 8. penbalk 9. burgemeester of tempelbalk 2. lange spruit 10. ijzer-of middenbalk

7. vorstplank stormschild storm- of windluik zwaardplanken steenbord windpeluw voeghout burgemeester overring

8. achterkeuvelens

9. voeghouten: de basis van de kap

10. voeghouten overring

11. windpeluw ijzerbalk penbalk voeghouten roosterhouten overring

12. korte spruit voeghouten overring

13. lange spruit van staal extra versteviging voor lange spruit

14. windpeluw extra vastgezet met zwanehalzen

15. voeghout roosterhouten, overring spantring, kapspant

16. voeghout roosterhouten overring voorkeuvelens spantring let op vorm voeghout

18. roosterhouten, spantring, rietplank spantring zit met pen- gatverbinding vast aan de roosterhouten rietplank

19. overring voeghouten lange windpeluw - korte spruit

20. roosterhouten voeghout overring

21. roosterhouten , roosterluiken

22. voeghouten windpeluw

23. voeghouten windpeluw lange spuit

24. inkeping voor lange spruit

25. windpeluw ingekeept

26. burgemeester of steunder burgemeester en twee “wethouders”

27. burgemeester windpeluw overring

28. burgemeester overring Engels kruiwerk windpeluw

31. halslager

32. voorkeuvelens keer en weerstijl

33. GESPEL i.p.v. een steenbord wordt in het zuiden op de standerdmolens ook wel een gespel gebruikt om de steen op z’n plaats te houden (met een stevige stalen strip) foto van standerdmolen model gemaakt door Jaap Kuitert.

34. i.p.v. een ARDUINEN steen

36. halslager arduinen halssteen weerstijl keerstijl kwastvrij vurenhout opvulhout voor de hoogte steenbedwiggen windpeluw bout van steenbord Op de “smeer” zolder van molen “De Weert” Meppel

37. Sommige molens hadden een zgn. Dekker lager. (uitgevonden door molenmaker Dekker) Molenmaker Dekker heeft ook het Dekker wieksysteem ontwikkeld

39. penlager in penbalk met beugel tegen het dompen van de bovenas om tegengewicht te geven!

40. penlager

41. bovenwiel Vlaamse vang ijzerbalk penlager

42. penlager houten as molen “De Jonge Sophia”

43. penbalk. De wiggen moeten nog geplaatst worden

44. penlager

45. achterkeuvelens

46. welke balken zie je?

47. kap

48. kapspanten op spantring gordingen roosterhouten

49. rietlatten kap gebruik touw i.p.v. ijzer/koperdraad

50. askop stormschild

51. steenbord oud steenbord

52. askop windpeluw kapspanten gordingen stormschild

53. schenen houten as met veel knuppelstroppen

54. houten as met bovenwiel en insteekkop

55. houten as met insteekkop

56. houtenas zonder insteekkop

57. insteekkop

58. stroppen om houten as met insteekkop

59. houten as met insteekkop halssteen houten as penlager

61. t gietijzeren as

62. gietijzeren as

64. vangstukken (van wilgen- of populierenhout)

65. vangstukken met (scharnierende) maanijzers

66. Vlaamse vang, maanijzers, vanganker

67. midden- of ijzerbalk met nog te plaatsen roosterhouten

68. ijzerbalk duw - en trekwiggen

69. ijzerbalk rondsel (schijfloop)

71. ijzerbalk met tap en pokhouten neuten

72. stelwig bus- of slotplaat borgen de tap ondersteund door poortstokken

73. poortstokken ondersteund door penbalk

74. Lange spruit plus ijzerbalk

75. met één poortstok of soms geen één!

77. slotplaat tap

78. droogstaande taatspot van molen “De Hoop” te Middelburg

79. taats koningsspil

80. taats in taatspot

81. bonkelaar op koningsspil: wiggen wouterlatjes

82. bevestiging bonkelaar op koningsspil

84. hanetree

85. kap bedekt met schaliën

87. kap bedekt met zink bedekt met schaliën

88. kap bedekt met riet riet: bij molens vastgebonden met touw. bij boerderijen: met ijzer- of koperdraad

89. kap bedekt met dakleer stormschild vorstplank

90. kap van onderen overring roosterhouten

91. onderzijde kap

93. ijzeren staartbalk

94. staartconstructie hangers

95. “ De Roosdonck” Nuenen

96. versteviging korte schoren galghout loopschoren

97. Dokkum “Zeldenrust”

98. einde vervolg: vragen Balkbrug “De Star”

99. welk kruisysteem heeft deze molen?

100. naam en functie balken 1 2 3 4 5 6 7 8

101. benoem de balken etc. 1 3 2 4 5 6 7 8 9 10 11

102. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 12. 11. 10. MOLENZEIL NOEM DE ONDERDELEN

103. Welke twee wieksystemen heeft deze molen?

104. 1. 2. 3. 4. 5 . 6 .

105. Vlaamse vang 8 6 5 1 7 4 noem de namen 2 3

106. kopstuk loopt aan

107. Wat is dit?

108. Wat is dit…functie?

109. benoem de onderdelen

110. Wat is dit? Erg belangrijk voor de molenaar!

111. In welke streek staat deze molen Let op de windpeluw

112. Wat is dit? In welke molen wordt dit gebruikt en waarvoor?

113. welke onderdelen van het achtkant zie je?

114. Welke wiekverbetering heeft deze molen (Havelte)

115. Wat is dit? Functie?

116. Benoem de onderdelen van de stelling!

117. Wat is dit?

118. Waarom staat bij een weidemolen de staart niet in het midden?

119. Wat is de functie van de beugel om de pen? Wat is dompen?

120. Waarom zijn de voeghouten krom?

121. Wat is de functie van dit “veldkruis”?

122. Zeeland molen “De Pere” wat valt je op?

123. Welke onderdelen van de lagering zie je?

124. Welk molentype is dit. In welke provincies komen ze vooral voor?

125. Welke balken zie je?

126. benoem de onderdelen van deze houten as (let op het gevlucht)

127. In welke provincie staan deze molens?

128. N NO O ZO Z ZW W NW zomer: matig koude wind, goede maalwind winter: sneeuw, hagel en regenbuien. overig: mist is slechte maalwind. let op (warmte)onweer uit het zuiden tot de langste dag (21/6) zomer: goede maalwind, onweerskansen winter: stabiele wind. oppassen voor regen of ijzel. overig: bij lichte vorst na regen zeilen zwichten naar lange halve; geeft grote kans op stormen zomer: goede strakke maalwind. met warm weer kans op windvlagen. weinig risico op onweer. winter: stabiele wind. vorst. ijzel op scheiding van vorst en dooi na vorstperiode. overig: bij vorstkans altijd letten op aanvriezen zeilen. je wilt tenslotte kunnen zwichten. Zijn het planken? Doormalen en vriesdrogen. Geen keus? touwen lossnijden. zomer: slechte maalwind. wisselvallig weer, niet stabiel en niet krachtig. winter: sterke goede maalwind. overig: ONWEERSHOEK: meest verraderlijke wind van alle! zomer: niet krachtige en vrij slechte maalwind. wind kan plotseling ruimend omgaan. winter: goede maalwind. overig: ook ONWEERSHOEK. zomer: niet krachtige maalwind. in slecht weer periode ontstaat hier onweer en storm. wind heeft altijd de neiging tot ruimen. winter: stabiele maalwind bij rustig weer. overig: zuidwest-regennest. zomer: rustige maalwind met weinig kracht. regelmatiger als ZW. in slecht weer periode de stormhoek. wind kan plotseling ruimen. winter: sterke goede maalwind. overig: zuidwest-regennest. zomer: goede maalwind. in slecht weer periode rukkerige winden. kans op zware stormen. veelal koele zeewind. winter: novemberstormen; gevaarlijke wind. kans op hagel en sneeuw. overig: maartse buien met sneeuw of hagel. DE 8 WINDEN ZW, Z en ZO: uit deze richtingen onweer . Denk er om: onweer komt uit tegengestelde richting van de heersende wind! Gemaakt door Henk Kloepping

129. einde