instrumentos de gestión ambiental. Evaluación del Impacto ambiental, ecoeficiencia, matrices de Lepold, ordenación del territorio

1. Instrumentos de xestión medioambiental
• INSTRUMENTOS LEGAIS
• INSTRUMENTOS FINANCIEROS
• MEDIDAS FISCAIS
• MEDIDAS EDUCATIVAS
• INSTRUMENTOS ESPECIAIS:
• ORDENACIÓN DO TERRITORIO
• AVALIACIÓN DO IMPACTO AMBIENTAL
• A ECOEFICIENCIA

2. MEDIDAS LEGAIS
Leis e normas relacionadas cos problemas ambientais,
centradas especialmente en: medioambientales, centradas en:
• A contaminación da auga
• Os residuos
• A contaminación do aire
• O ruído
• A avaliación do impacto ambiental
• A ordenación do territorio
• A protección da natureza
• O seguemento e avaliación do estado do medio natural

3. • Normas non específicas: orientadas para outros fins
pero que teñen relación co medio ambiente (p.e. leis e
normas de urbanismo)
• Normas específicas: orientadas directamente para o
medio ambiente (p.e. normas e leis que protexen a fauna
e a flora)
DEREITO AMBIENTAL = conxunto de normas vixentes en
materia ambiental.

4. Instrumentos xurídicos ambientais
PREVENTIVOS:
permisos previos á
instalación dunha
actividade (informe
de impacto
ambiental)
COERCITIVOS:
sancións por
imcumprimento das
normas ambientais
COMPENSATORIOS:
Preventivos: financiación
de instalaciones que
atenúen o dano ambiental
Reparadores:
compensación ás víctimas
da contaminación
Estimuladores:
tratamentos económicos
favorables ás empresas que
diminúan o dano ambiental

5. Delito ecolóxico en España:
Recollido no artículo 325 do novo Código Penal
Inclúe como delito as emisións, vertidos, radiacións extracións,
excavacións, aterramentos, ruidos, vibracións inxeccións, depósitos en
relación á atmosfera, ás augas terrestres, marítimas e subterráneas, e no
solo, que provoquen desequilibrio nos sistemas naturais.
Recóllense penas de arresto maior, multas, prisión e inhabilitación
profesional.
Outros delitos recoñecidos no Código Penal:
Relacionados coa Ordenación do Territorio (artículos 319 e 320)
Contra os Recursos Naturais e o medio ambiente (art. 325-331)
Relativos á protección da fauna e a flora (art. 332-337)
Relativos aos incendios forestais (art. 351-355)

6. UNIÓN EUROPEA
Unifica e coordina aos estados membros a través de:
•Programas de acción
•Normativa
ESTADO ESPAÑOL
•Responsable do cumprimento da lexislación europea
•Promulga lexislación
•Planifica actuacións a nivel nacional
•Coordina ás C. Autónomas
COMUNIDADES
AÚTÓNOMAS
•Teñen transferidas as competencias de medio ambiente
•Responsables do cumprimento da lexislación nacional
•Promulgan lexislación
•Desenvolven programas específicos
ENTIDADES
LOCAIS
•Responsables do cumprimento da lexislación autonómica e
nacional
•Promulgan normativa local
Competencias lexislativas en España

7. ORDENAMENTO XURÍDICO-AMBIENTAL
A. CONSTITUCIÓN ESPAÑOLA:“Todos tienen derecho a disfrutar de un medio
ambiente adecuado para el desarrollo de la persona, y el deber de conservarlo”
“Los poderes públicos velarán por la utilización racional de todos los
recursos naturales, con el fin de proteger y mejorar la calidad de vida y defender el
medio ambiente, apoyándose en la indispensable solidaridad colectiva”
B. LEIS AMBIENTAIS: de alcance xeral ou rexional, díctanse para amparar os bens
ambientais (de Residuos tóxicos e perigosos, de protección de costas, de
conservación de espacios protexidos)
C. DISPOSICIÓNS ADMINISTRATIVAS:
Decretos: actos do goberno ou do consello de ministros (reales decretos)
Órdenes Ministeriais: dictadas por un ministro
DIRECTIVAS COMUNITARIAS: Instrumento obrigatorio no
resultado, permitindo que cada país adopte os medios para acadalo.
(Directiva de Hábitats, Directiva de Aves)

8. NORMATIVA AMBIENTAL EN ESPAÑA
CALIDAD DEL AIRE:
“Ley 38/1972 de protección del medio ambiente atmosférico”
“Decreto 833/1975” sobre la Red de Vigilancia y Previsión de la Contaminación Atmosférica
“Orden Ministerial 18-10-76 sobre previsión y corrección de la contaminación industrial”
CALIDAD DE LAS AGUAS:
“Ley 29/1985 de aguas”
“Ley 22/1988 de costas”
NORMATIVA SOBRE RESIDUOS:
“Ley 42/1975 de recogida y tratamiento de desechos y residuos sólidos urbanos”
“Ley 20/1986 básica de residuos tóxicos y peligrosos”
“Real Decreto 833/1988 que regula las condiciones mínimas para autorización de instalaciones”
PREVENCIÓN AMBIENTAL:
“Real Decreto1302/1986 de técnicas y procedimiento de Evaluación de Impacto Ambiental”
“Real Decreto Legislativo 1131/1988 que precisa el procedimiento de E.I.A..”
CONSERVACIÓN DEL MEDIO NATURAL Y DE LA FLORA Y FAUNA SILVESTRE:
“Ley 4/1989 de conservación de Espacios Naturales y de la Flora y Fauna Silvestre”
“Real decreto 439/1990 de 30 de marzo” que recoge el catálogo de especies amenazadas
“Ley 1/1970 de Caza”
“Ley dePesca (1942)”
DELITO ECOLÓGICO: reconocido a partir de la reforma del Código Penal de 1983 (artículo 325 )

9. MEDIDAS FINANCIERAS
• AXUDAS ECONÓMICAS PARA EMPRESAS OU PROXECTOS
QUE REDUZAN O DANO AMBIENTAL
• FINANCIACIÓN DE PROXECTOS DE INVESTIGACIÓN
RELACIONADOS COA MELLORA DO MEDIO AMBIENTE
• A CONCESIÓN DESTAS AXUDAS DEBE ESTAR REGULADA
POR LEIS E NORMAS DE ÁMBITO EUROPEO, NACIONAL,
AUTONÓMICO, ETC.

10. Créditos brandos: subvencións que incentiven ás empresas a diminuir
o impacto ambiental por medio de innovacións tecnolóxicas
Fondos de cohesión: incentivan a construcción de infraestructuras que
melloren o medio natural
Programas de acción: fomentan a investigación e o desenvolvemento
tecnolóxico (I+D), sendo as áreas prioritarias:
Funcionamiento do Ecosistema Global
Cambio Climático
Relacións entre economía e medio natural
Enerxías renovables
Avance de tecnoloxías limpas
Sistemas de Depuración de Efluentes
Observacións vía satélite
AXUDAS DA UNIÓN EUROPEA

11. Medidas fiscais
De Imposición: tasas que gravan con impostos ás actividades,
proxectos ou empresas que producen dano ambiental.
Ecotasas: son tasas correctivas que pretenden amortizar os gastos
que producen os danos ambientais: eliminación de vertidos, uso de
productos tóxicos, xeración de ruido, emisión de gases
contaminantes, etc.
De Desgravación: deduccións fiscais que rebaixan os impostos ás
empresas que implanten sistemas de tratamento e corrección dos
impactos ambientais

12. Medidas Educativas
A educación ambiental é un mecanismo moi eficaz contra o
deterioro ambiental.
Cada país debe fomentala para acadar comportamentos
positivos fronte á natureza
Debe tener un triple enfoque:
Interdisciplinar (desde todos os ámbitos do coñecemento)
Formal (incluído nos planes de estudo)
Non formal (dirixida a todos os ciudadans, p.e. en forma
de campañas publicitarias)

13. Asociar a cada terreo o uso maís axeitado, dacordo ás súas
características (a súa aptitude)
• Para realizar a ordenación do territorio é necesario estudar previamente
as características naturais e as aptitudes económicas da área a
planificar, así como as posibles respostas dela aos usos, accións, riscos,
etc, a que vai ser sometida.
• Debe realizarse sempre respetando ás leis nacionais, autonómicas e
locais.
Ordenación do territorio

14. O estudo previo que debe realizarse nunha zona, antes de realizar a súa
planificación ou ordenación territorial, implica valorar a CAPACIDADE DE
ACOLLIDA desa zona.
A capacidade de acollida é a capacidade de asimilación dunha zona fronte aos
diferentes impactos que podería sufrir.
A capacidade de acollida dun territorio elabórase a partir dun estudo exhaustivo e
multidisciplinar das características de cada zona (xeoloxía, topografía, botánica,
hidrografía, uso humano, economía, etc.).
Ordenación do territorio: estudo previo; capacidade de acollida

15. Os datos obtidos para valorar a capacidade de acollida dun territorio soénse
rexistrar nunha MATRIZ DE ACOLLIDA.
• Unha matriz de acollida é unha táboa de dobre entrada, con filas e columnas.
• Nas filas colócanse as zonas ou unidades ambientais homoxéneas (deben
elixirse zonas que teñan características uniformes).
• Nas columnas colócanse as actividades humanas previstas.
• En cada unha das cuadrículas figura o grao de acollida dunha unidade
ambiental fronte a unha actividade humana
• Exemplo de graos de acollida: vocacional, aceptable, controlado, con
avaliación , prohibido.
Ordenación do territorio: matriz de acollida

16. MATRIZ DE ACOLLIDA PARAA ORDENACIÓN DO TERRITORIO
Ordenación do territorio: matriz de acollida

17. Mapa de ordenación del territorio
A partir da
valoración da
capacidade de
acollida de zonas
próximas pódense
elaborar mapas de
ordenación do
territorio.
Ordenación do territorio: mapas

18. A Avaliación do Impacto Ambiental A.I.A.)
Procedemento técnico-administrativo que serve para identificar,
previr e interpretar os impactos ambientais que producirá un
proxecto no seu entorno no caso de ser executado.
Remata no dictame final ou DECLARACIÓN DE IMPACTO
AMBIENTAL (DIA) que permite ou impide realizar o proxecto.
Require dun estudo multidisciplinar, o ESTUDO DE IMPACTO
AMBIENTAL (E.I.A.) que proporciona os datos para poder decidir
a idoneidade do proxecto.

19. ¿Cando é obrigado realizar un estudo de impacto ambiental que debe
someterse á posterior avaliación?
AVALIACIÓN DO IMPACTO AMBIENTAL
A lei obriga a realizar o estudo en caso de grandes proxectos, planes de ordenación global
e proxectos puntuais que supoñen deterioro ambiental.

20. Os supostos da lei que marca o tipo de proxectos de obrigada realización da
A.I.A. foron ampliados en decretos posteriores.
AVALIACIÓN DO IMPACTO AMBIENTAL
¿Cando é obrigado realizar un estudo de impacto ambiental que debe
someterse á posterior avaliación?

21. • Debe ser realizada por expertos
• Debe ser presentada e aprobada mediante un proxecto
• Debe identificar os compoñentes do medio e as accións que os poden afectar, así
como valorar os posibles impactos e efectos que produciría o proxecto
• Debe propoñer alternativas respecto ás consecuencias, así como medidas
preventivas e correctoras
AVALIACIÓN DO IMPACTO AMBIENTAL: Características

22. AVALIACIÓN DO IMPACTO AMBIENTAL: fases de realización

23. AVALIACIÓN DO IMPACTO AMBIENTAL: obxectivos e funcións
• Coñecer os posibles impactos que un proxecto produce sobre o entorno
• Detectar todos os posibles problemas resultantes
• Adaptarse ás características específicas de cada obra
• Fomentar o consenso e a participación participación cidadá

24. AVALIACIÓN DO IMPACTO AMBIENTAL: realización do estudo de impacto ambiental
A Avaliación do Impacto Ambiental sempre require a realización dun Estudo de Impacto Ambiental
(E.I.A.)
Un E.I.A. pode realizarse de múltiples maneiras.
Unha forma moi común é recopilar e ordenar os datos obtidos en táboas de dobre entrada
(matrices)

25. •MATRICES CAUSA-EFECTO:
Son cadros de dobre entrada nos que figuran as accións que provocan alteración (columnas) fronte aos
elementos do medio que poden ser alterados (filas).
• A máis usada é a matriz de Leopold, na que en cada cadro aparecen dous valores (M/I); M é a
magnitude ou extensión do impacto; I é a calidade ou importancia de dita alteración no conxunto do
proxecto.
AVALIACIÓN DO IMPACTO AMBIENTAL: TIPOS DE MATRICES PARA UN E.I.A.

26. MATRICES DE LEOPOLD: Qué significa cada casilla

27. Matriz acción - impacto: exemplo
•MATRICES ACCIÓN –
IMPACTO:
• Nas filas aparecen os
impactos orixinados
e nas columnas as
accións previstas no
proxecto.
• Indícase en cada
cadro de dobre
entrada a acción que
se realiza co impacto
que este provoca
(positivo o negativo)
• As indicacións son
+/ - , sí/non, ou ben
un punto, cruz,
asterisco, etc.
• Son matrices
cualitativas, maís
fáciles de elaborar
por non expertos

28. A ECOEFICIENCIA
Conxunto de mecanismos
de produción e consumo
empregados por algunhas
empresas, que conseguen
satisfacer as necesidades
humanas e compatibilizar
os intereses económicos
cos ecolóxicos.
• A Unión Europea conta
con dous mecanismos
de ecoeficiencia: as
Ecoauditorías e as
Ecoetiquetas.

29. A ECOEFICIENCIA
As empresas comprometidas coa ECOEFICIENCIA deberían:
- usar tecnoloxías de baixo impacto ambiental
- reducir o gasto en materias primas
- fomentar o uso de enerxías renovables
- reducir o gasto enerxético
- potenciar o reciclado
- aumentar a duración dos produtos
- reducir a contaminación
- diminuír os residuos

30. Ecoauditoría:
Avaliación periódica de procesos,
tecnoloxías e actividades ás que se somete
unha empresa para detectar o seu grao de
respecto ao medio ambiente.
En caso de aprobar a avaliación, ou se hai
compromiso para subsanar os problemas
detectados, dita empresa ten dereito a
exhibir con fins de propaganda comercial a
etiqueta correspondente.
A ECOEFICIENCIA

31. Ecoetiqueta
É unha etiqueta que garante
que un produto é respetuoso
co medio ambiente.
A ECOEFICIENCIA

32. Para que un produto acade a calificación de “respetuoso co medio ambiente” , débese
realizar un ANÁLISE DO CICLO DE VIDA completo do produto en todas as fases:
obtención, produción, distribución, uso e eliminación de refugallos
ECOETIQUETA E CICLO DE VIDA DUN PRODUTO
A ECOEFICIENCIA