Brief OSSLO aan Tweede Kamer, mei 2010

1. Tweede Kamer
t.a.v. Dhr. ir. M. Schut
Binnenhof 1A
Postbus 20018
2500 EA Den Haag
OSSLO
Schipholweg 66e
2316 XE Leiden
T 071 523 63 33
F 071 523 63 32
www.osslo.nl
info@osslo.nl
Datum 17-05-2010
Uw referentie m.schut@tweedekamer.nl ING. 53.50.491
Betreft Onderzoek grootschalige besparingen op ICT KvK. 27347319
Geachte heer Schut,
Als voorzitter van de branche vereniging OSSLO (Open Source Software Leveranciers Organisatie) en als lid
van de VVD, wil ik gaarne onderstaande onder uw aandacht brengen.
Recente onderzoeken, onder meer door de Rekenkamer, geven aan dat de rijksoverheid, en misschien wel
de hele overheid, veel geld uit geeft aan automatisering en informatisering, ICT, zo niet te veel. Er wordt door
betrokkenen nagedacht over kostenreductie door ingrepen in eenmalige projecten, maar er wordt niet
gekeken naar de vaste jaarlijks terugkerende lasten. Het lijkt er op dat de Tweede Kamer ook behoefte heeft
aan een onderbouwde schatting wat de vaste lasten zijn en op welke wijze deze significant en vooral
structureel verminderd kunnen worden.
Van een groot ICT-project (het patiëntendossier, modernisering GBA, P-Direkt) zijn de geschatte kosten bij
benadering inzichtelijk. De besparing kan wel heel groot lijken maar dat is eenmalig en het probleem moet
toch, politiek of anderszins, opgelost worden. Een naar het zich laat aanzien ondergewaardeerd fenomeen is
de vermenigvuldigingsfactor, de mate waarin kleine kosten tot enorme uitgaven leiden doordat deze kosten
meermalen en terugkerend in rekening gebracht worden.
Een simpel voorbeeld is een willekeurige toepassing op elke bureaucomputer. Op die computer draait een
programma dat enkele tientallen tot honderden euro kost, niet meer. Dat bedrag is echter niet de koopprijs
want software wordt niet verkocht. Het is het gebruiksrecht, de licentie (van het Engelse license), met vaak
een beperkte duur. Dat betekent dat bijvoorbeeld elk jaar opnieuw een licentie wordt afgenomen, meestal
onder de vlag van 'onderhoud'. Voor elke werkplek, elk jaar opnieuw, voor elk programma dat op uw computer
staat.
Laten we aannemen dat het om 150.000 computers gaat voor de Rijksoverheid, dat een gemiddeld pakket
€ 100,= kost en 25% aan onderhoud per jaar en dat u vijftien van dergelijke pakketten op uw computers heeft
staan. Dan gaat het in vier jaar om € 500.000.000. Maar voor de gehele overheid praten wij over 900.000
medewerkers die allemaal, ergens, met een computer werken, zesmaal zo veel.
Maar daar houdt het niet op. Veel softwarebedrijven werken volgens het oude economische model van
schaarste, kunstmatige schaarste in dit geval. Stel dat een gemeente (of rijksdienst) software laat ontwikkelen
(voor de inning van de hondenbelasting of iets dergelijks), dan denken we snel aan tonnen ontwikkelkosten
en gebruiksrechten. Het zou toch in de lijn der verwachting liggen dat elke organisatie deze oplossing
kosteloos over kan nemen van de eerste opdrachtgever - het is tenslotte ons aller belastinggeld. Zo nodig
wordt de ontwikkeling gefinancierd uit algemene middelen of een gezamenlijke pot. Onder gezonde
marktwerking zou je verwachten dat het ontwikkelen en onderhoud (de diensten) van software doorberekend
worden maar dat het gebruik geen kosten met zich meebrengt. Het kosteloos hergebruik van eerder
ontwikkelde software is minder vreemd dan het lijkt: het is een al jaren bestaand businessmodel.
OSSLO | besparingen ICT

2. De ICT-kosten kunnen met name ook sterk verminderd worden door het gebruik van bestandsformaten die
voor toepassing vrij zijn gegeven (een 'open' standaard). De rijksdienst, gemeente of het departement kan
dan elke software kiezen die gebruik maakt van zo'n standaard. Daarmee zijn gebruikers niet gebonden aan
de specifieke bestandsformaten van individuele softwareleveranciers. Dit vergroot de marktwerking. Er
komen meer leveranciers aan bod, monopolies worden tegengegaan. Door toepassing van open standaarden
krijgen meer dienstverleners gelegenheid hun diensten en producten af te zetten. Met als gevolg dat de lokale
economie groeit en de werkgelegenheid toeneemt.
Een onafhankelijk onderzoek naar de werkelijke kosten van (Europese) aanbesteding, aanschaf,
licentiekosten, onderhoud en vervanging van standaard kantoortoepassingen (inclusief de centrale
faciliteiten) van de rijksoverheid zou wel eens een forse besparingspost kunnen laten zien. Maar laten wij de
decentrale overheden niet vergeten omdat de rijksoverheid door het ontwikkelen van applicaties voor die
doelgroep uit de algemene middelen wel eens een enorme kostenbesparing kan realiseren.
Vanuit OSSLO zijn wij vanzelfsprekend graag bereid medewerking te verlenen aan een dergelijk onderzoek.
Indien u vragen heeft over hetgeen hierboven is beschreven, dan verneem ik die gaarne.
Met vriendelijke groet,
Marc Vloemans
Voorzitter OSSLO
Branchevereniging
06-51 844 262
voorzitter@osslo.nl
OSSLO | besparingen ICT