2. Wykres równania czasu
Aby odczytać na zegarze słonecznym czas urzędowy:
dodaj po 4 minuty na każdy stopień długości geograficznej dzielący zegar słoneczny na zachód od
głównego południka lokalnej strefy czasowejlub
odejmij po 4 minuty na każdy stopień długości geograficznej dzielący zegar słoneczny na wschód od
głównego południka lokalnej strefy czasowej
z wykresu równania czasu odczytaj wartość poprawki i zależnie od pory roku odejmij ją lub dodaj do
wskazań zegara słonecznego.
3. Schemat orbity ziemskiej
Gdyby Ziemia stała w jednym miejscu obracając się wyłącznie wokół swojej
pionowej osi (co oczywiście jest niemożliwe, gdyż to właśnie ruch po orbicie chroni
Ziemię przed ściągnięciem jej przez grawitację Słońca), wówczas wszystkie dni
w roku miałyby tę samą długość. Jednakże gdy patrzymy na Słońce, obserwujemy
je z ruchomego punktu, który porusza się po orbicie zbliżonej kształtem do elipsy.
Do tego Słońce nie znajduje się dokładnie w środku owej elipsy. Wskutek tego
prędkość Ziemi obiegającej Słońce nie jest stała. Owa zmienność oraz
przekrzywiona oś obrotu Ziemi w stosunku do płaszczyzny jej orbity są przyczynami
nierównej długości dni w ciągu roku, które niwelować musi równanie czasu.
4. Wprowadzenie do zegarów
deklinacyjnych
Pionowy zegar słoneczny umieszczony na ścianie skierowanej dokładnie na
południe (w płaszczyźnie wyznaczonej przez kierunki wschód-zachód)
posiada centralną linię południową i symetrycznie rozmieszczone linie
godzinowe. Wskazywane godziny będą się zawierały w przedziale od
godz. 6.00 rano do 18.00.
Zegar pionowy skierowany
dokładnie na południe
Zegar pokazuje czas od
godz. 6.00 rano do 18.00
i posiada symetryczne linie
godzinowe po obu stronach
gnomonu
Występuje tu pionowa luka
południowa
Zegary słoneczne na ścianach
odchylonych od południa
w kierunku wschodnim lub
zachodnim nazywamy
zegarami deklinacyjnymi
(odchylonymi). W większości
wypadków linia południa
(wyznaczająca godz. 12.00)
nadal będzie pionowa, lecz
gnomon zostanie przekręcony
tak, by pozostał równoległy
do osi Ziemi.
5. Przykłady zegarów deklinacyjnych
dla szerokości geograficznej 55°N:
Zegar A jest odchylony od południa
o 45° w kierunku zachodnim
Jeśli spojrzeć na zegar A dokładnie
z południa, to krawędź gnomona
wskazująca czas (styl) będzie
sprawiała wrażenie ustawionej
pionowo i pokryje się z linią
południa (godz. 12.00)
Zegar B jest odchylony od południa
o 45° w kierunku wschodnim
Jeśli spojrzeć na zegar B dokładnie
z południa, to krawędź gnomona
wskazująca czas (styl) będzie
sprawiała wrażenie ustawionej
pionowo i pokryje się z linią
południa (godz. 12.00).
6. Ściany odchylone na wschód lub
zachód
Gnomon zegara
umieszczonego
na ścianie
odchylonej
w kierunku
wschodnim lub
zachodnim
zawsze
ustawiony jest
w płaszczyźnie
pionowej północ-
południe.
8. Przykłady zegarów słonecznych
Pionowy zegar
deklinacyjny dla
położenia 54°20'N,
1°26'W. Deklinacja
(odchylenie) 14° na
wschód.
9. Przykłady zegarów słonecznych
Uniwersalny zegar
równikowy z możliwością
ustawienia dowolnej
szerokości geograficznej
na półkuli północnej.
Tarcza letnia.
10. Przykłady zegarów słonecznych
Uniwersalny zegar
równikowy
z możliwością
ustawienia dowolnej
szerokości geograficznej
na półkuli północnej.
Tarcza zimowa.
11. Przykłady zegarów słonecznych
Polarny zegar słoneczny
z wygiętymi
„skrzydłami” – pokazuje
czas od 6.00 rano do
18.00. Płaskie
powierzchnie na
zegarach polarnych nie
mogą pokazać
wczesnych i późnych
godzin.
15. Przykłady zegarów słonecznych
Wielokrotny zegar
słoneczny zbudowany
z 20 tarcz zegarowych
wkomponowanych
w trójkąty
równoboczne. Niektóre
z nich są deklinacyjne
inne inklinacyjne (tarcza
nie jest pionowa).
18. Przykłady zegarów słonecznych
Replika podwójnego
zegara
horyzontalnego, który
za pomocą gnomonów
pionowego
i nachylonego, mierzy
czas słoneczny lub
księżycowy oraz
pokazuje wysokość
i azymut Słońca.
20. Przykłady zegarów słonecznych
Ta brzydka,
plastykowa imitacja
słonecznika nie
pokazuje nic innego
poza ignorancją
projektanta, który
chyba chciał przekonać
ogół ludzi, że
prawdziwe zegary
słoneczne nie działają.
21. Źródła
Twórcą i pomysłodawcą niniejszej prezentacji jest Tony Moss z BSS (British
Sundial Society). Tekst i ilustracje stanowią intelektualną własność Autora,
który udostępnił je dla potrzeb edukacyjnych BSS. Dzięki uprzejmej
zgodzie Autora (bezpośrednio) oraz BSS (licencja ogólna) mamy
przyjemność udostępnić ten materiał użytkownikom serwisu
GNOMONIKA.pl. Autorem polskiego tłumaczenia jest Dariusz Oczki.
http://www.gnomonika.pl/news.php?id=23
