2. Wykres równania czasu
Aby odczytać na zegarze słonecznym czas urzędowy:
dodaj po 4 minuty na każdy stopień długości geograficznej dzielący zegar słoneczny na zachód
od głównego południka lokalnej strefy czasowejlub
odejmij po 4 minuty na każdy stopień długości geograficznej dzielący zegar słoneczny na wschód
od głównego południka lokalnej strefy czasowej
z wykresu równania czasu odczytaj wartość poprawki i zależnie od pory roku odejmij ją lub dodaj
do wskazań zegara słonecznego.
3. Schemat orbity ziemskiej
Gdyby Ziemia stała w jednym miejscu obracając się wyłącznie wokół swojej
pionowej osi (co oczywiście jest niemożliwe, gdyż to właśnie ruch po
orbicie chroni Ziemię przed ściągnięciem jej przez grawitację Słońca),
wówczas wszystkie dni w roku miałyby tę samą długość. Jednakże gdy
patrzymy na Słońce, obserwujemy je z ruchomego punktu, który porusza
się po orbicie zbliżonej kształtem do elipsy. Do tego Słońce nie znajduje się
dokładnie w środku owej elipsy. Wskutek tego prędkość Ziemi obiegającej
Słońce nie jest stała. Owa zmienność oraz przekrzywiona oś obrotu Ziemi
w stosunku do płaszczyzny jej orbity są przyczynami nierównej długości dni
w ciągu roku, które niwelować musi równanie czasu.
4. Wprowadzenie do zegarów
deklinacyjnych
Pionowy zegar słoneczny umieszczony na ścianie skierowanej
dokładnie na południe (w płaszczyźnie wyznaczonej przez kierunki
wschód-zachód) posiada centralną linię południową i symetrycznie
rozmieszczone linie godzinowe. Wskazywane godziny będą się
zawierały w przedziale od godz. 6.00 rano do 18.00.
Zegar pionowy skierowany
dokładnie na południe
Zegar pokazuje czas od
godz. 6.00 rano do 18.00
i posiada symetryczne linie
godzinowe po obu stronach
gnomonu
Występuje tu pionowa luka
południowa
Zegary słoneczne na
ścianach odchylonych od
południa w kierunku
wschodnim lub zachodnim
nazywamy zegarami
deklinacyjnymi
(odchylonymi).
W większości wypadków
linia południa
(wyznaczająca godz.
12.00) nadal będzie
pionowa, lecz gnomon
zostanie przekręcony tak,
by pozostał równoległy do
osi Ziemi.
5. deklinacyjnych dla szerokości
geograficznej 55°N:
Zegar A jest odchylony od
południa o 45° w kierunku
zachodnim
Jeśli spojrzeć na zegar
A dokładnie z południa, to
krawędź gnomona wskazująca
czas (styl) będzie sprawiała
wrażenie ustawionej pionowo
i pokryje się z linią południa
(godz. 12.00)
Zegar B jest odchylony od
południa o 45° w kierunku
wschodnim
Jeśli spojrzeć na zegar B
dokładnie z południa, to krawędź
gnomona wskazująca czas (styl)
będzie sprawiała wrażenie
ustawionej pionowo i pokryje się
z linią południa (godz. 12.00).
6. Ściany odchylone na wschód
lub zachód
Gnomon
zegara
umieszczoneg
o na ścianie
odchylonej
w kierunku
wschodnim lub
zachodnim
zawsze
ustawiony jest
w płaszczyźnie
pionowej
północ-
południe.
11. Przykłady zegarów
słonecznych
Polarny zegar
słoneczny
z wygiętymi
„skrzydłami” –
pokazuje czas od
6.00 rano do 18.00.
Płaskie powierzchnie
na zegarach
polarnych nie mogą
pokazać wczesnych
i późnych godzin.
15. Przykłady zegarów
słonecznych
Wielokrotny zegar
słoneczny
zbudowany z 20
tarcz zegarowych
wkomponowanych
w trójkąty
równoboczne.
Niektóre z nich są
deklinacyjne inne
inklinacyjne (tarcza
nie jest pionowa).
18. Przykłady zegarów
słonecznych
Replika podwójnego
zegara
horyzontalnego,
który za pomocą
gnomonów
pionowego
i nachylonego,
mierzy czas
słoneczny lub
księżycowy oraz
pokazuje wysokość
i azymut Słońca.
20. Przykłady zegarów
słonecznych
Ta brzydka,
plastykowa imitacja
słonecznika nie
pokazuje nic innego
poza ignorancją
projektanta, który
chyba chciał
przekonać ogół
ludzi, że prawdziwe
zegary słoneczne
nie działają.
21. Źródła
Twórcą i pomysłodawcą niniejszej prezentacji jest Tony Moss z BSS
(British Sundial Society). Tekst i ilustracje stanowią intelektualną
własność Autora, który udostępnił je dla potrzeb edukacyjnych BSS.
Dzięki uprzejmej zgodzie Autora (bezpośrednio) oraz BSS (licencja
ogólna) mamy przyjemność udostępnić ten materiał użytkownikom
serwisu GNOMONIKA.pl. Autorem polskiego tłumaczenia jest
Dariusz Oczki.
http://www.gnomonika.pl/news.php?id=23
