Pl lecture3

L o g o
Програмчлалын хэл
Монгол Улаанбаатар Их Сургууль
2013 он
Java-гийн үндсэн үйлдлүүд
багш Б.Ганзориг

L o g o
Програмчлалын хэл Монгол Улаанбаатар Их Сургууль 2013 он
Агуулга
Арифметик үйлдлүүд3
Үйлдлийн дараалал4
Програмын тухай үндсэн ойлголт1
Хувьсагч болон өгөгдөл2
Харьцуулах үйлдлүүд5
Нөхцөл шалгах үйлдэл6

L o g o
Програмчлалын тухай үндсэн ойлголт
1. Програмчлалын аливаа хэл нь програмыг
бичихэд ашиглах тэмдэгтүүд, тусгай үг болон
өгүүлбэрүүдийг бичих дүрмүүдийн цогц байдаг
юм.
2. Өгүүлбэрүүдийг зөв бичих болон бичсэн
өгүүлбэрийн утгыг тодорхойлох хоёр төрлийн
дүрэм байдаг.

L o g o
1. Өгүүлбэрийн зөв бичгийн дүрмүүдийг уг хэлний
синтакс гэдэг.
2. Бичиж болох өгүүлбэр бүрийн зөв утгыг
тодорхойлсон дүрмийг хэлний семантик гэдэг.

L o g o
1. Тухайн хэлэнд ямар цагаан толгойн үсэг, цифр,
тэмдгүүдийн яг ямар дарааллыг бичиж болохыг
тодорхойлсон дүрмүүд нь уг хэлний синтакс
болно.
2. Програмчлалын хэлээр програмыг бүтээхэд
“үндсэн материал” болж хэрэглэгддэг
зүйлүүдийг уг хэлний “үндсэн элементүүд” гэж
нэрлэнэ.

L o g o
1. Энэ үндсэн элементүүдийг ашиглаж зөв бичгийн
дүрмийн (ө.х. синтаксийн) хувьд зөв програм
(бүтэц) -ыг бичих замыг хэлний синтакс дүрэм
бидэнд зааж өгдөг.
2. Хэрвээ бидний бичсэн програмд уг хэлний
аливаа дүрэм зөрчигдсөн байвал тэр програмын
синтакс алдаатай болж, алдааг бүрэн засах
хүртэл компилятор зөв хөрвүүлж чадахгүйд
хүрдэг.

L o g o
1. Хүмүүсийн харилцааны төрөлх хэлэнд олон
утгаар ойлгож болох өгүүлбэрийг ярих, бичих
тохиолдол зөндөө байдаг.
2. Харин хүн өөрөө тунгаан бодох чадвартай
учраас зөв ойлгож чаддаг.
3. Жишээ нь: “монголчууд буруу ярьж, зөв
ойлгодог” гэдэг.

L o g o
1. Гэтэл ямарч компьютер бодож чаддаггүй,
програм зохиогч юу хүсч тухайн өгүүлбэрийг
бичсэнийг мэдэхгүй учраас, нэг талаас ийм олон
утгатай зүйл гарахгүй байхаар програмчлалын
хэлний синтакс дүрмийг зохиосон байдаг.
2. Нөгөө талаас хэлний дүрмийг өөрийг нь маш
тодорхой бөгөөд энгийн хэлбэртэйгээр
тайлбарлаж хүмүүст хүргэх шаардлагатай
байдаг.

L o g o
Жава програм ажиллах зарчим
Windows, Linux, Unix, Mac зэрэг ихэнх
системүүд дотроо Java 2 Platform-
ийг агуулсан байдаг.
Java платформ нь дотроо 2 зүйлийг
агуулдаг.
Java 2
Platform
Java Виртуаль
Машин
Java Application
Programming
Interface (Java API)

L o g o
Жава виртуаль машин
JVM нь програмын аргаар бүтээсэн
хийсвэр компьютер юм
Компьютер болгон өөрийн машины
хэлтэй
Виртуаль машин ч мөн өөрийн гэсэн
машины хэлтэй

L o g o
Java кодыг Java хөрвүүлэгч програм
(javac) байт код руу хөрвүүлдэг
Виртуаль машины үүрэг нь байт
кодоор бичигдсэн програмыг тухайн
үйлдлийн системийн машины код руу
хөрвүүлэн ажиллуулдаг

L o g o
JVM-ны ачаар Java код нь Windows,
Linux, Unix, Mac зэрэг бүх төрлийн
үйлдлийн системүүд, компьютер
дээр огт ялгаварлахгүй ажиллаж
чаддаг

L o g o
Програмын код (Source code)
Java компилятор
(javac)
Байт код (Byte code)
javac New.java
New.class
Байт кодыг хүн ойлгохгүй тул нууцлалт болж өгдөг

L o g o
Java Виртуаль Машин
(java)
Байт код (Byte code)
How
Java New
Виртуаль машин нь ажиллах
гэж байгаа байт кодонд
нууцлалт хамгаалалтын
зарчмын шалгалт хийдэг.
(Санах ойн зөвшөөрөлгүй
хэсэгт хандах эсэх…)
Шалгалт ОК бол
ажиллуулна…

L o g o
Java Код Байт код
Виртуаль Машин
(BM)
(BM)
(BM)
Windows
Linux
Mac

L o g o
Java API
Java Application Programming
Interface буюу Java API нь Java
програм ажиллахдаа шаардах
функцуудын санг дотроо агуулж
байдаг.
Жишээ нь: Хэвлэх үйлдэлд Print
функц ашигласан. Энэ функы нь API
юм.

L o g o
Жава хэлний үндсэн элементүүд
Класс
Объект
Тогтмол
Хувьсагч
Функц
 Аргументууд
 Буцаах утга

L o g o
Классын жишээ:
рublic class Human {
String name;
String firstName;
int age;
Head head;
void eat (String food, String tea)
{
….
}
void go(String direction, int speed)
{
…..
}
public static void main (String args[])
{
…..
}
}
Хувьсагчид
head бол Head классын
обьект юм. Тиймээс
класс дотроо өөр
классын обьект агуулж
байж болно.

L o g o
Объект:
 Класс нь өгөгдлийн хийсвэр төрөл
учраас шууд ашиглах боломжгүй.
Классын объект бол уг классын бодит
дүр юм.
 Класст объект зарлахдаа new оператор
ашигладаг.
Жишээ:
Human ganaa = new Human( );

L o g o
Хувьсагчид:
 Хувьсагч бол өгөгдөл хадгалах санах
ойн жижиг орон зай юм.
 Хувьсагчийн нэр:
• үсгээр (a…z)
• _ (доогуур зураас)
• $ -ээр эхэлж болно.
 Том жижиг үсэг ялгаатай байдаг тул
name, Name гэсэн 2 хувьсагчийг
ялгаатайд тооцно.

L o g o
Жавагын түлхүүр үгээр хувьсагч нэрлэж
болохгүй.
Жавагын түлхүүр үгс:
abstract assert boolean break byte
case catch char class continue
default do double else extends
final finally float for if
implements import instanceof int interface
long native new package private
protected public return short static
strictfp super switch synchronized this
throw throws transient try void
volatile while
Жавад түлхүүр үгээр ашиглагддаггүй боловч нөөцлөгдсөн байдаг
const goto

L o g o
Хувьсагчид:
 Java нь програмыг хөрвүүлэхийн өмнө
кодыг Unicode руу хөрвүүлдэг
 Тиймээс хувьсагчдын нэрийг Unicode
дээр бичиж болно

L o g o
Хувьсагчийн зарлалт нь
<Өгөгдлийн төрөл> Хувьсагч1, хувьсагч2,..;
гэсэн бүтэцтэй байна.
Өгөгдлийн үндсэн төрлүүд:
 boolean Үнэн ба Худал
 char Тэмдэгт
 int бүхэл тоо
 byte бүхэл тоо
 short бүхэл тоо
 long бүхэл тоо
 float бутархай тоо
 double бутархай тоо
 String тэмдэгт мөр

L o g o
Төрөл Хэмжээ (бит) Утга Стандарт
boolean True , false
char 16 'u0000' –ээс 'uFFFF'
(0 –ээс 65535)
(ISO Unicode)
byte 8 –128 to +127
(–27
to 27
– 1)
short 16 –32,768 to +32,767
(–215
to 215
– 1)
int 32 –2,147,483,648 to +2,147,483,647
(–231
to 231
– 1)
long 64 –9,223,372,036,854,775,808 to +9,223,372,036,854,775,807
(–263
to 263
– 1)
float 32 Сөрөг хязгаар:
–3.4028234663852886E+38 to –1.40129846432481707e–45
Эерэг хязгаар:
1.40129846432481707e–45 to 3.4028234663852886E+38
(IEEE 754
floating point)
double 64 Сөрөг хязгаар:
–1.7976931348623157E+308 to –4.94065645841246544e–
324
Эерэг хязгаар:
4.94065645841246544e–324 to 1.7976931348623157E+308
(IEEE 754
floating point)
 Төрлүүдийн хэмжээ:

L o g o
Хувьсагч зарлалт:
Жишээ нь:
 int count;
 byte hour, minute, second;
 String firstName;
 float $pi, _salary, Zeel;
Анхаарах зүйлс: String ээс бусад төрөл жижгээр бичигдсэн байгаа. String
бол өгөгдлийн үндсэн төрөл биш харин класс учраас томоор бичигдсэн
байгаа. Том жижгийг нь сольвол алдаа гарна. Тэгэхээр firstName бол
хувьсагч биш объект юм. Объект нь дотроо хувьсагчдыг агуулж болдог бол
хувьсагч нь цаашаа задардаггүй.

L o g o
Өгөгдөл:
 Бүхэл тоон төрөл нь int төрөлтэй
байдаг. Тиймээс 1, -999, 12548464
тоонууд нь int төрөлтэй гэсэн үг.
 Хэрэв long төрөлтэй тоо ашиглах бол
хойно нь L үсэг нэмдэг. Жишээ нь:
216554L, 1L
 16-тын тооллын систем дэх тоог
бичихдээ урд нь 0x нэмж бичдэг.

L o g o
Өгөгдөл:
 16-тын тооллын систем дэх тоог
бичихдээ урд нь 0x нэмж бичдэг.
256
4660
57007
3243
10-тын системд16-тын системд

L o g o
Өгөгдөл:
 8-тын тооллын системийн тоог бичихдээ
урд нь 0 нэмж бичдэг.
 Жишээ нь: 037, 065
Тайлбар: Дээр үед компьютеруудын санах ой бага хэмжээтэй
байхад 3 битийн санах ойг хувьсагчид хэрэглэдэг байсан. Ийм
зайнд 8-тын тооллын системийн тоо л багтдаг байв. Харин одоо 8-
тын тооллын системийг бараг хэрэглэхээ больсон.

L o g o
Өгөгдөл:
 Long bigOne; гэж зарласан байхад энэ
хувьсагчид анхны утга олгодоггүй.
Хэрвээ анхны утга олгоё гэвэл:
• Long bigOne = 2222L ; гэх мэтээр олгож
болно.

L o g o
Өгөгдөл:
 Бутархай тоонууд нь double төрөлтэй
байх бөгөөд хэрвээ float төрөлтэй тоо
ашиглая гэвэл f хойно нь нэмж бичнэ.
• 1.0f , 345.254f г.м
• float pi = 3.14f;
Энэ цэгийн оронд таслал тавибал
алдаатай болно.

L o g o
Өгөгдөл:
 Хэрвээ маш том тоо эсвэл маш жижиг
тоо ашиглах шаардлага гарвал E
тэмдэглэгээг ашигладаг.
 Дэлхийгээс нар хүртэлх зай 149.600.000
км гэхийг 1.496E8 гэж бичвэл илүү
тохиромжтой.
 Double sunDistance = 1.496E8;
8
10*496.18496.1 E
x
Ex 10

L o g o
Өгөгдөл:
 Электроны масс нь
0.0000000000000000000000000009 гр
хэмжээтэй гэхийг:
 float electronMass = 9E-28F;
28
10*0.9289 
E

L o g o
Арифметик үйлдлүүд
 Нэмэх:
 x = y + z;
 x = x + 1 гэхийг x++ эсвэл ++x гэж бичиж
болдог.
 x = x + z гэхийг x += z гэж бичиж болно.
 Хасах:
 x = y - z;
 x = x - 1 гэхийг x-- эсвэл --x гэж бичиж болдог.
 x = x - z гэхийг x -= z гэж бичиж болно.

L o g o
Үржих:
 x = y * z;
 x = x * z гэхийг x *= z гэж бичиж болно.
Хуваах:
 x = y / z;
 x = x / z гэхийг x /= z гэж бичиж болно.

L o g o
Утга олголт:
Утга олголт Жишээ Тайлбар Утга
int c = 3, d = 5, e = 4,
f = 6, g = 12; гэж
үзье
+= c += 7 c = c + 7 с – ийн утга 10
-= d -= 4 d = d - 4 d – ийн утга 1
*= e *= 5 e = e * 5 e – ийн утга 20
/= f /= 3 f = f / 3 f – ийн утга 4
%= g %= 9 g = g % 9 g – ийн утга 3
Арифметик утга олгох операторууд

L o g o
Үлдэгдэл олох (жиших):
 y тоог z-д хуваагаад гарах үлдэгдлийг
x –д олгоё гэвэл:
 x = y % z;
Нийлүүлбэл:
 y = a * x * x + b * x + c;
 z = ((a + b + c) / 2 – d ) % 3;

L o g o
Арифметик үйлдлүүд Жишээ:
Эхлээд хэвлэх үйлдэл хийгдээд
дараа нь нэмэгдэх үйлдэл
хийгдэнэ
Эхлээд нэмэгдэх үйлдэл
хийгдээд дараа нь хэвлэх
үйлдэл хийгдэнэ
x++ ба ++x ийн ялгаа юу вэ? ++x нь
түрүүлж боловсруулагддаг.
Жишээ:
int x = 2;
System.out.println(x); 2
System.out.println(x++); 2
System.out.println(++x); 3

L o g o
Boolean төрөл
 Boolean төрөл нь true, false (үнэн,
худал) гэсэн хоёр утгатай. Ихэвчлэн
нөхцөл шалгалтанд хэрэглэгддэг.
Жишээ:
 Boolean start;
 start = false;

L o g o
Цонхонд мэдээлэл үзүүлэх програм
package javaapplication1;
import javax.swing.JOptionPane;
public class Welcome4 {
public static void main(String[] args) {
JOptionPane.showMessageDialog(null, "Welcome n to
n Java n programming!");
System.exit(0);
}
}

L o g o
JOptionPane бол javax.swing сангийн класс
юм. Түүний тусламжтайгаар тусгай
цонхонд мэдээлэл үзүүлэх, хэрэглэгчээс
мэдээлэл хүлээж авах зэрэг олон үйлдэл
хийж болно.
Үүнийг ашиглахын тулд бид уг санг зарлаж
өгөх ёстой:

L o g o
 Мөр 1-4: тайлбар явж байна.
 Java API дотор хоёр бүлгийн package байдаг:
 Үндсэн package
• java гэж эхэлдэг
• Java 2 Software Development Kit –д агуулагдсан.
 Өргөтгөл package
• javax гэж эхэлсэн байдаг.
• Шинэ Java package-ууд юм.
 import тодорхойлолт
• Java програм дотор хэрэглэгдэж байгаа классуудыг олоход
тусалдаг (компиляторт).
• JOptionPane классыг javax.swing package-аас ачаалахыг
компиляторт зааж өгнө.
4 // Java packages
5 import javax.swing.JOptionPane; // program uses OptionPane

L o g o
 JOptionPane классын showMessageDialog
функцийг дуудаж байна. Хоёр аргумент
шаардагдана. Олон аргументууд нь хоорондоо
таслалаар тусгаарлагдана. Одоохондоо эхний
аргументад үргэлж null утга хэрэглэнэ. Дараачийн
аргументад нь хэвлэх гэж байгаа тэмдэгт мөрөө
дамжуулна.
 showMessageDialog нь JOptionPane классын
статик функц юм. Статик функцийг дуудахдаа
<классын нэр>.<функцийн нэр>
12 JOptionPane.showMessageDialog(
13 null, "WelcomentonJavanProgramming!" );

L o g o
Бүх бичлэгүүд ; ээр төгсөнө.
Нэг бичлэгийг хэд хэдэн мөрөнд таслан бичиж болно.
Тодорхойлогчийн дундуур бичлэгийг таслаж болохгүй.
12-13 мөрийг ажиллуулснаар доорх dialog box гарч
ирнэ:
OK товчийг автоматаар оруулсан байна.
Дарвал уг цонхыг алга болгоно.
Title bar дээр Message гэсэн текст байна.

L o g o
System классын статик exit функцийг дуудаж байна.
Програмыг дуусгана.
График хэрэглэж байгаа бүх програмуудад хэрэглэдэг.
Статик функц тул, классын нэр ба цэгийг хэрэглэнэ (.)
Томоор эхэлсэн тодорхойлогчид нь ихэвчлэн класс байна.
0 гэсэн аргумент нь програм амжилттай дууссаныг илтгэнэ.
0 оос ялгаатай утга нь ямар нэг алдааг илтгэдэг.
System класс нь java.lang сангийн класс юм.
Import зарлалт шаардлаггүй байдаг.
java.lang сан нь бүх Java програмд автоматаар
импортлогддог.
15 System.exit( 0 ); // terminate application with
window

L o g o
Бүхэл тоотой ажиллах програм
Жишээ програм:
Input Dialog ашиглан хэрэглэгчээс 2 утга хүлээж авна.
Уг хоёр утгын нийлбэрийг message Dialog ашиглан буцаан
үзүүлнэ.

L o g o
Бүхэл тоотой ажиллах програм

L o g o
JoptionPane классын тогтмолууд
Мэдээлэх цонхны төрлүүд Icon Тайлбар
JOptionPane.ERROR_MESSAGE Алдааны цонх. Алдаа гарсныг
мэдээлэх үед хэрэглэнэ.
JOptionPane.INFORMATION_MESSAGE Мэдээлэх цонх. Хэрэглэгчид
мэдээлэх зорилгоор текст
үзүүлэх үед хэрэглэнэ.
JOptionPane.WARNING_MESSAGE Сануулгын цонх. Жш: хэрэглэгчид
ямар нэг болзошгүй алдааны
талаар сануулга өгөх үед
хэрэглэнэ.
JOptionPane.QUESTION_MESSAGE Асуух цонх. Хэрэглэгчээс асуулт
асуун хариултыг хүлээн авах
цонх. Yes, No товчнуудтай байдаг.
JOptionPane.PLAIN_MESSAGE Icon
байхгүй
Ямар нэг Icon-гүйгээр зүгээр л
мэдээлэл хэвлэн үзүүлэх цонх

L o g o
Харьцуулалтын операторууд
Жиших:
Тэнцүү эсэхийг шалгахдаа ==
Жишээ нь x == y
Тэнцүү биш эсэхийг шалгахдаа !=
Жишээ нь x != y

L o g o
Харьцуулалтын операторууд


Java тэмдэглэгээМатематик тэмдэглэгээ Ашиглах жишээ
 yx 
 yx 


 yx 
 yx 

L o g o
Нөхцөл шалгах оператор
Нөхцөл шалгах IF оператор
Ашиглах хэлбэр:
if ( нөхцөл ) Бичлэг1;
else Бичлэг2;
Тайлбар:
Хэрвээ хаалтан доторх нөхцөл үнэн бол (true) Бичлэг1
ажиллана. Худал бол (false) Бичлэг2 ажиллана.

L o g o
if(нөхцөл)
нөхцөл үнэн бол үйлдэл хийгдэнэ;
Жишээ1:
a=20; b=10;
if(a>b)
b=b+a;
System.out.print(b);

L o g o
if(нөхцөл)
{
үйлдэл1;
үйлдэл2;
….
үйлдэлN;
}
Жишээ2:
a=20; b=10;
if(a>b)
{
b=b+a;
}
System.out.print(“program togsov.”);

L o g o
if(нөхцөл)
үйлдэл1;
else
үйлдэл2;
Жишээ3:
a=20; b=10;
if(a<b)
b=b+a;
else

L o g o
if(нөхцөл)
{
үйлдэл1;
үйлдэл2;
….
үйлдэлN;
}
else
{
үйлдэл1;
үйлдэл2;
….
үйлдэлN;
}
Жишээ 4:
a=20; b=10;
if(a<b)
{
a=a+b;
System.out.print(a);
}
else

L o g o
if(нөхцөл)
{
үйлдэл1;
үйлдэл2;
….
үйлдэлN;
}
else
{
үйлдэл1;
үйлдэл2;
….
үйлдэлN;
}
Жишээ 5:
a=20; b=10;
if(a<b)
{
a=a+b;
System.out.print(a);
}
else
{
}

L o g o
Шинэ үгс
repeat: Давтах
Repetition algorithm: Давталтын алгоритм
Variable: Хувьсагч.
declare: Зарлах. Variable declaration.
Хувьсагч зарлалт.
Statement: Програмын нэг бүлэг бичлэг. Програм
нь statement-уудаас тогтоно.
Statement –ууд нь “;” аар
тусгаарлагдана.
comment: Програмын тайлбар “//”

L o g o
Шинэ үгс
execute: Програмыг ажиллуулах.
Blank line: хоосон мөр.
ignore: Үл хэрэгсэх, алгасах.
keyword: Програмчлалын хэлний түлхүүр үг.
reserved: Нөөцлөгдсөн. Ашиглагдахгүй байгаа
зүйлийг хэлнэ.
identifier: Идентификатор. Програмд
ашиглагдах нэрлэх нэгж үг. Жишээ:
myNumber = x + 2; myNumber ба x нь
идентификаторууд юм.
digit: 0-9 хоорондох тоо.

L o g o
Шинэ үгс
Case sensitive: Том жижиг үсгийг ялгаатайд
тооцдог (a <> A) програмчлалын
хэлийг case sensitive хэл гэдэг.
Application : Програм.
constant: Тогтмол.
Parenthesis : “{“, ”}” ийг хэлнэ.
Left brace: {
Ritht brace }
semicolon : Цэг таслал. “ ; ” тэмдэгтийг хэлнэ.
Interpreter: интерпретатор. Хөрвүүлэгч програм.
Байт кодыг ажиллуулна. Өөрөөр
хэлбэл class өргөтгөлтэй файлыг
ажиллуулдаг програм.

L o g o
Шинэ үгс
Escape characters: Хэвжүүлэгч тэмдэгтүүд
тухайлбал n , t , r гэх мэт.
Comma: “,” Таслал.
dot: “.” цэг.
Quote: ‘ тэмдэгт.
Double quote: “ тэмдэгт.
terminate: Дуусгах. Terminate application.
Програм дуусгах.
capital letters : Том үсэг.
type: төрөл. (хувьсагчийн төрөл)
valid: зөв.

L o g o
Шинэ үгс
Invalid: Буруу.
Primitive types: Өгөгдлийн үндсэн төрлүүд: int,
byte, char, long, float, double
(String орохгүй, String нь класс
юм)

L o g o
Даалгавар
Гурван тоо хэрэглэгчээс хүлээн авч дунджийг
нь, их, багыг нь хэвлэдэг програм бич.
Хэрэглэгчээс тойргийн радиусыг бүхэл тоогоор
аваад тойргийн урт, талбайг ол. Pi утганд
3.14159 утгыг хэрэглэ.
Хэрэглэгчээс 4 тоо хүлээн аваад эрэмбэлэн
хэвлэнэ үү (if бичлэг ашиглана).
2
rS  rL 2

L o g o
Монгол Улаанбаатар Их Сургууль
2013 он
Програмчлалын хэл

Pl lecture3

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Viewers also liked

Viewers also liked (8)

Similar to Pl lecture3

Similar to Pl lecture3 (20)

More from ganzorigb

More from ganzorigb (20)

Pl lecture3