1. ΜΗ ΛΕΚΣΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

2. ΜΗ ΛΕΚΣΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ
 Περιλαμβάνει φαινόμενα επικοινωνίασ που δεν είναι γλωςςικά
 Σα μθ γλωςςικά φαινόμενα δεν είναι ανεξάρτθτα από τα γλωςςικά
 Ενίοτε τονίηει το γλωςςικό μινυμα (ενιςχυτικόσ ρόλοσ)
 ΢ε περίπτωςθ αντίφαςθσ μεταξφ λεκτικοφ - μθ λεκτικοφ
μθνφματοσ, δίνεται ζμφαςθ ςτο δεφτερο (βαρφτθτα μθ λεκτικϊν
μθνυμάτων)
 Σα μθ λεκτικά μθνφματα ενδζχεται να δϊςουν περιςςότερεσ
πλθροφορίεσ από τα λεκτικά

3. Η ΦΤ΢Η ΣΗ΢ ΜΗ ΛΕΚΣΙΚΗ΢ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ΢
Η μη λεκτική επικοινωνία…
 Είναι ςυνεχισ
 Είναι πολλϊν διόδων
 Είναι περιςςότερο αςαφισ από τθ λεκτικι
 Προςφζρει ςτισ ςυναιςκθματικζσ καταςτάςεισ
 Περιλαμβάνει μθνφματα κακοριςμζνα πολιτιςμικά

4. ΢ΣΟΙΧΕΙΑ ΜΗ ΛΕΚΣΙΚΗ΢ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ΢
 Εκφράςεισ προςϊπου  Φωνθτικά ςτοιχεία:
 Βλζμμα − Επιφωνιματα
 Περπάτθμα − Σόνοσ φωνισ
 Χειρονομίεσ − Ζνταςθ φωνισ
 Απόςταςθ − Κακαρότθτα λόγου
 Άγγιγμα − ΢ιωπι
 Εξωτερικι εμφάνιςθ

5. ΢ΧΕ΢Η ΛΕΚΣΙΚΗ΢ – ΜΗ ΛΕΚΣΙΚΗ΢ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ΢
Η μη λεκτική επικοινωνία ενδζχεται να…
 πάρει τθ κζςθ μιασ λζξθσ ι φράςθσ
 ενιςχφςει τα λεγόμενα του ομιλθτι
 επαυξιςει τθ λεκτικι ζκφραςθ των ςυναιςκθμάτων
 ρυκμίςει μια ςυηιτθςθ ι κάποια άλλθ διαδικαςία επικοινωνίασ
 μετριςει τθν ζνταςθ

6. ΣΕΧΝΙΚΕ΢ ΑΚΡΟΑ΢Η΢
Ο καλφτεροσ τρόποσ για να επικοινωνιςει κάποιοσ
είναι να μάκει να ακοφει το ςυνομιλθτι του
Τπάρχουν δφο βαςικοί τφποι ακρόαςθσ:
- Ενεργόσ ακρόαςθ
- Αντανακλαςτικι ακρόαςθ

7. ΕΝΕΡΓΟ΢ ΑΚΡΟΑ΢Η
 Επιφωνιματα κατανόθςθσ (Ααα! Χμμ.. Αχά! Μμμ…)
 Επανάλθψθ ςυμπεραςμάτων
 Ερωτιςεισ ανοικτοφ τφπου
 Μίμθςθ κινιςεων και ςτάςθσ ςυνομιλθτι
 Διευκρινιςτικζσ ερωτιςεισ
 Οπτικι επαφι

8. ΑΝΣΑΝΑΚΛΑ΢ΣΙΚΗ ΑΚΡΟΑ΢Η
 Επανάλθψθ λζξεων και φράςεων του ςυνομιλθτι
 Αντανάκλαςθ ςυμπεριφοράσ ςυνομιλθτι
 ΢τόχοσ αντανακλαςτικισ ακρόαςθσ: να εμβακφνει ο
ςυνομιλθτισ ςτισ ςκζψεισ του (χριςθ ςιωπισ)

9. ΜΟΡΦΕ΢ ΜΗ ΛΕΚΣΙΚΗ΢
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ΢
 Οπτικι οδόσ
 Κινιςεισ προςϊπου
 Χειρονομίεσ
 ΢ϊμα
 Εμφάνιςθ

10. ΟΠΣΙΚΗ ΔΙΟΔΟ΢
Ο διττόσ ρόλοσ των ματιϊν…
Α. Εκφραςτικόσ ρόλοσ:
− Αναφζρεται ςτθ μετάδοςθ τθσ ςυναιςκθματικισ κατάςταςθσ και των
προκζςεων του ατόμου
− Η κόρθ του ματιοφ διαςτζλλεται ι ςυςτζλλεται ανάλογα με τθ
διζγερςθ του αυτόνομου νευρικοφ ςυςτιματοσ από ενδιαφζροντα
εξωτερικά ερεκίςματα και ςυναιςκθματικι ζξαψθ
Β. Ρφθμιςη τησ αλληλεπίδραςησ ατόμων:
− Επιςθμαίνει τθν αρχι τθσ επαφισ ανάμεςα ςτα άτομα
− Ρυκμίηει και ελζγχει τθν επαφι κατά τθ διάρκεια τθσ αλλθλεπίδραςθσ

11. ΑΛΛΗΛΟΚΟΙΣΑΓΜΑ
 ΢θμαντικό, ρυκμιςτικό ρόλο κατά τθ διάρκεια τθσ επικοινωνίασ
 Ενίοτε δθλϊνει κοινωνικι κζςθ ι επιβολι τθσ κυρίαρχθσ κζςθσ
 Ενδζχεται να δθλϊνει τθν ανάγκθ για υποςτιριξθ
 Γενικόσ κανόνασ: Μεγάλθσ διάρκειασ αλλθλοκοίταγμα,
ιςοδυναμεί με περιςςότερθ ζνταςθ ςτθν επικοινωνία (π.χ.
ερωτευμζνα ηευγάρια)

12. ΑΛΛΗΛΟΚΟΙΣΑΓΜΑ – ΡΤΘΜΙ΢Η ΛΕΚΣΙΚΗ΢ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ΢
 Η χρονικι διάρκεια που το ζνα άτομο κοιτάηει ςτα μάτια το ςυνομιλθτι του
κυμαίνεται από 1”-10”
 Σο χρονικό ποςοςτό που το κάκε άτομο κοιτάηει το άλλο κυμαίνεται από 0-100%
του χρόνου που βρίςκονται μαηί, με μζςθ τιμι 25-35%
 Η χρονικι διάρκεια που κοιτάηει κάποιοσ ςτα μάτια το ςυνομιλθτι του είναι
μικρότερθ αυτισ των υπόλοιπων χαρακτθριςτικϊν του προςϊπου και ςϊματοσ
 Σο χρονικό διάςτθμα που κοιτάηει ςτα μάτια ο ακροατισ τον ομιλθτι είναι
μεγαλφτερο από αυτό που κοιτάηει ο ομιλθτισ αυτόν
 ΢τατικι και όχι δυναμικι εικόνα κατά τθ διάρκεια μιασ λεκτικισ αλλθλεπίδραςθσ

13. ΕΠΑΝΑΣΡΟΦΟΔΟΣΗ΢Η
Οι πλθροφορίεσ που αποκτά το άτομο μζςα από τθν
παρατιρθςθ των επιπτϊςεων μιασ πράξθσ ενδζχεται να
καταλιγουν ςε ιςορροπία και ςτακερότθτα των ψυχικϊν
ςυςτθμάτων, δθλαδι ςε προςαρμογι ςτισ αλλαγζσ του
περιβάλλοντοσ.

14. ΔΙΑΔΙΚΑ΢ΙΑ ΢ΤΝΑΛΛΑΓΗ΢ ΑΣΟΜΩΝ
I. Αποςτολι μθνυμάτων
II. Παρατιρθςθ επιπτϊςεων των μθνυμάτων
III. Αξιοποίθςθ των πλθροφοριϊν του προζρχονται
από τισ αντιδράςεισ του άλλου, διόρκωςθ
μθνυμάτων -όταν κρίνεται ςκόπιμο- και
προςαρμοςμζνθ ςυνζχεια

15. ΚΙΝΗ΢ΕΙ΢ ΣΟΤ ΠΡΟ΢ΩΠΟΤ/ΜΟΡΦΑ΢ΜΟΙ
 Οι μορφαςμοί εκφράηουν ςυναιςκιματα, ςκζψεισ και
προκζςεισ
 Διαδραματίηουν το ςθμαντικότερο -μετά το βλζμμα-
ρόλο ςτθν επικοινωνία
 Διττόσ ρόλοσ μορφαςμϊν:
Α. εκφραςτικόσ ρόλοσ
Β. ρυκμιςτικόσ τθσ αλλθλεπίδραςθσ μεταξφ ατόμων

16. ΕΚΦΡΑ΢ΣΙΚΟ΢ ΡΟΛΟ΢ - ΘΕΩΡΙΑ ΔΑΡΒΙΝΟΤ
 Αναφζρκθκε λεπτομερϊσ ςτουσ μορφαςμοφσ του
ανκρϊπου, ωσ αποτζλεςμα ποικίλων ςυναιςκθματικϊν
καταςτάςεων (χαρά, άγχοσ, κυμόσ κ.λπ.)
 Περιζγραψε τθν εξζλιξθ των μορφαςμϊν από το ηωικό
βαςίλειο ςτον άνκρωπο -ομοιότθτα φυςιολογικισ
καταςκευισ των μυϊν του προςϊπου
 Οι βαςικοί μορφαςμοί ανκρϊπων και ηϊων είναι ζμφυτοι

17. ΕΚΦΡΑ΢ΣΙΚΟ΢ ΡΟΛΟ΢ - KLINEBERG
 Οι μορφαςμοί του προςϊπου διαφζρουν από πολιτιςμό ςε πολιτιςμό
 Έρευνα Pan-cultural elements in facial displays of emotion (1969):
΢υμφωνία μεταξφ ατόμων διαφορετικϊν πολιτιςμϊν ωσ προσ τθν
αναγνϊριςθ του ςυναιςκιματοσ που απεικονιηόταν ςε ςχετικζσ
φωτογραφίεσ.
 Οι κοινωνικοί παράγοντεσ ενδζχεται να διαμορφϊςουν ςυγκεκριμζνουσ
μορφαςμοφσ. Ωςτόςο, θ κζςθ και θ λειτουργία των μυϊν του ανκρϊπινου
προςϊπου προκακορίηει ςε μεγάλο βακμό τουσ μορφαςμοφσ βαςικϊν
ςυναιςκθμάτων.

18. ΕΚΦΡΑ΢ΣΙΚΟ΢ ΡΟΛΟ΢ - ΘΕΩΡΙΑ ARGYLE
 ΢ειρά αρχζγονων εκδθλϊςεων (κοκκίνιςμα προςϊπου από ντροπι ι
κυμό, κλάμα από ςτεναχϊρια, χάςιμο χρϊματοσ από φόβο κ.λπ.)
διζπονται από τθ λειτουργία του αυτόνομου νευρικοφ ςυςτιματοσ
και ενδζχεται να είναι ζμφυτεσ
 ΢τα τυφλά παιδιά θ μορφι του χαμόγελου και θ μορφι του
προςϊπου που εκδθλϊνεται με το κλάμα δεν διαφζρει από αυτιν
παιδιϊν με φυςιολογικι όραςθ
 Κάποιοι μορφαςμοί π.χ. «κοινωνικό χαμόγελο», «ανζκφραςτο
πρόςωπο», διαμορφϊνονται από τθ μίμθςθ κοινωνικϊν προτφπων

19. ΡΤΘΜΙ΢ΣΙΚΟ΢ ΡΟΛΟ΢ ΣΗ΢ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑ΢Η΢
ΜΕΣΑΞΤ ΑΣΟΜΩΝ
 Οι μορφαςμοί ςτζλνουν ςυγκεκριμζνα μθνφματα κατά τθ
διάρκεια τθσ αλλθλεπίδραςθσ, με αποτζλεςμα να ζχουν
εξζχουςα ςθμαςία ςτθν επανατροφοδότθςθ
 ΢υγκεκριμζνοι μορφαςμοί του ακροατι ςτζλνουν
ςυγκεκριμζνα μθνφματα ςτον ομιλθτι και ο τελευταίοσ
πράττει αναλόγωσ (ςυνεχίηει ι αλλάηει το ςυλλογιςμό του)

20. Ο ΡΟΛΟ΢ ΣΟΤ ΧΑΜΟΓΕΛΟΤ ΚΑΣΑ ΣΗΝ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑ΢Η
BRANNIGAN & HUMPHRIES
Περιγραφή τριϊν ειδϊν χαμόγελου:
α) απλό χαμόγελο: παρατθρείται όταν δεν υπάρχει ενεργόσ αλλθλεπίδραςθ ι
κατά τθν πακθτικι παρατιρθςθ μιασ αλλθλεπίδραςθσ
β) «άνω» χαμόγελο: παρατθρείται όταν υπάρχει αλλθλοκοίταγμα
γ) πλατύ χαμόγελο: παρατθρείται χωρίσ να υπάρχει αλλθλοκοίταγμα.
Όταν κατά τθν εκδιλωςι του το άτομο ςυναντιςει άλλο βλζμμα, μετατρζπεται
αυτόματα ςε «άνω» χαμόγελο (κάλυψθ κάτω δοντιϊν). Πρόκειται για ζνδειξθ
που αποκλείει οποιαδιποτε ζκφραςθ επικετικότθτασ. Η οργι εκδθλϊνεται με
επιδεικτικό άνοιγμα των χειλιϊν και αποκάλυψθ των κάτω δοντιϊν.
*Βαςίηεται ςε παρατθριςεισ παιδιϊν

21. ΧΕΙΡΟΝΟΜΙΕ΢
 Σο πιο εκφραςτικό μζροσ του ςϊματοσ, μετά τουσ μορφαςμοφσ
 Ο ρόλοσ των χειρονομιϊν διαφζρει από αυτόν των μορφαςμϊν
 Χρθςιμοποιοφνται ϊςτε να απεικονίςουν και να τονίςουν τθν εκφραςτικι
διατφπωςθ του ομιλθτι, κακϊσ και να καλφψουν τα λεκτικά κενά
 Είναι αναγκαςτικζσ όταν ςχετίηονται με τόπο και χϊρο, όπου ο λόγοσ δεν
αρκεί για να μεταφζρει το μινυμα με ακρίβεια
 Παρόλο που εκδθλϊνονται ακοφςια, μποροφν να εκφράςουν ςυναιςκιματα
 Όταν το άτομο βρίςκεται αντιμζτωπο με καταςτάςεισ που του προκαλοφν
ζντονα ςυναιςκιματα (π.χ. άγχοσ, φόβο), οι χειρονομίεσ που τισ ςυνοδεφουν
(τρζμουλο, ναυτία κ.λπ.) διζπονται από το αυτόνομο νευρικό ςφςτθμα

22. ΧΕΙΡΟΝΟΜΙΕ΢
 Οι περιςςότερεσ είναι επίκτθτεσ και διδάςκονται από διάφορουσ
κοινωνικοφσ φορείσ (οικογζνεια, ςχολείο κ.λπ.)
 Τπάρχει ποικιλία χειρονομιϊν ςε κάκε πολιτιςμό και κακεμία από
αυτζσ φζρει το δικό τθσ μινυμα
 Ο ςυνολικόσ αρικμόσ και θ εκφραςτικότθτα τουσ διαφοροποιείται
ανάλογα με τον πολιτιςμό
 Ο αρικμόσ και το είδοσ των χειρονομιϊν κακορίηεται ςε μεγάλο
βακμό από τισ ειδικζσ ςυνκικεσ ςτισ οποίεσ βρίςκεται κανείσ

23. ΢ΩΜΑ
 Οι διάφορεσ ςτάςεισ του ςϊματοσ μεταφζρουν μθνφματα
για τθ ςυναιςκθματικι κατάςταςθ του ατόμου
 Σισ ςτάςεισ του ςϊματοσ διζπουν κοινωνικοί κεςμοί (τυπικζσ
ςτάςεισ - ςυγκεκριμζνο μινυμα)

24. ΕΜΦΑΝΙ΢Η
Η ςυνολικι εμφάνιςθ του ατόμου (ντφςιμο, χτζνιςμα κ.α.)
μεταφζρει μθνφματα αναφορικά:
− με τθ ςυναιςκθματικι κατάςταςθ
π.χ. καταθλιπτικόσ, ςχιζοφρενήσ κ.α.
− τθν κοινωνικι ομάδα ςτθν οποία ανικει
π.χ. επώνυμα ροφχα - απομιμήςεισ

25. Η ΘΕΩΡΙΑ ΣΟΤ ΔΙΠΛΟΤ ΔΕ΢ΜΟΤ
 Ο διπλόσ δεςμόσ χαρακτθρίηεται από αντίφαςθ ανάμεςα ςε αυτό που
νιϊκει το άτομο και ςε αυτό που εκφράηει (λεκτικό - μθ λεκτικό μινυμα ςε
αςυμφωνία)
 Η αςυμφωνία προκαλεί -κυρίωσ ςτον αποδζκτθ του μθνφματοσ- ςφγχυςθ
και αμφιβολία
 ΢τα αντικρουόμενα μθνφματα διαφορετικϊν επιπζδων μζςα ςε μία
ςθμαντικι ςχζςθ, όπου θ διαφυγι από το πεδίο επικοινωνίασ και ο
ςχολιαςμόσ τθσ αςυμβατότθτασ των μθνυμάτων ζχουν αποκλειςτεί, θ
ςυμπτωματικι ςυμπεριφορά ςυνιςτά τθ μοναδικι δυνατι απάντθςθ

26. Η ΘΕΩΡΙΑ ΣΟΤ ΔΙΠΛΟΤ ΔΕ΢ΜΟΤ
 Η κριτική κατηγορία, η ζλλειψη ςεβαςμοφ του άλλου ςυμβαίνει με:
τισ εκλογικεφςεισ, τισ ςυνεχείσ διαςπάςεισ ι παρεμβάςεισ, τθν
επικετικότθτα ι υποχωρθτικότθτα, τθν απομάκρυνςθ ι αποξζνωςθ
 Η αρνητική εικόνα του εαυτοφ ή του άλλου προζρχεται από:
υπερβολικά υψθλζσ προςδοκίεσ και ςτόχουσ, υπερβολικι ζμφαςθ
ςτον ανταγωνιςμό, ζμφαςθ και διαρκισ εναςχόλθςθ με τα λάκθ,
αρνθτικζσ προςδοκίεσ

27. Λ
 Χαλάρωςθ τθσ ςθμαντικισ ςχζςθσ Υ
Σ
Η
 ΢χολιαςμόσ τθσ κατάςταςθσ
Δ
Ι
 Απόφαςθ αποχϊρθςθσ Π
Λ
Ο
 Απάντθςθ ςτα δφο επίπεδα με κάτι Υ
«παράδοξο»
Δ
Ε
 Αναπλαιςίωςθ τθσ κατάςταςθσ ι τθσ Σ
Μ
ςχζςθσ Ο
Υ