1. Η Γενετικι ςτθν Τπθρεςία τθσ Νομικισ
Σφγχρονα επιςτθμονικά, τεχνολογικά και νομικά δεδομζνα ςτον τομζα των
αναλφςεων DNA:
Εφαρμογζσ ςτθν αςτικι και ποινικι δίκθ
Επίλυςθ Υποκζςεων
Ελλθνικι πραγματικότθτα
Η Γενετικι ςτθ δικθγορικι πράξθ

2. Η ςπουδαιότθτα τθσ εξζταςθσ DNA ωσ
αποδεικτικοφ μζςου
→Στθν αςτικι δίκθ
→Στθν ποινικι δίκθ
 300 άτομα μζχρι ςιμερα ζχουν ακωωκεί ςτθν Αμερικι εξαιτίασ τθσ
εξζταςθσ DNA / 18 καταδικαςμζνοι ςε κάνατο / 13 χρόνια κατά μζςο
όρο παραμονισ ςτθ φυλακι
• Innocence Project (www.innocenceproject.org)
• The Innocence List (www.deathpenaltyinfo.org)

3. Αςτικι Δίκθ
α.615 ΚΠολ: «Αν, ςτισ διαφορζσ τθσ πρϊτθσ παραγράφου του προθγοφμενου άρκρου
ζνασ διάδικοσ, χωρίσ να ζχει ειδικοφσ λόγουσ υγείασ, αρνείται να υποβλθκεί ςτισ
πρόςφορεσ ιατρικζσ εξετάςεισ με γενικά αναγνωριςμζνεσ επιςτθμονικζσ μεκόδουσ, που του
επιβλικθκαν από το δικαςτιριο ωσ αναγκαίο αποδεικτικό μζςο για τθ διαπίςτωςθ τθσ
πατρότθτασ θ τθσ μθτρότθτασ, οι ιςχυριςμοί του αντιδίκου του λογίηεται ότι ζχουν
αποδειχκεί.
2. Αν το δικαςτιριο διατάηει τθν υποβολι ςτισ εξετάςεισ τθσ προθγοφμενθσ παραγράφου
και τρίτων που δεν είναι διάδικοι, μπορεί με τθν ίδια απόφαςι του να απειλεί τθν επιβολι
ς' αυτοφσ, για τθν περίπτωςθ που κα παρεμπόδιηαν αδικαιολόγθτα τθ διενζργεια των
εξετάςεων με τθν απουςία τουσ κατά τθν θμζρα και ϊρα που ορίςτθκαν για το ςκοπό αυτό ι
με τθν άρνθςι τουσ να υποβλθκοφν ς' αυτζσ, χρθματικι ποινι "είκοςι εννζα (29) ζωσ
διακοςίων ενενιντα (290) ευρϊ.
3. Κατά τθ διενζργεια των εξετάςεων των δφο προθγοφμενων παραγράφων πρζπει να
λαμβάνονται όλα τα μζτρα ϊςτε να εξαςφαλίηονται πλιρωσ θ υγεία και θ αξιοπρζπεια του
εξεταηομζνου. Ο διάδικοσ ι ο τρίτοσ, του οποίου διατάςςεται θ εξζταςθ, πρζπει να κλθκεί
δζκα θμζρεσ πριν από τθ διενζργειά τθσ για να παραςτεί ς' αυτιν.»

4. Αςτικι Δίκθ
→ διατάςςεται με τισ διατάξεισ περί πραγρατογνωμοςφνθσ, 378επ.ΚολΔ (ΟλΑΠ
32/1990)
Προχποκζςεισ εφαρμογισ του άρκρου 615 ΚΠολΔ
1. Η ενζργεια των ιατρικϊν εξετάςεων πρζπει να κρίνεται ωσ αναγκαίο μζςο για
τθ διαπίςτωςθ τθσ πατρότθτασ (ι μθτρότθτασ)
2. Οι ιατρικζσ εξετάςεισ που διατάχκθκαν πρζπει να είναι πρόςφορεσ για τθν
απόδειξθ τθσ πατρότθτασ (ι μθτρότθτασ)
3. Η άρνθςθ του διαδίκου να μθν οφείλεται ςε ειδικοφσ λόγουσ υγείασ ι ςε
λόγουσ ςχετικοφσ με τθν αξιοπρζπεια του
→ Άρνθςθ = αμάχθτο τεκμιριο περί τθσ αποδείξεωσ των ιςχυριςμϊν του αντιδίκου
(ΟλΑΠ 32/1990, ΑΠ 908/2011, ΑΠ 552/2009)

5. Αςτικι Δίκθ
→
Ζιτθμα ςυνταγματικότθτασ τθσ διάταξθσ λόγω του ζμμεςου
«εξαναγκαςμοφ» που προβλζπει. Ωςτόςο, το δικαίωμα τθσ ελεφκερθσ ανάπτυξθσ
τθσ προςωπικότθτασ του τζκνου παρζχει ς’αυτό το δικαίωμα να αναγνωριςτεί
δικαςτικϊσ και να ςυνδεκεί νομικά με το φυςικό του πατζρα, θ εξακρίβωςθ του οποίου
κακιςτά αναγκαία τθ διεξαγωγι των ςυγκεκριμζνων εξετάςεων (υπζρ άρκρα 2 παρ.1, 5
παρ.1, 21 παρ.1 και 4 παρ.1 Συντ.)
→ Αναψθλάφθςθ κατ’άρκρο 544 παρ.7:
«αν ο διάδικοσ που ηθτεί τθν αναψθλάφθςθ βρικε ι πιρε ςτθν
κατοχι του μετά τθν ζκδοςθ τθσ προςβαλλόμενθσ απόφαςθσ νζα κρίςιμα ζγγραφα τα οποία δεν μποροφςε να τα προςκομίςει
εγκαίρωσ από ανϊτερθ βία ι τα οποία κατακράτθςε ο αντίδικόσ του ι τρίτοσ που είχε ςυνεννοθκεί με τον αντίδικό του και των
οποίων τθν φπαρξθ αγνοοφςε, όπωσ αγνοοφςε και τθν κατοχι τουσ από τον αντίδικο ι τον τρίτο κατά τθ διάρκεια τθσ δίκθσ».


Νομολογία: Δεν πλθροφνται οι όροι του «νζου κρίςιμου εγγράφου» (ΕφετΙράκθσ 83/2004)
Ιεωρία: Πλθροφνται οι προχποκζςεισ τθσ διάταξθσ κατ’ανάλογθ εφαρμογι, όχι ωσ νζο κρίςιμο
ζγγραφο αλλά ωσ μεταγενζςτερθ δυνατότθτα χριςθσ νεότερθσ και αδιάςειςτθσ επιςτθμονικισ
αποδεικτικισ μεκόδου, τθσ οποίασ θ χριςθ δεν ιταν δυνατι νωρίτερα.

6. Ποινικι Δίκθ
«Όταν υπάρχουν ςοβαρζσ ενδείξεισ ότι ζνα πρόςωπο ζχει τελζςει κακοφργθμα ι πλθμμζλθμα που
τιμωρείται με ποινι φυλάκιςθσ τουλάχιςτον τριών (3) μθνών, οι διωκτικζσ αρχζσ λαμβάνουν
υποχρεωτικά γενετικό υλικό για ανάλυςθ του δεοξυριβονουκλεικοφ οξζοσ (Deoxyribonucleic Acid - DNA)
προσ το ςκοπό τθσ διαπίςτωςθσ τθσ ταυτότθτασ του δράςτθ του εγκλιματοσ αυτοφ.» Η ανάλυςθ
περιορίηεται αποκλειςτικά ςτα δεδομζνα που είναι απολφτωσ αναγκαία για τθ διαπίςτωςθ αυτι και
διεξάγεται ςε κρατικό ι πανεπιςτθμιακό εργαςτιριο. Τθν ανάλυςθ του D.Ν.Α. του κατθγορουμζνου
δικαιοφται να ηθτιςει ο ίδιοσ για τθν υπεράςπιςι του.
2. Αν θ κατά τθν προθγοφμενθ παράγραφο ανάλυςθ αποβεί κετικι, το πόριςμά τθσ κοινοποιείται ςτο
πρόςωπο από το οποίο προζρχεται το γενετικό υλικό, που ζχει δικαίωμα να ηθτιςει επανάλθψθ τθσ
ανάλυςθσ. Στθν περίπτωςθ αυτι εφαρμόηονται αναλόγωσ οι διατάξεισ των άρκρων 204 ζωσ 208. Το
δικαίωμα επανάλθψθσ τθσ ανάλυςθσ ζχει και ο ανακριτισ ι ο ειςαγγελζασ ςε κάκε περίπτωςθ. «Αν θ
ανάλυςθ αποβεί αρνθτικι, το γενετικό υλικό και τα γενετικά αποτυπϊματα καταςτρζφονται αμζςωσ,
ενϊ αν θ ανάλυςθ αποβεί κετικι το μεν γενετικό υλικό καταςτρζφεται αμζςωσ, τα δε γενετικά
αποτυπώματα του προςώπου, ςτο οποίο αποδίδεται θ πράξθ, τθροφνται ςε ειδικό αρχείο που
ςυνιςτάται και λειτουργεί ςτθ Διεφκυνςθ Εγκλθματολογικϊν Ερευνϊν του Αρχθγείου τθσ Ελλθνικισ
Αςτυνομίασ. Τα ςτοιχεία αυτά τθροφνται για τθν αξιοποίθςθ ςτθ διερεφνθςθ και εξιχνίαςθ άλλων
εγκλθμάτων και καταςτρζφονται ςε κάκε περίπτωςθ μετά το κάνατο του προςϊπου που αφοροφν. Η
λειτουργία του αρχείου εποπτεφεται από αντειςαγγελζα ι ειςαγγελζα εφετϊν, ο οποίοσ ορίηεται με
απόφαςθ του Ανϊτατου Δικαςτικοφ Συμβουλίου, κατά τισ κείμενεσ διατάξεισ, με κθτεία δφο (2) ετϊν.»
3. Η κατά τθν παράγραφο 2 καταςτροφι του γενετικοφ υλικοφ και των γενετικϊν αποτυπωμάτων γίνεται
παρουςία του δικαςτικοφ λειτουργοφ που εποπτεφει το αρχείο. Στθν καταςτροφι καλείται να
παραςτεί με ςυνιγορο και τεχνικό ςφμβουλο το πρόςωπο από το οποίο λιφκθκε το γενετικό υλικό.»

7. Ποινικι Δίκθ
Πρϊτθ εφαρμογι: 1986 (Μεγάλθ Βρετανία, εξιχνίαςθ δολοφονιϊν)
Ελλάδα: από το 1994
Αρμόδια διεφκυνςθ: 7ο Τμιμα Ανάλυςθσ Βιολογικϊν Δεδομζνων
Υλικϊν (ΠΔ 14/2001, ΠΔ 223/2003)
α) Εργαςτιριο Ανάλυςθσ DNA
β) Εργαςτιριο Ανάλυςθσ Πρωτεϊνϊν
γ) Εργαςτιριο Τριχϊν και Υφάνςιμων Κνϊν

8. ΕΚΘΕ΢Η ΕΡΓΑ΢ΣΗΡΙΑΚΗ΢ ΠΡΑΓΜΑΣΟΓΝΩΜΟ΢ΤΝΗ΢
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΣΙΑ
ΤΠΟΤΡΓΕΙΟ ΠΡΟ΢ΣΑ΢ΙΑ΢ ΣΟΤ ΠΟΛΙΣΗ
ΑΡΧΗΓΕΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗ΢ Α΢ΣΤΝΟΜΙΑ΢
Δ/Ν΢Η ΕΓΚΛ/ΚΩΝ ΕΡΕΤΝΩΝ
ΣΜΗΜΑ ΑΝΑΛΤ΢Η΢ ΒΙΟΛΟΓΙΩΝ ΤΛΙΚΩΝ
ΑΡ.ΠΡΩΣ……
Α. ΢ΤΝΣΑΚΣΗ΢
…………….
Β. ΑΙΣΟΤ΢Ε΢ ΑΡΧΕ΢
……………………
Γ. ΢ΧΕΣΙΚΕ΢
(ςχετικά ζγγραφα)
Δ. ΑΠΟ΢ΣΑΛΛΕΝ ΠΡΟ΢ ΕΞΕΣΑ΢Η ΠΕΙ΢ΣΗΡΙΟ ΚΑΙ ΢ΤΝΟΠΣΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ
(πειςτιρια που εςτάλθςαν προσ εξζταςθ)
Ε. ΑΙΣΗΜΑ
Εργαςτθριακι εξζταςθ του ανωτζρω δείγματοσ αίματοσ για προςδιοριςμό του γενετικοφ τφπου STR και ςφγκριςθ με το δείγμα του κατθγορουμζνου………
΢Σ. ΕΡΓΑ΢ΣΗΡΙΑΚΕ΢ ΕΞΕΣΑ΢ΕΙ΢
Στο ανωτζρω δείγμα αίματοσ ζγινε προςπάκεια απομόνωςθσ DNA και προςδιοριςμοφ του τφπου STR. Τα αποτελζςματα τθσ ανάλυςθσ DNA αναγράφονται ςτον
πίνακα τθ παρ.Ζ.
Ζ. ΑΠΟΣΕΛΕ΢ΜΑΣΑ ΕΡΓΑ΢ΣΗΡΙΑΚΩΝ ΕΞΕΣΑ΢ΕΩΝ
(παρατίκεται πίνακασ με τθν ςφγκριςθ 16 ςτοιχείων του DNA και ςφγκριςθ του κακενόσ από αυτά ανάμεςα ςτο δείγμα του κατθγορουμζνου και ςε αυτά που
βρζκθκαν ςτα πειςτιρια που εςτάλθςαν προσ εξζταςθ.
Η. ΢ΤΜΠΕΡΑ΢ΜΑΣΑ
Από τθν ανάλυςθ DNA του λθφκζντοσ δείγματοσ με τθ μζκοδο των αυτοςωμικϊν STR προζκυψαν τα εξισ ςυμπεράςματα:
Η ανάλυςθ DNA ςτο δείγμα αίματοσ του……..απζδωςε τον προαναφερόμενο τφπο STR όπωσ αυτόσ παρουςιάηεται ςτον Πίνακα Ανάλυςθσ DNA
Από τθ ςφγκριςθ του γενετικοφ τφπου STR του………..με τουσ γενετικοφσ τφπουσ STR που προςδιορίςτθκαν ςτα Πειςτιρια των 1 και 2 ςχετικϊν δεν προκφπτει καμία
ταφτιςθ.

9. ΕΚΘΕ΢Η ΕΡΓΑ΢ΣΗΡΙΑΚΗ΢ ΠΡΑΓΜΑΣΟΓΝΩΜΟ΢ΤΝΗ΢
Επιςυνάπτεται παράρτθμα επεξθγιςεων τθσ μεκόδου ανάλυςθσ DNA και επιςτρζφεται το ΢υγκριτικό
Δείγμα.
ΠΑΡΑΡΣΗΡΑ:
Οι περιοχζσ του DNA που εξετάηονται είναι οι περιοχζσ STRs (περιοχζσ ςυντόμων
διαδοχικά επαναλαμβανόμενων αλλθλουχιϊν νουκλεοτιδίων – Short Tandem
Repeats)
Στο εργαςτιριο μασ, ςε κάκε δείγμα, αναλφονται 15 περιοχζσ STRs
Ο τφποσ STR του εξεταςκζντοσ βιολογικοφ υλικοφ μπορεί να ςυγκρικεί με τον
τφπο STR οποιουδιποτε ατόμου. Αν διαφζρει, τότε αποκλείεται το βιολογικό υλικό
να ζχει προζλκει από το ςυγκεκριμζνο άτομο. Αν όμωσ υπάρχει ταφτιςθ των τφπων
STR, τότε υπάρχει πικανότθτα το ςυγκεκριμζνο βιολογικό υλικό να ζχει προζλκει
από αυτό το άτομο, ι από οποιοδιποτε άλλο άτομο που ζχει τον ίδιο τφπο STR.

10. ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΚΗ
Πλεονεκτιματα εξζταςθσ DNA
δεν απαιτείται θ εξζταςθ ίδιων δειγμάτων (το DNA που υπάρχει π.χ. ςτο αίμα είναι
το ίδιο ακριβϊσ με εκείνο που βρίςκεται ςε οποιοδιποτε άλλο βιολογικό υλικό)
ζςτω και ζνα ίχνοσ βιολογικοφ υλικοφ μπορεί να αρκεί για τουσ ςκοποφσ τθσ
ταυτοποίθςθσ
θ ζνδειξθ του DNA μπορεί να οδθγιςει ςε ταυτοποίθςθ αςφαλζςτερα από μια
φυςικι ζνδειξθ ςε οριςμζνεσ περιπτϊςεισ
είναι ιδιαίτερα χριςιμο ςτα εγκλιματα βίασ, τα οποία ςυχνά εγκαταλείπουν
ενδείξεισ μικρισ ςυχνότθτασ
δθμιουργϊντασ τράπεηεσ DNA τα εγκλθματολογικά εργαςτιρια, είναι δυνατι θ
ταυτοποίθςθ των κακ’ζξθ εγκλθματιϊν

11. ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΚΗ
Ενδεχόμενοι παράγοντεσ αναξιοπιςτίασ εξζταςθσ DNA:
το δείγμα του DNA που περιςυλλζχκθκε από τον τόπο του εγκλιματοσ δεν
περιλαμβάνει το πλιρεσ γενετικό αποτφπωμα, ϊςτε να γίνει θ ταυτοποίθςθ
θ ςυνικθσ (παλαιότερα) πρακτικι των ιατροδικαςτικϊν εργαςτθρίων να μθν
αναλφουν το μζγιςτο προβλεπόμενο αρικμό τμθμάτων DNA του γενετικοφ
αποτυπϊματοσ
θ κακι ςυλλογι του δείγματοσ από τον τόπο του εγκλιματοσ, θ κακι ςυντιρθςθ και
επεξεργαςία του.
θ τυχαία, λανκαςμζνθ ι ςκόπιμθ πρόςμιξθ του δείγματοσ με DNA άλλου ανκρϊπου
οι υποκειμενικζσ εκτιμιςεισ του ατόμου που διεξάγει τθν εξζταςθ, λόγω
διφοροφμενων αποτελεςμάτων που ενδζχεται να δϊςουν τα εργαςτθριακά όργανα.

12. ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΚΗ
Εφαρμογζσ μεκόδου:
•ανκρωποκτονίεσ
•βιαςμοί (γενετιςια αδικιματα γενικότερα)
•αρπαγζσ
•λθςτείεσ
•κλοπζσ
•απαγωγζσ
•εμπρθςμοί
•κακουργιματα άρκρου 187 παρ.1ΠΚ
•ναρκωτικά
•γενικότερα κάκε αδίκθμα ςτο οποίο
δραςτθριότθτα του δράςτθ ι χριςθ βίασ
υφίςταται
ςωματικι

13. ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΚΗ
Νομολογία
Ανκρωποκτονίεσ
ΑΠ 23/2011: ζγινε δεκτι αίτθςθ επανάλθψθσ διαδικαςίασ, κακόςον αποδείχκθκε κατόπιν εξζταςθσ DNA
ότι θ ποινικι δίωξθ ςτράφθκε εναντίον του κατθγορουμζνου από πλάνθ ωσ προσ τθν ταυτότθτα του
προςϊπου του
ΣυμβΠλθμΙεςςαλ 952/2007: απζρριψε αίτθμα του κατθγορουμζνου για εξζταςθ DNA κρίνοντασ ότι
είχε ιδθ επαρκϊσ αποδειχκεί θ ενοχι του από τα υπόλοιπα αποδεικτικά μζςα. ΑΠ 1418/2003, ΑΠ
1629/2009, ΜΟΔ Λαρ58/2010
Βιαςμόσ
ΣυμβΠλθμΠειραιά 344/2010, ΑΠ 1307/2007 (ανιχνεφκθκε ςπζρμα του δράςτθ ςτα ροφχα του κφματοσ).
ΑΠ 2691/2008, ΑΠ 959/2003
Σρομοκρατικι Οργάνωςθ
ΔιατΑνακρΑκ 114/2011: Η άρνθςθ τθσ κατθγορουμζνθσ να δϊςει δείγμα DNA εκλαμβάνεται ωσ μερικι
ςιωπι και δεν μπορεί να αποβεί εισ βάροσ τθσ.
Αρπαγι
ΣυμβΠλθμΚαλαμ92/2011 (εντοπίςτθκε DNA των κατθγορουμζνων ςτα ςφνεργα των δραςτϊν
(κουκοφλα, γάντια, αυτοκίνθτο)
Λθςτεία: ΑΠ 1629/2009

14. ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΚΗ
Ειδικότερεσ εφαρμογζσ
Σαυτοποίθςθ κυμάτων από φυςικζσ/μαηικζσ καταςτροφζσ
(αεροπορικό δυςτφχθμα εταιρείασ «Θλιοσ», πυρκαγιζσ ςτθν
Πελοπόνθςςο) ι εγκλθματικζσ/τρομοκρατικζσ πράξεισ
Σαυτοποίθςθ ςκελετϊν και ςκελετικϊν τμθμάτων

15. Δθμιτρθσ Χρ. Αναςταςόπουλοσ