1. Kredietcrisis einde van het traditionele kapitalisme?
Over de kredietcrisis is al veel geschreven. Over de oorzaken, en over hoe de wereld er na de
crisis uit zal gaan zien.
Sommigen zien de kredietcrisis als het deficit van het kapitalisme. Ik weet dat nog niet zo. Wel
zie ik dat het denken over de rol die bedrijven in onze westerse maatschappij vervullen aan een
revival toe is.
Waar zijn bedrijven eigenlijk voor bedoeld? Bedrijven zijn ontstaan als samenwerkingsvorm,
waarbij door inzet van meerdere vaardigheden een effectieve taakverdeling wordt gerealiseerd,
waarin permanent waarde wordt toegevoegd en waarbij door een aan het bedrijf gekoppelde
kapitaalsbasis er ook investeringsmogelijkheden worden gecreëerd. Hierdoor wordt het
mogelijk efficiënter te produceren, en kan kapitaalintensieve productie worden gerealiseerd.
Dergelijke ontwikkelingen gingen gepaard met innovatie, en daarmee waren bedrijven een
middel om de productiecapaciteit, en daarmee ook het welvaartsniveau van een samenleving, te
vergroten.
Als je het idealistisch benaderd, kun je ook zeggen, dat bedrijven een middel zijn om het
mensen mogelijk te maken om hun talenten optimaal aan te wenden, en om efficiënt te kunnen
voldoen aan de consumptiebehoefte van de bevolking.
Zijn bedrijven daarmee inderdaad slechts een middel in een optimaal geordende samenleving,
of worden ze soms ook tot doel verheven?
Als we nu de winstgevendheid eens als een middel zouden beschouwen, dan kan de wereld er
heel anders uit zien. Een bedrijf heeft winst nodig, dat staat niet ter discussie. Winst is nodig om
kapitaalverschaffers een redelijke vergoeding te geven, om toekomstige innovatie te kunnen
financieren, om eventuele tegenvallers in de toekomst op te kunnen vangen, en om de
participanten in het bedrijf, denk aan de werknemers een eventuele bonus te kunnen geven bij
incidentele topprestaties.
Je zou met behulp van een bedrijfseconomische analyse per bedrijf of bedrijfstak het faire
winstbestanddeel kunnen vaststellen. Een goed geleid bedrijf, met een goed product en een
goede marktpositie zou redelijkerwijs in staat moeten kunnen zijn een dergelijk winstniveau te
behalen.
Vanuit die zienswijze zou overwinst bestemd moeten worden voor maatschappelijk
verantwoorde doelstellingen. Dat kan allerlei vormen aannemen. Donatie aan charitatieve
instellingen is natuurlijk voor de hand liggend. Maar ook valt te denken aan aanvullende
opleidingen voor het eigen personeel, of een bijdrage aan het lokale cultureel leven, dit in het
kader om wat te doen voor de eigen werknemers en hun leefomgeving.
Het zou nog een stap verder kunnen gaan. De overwinst zou ook kunnen worden aangewend
voor het in dienst houden van economisch zwakkeren. Nu draagt een bedrijf belasting af,
waarmee de overheid onder meer inkomenssubsidie aan economisch zwakkeren financiert. Als
die bijdrage rechtstreeks in de bedrijfsomgeving kan worden gerealiseerd, zouden betrokkenen

2. wel eens aanmerkelijk gelukkiger uit kunnen zijn. In mijn ogen zouden we op dergelijke wijze
echt een stap in de richting van duurzaam ondernemen kunnen maken.
Als je een bedrijf ziet als een middel om mensen hun talent te kunnen laten aanwenden, en als
middel om de noodzakelijke productie te genereren, dan ligt het zelfs voor de hand om
overwinst op een dergelijke manier aan te wenden. Uitkering aan de kapitaalverschaffers zou
alleen dan verantwoord zijn, als gewaarborgd is dat diegenen dan de verkregen middelen op
vergelijkbare manier zouden aanwenden.
Tot voor kort een illusie. Maar de kredietcrisis zet alle vanzelfsprekendheden over boord.
Misschien ook wel die van de winstmaximalisatie als een doel op zich.
Erwin Capitain, 16 maart 2009
weblog at www.awbm.nl