Artikel over een nieuwe kijk op het leven, dankzij de recessie. Verschenen in Glamour 4/2012

1. Gmind
van 2009 nog wel even uitzingen en een groeiend besef op het gebied van
de meeste werknemers vasthouden. duurzaamheid. Steeds meer mensen
Ook hebben werknemers met flex- lijken in te zien dat je van meer geld
contracten en ZZP’ers een groot deel en van meer spullen niet per se geluk-
opgevangen; die werden gewoon kiger wordt. Uit onderzoek blijkt bij-
minder ingehuurd. Nu is de rek er wel voorbeeld dat je van het almaar kopen
zo’n beetje uit.” van nieuwe spullen minder gelukkig
En wat betekent dat voor onze wordt dan van ervaringen. Het loont
maatschappij? “Voor individuen is dus de moeite om je geld ook eens te
je baan verliezen een klap. Het werkt besteden aan een copieus diner in een
helaas zo dat verliezen twee keer zo sterrenrestaurant of aan een prijzig
hard aankomen dan winsten worden kaartje voor een festival. De reden is
gewaardeerd. Bovendien, vind maar simpel: fijne herinneringen aan een
weer eens een nieuwe baan in deze feest of etentje kun je jaren later nog
tijd. Daarnaast nemen overheids- terughalen, terwijl aan spullen na
uitgaven toe, wat inhoudt dat er verloop van tijd doorgaans wat
een nieuwe bezuinigingsronde zal minder emotie kleeft.
komen. We zullen het een tijdje met Uiteraard kun je het een en ander
wat minder moeten doen.” ook combineren, zoals Dianne
Money makes the
Dat is ook wel eens goed, vindt Sent. Potters (eigenaar van 21Sustainable,
de voorspelling die hij gisteren heeft “Die economen staren zich maar waarmee ze bedrijven adviseert over
gedaan vandaag niet is uitgekomen.” blind op het bruto binnenlands duurzaamheid) en haar collega’s heb-
Een smakelijke lach volgt voordat ze product als het enige meetinstrument ben gedaan. Zij bedachten Eco Fabs,
world go round...
uitlegt hoe dat komt. “Wat bijzonder een ruilbeurs voor kleding volgens
is aan de economie is dat ze een eigen Steeds meer het twee vliegen/één klap-principe:
leven kan leiden. Als de krantenkop- mensen zien in jij bent van je miskopen af én je scoort
pen maar negatief genoeg zijn, gaan dat je van meer op een bijzondere manier een ‘nieuw’
we ons ernaar gedragen. Economie geld en VEEL item dat je niets heeft gekost. “Een
...of toch niet? Met de eurocrisis en de bijbehorende doemscenario’s zijn we is emotie. De economie kan een spullen niet per se paar jaar geleden was het: ik heb een
daar niet meer zo zeker van. Maar hé, met sla uit je eigen urban moestuin en klap krijgen alleen maar omdat we gelukkiger wordt hele dag geshopt en overal gedach-
een ‘repair café’ voor je kapotte broodrooster hoeft dat niet eens zo erg te zijn. schrijven dat het kan gebeuren. teloos mijn creditcard getrokken,
Tekst: Elles Beijers | Fotografie: Raymond Meier Econoom Lans Bovenberg heeft eens voor groei. Maar dan zit je in een en kijk eens! Maar dat geeft nu op de
A
onderzocht dat de sombere troonrede hedonistische tredmolen en is het een of andere manier niet meer zo’n
ls je afgaat op de gesprekken opzij gaan leggen.” “Is die eurocrisis gespiegeld of valt het met die crisis van 2004 ons driekwart procent groei nooit goed. Je wilt altijd net iets meer bevredigend gevoel. Het is veel leuker
die je opvangt in de trein en nou eigenlijk al opgelost?” En de eigenlijk wel mee? En zijn de dalende heeft gekost. Het consumenten- en als je het daadwerkelijk krijgt, om te zeggen: kijk, dit jurkje heb ik
aan de bar, schuilt tegen- vraag die ons stiekem nog het meest huizenprijzen, de pensioenverlagin- vertrouwen zakt, het producenten- vraag je jezelf af: is dit nou waar ik gevonden op Eco Fabs. Dan heb je
woordig in iedereen een bezighoudt, vooral dankzij het hoge gen en salarissen die niet meer elk jaar vertrouwen zakt en huppetee, de zo gelukkig van word? In Amerika is een verhaal,” zegt Dianne Potters. Het
econoom. Op onze redactie sensatie-gehalte: “Zou het echt stijgen een tijdelijke dip, of is dit de recessie is een feit.” Ze wil maar eens onderzocht dat een jaarinkomen doel van Eco Fabs is om mensen te
is het al niet anders. Aan de lunchtafel kunnen dat er straks geen geld meer nieuwe status-quo? zeggen, we moeten oppassen dat we van 75.000 dollar het maximum is inspireren tot een duurzame lifestyle.
gaan de stand-van-de-economie- uit de muur komt?” elkaar niet dieper de put inpraten. voor je geluksgevoel. Ook al zou je Wie wil komen, zal dan ook eerst voor
gesprekken ongeveer zo. “Mijn De crisis en de bijbehorende bezui- een eigen leven leiden Toch zal een nieuwe crisis ons harder inkomen stijgen, dan word je er niet de kast moeten gaan staan en kritisch
ouders hebben hun huis nog steeds nigingen leveren genoeg stof op voor “Ik ben niet zo van de voorspel- raken dan die van 2009, denkt ze. gelukkiger door.” kijken naar wat weg kan. Het concept
niet verkocht.” “Een vriend van mij speculatie en doemdenken. Ondanks lingen,” zegt Esther-Mirjam Sent, “De reden is dat de overheid toen slaat aan, merkt Potters. “Ik denk dat
krijgt geen hypotheek. Ondanks zijn onze bedrevenheid in de amateureco- hoogleraar economie aan de meer vet op de botten had, waar- Happy sharing we er ons steeds bewuster van wor-
spaargeld!” “Ik heb al drie maanden nomie, krijgen we onze vinger er toch Radboud Universiteit in Nijmegen. door de deeltijd WW in het leven Dat is dan meteen het grootste plus- den dat het op deze manier niet kan
geen nieuwe kleren meer gekocht.” niet helemaal achter. Wordt 2012 “Iemand heeft ooit eens gezegd dat kon worden geroepen. En in het punt van deze crisis. De recessie lijkt doorgaan. We blijven spullen kopen,
“Misschien moet ik eens wat geld nou het rampjaar dat ons is voor- een econoom morgen weet waarom bedrijfsleven kon men de recessie namelijk hand in hand te gaan met maar diep in ons hart voelen we ook
094 glamour glamour 095

2. Gmind
het onbehagen dat het eigenlijk niet en Hidde (projectleider in de bouw), allang begrepen. Zij wonen sinds kleding, studeerde aan de sociale aca- Mooie dingen tegen. Verder zou mijn advies zijn:
kan. Grondstoffen raken uitgeput en de organisatoren achter Stadsboeren. driekwart jaar in een vakantiehuisje demie en ging werken. Tot ze zeven Voordat we allemaal back to basics houd het hoofd koel en probeer jezelf
de aarde lijdt eronder. De crisis draagt “Scholen willen hier al langskomen, met duizend vierkante meter grond jaar geleden op reis in Nieuw Zeeland gaan en in het bos gaan wonen, enigszins te wapenen. De overheid
nog eens bij aan het besef dat we er zijn buren en vriendengroepen eromheen, op het terrein van een kennismaakte met permacultuur (het polsen we de hoogleraar economie kan nou eenmaal niet alles voor je
slimmer moeten omgaan met wat we die met elkaar een gezamenlijke boer in Dalfsen. Het doel is hier aanleggen van een natuurtuin waaruit voor wat advies inzake rampjaar 2012. regelen en niet elk risico is uit te ban-
al hebben.” moestuin huren en over het algemeen zelfvoorzienend te kunnen leven. Bob je kunt eten). Terug in Nederland her- Wat kun je als eenvoudige burger nen. Dat hoeft ook helemaal niet.”
Er zijn heel veel van dit soort initia- worden mensen er heel vrolijk van. is bezig een afvalwaterzuiverings- innerde ze zich haar jeugddroom en het beste doen? “Eigenlijk zou ik als Zelf zou ze dit jaar het liefst zien als de
tieven gaande, merkt Dianne Potters. Er is al een flinke wachtlijst sinds systeem aan te leggen, Cathelijn met zette ze stappen in de richting van een econoom moeten zeggen: geld moet periode waarin we lessen trekken uit
“Sharing is een belangrijke trend we in juli vorig jaar zijn begonnen. een natuurtuin waaruit ze het hele zelfvoorzienend leven. “De grootste rollen anders krijgen we zeker een de afgelopen crises en we er sterker
op dit gebied. Delen in plaats van Daaraan merken we dat er vraag is jaar kunnen eten. Voordat het zover aantrekkingskracht is dat je je eigen enorme klap,” zegt Esther-Mirjam uit komen. “In het Chinees bestaat het
bezitten. Mensen hoeven niet meer is, leven ze met minimaal comfort. dag kunt indelen. Wakker worden Sent. “Maar tegen individuen zou woord crisis uit twee tekens. Het een
zo nodig alles zelf te hebben, maar ‘De een werkt om Als in: geen stromend water en een en denken: waar heb ik zin in? En dát ik zeggen: weet dat je als mens vaak betekent gevaar, het andere kans.”
hebben liever toegang tot. Zo zijn er de energierekening houtkachel in plaats van centrale gaan doen.” Niet dat het een lui leven onrealistisch optimistisch bent. We Gelukkig lijkt vooral dat laatste nu aan
particulieren die via een platform hun te betalen, ik hak verwarming. Cathelijn woonde ja- is overigens, zegt Bob. “Je werkt wel, denken bijvoorbeeld allemaal dat we de hand te zijn. Of zoals het op een
auto delen, omdat die toch maar voor hout om mijn renlang in Utrecht en heeft de stap maar direct voor je eigen onderhoud. bovengemiddeld goede autorijders beroemde poster van Loesje stond:
de deur staat op bepaalde tijden. Het kachel te laten van de hectische stad naar de ultieme Een ander werkt om de energiereke- zijn, maar dat kan natuurlijk helemaal ‘Crisis, daar zijn de mooiste dingen
is niet alleen goed voor je portemon- branden’ plattelandsrust niet in één keer gezet. ning te kunnen betalen. Ik hak hout niet. Bescherm je daar een beetje uit voortgekomen’. G
nee en voor het milieu, maar je helpt Voor een bruiloft kwam ze per toeval om de kachel te laten branden. Maar
elkaar ook én je voelt je bovendien
nog eens onderling verbonden. Ik
naar zo’n project. We hopen bin-
nenkort te kunnen uitbreiden naar
terecht bij de duurzame leefgemeen-
schap Eco Tribe in Teuge en ze
het is hetzelfde principe.” Het maakt
je bewuster van hoe dingen tot stand leven we straks zo?
denk dat mensen daar uiteindelijk honderd bakken.” besloot er te blijven. Ze leerde hoe ze komen, zegt Cathelijn. “Nu we ons Het is tijd is voor een nieuwe manier van medewerker werving en selectie bij een
gelukkiger van worden dan van meer, Dankzij de crisis is er langzaam een houtkachels moest stoken en hoe je eigen watersysteem aanleggen, besef leven, dat heeft de crisis veel mensen zorginstelling) heeft zich aangesloten bij
meer, meer.” bewustzijnsverandering aan het een natuurtuin aanlegt. “Zonder dat je beter wat water eigenlijk is en wat duidelijk gemaakt. Zoveel mogelijk zelf- Transition Town Haarlem. Het spreekt
optreden, zo merken Thomas en jaar bij Eco Tribe had ik het niet gered. ermee gebeurt voordat je het kunt voorzienend, duurzamer, maar ook min- haar aan dat het bij dit concept gaat om
mobiele moestuinen Hidde. “Mensen denken meer na Je moet leren met weinig elektriciteit gebruiken. Je moet het uit de grond der afhankelijk van de overheid en het wat je wél kunt doen in plaats om wat
Onderlinge verbondenheid speelt over waar het naartoe gaat met de te leven. Dat je maar één klein lampje halen, reinigen, als het vies is moet je bedrijfsleven. Dat is het uitgangspunt je niet kunt doen. “Bij deze organisatie
ook een grote rol in een andere trend wereld,” zegt Hidde. “Dat dingen hebt en één zonnepaneeltje. Je moet het ergens opvangen. Als je dat een- van de zogenaamde Transition Towns gaan we uit van het positieve. Het is
die tijdens de recessie tot bloei is anders kunnen. Ik hoorde laatst niet te veel waarde hechten aan elke maal weet, laat je het wel uit je hoofd die sinds 2009 overal in Nederland heel lokaal gericht, heel concreet. En het
gekomen: stadstuinieren. In een stad van een boer in België die een stuk dag je telefoon aan hebben staan. Je om chemische troep als bleekmiddel opduiken. Transition Towns zijn ont- heeft een belangrijke sociale functie – je
als Detroit, die op zijn gat ligt door land heeft waarmee hij vijfhonderd hebt niet altijd goed bereik of er is te gebruiken. Dan gaat je waterfilter staan in Groot-Brittannië, waar mensen helpt elkaar. Iedereen heeft een speci-
de problemen in de Amerikaanse mensen van groenten kan voorzien. te weinig elektriciteit om hem op te naar de maan.” niet langer afhankelijk wilden zijn van fiek talent dat hij of zij kan inzetten.”
auto-industrie, is urban farming al Hij heeft alles zo geplant dat er geen laden. Hetzelfde geldt voor je com- Als Bob en Cathelijn een lezing of een olie, aangezien olievoorraden volgens Dit principe wordt heel duidelijk bij de
een economische factor van belang. bestrijdingsmiddelen nodig zijn. Ik puter. Daar had ik wel moeite mee in workshop geven, valt het ze op dat er veel wetenschappers inmiddels op hun ‘repair cafés’ die zij maandelijks orga-
In Nederland is het gelukkig niet zo vind het fantastisch dat het zo werkt het begin, net als mijn omgeving. “Je veel belangstelling is voor deze ma- retour zijn. Mocht je denken: wat heb ik niseert. Er melden zich continu nieuwe
hard nodig, maar toch merk je dat en het zou mooi zijn als het vaker beantwoordt je telefoon nooit,” kreeg nier van leven. De huidige crisis helpt nou met olie te maken, ik heb niet eens vrijwilligers aan die willen helpen met
steeds meer mensen aan het tuinieren gebeurt. Mobiele moestuinen kunnen ik te horen. Maar ik heb een ander daar natuurlijk bij. “Door de crisis een auto, kijk dan nog maar eens goed spullen repareren. “Op zo’n avond zie je
zijn geslagen. Op het terrein waar een opstapje zijn. Ik hoop dat dit een leven nu.” beseffen mensen beter dat het leven hoeveel plastic spullen je eigenlijk hebt een groepje over een kapotte brommer
voorheen het stadsdeelkantoor van positief griepje wordt waar mensen Als kind was ze gefascineerd door een dat ze leiden, ondanks alle verzeke- (plastic is een bijproduct van aardolie). gebogen staan, mensen die wachten om
Amsterdam-West stond, zijn nu de door worden aangestoken. Dat we boek bij haar grootouders in de kast: ringen die ze hebben afgesloten, hen Of vraag je eens af hoe jouw dagelijkse hun lamp, fiets of wat dan ook te laten
Stadsboeren neergestreken. Vijftig nu eigenlijk echt beseffen dat we ‘Leven van het land, niets verspillen eigenlijk helemaal niet zo veel zeker- boodschappen in de supermarkt belan- repareren. Er hangt een gemoedelijke
mobiele moestuinen (denk aan voorzichtiger met de aarde moeten en gezond blijven’. Ze fantaseerde heid biedt,” zegt Bob. “Jaren geleden den. Inderdaad, via vervoersmiddelen sfeer, met muziek en een drankje erbij.
houten bakken met aarde erin) omspringen.” over hoe ze haar eigen elektriciteit zou dacht ik bij mezelf: alles wat ik nodig die olie nodig hebben om vooruit te Je merkt dat er behoefte aan is. Vroeger
worden hier verhuurd aan buurt- opwekken en hoe ze zou leven met heb om te kunnen overleven, wil ik komen. In Engeland is een gemeen- had elk dorp wel een reparatiemannetje.
bewoners. ultieme plattelandsrust de natuur. Zoals dat vaak gaat met zelf kunnen. Dat is uiteindelijk de schap die al volledig zelfvoorzienend Maar als er nu iets kapot gaat, zou ik
“Het heeft een sterke sociale functie Cathelijn (35, yogalerares) en Bob dromen, werden ze op een gegeven beste verzekering die je kunt hebben. is. Ze verbouwen hun eigen groenten niet weten waar ik het naartoe moest
voor de buurt,” zeggen Thomas (38, maker van levende kunstwerken moment opgeslokt door het leven. Weten dat je hoe dan ook voor jezelf en reinigen zelf hun water (en hebben brengen. Het is soms zelfs goedkoper
(freelance art director in de reclame) met behulp van wilgen) hebben dat Ze volgde een opleiding mode en kunt zorgen.” zelfs een eigen munt!). Zover is het in om een nieuw exemplaar te kopen.
Nederland nog lang niet. Mara (30, Dat is toch eigenlijk idioot.”
096 glamour glamour 097