Syndrom chorego budynku dotyczy pomieszczeń o dłuższym czasie przebywania ludzi, szczególnie miejsc biurowych i mieszkalnych. Jest efektem kilku niekorzystnych czynników, ale przede wszystkim ogranicznej wentylacji, dużej ilości emitowanych zanieczyszczeń, np. przez wyposażenie budynku. Unikanie syndromu SBS powinno przede wszystkim opierać się na odpowiednim wietrzeniu pomieszczeń i zapewnieniu dobrego standardu energetycznego budynku.

1. Syndrom chorego budynku – jak unikać?
 Objawy i przyczyny powstawania syndromu chorego budynku
 Wpływ syndromu chorego budynku na zdrowie człowieka i budynek
 Jak unikać możliwości powstawania syndromu chorego budynku
Wydanie 1/2015
31.12.2015
www.eko-blog.pl www.vaillant.pl

2. 2
Komfort cieplny w budynku – czy to wystarcza
mieszkańcom i użytkownikom budynków?
 Mówiąc o komforcie mieszkańców domów lub
użytkowników np. budynków biurowych, ma się
na najczęściej na myśli komfort cieplny, czyli
optymalny dla samopoczucia człowieka poziom
temperatury oraz ruch powietrza.
 Komfort cieplny jest zagadnieniem stosunkowo
dobrze znanym i opisanym – wiadomo jakie
warunki cieplne powinny być stworzone
w pomieszczeniu, aby człowiek miał odczucie
neutralne (ani „za gorąco”, ani „za zimno”).
 Jednak na samopoczucie człowieka
przebywającego w pomieszczeniu zamkniętym
wpływ wywiera jeszcze szereg innych czynników,
które są o tyle istotne, że jak wynika z ogólnych
danych statystycznych, w pomieszczeniach
zamkniętych (dom, praca, nauka, inne czynności)
większość ludzi spędza około 80% czasu.
80%

3. 3
 Temperatura oraz prędkość przepływu powietrza wewnętrznego to jedne z podstawowych
czynników decydujących o poziomie komfortu cieplnego. Znaczny wpływ odgrywa także
temperatura powierzchni wewnętrznych przegród , a także aktywność fizyczna i ubiór.
Kryteria dla spełnienia warunków wysokiego
komfortu cieplnego
wysoki
średni
przeciętny
dyskomfort
Źródło: „Thermische Behaglichkeit im Niedrigenergiehaus”, Deutsche Energie-Agentur GmbH (dena) 2007)
 Przykładowa ocena komfortu
cieplnego w pomieszczeniu
o powierzchni 20 m2, w domu
niskoenergetycznym: jedna
ściana zewnętrzna z oknem
o powierzchni 3 m2, ogrzewanie
grzejnikowe, ograniczona
do minimum ilość powietrza
wentylacyjnego.
 Komfort cieplny w przykładowym pomieszczeniu jest oceniony na wysokim poziomie,
jednak nie gwarantuje to dobrego samopoczucia osób przebywających wewnątrz, w dłuższej
perspektywie czasu. Pojęcie komfortu cieplnego nie uwzględnia kwestii jakości powietrza,
która odgrywa tu nie tylko znaczenie dla poziomu samopoczucia, ale przede wszystkim
wpływa na zdrowie człowieka, ale także na stan techniczny budynku.

4. 4
 W latach 70-tych XX wieku zaczęto
zauważać w Stanach Zjednoczonych,
że dolegliwości zgłaszane przez
pracowników nowych budynków
biurowych mają związek z nowymi
standardami budownictwa.
 Nie zdawano sobie początkowo
sprawy z niekorzystnego oddziaływania
np. sztucznych materiałów
wykończeniowych, ograniczonej
wentylacji (szczelne okna), urządzeń
biurowych, a także nadmiernej liczby
osób w pomieszczeniach itp. na zdrowie
i samopoczucie człowieka.
 Problemy „chorego budynku” zaczęto
zauważać w innych krajach, również
w nowych budynkach mieszkalnych.
Szczególnie lata 90-t XX wieku znacznie
rozpowszechniły to zagadnienie…
Lata 70-te XX wieku – pierwsze zauważone
syndromy chorego budynku

5. 5
 Światowa Organizacja Zdrowia WHO w 1982 roku
uznała Syndrom chorego budynku (ang. Sick Buildings
Syndrome, SBS) za zdefiniowany problem zagrażający
zdrowiu człowieka.
 Problem SBS dotyczy wielu rodzajów budynków,
głównie jednak tych, gdzie czas przebywania osób jest
długi, w szczególności – obiekty biurowe i mieszkalne.
 Obecnie uważa się, że nawet 30% pracowników
biurowych uskarża się na objawy wynikające
z „chorego budynku”. Syndrom SBS może z kolei
dotyczyć nawet ponad połowa budynków biurowych.
Narażone są szczególnie budynki budowane od lat
60-tych do 90-tych, gdy świadomość istnienia
syndromu SBS była niska, gdy zaczęto szerzej
stosować nowe materiały wykończeniowe, wzrosła
ilość sprzętu biurowego, liczba pracowników
przypadająca na powierzchnię użytkową, a ze względu
na oszczędności zmniejszano rozmiary i wydajność
instalacji wentylacyjnych i klimatyzacyjnych.
Syndrom chorego budynku (SBS)
- zdefiniowany problem zdrowotny

6. 6
Główne czynniki powstawania syndromu
chorego budynku SBS
Materiały budowlane
syntetyczne
Brak świeżego
powietrza
Ograniczona cyrkulacja
powietrza
Dym, roztocza
Rozpuszczalniki
i metale ciężkie z farb
Sztuczne materiały
wykończeniowe,
wykładziny, dywany, itd.
Bakterie (WC,
zwierzęta domowe)
Spalanie gazu ziemnego
Grzyby i pleśń
Tlenek węgla
 Rozróżnia się szereg czynników wpływających na jakość powietrza wewnętrznego
i w konsekwencji na zdrowie człowieka. Powstawanie syndromu chorego budynku jest
w głównej mierze „zasługą” problemów z wietrzeniem pomieszczeń i nadmiernej emisji
zanieczyszczeń przez elementy wyposażenia i wykończenia wnętrza budynku.
Hałas i wibracje

7. 7
Objawy zdrowotne wynikające z przebywania
w budynku z syndromem SBS
 Dolegliwości u przebywających w „chorym budynku” osób mają zarówno charakter
typowo alergiczny (np. zapalenie śluzówek, astma oskrzelowa, przewlekłe zapalenia
gardła, krtani i oskrzeli), jak i związany z samopoczuciem (np. bóle i zawroty głowy,
migreny, rozdrażnienie, zaburzenia koncentracji, nienaturalne zmęczenie, znaczny spadek
nastroju). Do tego dochodzą takie objawy jak podrażnienie błon śluzowych, oczu, nosa,
gardła, a także objawy skórne.
 Niekorzystny wpływ „chorego budynku” prowadzić może
także do powstawania lub wzmożonego rozwoju wielu
przewlekłych chorób. Kluczowe znaczenie dla ochrony
zdrowia człowieka odgrywa jakość powietrza.
 Jednym ze wskaźników świadczących o poziomie jakości
powietrza w pomieszczeniu zamkniętym jest zawartość
dwutlenku węgla CO2.

8. 8
Graniczne wartości CO2 w powietrzu
i objawy złej jakości powietrza
0 1 2 3 4 Czas (godz.)
2500
2000
1500
1000
500
0
StężenieCO2(ppm)
Świeże powietrze
Wentylacja mechaniczna
Zamknięte okna
przyjemnie, komfortowo
uciążliwie,
dyskomfort
brak koncentracji
bóle głowy
Źródło: HEA Fachverband für Energie-Marketing und –Anwendung e.V. beim VDEW.
 W teorii wentylacji przyjęto tzw. wskaźnik Pettenkofera (Max Joseph von Pettenkofer,
niem. lekarz i higienista, 1819-1901). W ramach swoich badań Pettenkofer określił maksymalną
akceptowalną ze względów higienicznych wartość CO2 w powietrzu na 1000 ppm.
W praktyce w pomieszczeniu mieszkalnym z zamkniętym oknem taka zawartość CO2
może się pojawić po ok. 1,5÷2,0 h.
1000 ppm

9. 9
Jak nie dopuścić do występowania syndromu
chorego budynku SBS?

10. 10
Eliminacja ryzyka występowania SBS
– zapotrzebowanie tlenu organizmu ludzkiego
 W zależności od aktywności fizycznej, organizm ludzki potrzebuje od 15 do 50 litrów tlenu
w ciągu godziny. W ciągu dnia, 4-osobowa rodzina potrzebuje od 2 do 3 tysięcy m3
świeżego powietrza. Prawidłowa ilość tlenu w powietrzu powinna wynosić 20%, a nie mniej
niż 19,5%. Często przy ograniczonej wentylacji użytkowanych długotrwale pomieszczeń
(np. sypialnia), zawartość tlenu obniża się nawet do 17% (!), co w wysokim stopniu zagraża
zdrowiu ludzkiemu.
15÷50
dm3/h
02
2.000÷3.000
m3/dzień

11. 11
Eliminacja ryzyka występowania SBS
– odpowiednie wietrzenie pomieszczeń
 Jednym z najbardziej istotnych czynników obniżających ryzyko powstawania syndromu
SBS jest odpowiednia wentylacja pomieszczeń – ilość powietrza świeżego, ale także
sposób jego rozprowadzania wewnątrz pomieszczenia.
 Wietrzenie pomieszczenia ze względów higienicznych powinno być prowadzone przez
4 do 30 min. na każde 2 godziny, w zależności od temperatury zewnętrznej. Przykładowo
zimą (miesiące XII, I, II) czas otwarcia okna powinien wynosić ok. 4÷6 min w ciągu 2 godzin:
4÷6 min.
XII, I, II
8÷10 min.
III, XI
12÷15 min.
IV, X
16÷20 min.
V, VIII
25÷30 min.
VI, VII, VIII
 Należy zaznaczyć, że odpowiednie wietrzenie pomieszczeń przy pomocy wentylacji
naturalnej jest trudne do realizacji i niesie ze sobą zwykle zwiększenie kosztów ogrzewania
budynku i obniżenie komfortu cieplnego. Standardem w budynkach energooszczędnych
jest wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła, która zapewnia pełną kontrolę ilości
dostarczanego do budynku powietrza przy niskich kosztach eksploatacji.

12. 12
Eliminacja ryzyka występowania SBS
– czystość układu wentylacji i klimatyzacji
 Szczególnego znaczenia nabiera zachowanie
czystości układów wentylacji i klimatyzacji. Połączone
oddziaływanie ciepła, wilgotności i zanieczyszczeń
może powodować rozwój groźnych dla zdrowia
bakterii, pleśni i grzybów. Mogą one powodować
zarówno krótkotrwałe infekcje jak i być źródłem
rozwoju dłuższych chorób. Popularną bakterią jest
np. bakteria legionelli odpowiedzialna za objawy takie
jak przy przeziębieniu i grypie. Może ona także
prowadzić do zapalenia płuc i zagrażać poważnie
życiu człowieka.
 Czyszczenie kanałów wentylacyjnych może być
prowadzone na sucho bądź na mokro – chemicznie
lub parą wodną. Prawo budowlane w Polsce określa
częstotliwość kontroli stanu przewodów powietrza
na okres od 1 do 4 lat, a już nawilżaczy od 0,5
do 1 roku. Jest to zależne od wymaganej klasy
czystości pomieszczenia.
 Konieczna jest także okresowa wymiana filtrów,
a także czyszczenie klimatyzatorów ściennych itp..

13. 13
Eliminacja ryzyka występowania SBS
– usuwanie nadmiernej wilgoci z budynku
 Wysokie znaczenie dla zapewnienia warunków „zdrowego
budynku” odgrywa odpowiedni poziom wilgotności w jego
wnętrzu. Przeciętne użytkowanie domu przez 4-osobową
rodzinę powoduje wytwarzanie około 1015 litrów wody
dziennie (m.in. oddychanie, rośliny, gotowanie, pranie).
4-osobowa rodzina:
10÷15 dm3/d
1÷3%
97÷99%
 Ściany budynku wbrew niektórym opiniom nie „oddychają” – zapewniają odprowadzanie
jedynie około 13% wilgoci na zewnątrz budynku. Niemal cała wilgoć musi być usuwana
z budynku przez wentylację, najkorzystniej – wentylację mechaniczną z odzyskiem ciepła
pracującą non-stop. Jeśli jej zastosowanie jest niemożliwe, pozostaje stosowanie np.
pracujących okresowo wentylatorów wyciągowych lub dbanie o właściwe wietrzenie
pomieszczeń przy pomocy otwierania okiem, nawiewników itd.

14. 14
Eliminacja ryzyka występowania SBS
– usuwanie źródeł zapachów i zanieczyszczeń
 Zapachy emitowane np. z elementów wyposażenia
wnętrza, poza samym odczuciem dyskomfortu mogą
świadczyć o obecności zanieczyszczeń chemicznych.
 Stosowany w wielu wykładzinach czy dywanach
polichlorek winylu (PCW) może stanowić źródło emisji
toksycznych związków, w szczególności – ftalanu, który
wpływa negatywnie m.in. na układ hormonalny.
 Wykładziny obecnie produkowane podlegają normom
emisji lotnych związków organicznych (VOC), w tym
ftalanów. Korzystają także z rozwiązań ułatwiających
utrzymanie powierzchni w czystości (np. warstwa
poliuretanu PUR) i zabezpieczających przed emisją
szkodliwych związków z ich powierzchni.
 Farby są coraz częściej odznaczane
etykietą „Ecolabel” w celu potwierdzenia,
że zawierają minimalną ilość lotnych
związków organicznych (VOC) i nie
zawierają metali ciężkich.

15. 15
 W budynkach wznoszonych kilkadziesiąt lat temu,
nie było znane pojęcie „syndromu chorego budynku”
Wynikało to m.in. z takich cech tych budynków, jak:
Stare budynki – dlaczego bez niekorzystnych
objawów „chorego budynku”?
o duże kubatury pomieszczeń
o nieszczelna stolarka okienna
o tradycyjne naturalne materiały budowlane
 Odrębną kwestią pozostaje kwestia poziomu
komfortu cieplnego wewnątrz starego budynku oraz
kosztów jego ogrzewania. Ze względu na brak lub
niski standard izolacji cieplnej przegród, okien itd.,
koszty ogrzewania budynku były wysokie.
 Na wysokie koszty ogrzewania wpływały także
zwiększone straty ciepła wynikające z wentylacji
pomieszczeń (nieszczelne okna, wentylacja
grawitacyjna, duża kubatura pomieszczeń, itd.)

16. 16
 Budowane według obecnych standardów budynki niskoenergetyczne (np. standard NF40)
lub pasywne, zapewniają wysoki poziom komfortu cieplnego i jednocześnie są budynkami
„zdrowymi” ze względu na zastosowane rozwiązania. Standardem w tego typu budynkach
jest przede wszystkim zastosowanie wentylacji mechanicznej (rekuperacja).
Budynki niskoenergetyczne i pasywne
– energooszczędne i zdrowe
Wysoki standard izolacyjności
przegród eliminuje mostki cieplne
i ryzyko wykraplania wilgoci
Wentylacja mechaniczna zapewnia
wymaganą ilość świeżego powietrza,
usuwa nadmiar wilgoci z wnętrza
i wymusza cyrkulację powietrza
w pomieszczeniach mieszkalnych
Pompa ciepła lub kocioł z komorą
zamkniętą spalania, nie wymaga
do pracy powietrza wewnętrznego

17. Chłodzenie
Ogrzewanie
Energia odnawialna
Kotły gazowe
Kotły olejowe
Pompy ciepła
Kolektory słoneczne
Systemy wentylacji
www.eko-blog.pl www.vaillant.pl