SlideShare a Scribd company logo
1 of 23
Download to read offline
Darmowa publikacja dostarczona przez

                    www.PatBank.pl - bank banków
Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie rozprowadzana tylko
i wyłącznie w formie dostarczonej przez Wydawcę. Zabronione są jakiekolwiek
zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody wydawcy. Zabrania się jej od-
sprzedaży, zgodnie z regulaminem Wydawnictwa Złote Myśli.
    © Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli & Robert Kajzer
                          rok 2010
Data: 31.03.2010

Tytuł: Zarządzanie ryzykiem
Autor: Robert Kajzer

Projekt okładki: Marzena Osuchowicz
Redakcja: Magda Wasilewska
Skład: Marcin Górniakowski

Wydawnictwo Złote Myśli sp. z o.o.
ul. Daszyńskiego 5
44-100 Gliwice
WWW: www. ZloteMysli.pl
EMAIL: kontakt@zlotemysli.pl

Autor oraz Wydawnictwo „Złote Myśli” dołożyli wszelkich starań, by zawarte w tej
książce informacje były kompletne i rzetelne. Nie biorą jednak żadnej odpowie-
dzialności ani za ich wykorzystanie, ani za związane z tym ewentualne naruszenie
praw patentowych lub autorskich. Autor oraz Wydawnictwo „Złote Myśli” nie po-
noszą również żadnej odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikłe z wykorzy-
stania informacji zawartych w książce.
Wszelkie prawa zastrzeżone.
All rights reserved.
SPIS TREŚCI

ZARZĄDZANIE RYZYKIEM................................4
PODSTAWOWE ZASADY ZARZĄDZANIA
PIENIĘDZMI.......................................................6
   Zasada 1.................................................................................6
   Zasada 2.................................................................................7
   Zasada 3.................................................................................7
   Zasada 4................................................................................8
DYWERSYFIKOWAĆ CZY KONCENTROWAĆ?. 10
JAK WYZNACZAĆ LINIĘ OBRONY?..................11
RELACJA ZYSKU DO RYZYKA..........................12
   Inwestowanie pakietami......................................................13
   Jak postępować po okresach sukcesów lub niepowodzeń?. 15
   Zasady zarządzania pieniędzmi a metody analizy
   technicznej...........................................................................17
PODSUMOWANIE.............................................19
ZARZĄDZANIE RYZYKIEM — Robert Kajzer
Zarządzanie ryzykiem




Zarządzanie ryzykiem

Wielu inwestorów uczy się wielu wymyślnych technik oceny
kondycji finansowej spółek czy też analizy wykresów. Myślą, że
jeśli będą robili prawidłowe analizy, to czeka ich nieustannie
kroczenie od sukcesu do sukcesu. Myślą, że zawsze będą wy-
grywać.

Prawda jest jednak taka, że nawet najwięksi inwestorzy mylą
się w około 50% decyzjach inwestycyjnych. Pewnie zapytasz,
dlaczego w takim razie zarabiają oni miliony na giełdzie?

Wyobraź sobie mecz piłkarski. Czy widziałeś kiedykolwiek, że
najlepsza drużyna świata miała tylko wyśmienity atak i obronę
do kitu? Zdarzały się w historii drużyny, które miały wyśmieni-
ty atak i co najmniej dobra obronę. Co z tego, że jakaś drużyna
strzela rywalom 5 bramek, skoro ma obronę do bani i traci 10.
Mimo fenomenalnego ataku przegrywa mecz za meczem.

Tak samo i inwestorzy muszą dobrze grać zarówno w ataku, jak
i w obronie. Nie można grać 11 napastnikami, bo będziemy raz
po raz nadziewać się na mordercze kontry rynku. A rynek takie



                               4
ZARZĄDZANIE RYZYKIEM — Robert Kajzer
Zarządzanie ryzykiem



prezenty bezlitośnie wykorzystuje i bardzo szybko wyrzuci Cię
z parkietu z pustym portfelem.

Dlatego tak ważne jest zarządzanie pieniędzmi podczas inwe-
stowania na giełdzie. Dzięki dobrej grze w obronie będziesz
mógł spokojnie prowadzić mecz z rynkiem i spokojnie powięk-
szać swój kapitał.

Posiadanie umiejętności zarządzania pieniędzmi nie gwarantu-
je Ci zarabiania milionów na giełdzie. Brak tej umiejętności
jednak stanowi przeszkodę nie do pokonania na Twojej drodze
do bogactwa.




                                 5
ZARZĄDZANIE RYZYKIEM — Robert Kajzer
Podstawowe zasady zarządzania pieniędzmi




Podstawowe zasady
zarządzania pieniędzmi

Jest kilka zasad, do których powinieneś się stosować, aby od-
nieść sukces na giełdzie. Musisz bezwzględnie przestrzegać
wszystkich poniższych wskazówek. Pominięcie choćby jednej
doprowadzi wcześniej czy później do zagłady Twojego portfela
inwestycyjnego.



Zasada 1

  Zainwestowane fundusze na giełdzie nie powinny
  przekraczać 50% posiadanego kapitału.


Reszta kapitału powinna zostać na tzw. czarną godzinę i być
ulokowana w bezpieczne walory, jak np. dłużne papiery warto-
ściowe. Na rynku akcji powinna znajdować się co najwyżej po-
łowa kapitału. Druga połowa ma służyć jako zabezpieczenie.
Jeśli więc dysponujesz 20 000 zł, powinieneś obracać na gieł-
dzie kwotą w wysokości 10 000 zł.

                              6
ZARZĄDZANIE RYZYKIEM — Robert Kajzer
Zasada 2



Zasada 2

  Na jednym rynku powinieneś ulokować co najwyżej
  15% posiadanego kapitału.


Ta zasada pozwala ograniczyć ryzyko zainwestowania zbyt du-
żej ilości kapitału w jeden rynek. Gdybyś ulokował wielkość ka-
pitału w jeden walor i wystąpiłaby znaczna przecena, poniósł-
byś dość duże straty.



Zasada 3

  Maksymalna kwota, którą ryzykujesz na konkretnej
  transakcji, powinna wynosić najwyżej 5%.


Ta zasada jest powszechnie znana jako metoda szybkiego uci-
nania strat. To jest bardzo duża zmora inwestorów i to w do-
datku nie tylko tych początkujących. Psychika ludzka manipu-
luje podejmowaniem decyzji i powoduje, że ludzie przetrzymu-
ją przegrane pozycje, gdyż nie chcą wyjść na niekompetentnych
i zamykać pozycji ze stratą. Z drugiej strony, gdy otworzą pozy-
cję i zaczynają zarabiać, czym prędzej zamykają zwycięską po-


                               7
ZARZĄDZANIE RYZYKIEM — Robert Kajzer
Zasada 3



zycję, gdyż ogarnia ich przeogromny strach przed utratą już za-
robionych pieniędzy. Jeśli chcesz zarabiać na giełdzie, musisz
postępować na odwrót — szybko ucinać straty i pozwalać jak
najdłużej rosnąć zyskom.

W tych 5% powinny być również wliczone koszty prowizji. 5%
to całkowita strata, na jaką powinieneś się godzić, jeśli zaj-
miesz pozycje po złej stronie rynku.



Zasada 4

  Inwestując na rynku towarowym, nie inwestuj w jed-
  na grupę towarów więcej niż 20% swojego kapitału.


Niektóre towary zachowują się bardzo podobnie. Gdy jeden
z nich rośnie, drugi także zyskuje na wartości. Dzieje się tak np.
ze zlotem i srebrem. Zazwyczaj sytuacja wygląda tak, że gdy
złoto rośnie, srebro także wykazuje tendencje wzrostową. Jeśli
teraz zainwestowałbyś cały kapitał w te dwa towary, naruszył-
byś zasadę dywersyfikacji i w przypadku dużej przeceny na tym
rynku straciłbyś dużo więcej niż w przypadku zdywersyfikowa-
nego portfela inwestycyjnego.




                                8
ZARZĄDZANIE RYZYKIEM — Robert Kajzer
Zasada 4



Oczywiście możesz robić odstępstwa od tych reguł. Musisz jed-
nak robić to z głową. Możesz przecież grać bardziej agresywnie,
inwestując większość kapitału w konkretny walor. Pamiętaj
jednak, ze podejmujesz wtedy większe ryzyko. Ze swej strony
mogę jeszcze dodać, że o ile te wyżej wymienione reguły powi-
nieneś dostosować do siebie i swojego charakteru inwestowa-
nia, to zasada numer 3 powinna zostać nienaruszona.

Wyobraź sobie, że zainwestowałeś pokaźną część swojego kapi-
tału w daną spółkę. Pomyliłeś się i cena zaczęła spadać. Wy-
chodzisz z rynku ze stratą 5%. W przypadku gdybyś tu nagiął
zasadę 3, straciłbyś dużo więcej. Zapewniam Cię, że w tym
przypadku dość często włączyłaby się do dyskusji Twoja psy-
chika, która podpowiadałaby Ci, że rynek się odwróci. Żyłbyś
nadzieją, że w końcu rynek zacznie podążać według Twoich
planów. Szkoda tylko, że nadzieja jest matką głupich i w więk-
szości przypadkach tak się nie dzieje. Stracisz wtedy 30, 50
a może i 80% kapitału. To już nie jest zbyt radosna nowina.




                               9
ZARZĄDZANIE RYZYKIEM — Robert Kajzer
Dywersyfikować czy koncentrować?




Dywersyfikować czy
koncentrować?

Dywersyfikacja ogranicza ryzyko. Nadmierna dywersyfikacja
powoduje jednak zbyt duże koszty transakcyjne, co uszczupli
Twój zysk. Dywersyfikacja zakłada, że jeśli zainwestujemy
w kilka różnych walorów, to nawet jeśli poniesiemy na części
inwestycji stratę, to i tak wypracujemy niewielki, ale zawsze
zysk przy umiarkowanym ryzyku. Spójrz na to z drugiej strony.
Czy nie lepiej ulokować całą kwotę w najbardziej zyskowne pa-
piery wartościowe? Osiągniesz wtedy nieporównywalnie więk-
szy zysk. Możesz jednak również dużo więcej stracić. W tym
przypadku więcej ryzykujesz, ale też masz więcej do zyskania.
Decyzję, czy będziesz dywersyfikował portfel czy go koncentro-
wał musisz podjąć sam.




                              10
ZARZĄDZANIE RYZYKIEM — Robert Kajzer
Jak wyznaczać linię obrony?




Jak wyznaczać linię obrony?

Nie wyobrażam sobie grania na giełdzie bez ustawiania zleceń
stop loss. Jest to zlecenie pozwalające ustalić cenę, po której
automatycznie pozycja będzie zamykana. Jak wyżej wspomnia-
łem, stop loss powinien być ustawiony na takiej wysokości, aby
nie ryzykować większej kwoty niż 5% (niektórzy zalecają nawet
stopy w odległości 2% od ceny kupna waloru).

Musisz jednak mieć na uwadze wahania występujące na rynku.
Jeśli zamierzasz grać ostrożnie i ustawiać stop lossy bardzo
ciasno, musisz grać na rynkach, które charakteryzują się mały-
mi wahaniami. W innym wypadku będzie Cię często wybijało z
rynku i pomimo że będziesz bardzo szybko ucinał straty, to ilo-
ści taki małych strat plus koszty prowizji także mogą doprowa-
dzić Cię do bankructwa na giełdzie.

Z drugiej strony zbyt szerokie stopy spowodują, że będziesz
wystawiał na ryzyko zbyt dużą część swojego kapitału. Dlatego
też musisz znaleźć jakiś złoty środek. Prawidłowe ustawienie
stop lossów to duża sztuka i nie od razu będziesz dobrze opero-
wał tymi zleceniami.



                              11
ZARZĄDZANIE RYZYKIEM — Robert Kajzer
Relacja zysku do ryzyka




Relacja zysku do ryzyka

Jak już wspomniałem najlepsi gracze mylą się minimum w
50% przypadków. Jak więc to możliwe, że osiągają takie spek-
takularne wyniki? Muszą stosować strategie szybkiego ucina-
nia strat i pozwolenia zyskom rosnąć jak najdłużej.

Muszą wyjść na swoje, więc ta stosunkowo mała ilość zwycię-
skich transakcji powinna pokryć wszystkie straty i dodatkowo
wypracować jeszcze zysk. Dlatego musisz patrzeć na potencjal-
ne okazje wejścia na rynek pod kątem relacji zysku do ryzyka.
Powszechnie przyjmuje się, że taka relacja powinna wynosić
minimum 3 : 1, czyli potencjalny zysk musi być 3 razy większy
niż potencjalna strata. Dopiero w przypadku gdy uda nam się
znaleźć taką transakcję, powinniśmy wchodzić na rynek.

Problem jest jeden. Jak do licha mam przewidzieć, ile zysku
można wyciągnąć z danej transakcji? Popularne operacje na
wykresach pozwalają określić, jaki będzie minimalny zasięg ru-
chu cen. Dodatkowo należy patrzeć, czy nie ma w pobliżu jakie-
goś ważnego poziomu oporu. Jeśli takowy znajduje się w odle-
głości mniejszej niż powyższa relacja zysku do ryzyka, to nie
warto wchodzić na rynek.

                              12
ZARZĄDZANIE RYZYKIEM — Robert Kajzer
Relacja zysku do ryzyka



Bardzo rzadko będzie udawało Ci się wejść w zyskowne trans-
akcje, które będą trwać przez długi czas, powiększając Twój ka-
pitał. Musisz więc wykorzystać je do maksimum i nie zamykać
ich przedwcześnie. Czasem jednak warto to zrobić, gdy masz
wątpliwości co do kontynuacji trendu. Jeśli masz podejrzenia,
że trend zaczyna się odwracać, lepiej czym prędzej ustawić
stop loss i czekać na rozwój sytuacji. W przypadku potwierdze-
nia przypuszczeń stop loss zrealizuje Twój zysk. W przypadku
pomyłki będzie nadal zarabiał na zyskownej transakcji.



Inwestowanie pakietami

Pewnie teraz sobie myślisz: kolejny cwaniak wymądrza się. Po-
zwolić zyskom rosnąć. Łatwo się mówi, ale w praktyce jest
dużo trudniej.

No tak. Nie da się ukryć, w teorii wszystko wygląda pięknie, ła-
two i przyjemnie. W praktyce zaś jest o wiele trudniej. Jak niby
jeden czy drugi inwestor ma przewidzieć, czy nagły zwrot jest
tylko korektą czy dłuższą zmianą trendu?

Jest to o tyle ciekawe zagadnienie, że pewnie nie raz widziałeś,
jak następuje korekta, inwestor zamyka swoją pozycję, po czym
spółka natychmiast robi gigantyczny skok w górę. Można się
załamać, tracąc taką szansę na gigantyczne wręcz zyski.

                               13
ZARZĄDZANIE RYZYKIEM — Robert Kajzer
Inwestowanie pakietami



Z drugiej strony nie możesz oczekiwać, że zawsze zwrot na ryn-
ku będzie tylko krótkotrwałą korektą. Gdy nastąpi zwrot na
rynku, a Ty będziesz czekał na zakończenie tej zniżki, może się
okazać, że to nie jest korekta tylko zmiana trendu, która wyczy-
ści Twój rachunek, jeśli go nie zamkniesz.

Dlatego pokażę Ci w tym miejscu jedną technikę — inwestowa-
nie pakietami. Polega to na tym, że dzielisz swój kapitał zain-
westowany w daną spółkę na pakiety. Kiedy dojdziesz do mo-
mentu wystąpienia korekty, zrealizuj część zysków. Resztę pie-
niędzy zostaw do momentu, kiedy okaże się czy to tylko drobna
korekta czy zmiana trendu. W przypadku zmiany trendu wyco-
faj resztę kapitału. Jeśli okaże się, że to była tylko korekta i są
mocne przesłanki do tego, że kurs nadal będzie rósł, możesz
ponownie wejść w ten walor wycofanym kapitałem.

Odmianą tej techniki jest strategia polegająca na wejściu w ak-
cje danej spółki częścią kapitału i dokupywanie akcji w czasach
korekt.

Ta technika może zwielokrotnić Twoje zyski.




                                14
ZARZĄDZANIE RYZYKIEM — Robert Kajzer
Jak postępować po okresach sukcesów lub niepowodzeń?



Jak postępować po okresach sukcesów
lub niepowodzeń?

W tym rozdziale nie dam odpowiedzi na te pytania, ale wskażę
pewne kwestie, które powinieneś rozważyć.

Załóżmy, że straciłeś 50% kapitału. Żeby wyjść na zero, musisz
teraz wypracować zysk rzędu 100%. Jeśli będziesz grał aseku-
racyjnie i ostrożnie, to bardzo długo będziesz musiał tę stratę
odrabiać. Racjonalne więc jest granie agresywniejsze i bardziej
ryzykowne. Problem w tym, że jeśli nic nie zmienisz w swoim
systemie inwestycyjnym, to tak czy siak nadal będziesz ponosił
porażki. Jest takie powiedzenie: tylko głupiec oczekuje innych
rezultatów, robiąc ciągle to samo. No chyba że zdarzy się cud
i rynek na moment wejdzie w taki stan, że Twój słaby system
inwestycyjny    będzie     wskazywał     prawidłowe      sygnały
wejścia/wyjścia z rynku. Rynek jest dynamiczny, cały czas ule-
ga przekształceniom. W pewnym momencie na jakiś czas może
przybrać taką formę, że przez chwilę zaczniesz wygrywać. To
jest na takiej zasadzie, że nawet zepsuty zegar pokazuje prawi-
dłową godzinę 2 razy na dobę. Jeśli jednak chcesz trwale odno-
sić sukcesy, musisz zmienić sposób wyboru zyskownych trans-
akcji. Jeśli coś nie działa, trzeba to zmienić. Bardzo prosta za-
sada, a tak wielu inwestorów nie potrafi się przełamać i zacząć
ją stosować.


                               15
ZARZĄDZANIE RYZYKIEM — Robert Kajzer
Jak postępować po okresach sukcesów lub niepowodzeń?



Wydaje się, że łatwiej określić jakąś strategie, kiedy osiąga się
zyski. No tak, wydaje się, że to prawda, ale tak nie jest, sądząc
po poczynaniach wielu inwestorów. Przeciętny inwestor zyski
bez zastanowienia od razu wykorzystuje, dokupując akcje w ja-
kiejś rentownej transakcji. O ile w przypadku, gdy są przesłan-
ki, że kurs nadal będzie rósł, jest to jak najbardziej pożądana
decyzja, o tyle wielu inwestorów pakuje się w transakcje, które
wykazują już oznaki wykupienia. Dokupują akcje znajdujące
się na górce i…. tracą.

Każdy inwestor w pewnych transakcjach zyskuje, a w pewnych
traci. Tak samo kursy akcji zwyżkują i spadają. Najlepszym
momentem na zwiększenie pozycji są okresowe korekty trendu
wzrostowego. Nie należy jednak kupować akcji, kiedy akcje da-
nej spółki wykazują tendencję spadkową. Nigdy nie graj prze-
ciwko rynkowi, przeciwko tłumowi. Tłum ma przeogromną
moc. Pewnie nie raz widziałeś wyścigi kolarskie. Peleton potra-
fi zniwelować praktycznie każdą stratę do ucieczki. Wiele razy
ucieczka miała już taką przewagę, że wydawałoby się, że nic nie
może pozbawić uciekiniera zwycięstwa. Najczęściej jednak pe-
leton dopadał uciekiniera i o zwycięstwo walczył ktoś z grupy.
Tak samo jest na giełdzie. Jest takie powiedzenie: Trend is
your friend — trend jest Twoim przyjacielem. Radzę Ci dobrze,
powieś sobie taki napis nad swoim biurkiem, zapamiętaj i sto-




                               16
ZARZĄDZANIE RYZYKIEM — Robert Kajzer
Jak postępować po okresach sukcesów lub niepowodzeń?



suj go w życiu. Pozwoli Ci to uniknąć wielu porażek i niepowo-
dzeń na giełdzie.

Gdy wejdziesz na rynek po okresie spadków, masz dużo więk-
sze szanse na zyski niż wtedy, gdy wejdziesz na rynek, który
pnie się nieustannie do góry od miesięcy. Nie bój się, wcześniej
czy później jakaś korekta musi przyjść. Rynek potrzebuje wy-
tchnienia. Rynek potrzebuje złapać oddech przed dalszymi
wzrostami. W końcu część inwestorów postanowi zrealizować
część swoich zysków, spychając kursy kilka punktów niżej. Ty
musisz tylko trafnie ocenić, czy to korekta czy stałe odwrócenie
trendu. Jeśli korekta, zwiększ pozycję i nadal pomnażaj swoje
zyski.



Zasady zarządzania pieniędzmi a
metody analizy technicznej

Oprócz trzymania się zasad zarządzania pieniędzmi musisz
również posiąść wiedzę dotyczącą momentów wchodzenia i
wychodzenia z rynku. Składa się na nią m.in. wiedza o zarzą-
dzaniu pieniędzmi, ale także znajomość analizy technicznej czy
umiejętności posługiwanie się różnymi rodzajami zleceń kup-
na/sprzedaży. Pominę omówienie analizy technicznej i rodza-
jów zleceń ze względu na fakt, że to materiał na kilka kolejnych


                               17
ZARZĄDZANIE RYZYKIEM — Robert Kajzer
Zasady zarządzania pieniędzmi a metody analizy technicznej



opasłych publikacji. Chciałbym się za to skupić na połączeniu
metod analizy technicznej z zasadami zarządzania pieniędzmi.

Wyznaczając linię obrony, musisz pamiętać, aby nie przekra-
czała ona możliwej dopuszczalnej przez Ciebie straty (np. 5%).
Stosując analizę techniczną, możesz wyznaczyć obszary pozio-
mu i wsparcia. Te obszary są często miejscem występowania
korekt lub odwróceniem kierunku podążania trendu. Nie mo-
żesz przy wyznaczaniu swojej linii obrony popierać się tylko
i wyłącznie zasadą 5%. Musisz również wykorzystać analizę
techniczną i ustawiać linie obrony poniżej istotnego poziomu
wsparcia w przypadku zawierania długiej pozycji (kupna walo-
ru) lub powyżej istotnej linii oporu w przypadku pozycji krót-
kiej (krótka sprzedaż waloru).




                                 18
ZARZĄDZANIE RYZYKIEM — Robert Kajzer
Podsumowanie




Podsumowanie

Na sam koniec chciałem jeszcze zbiorczo pokazać dobre prak-
tyki zarządzania pieniędzmi i zawierania transakcji, które przy-
bliżą Cię do osiągnięcia sukcesu na giełdzie. Nie musisz do
wszystkich książkowo się stosować. Możesz modyfikować je.
Ważne żeby robić to mądrze, z głową i z zachowaniem zdrowe-
go rozsądku.

1. Inwestuj zgodnie z trendem. Zawsze kieruj się trendem
   znajdującym się w dłuższej perspektywie od Twojej per-
   spektywy inwestowania. Jeśli decydujesz się zainwestować
   środki na kilka miesięcy, patrz, w którą stronę podążają
   ceny na wykresie rocznym.
2. Kupuj na korektach. Podczas trendu wzrostowego na zniż-
   kach, a podczas trendu spadkowego na wzrostach.
3. Ucinaj straty i pozwól zyskom rosnąć.
4. Stosuj stop lossy w celu automatycznego ucinania strat
   i minimalizowania ryzyka.
5. Inwestuj według wcześniej opracowanego planu.
6. Ciągle pracuj nad swoim planem. Zmieniaj go wraz ze
   zmieniającym się otoczeniem.

                               19
ZARZĄDZANIE RYZYKIEM — Robert Kajzer
Podsumowanie



7. Zasady są po to, żeby je… stosować. Inwestuj zgodnie z za-
   sadami zarządzania pieniędzmi.
8. Stosuj dywersyfikację, ale zachowaj umiar i zdrowy rozsadek.
9. Wchodź na rynek tylko wtedy, gdy relacja zysku do ryzyka
   wynosi minimum 3 : 1.
10. Powiększając swoją pozycję, pamiętaj:
    a)   Każda kolejna partia zakupów powinna mieć mniej-
         szą wartość od poprzedniej.
    b)   Dostosuj linie obrony do progu zyskowności.
    c)   Powiększaj tylko pozycje, które przynoszą Ci zyski.
    d)   Nigdy nie powiększaj stratnych pozycji. Nie przyśpie-
         szaj swojej egzekucji. Powinieneś od takich pozycji
         uciekać.
1. Ucz się na swoich błędach. Tylko człowiek głupi popełnia
   wciąż te same błędy.
2. Zamykaj w pierwszej kolejności pozycje przynoszące straty.
   Dopiero potem zajmuj się pozycjami przynoszącymi zyski.
3. Nie słuchaj „doradców”. Najlepiej podejmuj decyzje z dale-
   ka od rynku, od wszelkich notowań i analityków, którzy nie
   zarobili złamanego grosza na giełdzie.
4. Analizę zaczynaj od perspektywy długoterminowej i schodź
   na coraz krótsze perspektywy inwestowania aż do Twojej.




                              20
ZARZĄDZANIE RYZYKIEM — Robert Kajzer
Podsumowanie



5. Stosuj krótkoterminowe wykresy do precyzyjnego wejścia
   i wyjścia z rynku.
6. Najpierw naucz się inwestować długoterminowo, a potem
   krótkoterminowo. W krótkoterminowym inwestowaniu
   musisz dużo szybciej podejmować trafne decyzje. Jeśli nie
   będzie umiał tego zrobić w długoterminowym inwestowa-
   niu, to jak chcesz inwestować w krótkim terminie, gdzie po-
   dobne decyzje musisz podejmować natychmiast bez zasta-
   nowienia?
7. Nie sugeruj się prasą ani programami ekonomicznymi
   w TV podczas podejmowania decyzji inwestycyjnych.
8. Jesteś mniejszością. Uważaj na zachowania tłumu.
9. Ciągle ucz się i doskonal swoje umiejętności. Analizę tech-
   niczną będziesz dobrze wykorzystywał dopiero, gdy nabie-
   rzesz doświadczenia.
10. Ujmuj rzeczy prosto. Nie wszystko, co skomplikowane, jest
   lepsze. Nie przesadzaj z mnogością stosowanych metod i
   technik analizy. Czasem zastosowanie 2 technik jest sku-
   teczniejsze niż zastosowanie 20.
Robert Kajzer, Specjalista od inwestowania na Gieł-
dzie Papierów Wartościowych

e-mail: robert.kajzer@growandgo.pl




                              21
ZARZĄDZANIE RYZYKIEM — Robert Kajzer
Podsumowanie




 http://www.growandgo.pl → DARMOWY kurs po-
 święcony Papierom Wartościowym




 http://abcinwestowania.wordpress.com → porady
 dotyczące inwestowania na giełdzie




                            22
Polecamy także poradniki:
Moja firma – Anna Jarczyk

                           Jak właściwie wybrać formę działalności gospodar-
                           czej i sprawnie założyć firmę?

                           Dzięki temu poradnikowi przejście przez wszystkie etapy za-
                           kładania firmy będzie dla Ciebie naprawdę proste. Dowiesz
                           się na przykład, jakie zalety i wady ma spółka cywilna, jak
                           poinformować o swojej działalności Sanepid, co powinno się
                           znaleźć na fakturze, czy też jak założyć firmowe konto w ban-
                           ku. Książka jest napisana przystępnym językiem, pozwoli Ci
                           spokojnie rozpocząć działalność gospodarczą, z pełną świa-
                           domością Twoich praw, obowiązków, terminów dostarczeń
                           dokumentów, tego, co płatne, a co nie itd.
„Moja Firma” jest książką napisaną w prostym, zrozumiałym dla przeciętnego czytelnika
języku. Zawiera wszystkie informacje, które potrzebne są do założenia własnej działalno-
ści. Publikację polecam wszystkim chcącym w przyszłości założyć własną działalność go-
spodarczą. POLECAM GORĄCO
Agnieszka Pakuła – Mam 30 lat, pracuję w firmie budowlanej na stanowisku księgo-
wej ds. materiałowych.


Strategia sukcesu firmy – Sebastian Kątek

                            Oto System Strategii, który pozwala w łatwy sposób
                            zmodernizować firmę – bez żadnych dodatkowych
                            kosztów – by oparła się ona każdej recesji i przyno-
                            siła coraz większe zyski, a jej właściciel poświęcał
                            coraz mniej czasu na pracę w firmie.

                            Dowiesz się, jak pozyskać nowych klientów, którzy wygene-
                            rują dodatkowe zyski. Co zrobić, aby pracować mniej, ale za
                            to efektywniej. Praca zamiast męczyć, da dużo satysfakcji,
                            a Ty nareszcie poczujesz, że żyjesz.
                             Fantastyczna książka, napisana przyjemnym językiem, zro-
                             zumiała. Przedstawione porady są naprawdę starannie wy-
selekcjonowane. czasami może się wydawać, że to takie oczywiste – ale to właśnie te naj-
prostsze myśli, są najbardziej genialne. Fajny, inspirujący ebook.
Andrzej P. – przedsiębiorca, branża usługowa, szkolenia IT.

More Related Content

What's hot

Częste, przypadkowe, kosztowne - główne przyczyny niepowodzeń inwestora.
Częste, przypadkowe, kosztowne - główne przyczyny niepowodzeń inwestora.Częste, przypadkowe, kosztowne - główne przyczyny niepowodzeń inwestora.
Częste, przypadkowe, kosztowne - główne przyczyny niepowodzeń inwestora.Robert Gawron
 
Gra na giełdzie - jak grać na giełdzie papierów wartościowych?
Gra na giełdzie -  jak grać na giełdzie papierów wartościowych?Gra na giełdzie -  jak grać na giełdzie papierów wartościowych?
Gra na giełdzie - jak grać na giełdzie papierów wartościowych?Kawiarniany
 
Profesjonaliści vs. amatorzy na rynku forex
Profesjonaliści vs. amatorzy na rynku forexProfesjonaliści vs. amatorzy na rynku forex
Profesjonaliści vs. amatorzy na rynku forexRobert Gawron
 
ShopCamp "Męskie hobby" Igor Czajkowski - Cyklotur.com (Divante, DPD Polska, ...
ShopCamp "Męskie hobby" Igor Czajkowski - Cyklotur.com (Divante, DPD Polska, ...ShopCamp "Męskie hobby" Igor Czajkowski - Cyklotur.com (Divante, DPD Polska, ...
ShopCamp "Męskie hobby" Igor Czajkowski - Cyklotur.com (Divante, DPD Polska, ...ecommerce poland expo
 
5 zasad inwestowania w fundusze inwestycyjne
5 zasad inwestowania w fundusze inwestycyjne5 zasad inwestowania w fundusze inwestycyjne
5 zasad inwestowania w fundusze inwestycyjneF-Trust SA
 
Biblia szkoleń giełdowych
Biblia szkoleń giełdowychBiblia szkoleń giełdowych
Biblia szkoleń giełdowychGieldowy Wizjer
 
Czym jest bycie aukcionariuszem
Czym jest bycie aukcionariuszemCzym jest bycie aukcionariuszem
Czym jest bycie aukcionariuszemrz2xd
 
Przewodnik po gi_el_dzie_papierow_wartosciowych
Przewodnik po gi_el_dzie_papierow_wartosciowychPrzewodnik po gi_el_dzie_papierow_wartosciowych
Przewodnik po gi_el_dzie_papierow_wartosciowychlastowska
 
Grid trading 28.09.2016
Grid trading 28.09.2016Grid trading 28.09.2016
Grid trading 28.09.2016Robert Gawron
 
Stan sie-postrachem-bukmacherow
Stan sie-postrachem-bukmacherowStan sie-postrachem-bukmacherow
Stan sie-postrachem-bukmacherowPrzemysław Wolny
 
Ceny akcji Wiktor Moskalewicz
Ceny akcji Wiktor MoskalewiczCeny akcji Wiktor Moskalewicz
Ceny akcji Wiktor MoskalewiczRadoslaw Wolny
 
3 kroki do wolnosci finansowej - Hubert Dudek
3 kroki do wolnosci finansowej - Hubert Dudek3 kroki do wolnosci finansowej - Hubert Dudek
3 kroki do wolnosci finansowej - Hubert DudekKawiarniany
 

What's hot (16)

Scalping 04 2021_
Scalping 04 2021_Scalping 04 2021_
Scalping 04 2021_
 
Częste, przypadkowe, kosztowne - główne przyczyny niepowodzeń inwestora.
Częste, przypadkowe, kosztowne - główne przyczyny niepowodzeń inwestora.Częste, przypadkowe, kosztowne - główne przyczyny niepowodzeń inwestora.
Częste, przypadkowe, kosztowne - główne przyczyny niepowodzeń inwestora.
 
Mvm
MvmMvm
Mvm
 
Gra na giełdzie - jak grać na giełdzie papierów wartościowych?
Gra na giełdzie -  jak grać na giełdzie papierów wartościowych?Gra na giełdzie -  jak grać na giełdzie papierów wartościowych?
Gra na giełdzie - jak grać na giełdzie papierów wartościowych?
 
Profesjonaliści vs. amatorzy na rynku forex
Profesjonaliści vs. amatorzy na rynku forexProfesjonaliści vs. amatorzy na rynku forex
Profesjonaliści vs. amatorzy na rynku forex
 
ShopCamp "Męskie hobby" Igor Czajkowski - Cyklotur.com (Divante, DPD Polska, ...
ShopCamp "Męskie hobby" Igor Czajkowski - Cyklotur.com (Divante, DPD Polska, ...ShopCamp "Męskie hobby" Igor Czajkowski - Cyklotur.com (Divante, DPD Polska, ...
ShopCamp "Męskie hobby" Igor Czajkowski - Cyklotur.com (Divante, DPD Polska, ...
 
5 zasad inwestowania w fundusze inwestycyjne
5 zasad inwestowania w fundusze inwestycyjne5 zasad inwestowania w fundusze inwestycyjne
5 zasad inwestowania w fundusze inwestycyjne
 
Biblia szkoleń giełdowych
Biblia szkoleń giełdowychBiblia szkoleń giełdowych
Biblia szkoleń giełdowych
 
Czas na-gielde
Czas na-gieldeCzas na-gielde
Czas na-gielde
 
Czym jest bycie aukcionariuszem
Czym jest bycie aukcionariuszemCzym jest bycie aukcionariuszem
Czym jest bycie aukcionariuszem
 
Przewodnik po gi_el_dzie_papierow_wartosciowych
Przewodnik po gi_el_dzie_papierow_wartosciowychPrzewodnik po gi_el_dzie_papierow_wartosciowych
Przewodnik po gi_el_dzie_papierow_wartosciowych
 
Grid trading 28.09.2016
Grid trading 28.09.2016Grid trading 28.09.2016
Grid trading 28.09.2016
 
Stan sie-postrachem-bukmacherow
Stan sie-postrachem-bukmacherowStan sie-postrachem-bukmacherow
Stan sie-postrachem-bukmacherow
 
Ceny akcji Wiktor Moskalewicz
Ceny akcji Wiktor MoskalewiczCeny akcji Wiktor Moskalewicz
Ceny akcji Wiktor Moskalewicz
 
Poznaj biznes inwestowanie na giełdzie
Poznaj biznes inwestowanie na giełdziePoznaj biznes inwestowanie na giełdzie
Poznaj biznes inwestowanie na giełdzie
 
3 kroki do wolnosci finansowej - Hubert Dudek
3 kroki do wolnosci finansowej - Hubert Dudek3 kroki do wolnosci finansowej - Hubert Dudek
3 kroki do wolnosci finansowej - Hubert Dudek
 

Viewers also liked

O COMPUTADOR COMO FERRAMENTA PEDAGÓGICA
O COMPUTADOR COMO FERRAMENTA PEDAGÓGICAO COMPUTADOR COMO FERRAMENTA PEDAGÓGICA
O COMPUTADOR COMO FERRAMENTA PEDAGÓGICALuiza Fernandes
 
Porta retrato de mosaicos 3º ano simonehelendrumond
Porta retrato de mosaicos 3º ano simonehelendrumondPorta retrato de mosaicos 3º ano simonehelendrumond
Porta retrato de mosaicos 3º ano simonehelendrumondSimoneHelenDrumond
 
Community managers: la dirección de RR.PP. en la red
Community managers: la dirección de RR.PP. en la redCommunity managers: la dirección de RR.PP. en la red
Community managers: la dirección de RR.PP. en la redAlessandra Jiménez Tipiani
 
Talk wfs 6 may 2010 presentation final notes
Talk wfs 6 may 2010 presentation final notesTalk wfs 6 may 2010 presentation final notes
Talk wfs 6 may 2010 presentation final notesMartin de Wit
 
Maltrato animal
Maltrato animalMaltrato animal
Maltrato animalfer4527
 
Brochura lessen over spiritisme jg plate
Brochura lessen over spiritisme   jg plateBrochura lessen over spiritisme   jg plate
Brochura lessen over spiritisme jg plateArlete Laenzlinger
 
Houxiaoqiang soa
Houxiaoqiang soaHouxiaoqiang soa
Houxiaoqiang soad0nn9n
 
3Com 3C13882
3Com 3C138823Com 3C13882
3Com 3C13882savomir
 
3Com 3C900BTPC
3Com 3C900BTPC3Com 3C900BTPC
3Com 3C900BTPCsavomir
 
Call center para varejo
Call center para varejoCall center para varejo
Call center para varejoTeclan
 
Abscesso Hepático
Abscesso HepáticoAbscesso Hepático
Abscesso HepáticoOzimo Gama
 

Viewers also liked (15)

O COMPUTADOR COMO FERRAMENTA PEDAGÓGICA
O COMPUTADOR COMO FERRAMENTA PEDAGÓGICAO COMPUTADOR COMO FERRAMENTA PEDAGÓGICA
O COMPUTADOR COMO FERRAMENTA PEDAGÓGICA
 
resume
resumeresume
resume
 
Porta retrato de mosaicos 3º ano simonehelendrumond
Porta retrato de mosaicos 3º ano simonehelendrumondPorta retrato de mosaicos 3º ano simonehelendrumond
Porta retrato de mosaicos 3º ano simonehelendrumond
 
Community managers: la dirección de RR.PP. en la red
Community managers: la dirección de RR.PP. en la redCommunity managers: la dirección de RR.PP. en la red
Community managers: la dirección de RR.PP. en la red
 
Talk wfs 6 may 2010 presentation final notes
Talk wfs 6 may 2010 presentation final notesTalk wfs 6 may 2010 presentation final notes
Talk wfs 6 may 2010 presentation final notes
 
Maltrato animal
Maltrato animalMaltrato animal
Maltrato animal
 
anna_mesha_logo
anna_mesha_logoanna_mesha_logo
anna_mesha_logo
 
Brochura lessen over spiritisme jg plate
Brochura lessen over spiritisme   jg plateBrochura lessen over spiritisme   jg plate
Brochura lessen over spiritisme jg plate
 
Houxiaoqiang soa
Houxiaoqiang soaHouxiaoqiang soa
Houxiaoqiang soa
 
Mona lisa
Mona lisaMona lisa
Mona lisa
 
3Com 3C13882
3Com 3C138823Com 3C13882
3Com 3C13882
 
Hiyal akhlaqu
Hiyal akhlaquHiyal akhlaqu
Hiyal akhlaqu
 
3Com 3C900BTPC
3Com 3C900BTPC3Com 3C900BTPC
3Com 3C900BTPC
 
Call center para varejo
Call center para varejoCall center para varejo
Call center para varejo
 
Abscesso Hepático
Abscesso HepáticoAbscesso Hepático
Abscesso Hepático
 

Similar to Zarzadzanie ryzykiem

Zaklady sportowe-i-bukmacherskie-kontra-multilotek
Zaklady sportowe-i-bukmacherskie-kontra-multilotekZaklady sportowe-i-bukmacherskie-kontra-multilotek
Zaklady sportowe-i-bukmacherskie-kontra-multilotekPrzemysław Wolny
 
Czas na giełdę! Daniel Sokołowski
Czas na giełdę! Daniel SokołowskiCzas na giełdę! Daniel Sokołowski
Czas na giełdę! Daniel SokołowskiWolny Przemysław
 
Zaklady sportowe-i-bukmacherskie-kontra-multilotek
Zaklady sportowe-i-bukmacherskie-kontra-multilotekZaklady sportowe-i-bukmacherskie-kontra-multilotek
Zaklady sportowe-i-bukmacherskie-kontra-multilotekZłota Myśl Pieniądz
 
Bukmacherski profesjonalizm
Bukmacherski profesjonalizmBukmacherski profesjonalizm
Bukmacherski profesjonalizmGucio Silva
 
Daniel Sokołowski - Czas na giełdę
Daniel Sokołowski  - Czas na giełdęDaniel Sokołowski  - Czas na giełdę
Daniel Sokołowski - Czas na giełdęTomasz Żmijewski
 
Niezaleznosc Finansowa
Niezaleznosc FinansowaNiezaleznosc Finansowa
Niezaleznosc FinansowaDarmowyEbook
 
Kurs inwestowania na giełdzie. Kurs gry na giełdzie.
Kurs inwestowania na giełdzie. Kurs gry na giełdzie. Kurs inwestowania na giełdzie. Kurs gry na giełdzie.
Kurs inwestowania na giełdzie. Kurs gry na giełdzie. Kawiarniany
 
Jak rozpocząć inwestowanie na giełdzie? Gra na giełdzie dla początkujących. I...
Jak rozpocząć inwestowanie na giełdzie? Gra na giełdzie dla początkujących. I...Jak rozpocząć inwestowanie na giełdzie? Gra na giełdzie dla początkujących. I...
Jak rozpocząć inwestowanie na giełdzie? Gra na giełdzie dla początkujących. I...Kawiarniany
 
Niezaleznosc Finansowa
Niezaleznosc FinansowaNiezaleznosc Finansowa
Niezaleznosc Finansowazed.seo
 
5 wymówek na zaniedbane finanse osobiste
5 wymówek na zaniedbane finanse osobiste 5 wymówek na zaniedbane finanse osobiste
5 wymówek na zaniedbane finanse osobiste F-Trust SA
 
Bezpieczne inwestowanie pieniedzy
Bezpieczne inwestowanie pieniedzyBezpieczne inwestowanie pieniedzy
Bezpieczne inwestowanie pieniedzye-book prezenty
 
Grid trading 06.04.2017
Grid trading 06.04.2017Grid trading 06.04.2017
Grid trading 06.04.2017Robert Gawron
 
Nowoczesna firma
Nowoczesna firmaNowoczesna firma
Nowoczesna firmaebook
 
Odwrotne kopiowanie stratnych systemów Studium przypadku.
Odwrotne kopiowanie stratnych systemów   Studium przypadku.Odwrotne kopiowanie stratnych systemów   Studium przypadku.
Odwrotne kopiowanie stratnych systemów Studium przypadku.Robert Gawron
 
Inwestowanie pieniędzy w praktyce / Tomasz Bar
Inwestowanie pieniędzy w praktyce / Tomasz BarInwestowanie pieniędzy w praktyce / Tomasz Bar
Inwestowanie pieniędzy w praktyce / Tomasz BarDarmowe Ebooki
 

Similar to Zarzadzanie ryzykiem (20)

Carry trading
Carry tradingCarry trading
Carry trading
 
Zaklady sportowe-i-bukmacherskie-kontra-multilotek
Zaklady sportowe-i-bukmacherskie-kontra-multilotekZaklady sportowe-i-bukmacherskie-kontra-multilotek
Zaklady sportowe-i-bukmacherskie-kontra-multilotek
 
Czas na giełdę! Daniel Sokołowski
Czas na giełdę! Daniel SokołowskiCzas na giełdę! Daniel Sokołowski
Czas na giełdę! Daniel Sokołowski
 
Zaklady sportowe-i-bukmacherskie-kontra-multilotek
Zaklady sportowe-i-bukmacherskie-kontra-multilotekZaklady sportowe-i-bukmacherskie-kontra-multilotek
Zaklady sportowe-i-bukmacherskie-kontra-multilotek
 
Bukmacherski profesjonalizm
Bukmacherski profesjonalizmBukmacherski profesjonalizm
Bukmacherski profesjonalizm
 
Czas na giełdę!
Czas na giełdę!Czas na giełdę!
Czas na giełdę!
 
Daniel Sokołowski - Czas na giełdę
Daniel Sokołowski  - Czas na giełdęDaniel Sokołowski  - Czas na giełdę
Daniel Sokołowski - Czas na giełdę
 
Niezaleznosc Finansowa
Niezaleznosc FinansowaNiezaleznosc Finansowa
Niezaleznosc Finansowa
 
Kurs inwestowania na giełdzie. Kurs gry na giełdzie.
Kurs inwestowania na giełdzie. Kurs gry na giełdzie. Kurs inwestowania na giełdzie. Kurs gry na giełdzie.
Kurs inwestowania na giełdzie. Kurs gry na giełdzie.
 
Jak rozpocząć inwestowanie na giełdzie? Gra na giełdzie dla początkujących. I...
Jak rozpocząć inwestowanie na giełdzie? Gra na giełdzie dla początkujących. I...Jak rozpocząć inwestowanie na giełdzie? Gra na giełdzie dla początkujących. I...
Jak rozpocząć inwestowanie na giełdzie? Gra na giełdzie dla początkujących. I...
 
Giełda GPW
Giełda GPWGiełda GPW
Giełda GPW
 
Niezaleznosc Finansowa
Niezaleznosc FinansowaNiezaleznosc Finansowa
Niezaleznosc Finansowa
 
Jak analizować giełdę i spółki na giełdzie proces inwestycyjny
Jak analizować giełdę i spółki na giełdzie proces inwestycyjnyJak analizować giełdę i spółki na giełdzie proces inwestycyjny
Jak analizować giełdę i spółki na giełdzie proces inwestycyjny
 
5 wymówek na zaniedbane finanse osobiste
5 wymówek na zaniedbane finanse osobiste 5 wymówek na zaniedbane finanse osobiste
5 wymówek na zaniedbane finanse osobiste
 
Bezpieczne inwestowanie pieniedzy
Bezpieczne inwestowanie pieniedzyBezpieczne inwestowanie pieniedzy
Bezpieczne inwestowanie pieniedzy
 
Nowoczesna firma
Nowoczesna firmaNowoczesna firma
Nowoczesna firma
 
Grid trading 06.04.2017
Grid trading 06.04.2017Grid trading 06.04.2017
Grid trading 06.04.2017
 
Nowoczesna firma
Nowoczesna firmaNowoczesna firma
Nowoczesna firma
 
Odwrotne kopiowanie stratnych systemów Studium przypadku.
Odwrotne kopiowanie stratnych systemów   Studium przypadku.Odwrotne kopiowanie stratnych systemów   Studium przypadku.
Odwrotne kopiowanie stratnych systemów Studium przypadku.
 
Inwestowanie pieniędzy w praktyce / Tomasz Bar
Inwestowanie pieniędzy w praktyce / Tomasz BarInwestowanie pieniędzy w praktyce / Tomasz Bar
Inwestowanie pieniędzy w praktyce / Tomasz Bar
 

Zarzadzanie ryzykiem

  • 1.
  • 2. Darmowa publikacja dostarczona przez www.PatBank.pl - bank banków Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez Wydawcę. Zabronione są jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody wydawcy. Zabrania się jej od- sprzedaży, zgodnie z regulaminem Wydawnictwa Złote Myśli. © Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli & Robert Kajzer rok 2010 Data: 31.03.2010 Tytuł: Zarządzanie ryzykiem Autor: Robert Kajzer Projekt okładki: Marzena Osuchowicz Redakcja: Magda Wasilewska Skład: Marcin Górniakowski Wydawnictwo Złote Myśli sp. z o.o. ul. Daszyńskiego 5 44-100 Gliwice WWW: www. ZloteMysli.pl EMAIL: kontakt@zlotemysli.pl Autor oraz Wydawnictwo „Złote Myśli” dołożyli wszelkich starań, by zawarte w tej książce informacje były kompletne i rzetelne. Nie biorą jednak żadnej odpowie- dzialności ani za ich wykorzystanie, ani za związane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich. Autor oraz Wydawnictwo „Złote Myśli” nie po- noszą również żadnej odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikłe z wykorzy- stania informacji zawartych w książce. Wszelkie prawa zastrzeżone. All rights reserved.
  • 3. SPIS TREŚCI ZARZĄDZANIE RYZYKIEM................................4 PODSTAWOWE ZASADY ZARZĄDZANIA PIENIĘDZMI.......................................................6 Zasada 1.................................................................................6 Zasada 2.................................................................................7 Zasada 3.................................................................................7 Zasada 4................................................................................8 DYWERSYFIKOWAĆ CZY KONCENTROWAĆ?. 10 JAK WYZNACZAĆ LINIĘ OBRONY?..................11 RELACJA ZYSKU DO RYZYKA..........................12 Inwestowanie pakietami......................................................13 Jak postępować po okresach sukcesów lub niepowodzeń?. 15 Zasady zarządzania pieniędzmi a metody analizy technicznej...........................................................................17 PODSUMOWANIE.............................................19
  • 4. ZARZĄDZANIE RYZYKIEM — Robert Kajzer Zarządzanie ryzykiem Zarządzanie ryzykiem Wielu inwestorów uczy się wielu wymyślnych technik oceny kondycji finansowej spółek czy też analizy wykresów. Myślą, że jeśli będą robili prawidłowe analizy, to czeka ich nieustannie kroczenie od sukcesu do sukcesu. Myślą, że zawsze będą wy- grywać. Prawda jest jednak taka, że nawet najwięksi inwestorzy mylą się w około 50% decyzjach inwestycyjnych. Pewnie zapytasz, dlaczego w takim razie zarabiają oni miliony na giełdzie? Wyobraź sobie mecz piłkarski. Czy widziałeś kiedykolwiek, że najlepsza drużyna świata miała tylko wyśmienity atak i obronę do kitu? Zdarzały się w historii drużyny, które miały wyśmieni- ty atak i co najmniej dobra obronę. Co z tego, że jakaś drużyna strzela rywalom 5 bramek, skoro ma obronę do bani i traci 10. Mimo fenomenalnego ataku przegrywa mecz za meczem. Tak samo i inwestorzy muszą dobrze grać zarówno w ataku, jak i w obronie. Nie można grać 11 napastnikami, bo będziemy raz po raz nadziewać się na mordercze kontry rynku. A rynek takie 4
  • 5. ZARZĄDZANIE RYZYKIEM — Robert Kajzer Zarządzanie ryzykiem prezenty bezlitośnie wykorzystuje i bardzo szybko wyrzuci Cię z parkietu z pustym portfelem. Dlatego tak ważne jest zarządzanie pieniędzmi podczas inwe- stowania na giełdzie. Dzięki dobrej grze w obronie będziesz mógł spokojnie prowadzić mecz z rynkiem i spokojnie powięk- szać swój kapitał. Posiadanie umiejętności zarządzania pieniędzmi nie gwarantu- je Ci zarabiania milionów na giełdzie. Brak tej umiejętności jednak stanowi przeszkodę nie do pokonania na Twojej drodze do bogactwa. 5
  • 6. ZARZĄDZANIE RYZYKIEM — Robert Kajzer Podstawowe zasady zarządzania pieniędzmi Podstawowe zasady zarządzania pieniędzmi Jest kilka zasad, do których powinieneś się stosować, aby od- nieść sukces na giełdzie. Musisz bezwzględnie przestrzegać wszystkich poniższych wskazówek. Pominięcie choćby jednej doprowadzi wcześniej czy później do zagłady Twojego portfela inwestycyjnego. Zasada 1 Zainwestowane fundusze na giełdzie nie powinny przekraczać 50% posiadanego kapitału. Reszta kapitału powinna zostać na tzw. czarną godzinę i być ulokowana w bezpieczne walory, jak np. dłużne papiery warto- ściowe. Na rynku akcji powinna znajdować się co najwyżej po- łowa kapitału. Druga połowa ma służyć jako zabezpieczenie. Jeśli więc dysponujesz 20 000 zł, powinieneś obracać na gieł- dzie kwotą w wysokości 10 000 zł. 6
  • 7. ZARZĄDZANIE RYZYKIEM — Robert Kajzer Zasada 2 Zasada 2 Na jednym rynku powinieneś ulokować co najwyżej 15% posiadanego kapitału. Ta zasada pozwala ograniczyć ryzyko zainwestowania zbyt du- żej ilości kapitału w jeden rynek. Gdybyś ulokował wielkość ka- pitału w jeden walor i wystąpiłaby znaczna przecena, poniósł- byś dość duże straty. Zasada 3 Maksymalna kwota, którą ryzykujesz na konkretnej transakcji, powinna wynosić najwyżej 5%. Ta zasada jest powszechnie znana jako metoda szybkiego uci- nania strat. To jest bardzo duża zmora inwestorów i to w do- datku nie tylko tych początkujących. Psychika ludzka manipu- luje podejmowaniem decyzji i powoduje, że ludzie przetrzymu- ją przegrane pozycje, gdyż nie chcą wyjść na niekompetentnych i zamykać pozycji ze stratą. Z drugiej strony, gdy otworzą pozy- cję i zaczynają zarabiać, czym prędzej zamykają zwycięską po- 7
  • 8. ZARZĄDZANIE RYZYKIEM — Robert Kajzer Zasada 3 zycję, gdyż ogarnia ich przeogromny strach przed utratą już za- robionych pieniędzy. Jeśli chcesz zarabiać na giełdzie, musisz postępować na odwrót — szybko ucinać straty i pozwalać jak najdłużej rosnąć zyskom. W tych 5% powinny być również wliczone koszty prowizji. 5% to całkowita strata, na jaką powinieneś się godzić, jeśli zaj- miesz pozycje po złej stronie rynku. Zasada 4 Inwestując na rynku towarowym, nie inwestuj w jed- na grupę towarów więcej niż 20% swojego kapitału. Niektóre towary zachowują się bardzo podobnie. Gdy jeden z nich rośnie, drugi także zyskuje na wartości. Dzieje się tak np. ze zlotem i srebrem. Zazwyczaj sytuacja wygląda tak, że gdy złoto rośnie, srebro także wykazuje tendencje wzrostową. Jeśli teraz zainwestowałbyś cały kapitał w te dwa towary, naruszył- byś zasadę dywersyfikacji i w przypadku dużej przeceny na tym rynku straciłbyś dużo więcej niż w przypadku zdywersyfikowa- nego portfela inwestycyjnego. 8
  • 9. ZARZĄDZANIE RYZYKIEM — Robert Kajzer Zasada 4 Oczywiście możesz robić odstępstwa od tych reguł. Musisz jed- nak robić to z głową. Możesz przecież grać bardziej agresywnie, inwestując większość kapitału w konkretny walor. Pamiętaj jednak, ze podejmujesz wtedy większe ryzyko. Ze swej strony mogę jeszcze dodać, że o ile te wyżej wymienione reguły powi- nieneś dostosować do siebie i swojego charakteru inwestowa- nia, to zasada numer 3 powinna zostać nienaruszona. Wyobraź sobie, że zainwestowałeś pokaźną część swojego kapi- tału w daną spółkę. Pomyliłeś się i cena zaczęła spadać. Wy- chodzisz z rynku ze stratą 5%. W przypadku gdybyś tu nagiął zasadę 3, straciłbyś dużo więcej. Zapewniam Cię, że w tym przypadku dość często włączyłaby się do dyskusji Twoja psy- chika, która podpowiadałaby Ci, że rynek się odwróci. Żyłbyś nadzieją, że w końcu rynek zacznie podążać według Twoich planów. Szkoda tylko, że nadzieja jest matką głupich i w więk- szości przypadkach tak się nie dzieje. Stracisz wtedy 30, 50 a może i 80% kapitału. To już nie jest zbyt radosna nowina. 9
  • 10. ZARZĄDZANIE RYZYKIEM — Robert Kajzer Dywersyfikować czy koncentrować? Dywersyfikować czy koncentrować? Dywersyfikacja ogranicza ryzyko. Nadmierna dywersyfikacja powoduje jednak zbyt duże koszty transakcyjne, co uszczupli Twój zysk. Dywersyfikacja zakłada, że jeśli zainwestujemy w kilka różnych walorów, to nawet jeśli poniesiemy na części inwestycji stratę, to i tak wypracujemy niewielki, ale zawsze zysk przy umiarkowanym ryzyku. Spójrz na to z drugiej strony. Czy nie lepiej ulokować całą kwotę w najbardziej zyskowne pa- piery wartościowe? Osiągniesz wtedy nieporównywalnie więk- szy zysk. Możesz jednak również dużo więcej stracić. W tym przypadku więcej ryzykujesz, ale też masz więcej do zyskania. Decyzję, czy będziesz dywersyfikował portfel czy go koncentro- wał musisz podjąć sam. 10
  • 11. ZARZĄDZANIE RYZYKIEM — Robert Kajzer Jak wyznaczać linię obrony? Jak wyznaczać linię obrony? Nie wyobrażam sobie grania na giełdzie bez ustawiania zleceń stop loss. Jest to zlecenie pozwalające ustalić cenę, po której automatycznie pozycja będzie zamykana. Jak wyżej wspomnia- łem, stop loss powinien być ustawiony na takiej wysokości, aby nie ryzykować większej kwoty niż 5% (niektórzy zalecają nawet stopy w odległości 2% od ceny kupna waloru). Musisz jednak mieć na uwadze wahania występujące na rynku. Jeśli zamierzasz grać ostrożnie i ustawiać stop lossy bardzo ciasno, musisz grać na rynkach, które charakteryzują się mały- mi wahaniami. W innym wypadku będzie Cię często wybijało z rynku i pomimo że będziesz bardzo szybko ucinał straty, to ilo- ści taki małych strat plus koszty prowizji także mogą doprowa- dzić Cię do bankructwa na giełdzie. Z drugiej strony zbyt szerokie stopy spowodują, że będziesz wystawiał na ryzyko zbyt dużą część swojego kapitału. Dlatego też musisz znaleźć jakiś złoty środek. Prawidłowe ustawienie stop lossów to duża sztuka i nie od razu będziesz dobrze opero- wał tymi zleceniami. 11
  • 12. ZARZĄDZANIE RYZYKIEM — Robert Kajzer Relacja zysku do ryzyka Relacja zysku do ryzyka Jak już wspomniałem najlepsi gracze mylą się minimum w 50% przypadków. Jak więc to możliwe, że osiągają takie spek- takularne wyniki? Muszą stosować strategie szybkiego ucina- nia strat i pozwolenia zyskom rosnąć jak najdłużej. Muszą wyjść na swoje, więc ta stosunkowo mała ilość zwycię- skich transakcji powinna pokryć wszystkie straty i dodatkowo wypracować jeszcze zysk. Dlatego musisz patrzeć na potencjal- ne okazje wejścia na rynek pod kątem relacji zysku do ryzyka. Powszechnie przyjmuje się, że taka relacja powinna wynosić minimum 3 : 1, czyli potencjalny zysk musi być 3 razy większy niż potencjalna strata. Dopiero w przypadku gdy uda nam się znaleźć taką transakcję, powinniśmy wchodzić na rynek. Problem jest jeden. Jak do licha mam przewidzieć, ile zysku można wyciągnąć z danej transakcji? Popularne operacje na wykresach pozwalają określić, jaki będzie minimalny zasięg ru- chu cen. Dodatkowo należy patrzeć, czy nie ma w pobliżu jakie- goś ważnego poziomu oporu. Jeśli takowy znajduje się w odle- głości mniejszej niż powyższa relacja zysku do ryzyka, to nie warto wchodzić na rynek. 12
  • 13. ZARZĄDZANIE RYZYKIEM — Robert Kajzer Relacja zysku do ryzyka Bardzo rzadko będzie udawało Ci się wejść w zyskowne trans- akcje, które będą trwać przez długi czas, powiększając Twój ka- pitał. Musisz więc wykorzystać je do maksimum i nie zamykać ich przedwcześnie. Czasem jednak warto to zrobić, gdy masz wątpliwości co do kontynuacji trendu. Jeśli masz podejrzenia, że trend zaczyna się odwracać, lepiej czym prędzej ustawić stop loss i czekać na rozwój sytuacji. W przypadku potwierdze- nia przypuszczeń stop loss zrealizuje Twój zysk. W przypadku pomyłki będzie nadal zarabiał na zyskownej transakcji. Inwestowanie pakietami Pewnie teraz sobie myślisz: kolejny cwaniak wymądrza się. Po- zwolić zyskom rosnąć. Łatwo się mówi, ale w praktyce jest dużo trudniej. No tak. Nie da się ukryć, w teorii wszystko wygląda pięknie, ła- two i przyjemnie. W praktyce zaś jest o wiele trudniej. Jak niby jeden czy drugi inwestor ma przewidzieć, czy nagły zwrot jest tylko korektą czy dłuższą zmianą trendu? Jest to o tyle ciekawe zagadnienie, że pewnie nie raz widziałeś, jak następuje korekta, inwestor zamyka swoją pozycję, po czym spółka natychmiast robi gigantyczny skok w górę. Można się załamać, tracąc taką szansę na gigantyczne wręcz zyski. 13
  • 14. ZARZĄDZANIE RYZYKIEM — Robert Kajzer Inwestowanie pakietami Z drugiej strony nie możesz oczekiwać, że zawsze zwrot na ryn- ku będzie tylko krótkotrwałą korektą. Gdy nastąpi zwrot na rynku, a Ty będziesz czekał na zakończenie tej zniżki, może się okazać, że to nie jest korekta tylko zmiana trendu, która wyczy- ści Twój rachunek, jeśli go nie zamkniesz. Dlatego pokażę Ci w tym miejscu jedną technikę — inwestowa- nie pakietami. Polega to na tym, że dzielisz swój kapitał zain- westowany w daną spółkę na pakiety. Kiedy dojdziesz do mo- mentu wystąpienia korekty, zrealizuj część zysków. Resztę pie- niędzy zostaw do momentu, kiedy okaże się czy to tylko drobna korekta czy zmiana trendu. W przypadku zmiany trendu wyco- faj resztę kapitału. Jeśli okaże się, że to była tylko korekta i są mocne przesłanki do tego, że kurs nadal będzie rósł, możesz ponownie wejść w ten walor wycofanym kapitałem. Odmianą tej techniki jest strategia polegająca na wejściu w ak- cje danej spółki częścią kapitału i dokupywanie akcji w czasach korekt. Ta technika może zwielokrotnić Twoje zyski. 14
  • 15. ZARZĄDZANIE RYZYKIEM — Robert Kajzer Jak postępować po okresach sukcesów lub niepowodzeń? Jak postępować po okresach sukcesów lub niepowodzeń? W tym rozdziale nie dam odpowiedzi na te pytania, ale wskażę pewne kwestie, które powinieneś rozważyć. Załóżmy, że straciłeś 50% kapitału. Żeby wyjść na zero, musisz teraz wypracować zysk rzędu 100%. Jeśli będziesz grał aseku- racyjnie i ostrożnie, to bardzo długo będziesz musiał tę stratę odrabiać. Racjonalne więc jest granie agresywniejsze i bardziej ryzykowne. Problem w tym, że jeśli nic nie zmienisz w swoim systemie inwestycyjnym, to tak czy siak nadal będziesz ponosił porażki. Jest takie powiedzenie: tylko głupiec oczekuje innych rezultatów, robiąc ciągle to samo. No chyba że zdarzy się cud i rynek na moment wejdzie w taki stan, że Twój słaby system inwestycyjny będzie wskazywał prawidłowe sygnały wejścia/wyjścia z rynku. Rynek jest dynamiczny, cały czas ule- ga przekształceniom. W pewnym momencie na jakiś czas może przybrać taką formę, że przez chwilę zaczniesz wygrywać. To jest na takiej zasadzie, że nawet zepsuty zegar pokazuje prawi- dłową godzinę 2 razy na dobę. Jeśli jednak chcesz trwale odno- sić sukcesy, musisz zmienić sposób wyboru zyskownych trans- akcji. Jeśli coś nie działa, trzeba to zmienić. Bardzo prosta za- sada, a tak wielu inwestorów nie potrafi się przełamać i zacząć ją stosować. 15
  • 16. ZARZĄDZANIE RYZYKIEM — Robert Kajzer Jak postępować po okresach sukcesów lub niepowodzeń? Wydaje się, że łatwiej określić jakąś strategie, kiedy osiąga się zyski. No tak, wydaje się, że to prawda, ale tak nie jest, sądząc po poczynaniach wielu inwestorów. Przeciętny inwestor zyski bez zastanowienia od razu wykorzystuje, dokupując akcje w ja- kiejś rentownej transakcji. O ile w przypadku, gdy są przesłan- ki, że kurs nadal będzie rósł, jest to jak najbardziej pożądana decyzja, o tyle wielu inwestorów pakuje się w transakcje, które wykazują już oznaki wykupienia. Dokupują akcje znajdujące się na górce i…. tracą. Każdy inwestor w pewnych transakcjach zyskuje, a w pewnych traci. Tak samo kursy akcji zwyżkują i spadają. Najlepszym momentem na zwiększenie pozycji są okresowe korekty trendu wzrostowego. Nie należy jednak kupować akcji, kiedy akcje da- nej spółki wykazują tendencję spadkową. Nigdy nie graj prze- ciwko rynkowi, przeciwko tłumowi. Tłum ma przeogromną moc. Pewnie nie raz widziałeś wyścigi kolarskie. Peleton potra- fi zniwelować praktycznie każdą stratę do ucieczki. Wiele razy ucieczka miała już taką przewagę, że wydawałoby się, że nic nie może pozbawić uciekiniera zwycięstwa. Najczęściej jednak pe- leton dopadał uciekiniera i o zwycięstwo walczył ktoś z grupy. Tak samo jest na giełdzie. Jest takie powiedzenie: Trend is your friend — trend jest Twoim przyjacielem. Radzę Ci dobrze, powieś sobie taki napis nad swoim biurkiem, zapamiętaj i sto- 16
  • 17. ZARZĄDZANIE RYZYKIEM — Robert Kajzer Jak postępować po okresach sukcesów lub niepowodzeń? suj go w życiu. Pozwoli Ci to uniknąć wielu porażek i niepowo- dzeń na giełdzie. Gdy wejdziesz na rynek po okresie spadków, masz dużo więk- sze szanse na zyski niż wtedy, gdy wejdziesz na rynek, który pnie się nieustannie do góry od miesięcy. Nie bój się, wcześniej czy później jakaś korekta musi przyjść. Rynek potrzebuje wy- tchnienia. Rynek potrzebuje złapać oddech przed dalszymi wzrostami. W końcu część inwestorów postanowi zrealizować część swoich zysków, spychając kursy kilka punktów niżej. Ty musisz tylko trafnie ocenić, czy to korekta czy stałe odwrócenie trendu. Jeśli korekta, zwiększ pozycję i nadal pomnażaj swoje zyski. Zasady zarządzania pieniędzmi a metody analizy technicznej Oprócz trzymania się zasad zarządzania pieniędzmi musisz również posiąść wiedzę dotyczącą momentów wchodzenia i wychodzenia z rynku. Składa się na nią m.in. wiedza o zarzą- dzaniu pieniędzmi, ale także znajomość analizy technicznej czy umiejętności posługiwanie się różnymi rodzajami zleceń kup- na/sprzedaży. Pominę omówienie analizy technicznej i rodza- jów zleceń ze względu na fakt, że to materiał na kilka kolejnych 17
  • 18. ZARZĄDZANIE RYZYKIEM — Robert Kajzer Zasady zarządzania pieniędzmi a metody analizy technicznej opasłych publikacji. Chciałbym się za to skupić na połączeniu metod analizy technicznej z zasadami zarządzania pieniędzmi. Wyznaczając linię obrony, musisz pamiętać, aby nie przekra- czała ona możliwej dopuszczalnej przez Ciebie straty (np. 5%). Stosując analizę techniczną, możesz wyznaczyć obszary pozio- mu i wsparcia. Te obszary są często miejscem występowania korekt lub odwróceniem kierunku podążania trendu. Nie mo- żesz przy wyznaczaniu swojej linii obrony popierać się tylko i wyłącznie zasadą 5%. Musisz również wykorzystać analizę techniczną i ustawiać linie obrony poniżej istotnego poziomu wsparcia w przypadku zawierania długiej pozycji (kupna walo- ru) lub powyżej istotnej linii oporu w przypadku pozycji krót- kiej (krótka sprzedaż waloru). 18
  • 19. ZARZĄDZANIE RYZYKIEM — Robert Kajzer Podsumowanie Podsumowanie Na sam koniec chciałem jeszcze zbiorczo pokazać dobre prak- tyki zarządzania pieniędzmi i zawierania transakcji, które przy- bliżą Cię do osiągnięcia sukcesu na giełdzie. Nie musisz do wszystkich książkowo się stosować. Możesz modyfikować je. Ważne żeby robić to mądrze, z głową i z zachowaniem zdrowe- go rozsądku. 1. Inwestuj zgodnie z trendem. Zawsze kieruj się trendem znajdującym się w dłuższej perspektywie od Twojej per- spektywy inwestowania. Jeśli decydujesz się zainwestować środki na kilka miesięcy, patrz, w którą stronę podążają ceny na wykresie rocznym. 2. Kupuj na korektach. Podczas trendu wzrostowego na zniż- kach, a podczas trendu spadkowego na wzrostach. 3. Ucinaj straty i pozwól zyskom rosnąć. 4. Stosuj stop lossy w celu automatycznego ucinania strat i minimalizowania ryzyka. 5. Inwestuj według wcześniej opracowanego planu. 6. Ciągle pracuj nad swoim planem. Zmieniaj go wraz ze zmieniającym się otoczeniem. 19
  • 20. ZARZĄDZANIE RYZYKIEM — Robert Kajzer Podsumowanie 7. Zasady są po to, żeby je… stosować. Inwestuj zgodnie z za- sadami zarządzania pieniędzmi. 8. Stosuj dywersyfikację, ale zachowaj umiar i zdrowy rozsadek. 9. Wchodź na rynek tylko wtedy, gdy relacja zysku do ryzyka wynosi minimum 3 : 1. 10. Powiększając swoją pozycję, pamiętaj: a) Każda kolejna partia zakupów powinna mieć mniej- szą wartość od poprzedniej. b) Dostosuj linie obrony do progu zyskowności. c) Powiększaj tylko pozycje, które przynoszą Ci zyski. d) Nigdy nie powiększaj stratnych pozycji. Nie przyśpie- szaj swojej egzekucji. Powinieneś od takich pozycji uciekać. 1. Ucz się na swoich błędach. Tylko człowiek głupi popełnia wciąż te same błędy. 2. Zamykaj w pierwszej kolejności pozycje przynoszące straty. Dopiero potem zajmuj się pozycjami przynoszącymi zyski. 3. Nie słuchaj „doradców”. Najlepiej podejmuj decyzje z dale- ka od rynku, od wszelkich notowań i analityków, którzy nie zarobili złamanego grosza na giełdzie. 4. Analizę zaczynaj od perspektywy długoterminowej i schodź na coraz krótsze perspektywy inwestowania aż do Twojej. 20
  • 21. ZARZĄDZANIE RYZYKIEM — Robert Kajzer Podsumowanie 5. Stosuj krótkoterminowe wykresy do precyzyjnego wejścia i wyjścia z rynku. 6. Najpierw naucz się inwestować długoterminowo, a potem krótkoterminowo. W krótkoterminowym inwestowaniu musisz dużo szybciej podejmować trafne decyzje. Jeśli nie będzie umiał tego zrobić w długoterminowym inwestowa- niu, to jak chcesz inwestować w krótkim terminie, gdzie po- dobne decyzje musisz podejmować natychmiast bez zasta- nowienia? 7. Nie sugeruj się prasą ani programami ekonomicznymi w TV podczas podejmowania decyzji inwestycyjnych. 8. Jesteś mniejszością. Uważaj na zachowania tłumu. 9. Ciągle ucz się i doskonal swoje umiejętności. Analizę tech- niczną będziesz dobrze wykorzystywał dopiero, gdy nabie- rzesz doświadczenia. 10. Ujmuj rzeczy prosto. Nie wszystko, co skomplikowane, jest lepsze. Nie przesadzaj z mnogością stosowanych metod i technik analizy. Czasem zastosowanie 2 technik jest sku- teczniejsze niż zastosowanie 20. Robert Kajzer, Specjalista od inwestowania na Gieł- dzie Papierów Wartościowych e-mail: robert.kajzer@growandgo.pl 21
  • 22. ZARZĄDZANIE RYZYKIEM — Robert Kajzer Podsumowanie http://www.growandgo.pl → DARMOWY kurs po- święcony Papierom Wartościowym http://abcinwestowania.wordpress.com → porady dotyczące inwestowania na giełdzie 22
  • 23. Polecamy także poradniki: Moja firma – Anna Jarczyk Jak właściwie wybrać formę działalności gospodar- czej i sprawnie założyć firmę? Dzięki temu poradnikowi przejście przez wszystkie etapy za- kładania firmy będzie dla Ciebie naprawdę proste. Dowiesz się na przykład, jakie zalety i wady ma spółka cywilna, jak poinformować o swojej działalności Sanepid, co powinno się znaleźć na fakturze, czy też jak założyć firmowe konto w ban- ku. Książka jest napisana przystępnym językiem, pozwoli Ci spokojnie rozpocząć działalność gospodarczą, z pełną świa- domością Twoich praw, obowiązków, terminów dostarczeń dokumentów, tego, co płatne, a co nie itd. „Moja Firma” jest książką napisaną w prostym, zrozumiałym dla przeciętnego czytelnika języku. Zawiera wszystkie informacje, które potrzebne są do założenia własnej działalno- ści. Publikację polecam wszystkim chcącym w przyszłości założyć własną działalność go- spodarczą. POLECAM GORĄCO Agnieszka Pakuła – Mam 30 lat, pracuję w firmie budowlanej na stanowisku księgo- wej ds. materiałowych. Strategia sukcesu firmy – Sebastian Kątek Oto System Strategii, który pozwala w łatwy sposób zmodernizować firmę – bez żadnych dodatkowych kosztów – by oparła się ona każdej recesji i przyno- siła coraz większe zyski, a jej właściciel poświęcał coraz mniej czasu na pracę w firmie. Dowiesz się, jak pozyskać nowych klientów, którzy wygene- rują dodatkowe zyski. Co zrobić, aby pracować mniej, ale za to efektywniej. Praca zamiast męczyć, da dużo satysfakcji, a Ty nareszcie poczujesz, że żyjesz. Fantastyczna książka, napisana przyjemnym językiem, zro- zumiała. Przedstawione porady są naprawdę starannie wy- selekcjonowane. czasami może się wydawać, że to takie oczywiste – ale to właśnie te naj- prostsze myśli, są najbardziej genialne. Fajny, inspirujący ebook. Andrzej P. – przedsiębiorca, branża usługowa, szkolenia IT.