NLA - Max Barenbrug

2. Even voorstellen:
Max Barenbrug
Managing Director
Fagerhult bv
www.fagerhult.nl
max.barenbrug@fagerhult.nl
Nederlandse Licht Associatie (NLA)
www.lichtassociatie.nl
Jacqueline.van.Oosten@fme.nl
Projectmanager NLA

3. Frisse Scholen, PvE en termen EN 12464-1 herzien
Meer omgevingslicht geeft betere resultaten Intelligent lichtontwerp in het klaslokaal

4. Zowel voor bouw als
verbouw van scholen
(PO en VO)
Doelen:
- scholen te stimuleren
minder energie te
verbruiken
- het binnenmilieu te
verbeteren.
www.frissescholen.nl
- “verbetering van het
binnenmilieu kan leiden
tot beter CITO scores”

5. Ambitieprofiel op basis van:
•Energiezuinigheid
•Luchtkwaliteit
•Thermisch comfort
•Visueel comfort
•Akoestisch comfort

8. Betekenis van de termen

9. Lumen/Watt verhouding =
“Specifieke lichtstroom van het systeem”
(=> armatuur, lichtbron, driver/(E)VSA)
De verhouding tussen:
a) de lichtstroom van het armatuur
b) het vermogen dat de lichtbron opneemt + het verlies van
het VSA.
PvE Frisse scholen: min. 55 lm/W
Lumen/opgenomen vermogen
Armatuur (2x35W):
6488 lumen/77W = 84.25 lm/W

10. HF VSA en Dimmen
HF-VSA: Hoogfrequent Voorschakel Apparaat
• Start de fluorescentielamp gecontroleerd op
• Zorgt voor de juiste frequentie van de lichtbron, flikkervrij
• verlengt de levensduur van de lichtbron
• Controleert de werking en schakelt uit zodra de lichtbron
defect is
Dimmen
• lichtregeling door toepassing van een dimbaar HF-VSA
• 1-10V (draaiknop)
• Digitaal, VSA’s communiceren dmv een digitaal signaal
• DALI; Digital Adressable Lighting Interface

11. Daglichtregeling

12. Aan- en afwezigheidsdetectie
Aanwezigheidsdetectie:
Sensoren registreren aan de hand van
warmtestraling of met behulp van Radartechniek
beweging. Daarop wordt de verlichting
ingeschakeld.
Afwezigheidsdetectie:
De verlichting wordt handmatig ingeschakeld
en na verloop van tijd automatisch uitgeschakeld

13. UGR
Unified Glare Rating:
De mate van onbehaaglijke verblinding
die wordt veroorzaakt door armaturen
van een verlichtingsinstallatie
Klaslokalen: UGR ≤ 19
Waarde mag niet hoger zijn
dan vermeld in de norm.

15. 500 lux
500 lux

16. 30 (50) lux
50 (75) lux
150 lux 150 lux
500 lux
500 lux

18. Het effect van omgevingslicht op
de studieresultaten – Londen
2009-2010
Het doel was te onderzoeken hoe
leerlingen werden beïnvloed door
meer omgevingslicht.
Tijdens het onderzoek werden
prestaties, alertheid en welzijn
gemeten.
De resultaten werden vergeleken met
leerlingen in een identiek klaslokaal
maar dan met standaard verlichting.

19. Het effect van omgevingslicht op
leren – opzet van de studie
Uitgevoerd in Londen 2009-2010
In totaal 56 kinderen in de leeftijd 8 tot 9
hebben deelgenomen, allemaal volgens
hetzelfde tijdschema.
Vier groepen werden vergeleken in vier
klaslokalen, twee testlokalen (E1 en E2)
en twee standaard lokalen (C1 & C2).
C1 en E1 op de begane grond,
C2 en E2 op de eerste verdieping.
C1 en E1 krijgen invallend daglicht vanuit het
zuiden. In C2 en E2 komt het daglicht van
zowel het zuiden als het noorden.

20. Het effect van omgevingslicht op
het leren – de resultaten
De leerlingen toonden een significant
grotere alertheid in de donkere tijd
van het jaar.
De leerlingen lieten een sterk
toegenomen activiteit over het
gehele schooljaar zien.
De leerlingen lieten zien dat ze zich beter
voelden over het hele schooljaar.

21. Het effect van omgevingslicht op
het leren – de resultaten
De leerlingen presteerden beter over
het hele jaar, maar het verschil was groter
in de donkere tijd van het jaar.

22. Durf meer licht te gebruiken !
Klaslokaal Eisen in Aanbevolen Aanbevolen
EN 12464-1 in EN 12464-1 vanuit onze studie
Werkvlak 500 lux - -
Plafond minimaal 30 lux minimaal 50 lux gemiddeld 300 lux
Wand minimaal 50 lux minimaal 75 lux gemiddeld 300 lux
Whiteboard 500 lux - -
Cilindrische
verlichtingssterkte minimaal 150 lux - -

23. Excellente verlichting zonder toename van het energieverbruik

24. Daglichtregeling, afwezigheiddetectie, dimmen

25. • PvE Frisse scholen
o minimale lumen/watt
o HF VSA
o Dimmen
o Daglichtafhankelijke regeling
o maximale UGR
• Omgevingslicht nu in de norm opgenomen
• Bevorderend voor:
o alertheid, activiteit, welzijn en prestaties
• Energiebesparing door:
o kwalitatieve armaturen en randapparatuur
o toepassen regelcomponenten
o slim lichtplan ontwerp

26. Verkeersruimte Mediatheek Kantine
Aula en collegezaal Sporthal Schoolplein